Fiziksel Rehabilitasyon Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

"Transfer" kavramı ne anlama gelmektedir?

Bir yerden başka bir yere nakil anlamına gelir.

"Mobilite" kavramı ne anlama gelmektedir?

Hareket anlamına gelmektedir.

"Özbakım" ne anlama gelmektedir?

Öz bakım; beslenme, giyinme, yıkanma, cilt bakımı ve temizliği kapsamaktadır.

Yaşlı bireylerde öz bakım becerilerini kolaylaştırmak için ne tür müdahalelerde bulunulabilir?

Banyolara ya da duş kabinlerine konacak tabure veya sandalyeler yıkanmayı daha konforlu ve güvenli hâle getirecektir. Yaşlı ayakta yıkanıyorsa kaydırmaz paspas kullanımı kaymaya bağlı düşmeyi engelleyecektir. Elle tutulan ve su tazyiki ayarlanabilen başlıkla yıkanmak yukarıda sabitlenen duş aparatlarına göre daha kolaylık sağlar ve yıkanmada başka birisine bağımlılığı azaltır. Özellikle banyoda su sıcaklığının ayarlanabildiği musluk bataryalarının kullanımı yaşlıya sabit sıcaklıkta yıkanma imkânı verir ve sıcak suyla haşlanmaya engel olur. Omuz, kol ve el bileklerinde hareket kısıtlılığı olan yaşlılarda sapı uzatılmış sünger-lif-fırça kullanımı ile erişilmesi zor yerlerin yıkanması kolaylaştırılabilir. Eldiven şeklindeki lifler ile de yıkanma ve yaşlının sabunu veya şampuanı tutması kolaylaşır.

"Rehabilitasyon" kavramı ne anlama gelmektedir?

Eski hâline döndürme, esenlendirme anlamındadır.

"Kronik" kavramı ne anlama gelmektedir?

Süreğen anlamındadır.

Mobilite araçları nelerdir?

Baston,koltuk değnekleri, yürüteçler, tekerlekli sandalyeler ve skutırlar.

Bastonların kullanıma amacı nedir?

Bastonlar yaşlıların zayıf kaslarından ve ağrılı uzuvlarından yükün alınıp geniş alana dağıtılmasında kullanılır.

Standart baston nedir ve ne amaçla kullanılır?

Ahşap yada alüminyumdan yapılan düz hafif ve ucuz olan bastonlardır. Kolların ağırlığını yere aktardığından dengeyi kolaylaştırır.

Ofset baston ne amaçla kullanılır?

Vücut yükü kollar vasıtası ile bu bastona aktarılmaya çalışılır. Diz ve kalça eklemindeki hastalıklarda ve sorunlarda kullanılır, tutacak kısmının ön tarafı kavislidir.

Koltuk değneği tipleri nelerdir?

Koltuk Altı (Aksillar) Tip: Ağırlık taşıtılması gereken durumlarda kullanılan ucuz, hantal ve kullanımı zor cihazlardır. Boyu yanlış ayarlanan bu tip cihazları kullanan bireylerde, koltuk altındaki damar ve sinirlerin sıkışması sonucu parmaklar, el bileği ve kolda rahatsızlıklara yol açabilir.

Ön Kol Destekli (Kanedyen) Tip Ön kol destekli koltuk değnekleri, ön kolun dirseğe yakın kısmını içine alan ve kavrama için elcik parçası bulunan cihazdır. Her iki taraflı kullanıldığında vücut ağırlığını aktarmada kısmi etkilidir. Bu tip değnek tercih edilmesi bireylerin ayakta kısa süreli işlerde elini/ellerini kullanmasına izin verir.
Platform Tip Bireyin ön kolunu yatay olarak destekleyen yükün elden çok kolda taşıtılmasını sağlayan cihazlardır. Ağrılı, el kaslarının çok zayıfladığı hastalıklarda ve dirseğini düzeltemeyen kişilerde tercih edilebilir.

Yürüteç çeşitleri nelerdir?

