Dünya Ekonomisi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kümeleşmenin ilk ve ikinci kategorisini oluşturan ülkelerin toplum ve üretim yapısını kısaca tartışınız?

Kümeleşmenin ilk kategorisini genellikle ilkel tarımsal üretimin egemen üretim biçimi olduğu ülkelerle, sanayileşmeye başlamış ama henüz imalat becerisinin ötesine geçememiş ülkeler oluşturur. Bu kümedeki ülkelerin temel amacı altyapının geliştirilmesi ve
sanayileşmenin tamamlanmasıdır.
İkinci kategoriyi ise sanayileşmiş ülkeler oluşturur. Bunlar, günümüzde pek sık sözü edilen, “sanayi ötesi toplum”, “bilgi toplumu” gibi kavramların doğuşuna kaynaklık eden ülkelerdir. ABD, AB ülkeleri, Japonya bu kategoride yer alırlar. Bu ülkelerde ekonominin
ağırlığı imalat sanayinden hizmetler sektörüne kaymaktadır.

Bilim ve Teknoloji konusunda 1995’te uluslararası ekonomik düzen kararlarını açıklayınız?

• Az gelişmiş ülkelere, teknolojik araştırma ve geliştirme uygulamalarına daha çabuk bir biçimde erişme olanağı vermek,
• Az gelişmiş ülkelerde yerel araştırma-geliştirme başlatabilmek,
• Hem gelişmiş dünyanın araştırma çalışmalarını kararlılıkla az gelişmiş ülkelerin ihtiyaç ve sıkıntılarına doğru yönlendirmek hem de onların öz yeterliliklerini geliştirmek.

Sanayi Devrimi'nin ilk olarak başladığı ülke hangisidir?

Sanayi Devrimi benzersiz kapsayıcı ekonomik kurumları nedeniyle İngiltere’de başladı ve en önemli adımlarını orada attı. Bu kurumlar da Görkemli Devrim’le ortaya çıkan kapsayıcı siyasal kurumların attığı temeller üzerine inşa edilmiştir. Mülkiyet haklarını güçlendirip akılcı hâle getiren, finans piyasalarını geliştiren, dış ticaretteki devlet destekli tekelleri zayıatan ve sanayinin ilerlemesinin önündeki engelleri kaldıran Görkemli Devrim’di

Almanya'nın sanayi devrimi deneyimini kısaca açıklayınız?

Sanayileşmiş ülkeler varken serbest ticaret koşulları altında genç ülkelerde sanayinin gelişmesine olanak yoktur. Bu nedenle List, genç sanayilerin korunmasını ister. Ancak List’in koruyuculuğu geçici ve seçici bir koruyuculuktur. List, Almanya’nın sanayileşmesinin ve İngiliz teknolojisine yetişebilmesinin kuramını ortaya attı. Bunu yalnızca genç endüstrilerin gümrük duvarları ile korunması olarak algılamamak gerekir. List’in kuramı, sanayi ve eğitim politikalarına sıkı sıkıya bağlı, uzun dönemli ulusal bir teknoloji politikası olarak özetlenebilir. List Almanya’nın yeni teknolojiyi öğrenip özümsemesi ve ekonominin ilgili etkinlik
alanlarına yayarak bunu kullanır hâle gelmesi; dahası, edindiği teknolojiyi bir üst düzeyde yeniden üretme yeteneğini kazanması gerektiği vurgulamakta ve ülkesinin uluslararası rekabete girebilmesi için bunu ön koşul olarak görmekteydi.

Japonya'nın sanayi deneyimini tartışınız?

Teknoloji ile ekonomik gelişme arasındaki bağı oluşturacak kent devletler yani teknopolisler kurmaya yönelik teknopolisler programları oluşturulmuştur. Bu programın kapsadığı bölgelerde;
• Sanayi, araştırma üniversiteleri ve yerleşimin tümleşik bir politika çerçevesinde geliştirilmesi,
• Yeni oluşacak teknopolisler ile bölgenin anakenti arasında sıkı bağların bulunması,
• Var olan sanayilerin teknoloji düzeylerinin yükseltilmesi ile yeni kurulacak yüksek  teknoloji sanayileri arasında dengeli bir gelişme sağlanması,
• Var olan sanayilere yüksek teknoloji transferi (ARGE Transferi) ve teknolojinin uç  alanlarında yaratıcı araştırmalar yapılması,
• Yüksek teknoloji araştırmalarında ve sanayinin gelişmesinde, bölge bazında özgünlük yaratılması amaçlanmaktadır

Japonya'da sanayi gelişiminin tamamlanması için belirlenen bölgesel hedefler nelerdir?