Standart Yürüteç: Yaşlı her adımda yürüteci kaldırır, öne sürer, adım alır ve ağırlığını verir. Yürüyüşü yavaşlatır fakat en dengeli yürüyüş bu tip ile sağlanır. Kollarda kas zayıflığı olanlarda ve beyinciği tutan hastalıklarda yaşlıların bu yürüteci kullanmasında güçlükler yaşanabilir.

Önden Tekerlekli Yürüteç: Standart yürütece göre kontrolü daha zordur daha sınırlı ağırlık aktarmaya izin verir. Yürüyüşün daha doğal olmasını sağlar, yürüteci kaldıramayacak kadar kollarda zayıflığı olanlarda kullanılabilir. Parkinson gibi hastalıklarda yürümeyi oldukça kolaylaştırır.

Dört Tekerlekli Yürüteç: Genellikle önde oturak veya eşya konulan göz içeren genelde fren mekanizması da olan yürüteçlerdir. Yaşlının vücut ağırlığının taşıtılması için tercih edilmez. Nefes darlığı ve kalp problemi olan yaşlılarda ihtiyaç hâlinde oturarak dinlenmeye ve elde taşınamayacak hafif yükleri taşımada tercih edilir. Denge ve zihinsel problemi olanların bu yürüteci kullanması uygun değildir.

"Ampütasyon kavramı ne anlama gelmektedir?

Uzvun kesilmesi anlamındadır.

Transfer araçları nelerdir?

Liftler:Yaşlı bireyler yataklarından tekerlekli sandalyeye, koltuğa, banyoya yardımla transfer geçemeyecek durumdaysalar liftler (kaldırma cihazları) kullanılmaktadır. Elektrikli, akülü ve mekanik tipleri bulunmaktadır. Lift ile bir kişi yaşlıyı istediği yerden alıp istediği yere güvenle taşıyabilir, temizliğini yapabilir. 

Hareketli koltuklar:Oturma kısmı yukarı-aşağı ve öne-arkaya eğilebilen bu koltuklar hareket güçlüğü ve ağrısı olan yaşlıların kolayca oturup kalkabilmeleri için tasarlanmıştır. Sabit oturma pozisyonuna geldiklerinde yatar pozisyona da gelebilmektedir, uyumak için tekrar yatağa transfer gerektirmemektedir. Koltuk yanlarındaki ceplere su, ilaç, tv kumandası vb. koymaya olanak verir. 

Hareketli Yataklar ve Yatak Aksesuarları:Yaşlının kolayca oturmaya gelebilmesine ve oturma pozisyonundan da kalkmayı rahatlıkla yapabileceği yataklardır. Genellikle elektrikli olanları tercih edilmektedir. Yatak zemini genellikle üç ya da dört parçadan oluşur. Baş kısmını ya da ayak ucu kısmını motor vasıtası ile kumandadan yükseltmeye olanak verir. Yaşlı birey yatağın baş kısmını kumandadan yükselterek oturmaya gelir ve yataktan rahatlıkla inebilir. 

Yatak Kenarı Tutacaklar:Yaşlının tutunarak yatak içinde doğrulmasını ve ayağa kalkarken destek almasını sağlar.

Baş Üzeri Asılma Halkaları:Kollarında hareket kısıtlılığı bulunmayan yaşlının tutunarak yatak içinde doğrulmasını ve destek almasını sağlar. 

Kayma Tahtaları:Yataktan tekerlekli sandalyeye ve tekerlekli sandalyeden yatağa ayağa kalkmadan geçmeyi sağlayan dayanıklı malzemeden üretilmiş araçlardır. 

Mobil Rampalar:Yaşlıların ev içi ve evleri dışında mobilitelerini sağlayan araçlarını kullanırken karşılarına çıkan engellerin (eşik, kaldırım, sokaktaki-otoparktaki dar su kanalları vb.) aşılmasında kullanılan hafif dayanıklı platformlardır. 

Yaşlı bireylerde güvenliği sağlamak için ev ve apartman girişinde yapılabilecek düzenlemeler nelerdir?

• Apartman girişi, koridorlar ve ev kapısı önü eşit miktarda aydınlatılmalıdır. Tercihen harekete duyarlı aydınlatmalar apartman kapılarına konmalıdır.

• Merdivenlerdeki kırıklar, oynayan mermer-granitler tamir edilmelidir. • Merdivenlerde kaymayan malzeme-kaplama seçilmelidir.

• Koridor, asansör yanı ve katlar arası duvarlara tırabzanlar konmalıdır. • Tırabzanlar kesintisiz olarak yukarı katlara kadar yapılmalıdır. • Tırabzanlar yaşlı bireylere uygun yükseklikte monte edilmelidir.

• Apartman koridorlarında ve kapı önlerinde yaşlının takılacağı gereksiz ayakkabı, oyuncak (bisiklet, top vb.), eşya bulunmamalıdır.

• Merdiven kenarlarına renkli kaymaz bantlar yapıştırılmalıdır.

• Apartmanlarda yetişkin tekerlekli sandalyenin ve refakatçisinin binebileceği büyüklükte asansörler olmalıdır.

• Asansör önü alan manevra yapmaya yetecek kadar geniş olmalıdır.

• Katlar arası tavan aydınlatması da yeterli olmalıdır.

• Apartman girişi, koridorlar ve ev kapısı önü eşit miktarda aydınlatılmalıdır. Tercihen harekete duyarlı aydınlatmalar apartman kapılarına konmalıdır.

• Merdivenlerdeki kırıklar, oynayan mermer-granitler tamir edilmelidir.

• Merdivenlerde kaymayan malzeme-kaplama seçilmelidir.

• Koridor, asansör yanı ve katlar arası duvarlara tırabzanlar konmalıdır.

• Tırabzanlar kesintisiz olarak yukarı katlara kadar yapılmalıdır.

• Tırabzanlar yaşlı bireylere uygun yükseklikte monte edilmelidir. • Apartman koridorlarında ve kapı önlerinde yaşlının takılacağı gereksiz ayakkabı, oyuncak (bisiklet, top vb.), eşya bulunmamalıdır.

• Merdiven kenarlarına renkli kaymaz bantlar yapıştırılmalıdır.

• Apartmanlarda yetişkin tekerlekli sandalyenin ve refakatçisinin binebileceği büyüklükte asansörler olmalıdır.

• Asansör önü alan manevra yapmaya yetecek kadar geniş olmalıdır.

• Katlar arası tavan aydınlatması da yeterli olmalıdır.

Yaşlı bireylerde güvenliği sağlamak için ev içine yönelik yapılabilecek düzenlemeler nelerdir?

• Yaşlılar genellikle elektrik faturalarını fazlaca önemsemekte ve genellikle kısıtlamalara gitmektedirler. Ancak ev içi eşit düzeyde aydınlatılmalıdır.

• Elektrik anahtarları (tercihen yeni dokunmatik olanlar) ve prizler yaşlının kolaylıkla erişebileceği yükseklikte konumlandırılmalıdır.

• Uzun ömürlü, aşırı ısınmayan, yüksek Wattlı (80, 100W ve üzeri) teknolojik ampuller seçilmelidir.

• Işığı ciddi oranlarda kesen avizeler-aplikler tercih edilmemelidir.

• Ömrünü tamamlayan ampülleri, yaşlının başkalarına değiştirtmesi söylenmelidir; karanlıkta, merdiven vs. kullanarak yüksekten düşme riski artırılmamalıdır.

• Koridor gibi yerlerde gece düğmeyi bulmayı çalışmak yerine, harekete duyarlı aydınlatma teknolojileri tercih edilmelidir.

• Yaşlılar genellikle elektrik faturalarını fazlaca önemsemekte ve genellikle kısıtlamalara gitmektedirler. Ancak ev içi eşit düzeyde aydınlatılmalıdır.

• Elektrik anahtarları (tercihen yeni dokunmatik olanlar) ve prizler yaşlının kolaylıkla erişebileceği yükseklikte konumlandırılmalıdır.

• Uzun ömürlü, aşırı ısınmayan, yüksek Wattlı (80, 100W ve üzeri) teknolojik ampuller seçilmelidir.

• Işığı ciddi oranlarda kesen avizeler-aplikler tercih edilmemelidir.

• Ömrünü tamamlayan ampülleri, yaşlının başkalarına değiştirtmesi söylenmelidir; karanlıkta, merdiven vs. kullanarak yüksekten düşme riski artırılmamalıdır.