Programın uygulanmasında ortaya çıkan sonuçların ışığında yüksek teknoloji araştırmalarını bölgeselleştirmeye ve yerel ARGE kolaylıklarını güçlendirmeye yönelik olarak, bölgesel araştırma çekirdeği kavramı çerçevesinde geliştirilen diğer programa göre ise, yine bölgeler bazında gerçekleştirilmek üzere 4 ana hedef seçilmiştir:
• Sanayi, üniversite ve devlet tarafından ortak yürütülen araştırmalar için deneysel araştırma enstitülerinin kurulması,
• Araştırma eğitimi ve öğretimi için yeni olanaklar yaratılması,
• Teknik enformasyonda daha ileri düzeyin yakalanabilmesi için veri tabanı sistemleri geliştirilmesi; konferans ve sergi salonları kurulması,
• Risk taşıyan işler için “inkübatörler” (kuluçkalıklar) oluşturulması.

Gelişmekte olan ülkeleri birbirlerine yaklaştıran temel olgular hangisidir?

İletişim ve ulaşım teknolojilerindeki hızlı değişim, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeleri tüm yönleriyle birbirine daha da yaklaştırmıştır.

1990 yılında dünya imalat endüstrisinde en büyük paya ülkeler hangileridir?

• 1990 yılında, ABD, Japonya, Almanya, İtalya ve Fransa aynen bu sıra ile dünya imalat endüstrisinde en büyük paya (yaratılan katma değere göre) sahip 5 ülke idi. Bu sektördeki toplam payları yaklaşık % 58 kadardı.
• 1990 yılında ABD açık ara ile en büyük paya sahip ülke iken, örneğin Fransa % 4,4’lük bir paya sahipti. O dönemde henüz sahne almamış olan Çin’in dünya imalat endüstrisindeki payı % 2,7 kadardı. Ancak resim 2000’lerde ve 2010’larda hızlı
  biçimde değişecektir.

II. Dünya Savaşı’ndan sonra teknolojide meydana gelen değişimleri kısaca tartışınız?

II. Dünya Savaşı’ndan sonra, hızlı bir dönüşüm içine girerek nitelik değişikliğine uğradığını görmekteyiz. Bu dönüşümün lokomotifi yaşadığımız ve her gün biraz daha hız kazanan teknolojideki gelişmelerdir. Bu alandaki en önemli gelişmeleri bilgi depolama ve bilgi işlemede, ulaşım ve haberleşmede, ileri teknoloji ile üretilmiş materyallerde, biyoteknolojide, süper iletkenlerde, elektronik sanayinde ve uzay teknolojisinde görebilmemiz mümkündür.

İletişim teknolojisindeki gelişmeleri kısaca açıklayınız?

Uzun süre ulusal boyutta düşünülen medya ve iletişim olgusu, teknolojik ve ekonomik platformlarda meydana gelen değişimler artık global bir tanım kazanmıştır. Sayısal haberleşme cihazları, akıllı telefonlar ve tabletler; uydu veri haberleşmesi, mobil PC’ler ve kablosuz PC ağları zamana ve mekâna ilişkin hiçbir sınır tanımayan teknolojik kazanımlar dünyayı bir ucundan öteki ucuna bağlayabilmektedir. Çağımız global medya ve iletişim çağıdır. Ulusal bazlı enformasyon ve medya düzeninden global bazlı bir düzene geçiş olgusu gelişmiş ülkelerin birçoğunun yayımcılık ve telekomünikasyon faaliyetlerinde gerçekleştirdikleri bir dizi “yeniden düzenleme” politikalarının temel bir gerekçesi olarak ortaya çıkmıştır

Ulaşım teknolojisindeki gelişmeleri kısaca açıklayınız?

Altyapı gerektirmeyen su ortamı ile rüzgârı egemenliğine alan yelken teknolojisi, kara ortamında avantaj sağlamış, dünya ekonomisinde, dağıtım denetime egemen olmuştur. Fakat zamanla ulaşım teknolojilerindeki ve örgütlenmelerindeki değişim; kuramların, makro ve mikro mekânların örgütlenmesinde de değişim getirmiştir. Endüstri çağının daha sonraki aşamalarında petrol enerjisi ve bu enerji ile çalışan araçlar ulaşım teknolojisinin uzaklığı yok etmesindeki yeni faktörleri olmuştur. Daha sonra elektrik motorları ile işleyen tren, tramvay ve metro buna eklenmiştir.

İkinci Dünya Savaşı sonrası bilim ve teknoloji arasındaki sınırın giderek belirsizleşmeye başlaması ile birlikte yeni rekabet alanları neler olmuştur?

İkinci Dünya Savaşı sonrası bilim ve teknoloji arasındaki sınırın giderek belirsizleşmeye başlaması ile birlikte her ülke;

• Enformasyon teknolojileri,
• Malzeme teknolojisi,
• Biyoteknoloji,
• Nükleer teknoloji,
• Havacılık-Uzay teknolojisi olarak belirlenen jenerik teknolojilerde,

üstünlük sağlamak istemiştir.

Artımsal Yenilikler kavramını tartışınız?

Bütün ekonomik etkinlik alanlarında sürüp giden küçük küçük yeniliklerdir. Uzun dönemde ortaya çıkan kümülatif etkileri üretkenlik artışları ve kalitedeki gelişmeler açısından önemlidir ama etki alanları yalnızca mevcut ürün kuşakları ve mevcut ürün yöntemleri ile sınırlıdır. Bir başka deyişle artımsal yenilikler, yeni mal ve hizmet kuşakları ya da yeni üretim yöntemleri doğurmazlar

Jenerik teknolojiler nelerdir?

Günümüzde en yayılgan en etkin teknolojiler jenerik teknolojileridir. Bunlar;

• Yeni ürün ve hizmetler yaratma,
• Değişik sektörlerde uygulanabilme,
• Mevcut ürün sistemleri iyileştirme,
• Kârlılık ve rekabet gücü sayesinde endüstriyel önem taşıma,
• Genel toplumsal benimsenme özelliklerini taşımaktadırlar.

Kapsamlı yenilikler ve kapsamlı teknolojileri açıklayınız?

Kapsamlı yenilikleri yaratan teknolojiler, genellikle “jenerik teknolojiler” olarak anılmaktadır. Ancak burada önemli olan nokta bu kapsamlı yeniliklerin, yeni ekonomi dalları, yeni üretim sektörleri doğmasına ya da eskilerin yerine yenilerinin geçirilmesine neden olmalarıdır. Bu ise sonuçta, yapısal düzenlemelerle ilgili ciddi problemler yaratır.

"1780’lerden günümüze kadarki dönem önemli teknoloji değişimleri anlamında 5 bölüme ayrılarak ele alınmıştır" Bu bölümleri kısaca açıklayınız?

• Bu dönemlerden ilki yaklaşık 60 yıl devam eden ve 1840’lara kadar süren “Sanayi Devrimi (Zincir Üretim)” dönemidir. Bu dönemde yap-boz diye tabir edilebilecek ve yaparak, görerek öğrenme biçimi yaygın olan eğitim sistemi idi. Su gücünün temel enerji kaynağı olarak kullanıldığı bu dönemde tabi ki su kanalları ulaşım ve iletişim teknolojilerinin altyapısı olarak kabul edilmekteydi.
• 1840 ile 1890 arasında 50 yıl kadar sürdüğü kabul edilen ikinci dönem buhar gücünün ve demir yollarını dönemi olarak kabul edilebilir. Eğitim alanına bakıldığında yaygın olarak ilköğretimin önemsendiği bir dönemdir. Ekonomik sektörler için teknoloji enstitüleri bu dönemde kurulmaya başlanılmış ve makine ve inşaat alanındaki gelişmelere paralel biçimde bu alanda mühendis eğitimleri de önemli hâle gelmiştir.
• Üçüncü dönem 1940’lara kadar takip eden 50 yıldan oluşur. Elektriğin keşfi ve kullanımı bu dönemin en önemli belirleyicisidir. Ekonomik anlamda üretimin en önemli girdilerinden biri de çelik olmuştur bu dönemde.
• İkinci Dünya Savaşı döneminden 1990’lara kadar devam eden dördüncü dönem, sentetik materyal ve kitle otomobil üretimin anahtar olduğu dönem olarak kabul edilebilir. Bilimsel anlamda ARGE’nin tam anlamıyla kullanılmaya başladığı dönemdir. Ulusal ve uluslararası ölçekte çok büyük ARGE araştırmaları dizayn edilmeye başlanılmıştır. Eğitimde de artık yükseköğretim ve eğitim kitlesel hâle dönüşmüştür.
• 1990’larda başlayan ve halen devam ettiği kabul edilen beşinci dönemde, mikroelektronik ve bilgisayar ağları çağı olarak kabul edilebilir. Eğitimde artık yaşam boyu eğitim sistemi kabul edilir hâle gelmiştir. Global anlamda ARGE ve veri ağları teknolojik altyapıyı teşkil etmektedir.