• Koridor gibi yerlerde gece düğmeyi bulmayı çalışmak yerine, harekete duyarlı aydınlatma teknolojileri tercih edilmelidir.

• Ev içindeki koridorların bir tarafına da tırabzan takılmalıdır.

• Tırabzanlar uygun yüksekliğe, dübeller vasıtasıyla çok sıkı sabitlenmelidir.

• Ev içi eşikler kaldırılmalı ya da renkli kaydırmaz bantla kenarları bantlanmalı, görünür hâle getirilmelidir.

• Halı ve kilimlerin altına kaydırmazlar yapıştırılmalıdır.

• Mümkünse takılmaları engellemek ve güvenli mobilite için ev içi duvardan duvara halı kaplatılmalıdır.

• Islak zeminlerde de uygun kaydırmaz yolluklar-kaplamalar kullanılmalıdır.

• Halıların üzerinden yaşlının ayağının takılabileceği her şey kaldırılmalıdır.

• Ev içindeki koridorların bir tarafına da tırabzan takılmalıdır.

• Tırabzanlar uygun yüksekliğe, dübeller vasıtasıyla çok sıkı sabitlenmelidir.

• Ev içi eşikler kaldırılmalı ya da renkli kaydırmaz bantla kenarları bantlanmalı, görünür hâle getirilmelidir.

• Halı ve kilimlerin altına kaydırmazlar yapıştırılmalıdır.

• Mümkünse takılmaları engellemek ve güvenli mobilite için ev içi duvardan duvara halı kaplatılmalıdır.

• Islak zeminlerde de uygun kaydırmaz yolluklar-kaplamalar kullanılmalıdır.

• Halıların üzerinden yaşlının ayağının takılabileceği her şey kaldırılmalıdır.

Yaşlı bireylerde güvenliği sağlamak için elektriğe yönelik yapılabilecek düzenlemeler nelerdir?

• Yaşlı bireylerde elektrik çarpması ve ev yangınlarında elektrik ekipmanları önemlidir. Hareket kısıtı olan yaşlıların müdahalesi genelde yetersiz kalmaktadır.

• Elektrik kablolarının durumu gözden geçirilmeli/değiştirilmelidir.

• Yerde aletlerin kabloları bulunmamalıdır.

• Yerdeki bu kablolara çözüm bulunamıyorsa halı altından geçirilmelidir.

• Çoklu fişli uzatma kablolarına aşırı yükleme yapılacağından bunlar kullanılmamalıdır.

• Kaliteli uzatma kabloları tercih edilebilir.

• Seyyar kalorifer peteği ve elektrikli ısıtıcılar duvara sabitlenmeli ve kabloları ortalıkta görünmemelidir.

• Yaşlı bireylerde elektrik çarpması ve ev yangınlarında elektrik ekipmanları önemlidir. Hareket kısıtı olan yaşlıların müdahalesi genelde yetersiz kalmaktadır.

• Elektrik kablolarının durumu gözden geçirilmeli/değiştirilmelidir.

• Yerde aletlerin kabloları bulunmamalıdır.

• Yerdeki bu kablolara çözüm bulunamıyorsa halı altından geçirilmelidir.

• Çoklu fişli uzatma kablolarına aşırı yükleme yapılacağından bunlar kullanılmamalıdır.

• Kaliteli uzatma kabloları tercih edilebilir.

• Seyyar kalorifer peteği ve elektrikli ısıtıcılar duvara sabitlenmeli ve kabloları ortalıkta görünmemelidir.

Yaşlı bireylerde güvenliği sağlamak için iletişim ve alarmlara yönelik yapılabilecek düzenlemeler nelerdir?

• Acil durumlarda aranacak numaralar telefon yanında yazılı olmalıdır.

• Yaşlılara yönelik geliştirilen, resimli tuş takımı olan, tek tuşla numaraları otomatik arayan telefonlar tercih edilmelidir.

• Yaşlının banyo ve tuvaletine paralel telefon hatları çekilmelidir. Düşüp ayağa kalkamayan yaşlının erişebileceği yerde suya neme dayanıklı telefon (zeminde ya da yerden az yukarıda) bulunmalıdır.

• Mutfakta ocak, kombi ya da şofben için banyoda ısıtıcı ya da şofben için gaz ve duman dedektörleri mutlaka takılmalıdır. Ev içinde odalardan algılanabilecek, sesli ve ışıklı uyarı verebilecek şekilde takılmalıdır.

• Yaşlı bireylerin kesici, elektrikli alet kullanımı, yanabilen malzemelerle tamirat vb. işlerde yardım alması istenmelidir.

• Baston, koltuk değneği ya da tekerlekli sandalye kullanımı mutfakta ocak kullanımı son derece tehlikeli olabilmektedir. Kıyafetlerin tutuşması, kaynar su vb. dökülmesi, yemeklerin altının açık unutulması sonucu yanması ve duman, muslukların açık unutulması sonucu lavaboların taşması önemli durumlardır.

• Yaşlı bireylerin acil durumlarda ne yapacaklarını bilmeleri önemlidir. Mobilite ve transferleri konusunda önceden birkaç tatbikat yapılması hayat kurtarıcı olacaktır.

• Acil durumlarda aranacak numaralar telefon yanında yazılı olmalıdır.

• Yaşlılara yönelik geliştirilen, resimli tuş takımı olan, tek tuşla numaraları otomatik arayan telefonlar tercih edilmelidir.

• Yaşlının banyo ve tuvaletine paralel telefon hatları çekilmelidir. Düşüp ayağa kalkamayan yaşlının erişebileceği yerde suya neme dayanıklı telefon (zeminde ya da yerden az yukarıda) bulunmalıdır.

• Mutfakta ocak, kombi ya da şofben için banyoda ısıtıcı ya da şofben için gaz ve duman dedektörleri mutlaka takılmalıdır. Ev içinde odalardan algılanabilecek, sesli ve ışıklı uyarı verebilecek şekilde takılmalıdır.

• Yaşlı bireylerin kesici, elektrikli alet kullanımı, yanabilen malzemelerle tamirat vb. işlerde yardım alması istenmelidir.

• Baston, koltuk değneği ya da tekerlekli sandalye kullanımı mutfakta ocak kullanımı son derece tehlikeli olabilmektedir. Kıyafetlerin tutuşması, kaynar su vb. dökülmesi, yemeklerin altının açık unutulması sonucu yanması ve duman, muslukların açık unutulması sonucu lavaboların taşması önemli durumlardır.

• Yaşlı bireylerin acil durumlarda ne yapacaklarını bilmeleri önemlidir. Mobilite ve transferleri konusunda önceden birkaç tatbikat yapılması hayat kurtarıcı olacaktır.

Yaşlı bireylerde güvenliği sağlamak için yatak odasında yapılabilecek düzenlemeler nelerdir?

• Lambalar yatak ucundan kontrol edilebilir olmalıdır.

• Elektrikli battaniye ve ısıtıcı dikkatle kullanılmalı periyodik kontroller yapılmalıdır.

• Yatak yüksekliği transferin kolaylıkla yapılabileceği yükseklikte olmalıdır.

• İlaçlar ve su, telefon, protezler, baston/yürüteç yaşlının yatağının yanında kolaylıkla erişeceği yerde konumlanmalıdır.

Yaşlı bireylerde güvenliği sağlamak için banyoda yapılabilecek düzenlemeler nelerdir?

• Banyo zemini, duş kabini varsa küvet içi kaydırmaz halı-paspasla kaplanmalıdır.

• Evde tekerlekli sandalye kullanan varsa lavabo seviyesi aşağıya alınmalıdır.

• Su sıcaklığı önceden sabitlenmelidir. Özellikle duyu kaybı olan yaşlılar (felçliler, şeker hastaları).

• Elektrikli aletler fişte takılı kalmamalıdır.

• Saç kurutma makinesi banyo dışında kullanılmalıdır.

• Alafranga tuvalet için yükselticiler kullanılmalıdır.

• Yaşlının kullandığı ilaçlar büyük harflerle etiketlenmeli ve nemden etkilenmeyecek şekilde dolaba konmalıdır.