Gümrük Mevzuatı Dersi 3. Ünite Özet

İhracat Rejimi ve Temel Unsurları

4458 Sayılı Gümrük Kanunu’nda 150. ve 151. maddeler ile Gümrük Yönetmeliği’nde 340., 415., 416., 417. ve 418. maddeler İhracat Rejimiyle ilgili düzenlemeleri yapar. Sözü edilen kanun ve yönetmeliğe ek olarak İhracat Rejimiyle ilgili uygulamaya dönük çok sayıda Tebliğ, Genelge, Kararnameler gibi Gümrük Mevzuatının ilgili bölümünü oluşturan kanuni metinler de İhracat Rejimine yönelik bulunmaktadır. İhracat Rejiminin ilgili Gümrük İdaresince yürütülerek uygulanabilmesi için öncelikle İhracat Rejim beyanının yapılması gerekir. İhracat Rejim beyanını verebilmek için aşağıdaki belgelerle ilgili Gümrük İdaresine başvurması gerekir. Bu belgeler;

• Gümrük Çıkış Beyannamesi
• Türkçe Fatura
• Türkçe Çeki Listesi
• İlgili Diğer Belgeler

Gümrük Çıkış Beyannamesi

Ticaret Bakanlığının 24.05.2019 tarihinde Gümrük Yönetmeliği’nde yaptığı değişiklikle ihracat beyannameleri ile uluslararası düzenlemelerden kaynaklanan yükümlülüklerden ya da Bakanlıkça belirlenecek durumlardan kaynaklı olarak kâğıt ortamında onaylanması gerekenler dışındaki ekli belgeler gümrük idaresine kâğıt ortamında ibraz edilmemesi kararlaştırılmıştır. Basılı haldeki kâğıt ortamında bulunan gümrük beyannameleri bu kararla birlikte dijital ortama taşınmıştır. Yani yine kâğıt ortamında olduğu gibi dijital ortamda ilgili yazılımlar vasıtasıyla söz konusu beyannameler doldurulacak ve dijital ortamda ilgili gümrük idarelerine ibraz edilecektir.

Türkçe Fatura

İhracat Rejimindeki gümrükleme süreçte ihracatçı işletmenin e-Fatura veya basılı haldeki orijinal faturası kullanılır. İhracat Rejiminde gümrükleme sürecinde kullanılan bir fatura örneği aşağıdaki olarak ticari işletmelerin zaten sahip oldukları kendi fatura koçanlarından düzenlenen Türkçe Fatura kullanılır. Eğer ihracatçı işletmenin e-Fatura düzenleme niteliği varsa söz konusu fatura dijital ortamda düzenlenir. Fakat ihracatta gümrükleme sürecinde fatura ister e-Fatura özelliğinde olsun veya basılı formatta kâğıt düzeninde olsun, sonuçta söz konusu faturalar dijital ortama atılır ve gümrükleme sürecindeki işlemler yine dijital ortamda gerçekleştirilir.

Türkçe Çeki Listesi

İhracat Rejiminde gümrükleme sürecinde kullanılan belgelerden biri de Türkçe Çeki Listesidir. Çeki Listesi olarak adlandırılan bu belge aslında taşıyıcı araca yüklenen ve ihracata konu olan malın; koli, paket, rulo ve kutu gibi mastır ambalajlama çeşitlerine göre adetlerinin belirtildiği ve içeriğinin açıklandığı bir paketleme bilgi detaylarını kapsayan liste olarak tanımlanabilir. Aslında bir paketleme listesi olan Çeki Listesi, ihracatçı işletme tarafından firmanın antetli kağıdına her bir taşıyıcı araç için yüklenen eşyalara yönelik ayrı ayrı düzenlenir. Her taşıyıcı araç için ayrı ayrı düzenlenen ve aslında bir çeşit paketleme detaylarını kapsayan belgeye Çeki Listesi denir.

İhracat Rejiminde Kullanılan İlgili Diğer Belgeler

İhracat Rejiminde Türkiye’de gümrükleme sürecinde yukarıda açıklanan belgeler mutlaka kullanılır. Sözü edilen belgelere ek olarak; ihracata konu olan ülke, ihracata konu olan ürün ve ihracata konu olan işleme göre farklı belgelerin de Türkiye’de gümrükleme sürecinde gündeme gelmesi mümkündür. Söz konusu belgelerden bazıları aşağıda açıklanmaktadır.

A.TR Dolaşım Belgesi: A.TR bir Dolaşım Belgesidir ve Türkiye’nin 1999 yılında imzaladığı Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon (PAAMK) Sistemi anlaşması ile İhracat Rejiminde gümrükleme sürecinde ilgili Gümrük İdaresince onaylanan bir belge niteliğine kavuşmuştur. İstisnai koşullar dışında ihracata konu olan ülke ile Türkiye arasında Gümrük Birliği Anlaşması varsa A.TR Dolaşım Belgesi gümrükleme sürecinde onay görür ve belgenin ilk nüshası ilgili Gümrük Birliği ülkesine diğer belgelerle birlikte ihracatçı tarafından gönderilir. Burada bir yanlış anlaşılmaya yol açmamak adına, A.TR Dolaşım Belgesinin sadece Gümrük Birliği üyesi bir ülkedeki ithalatçıya ihracat yaparken düzenlenmesi gerektiğinin hatırlatılması önemlidir. Uygulamada bu belge genellikle ihracatçının temsilcisi tarafından doldurulur ve ilgili Ticaret ve Sanayi Odası ile gümrükleme işleminin yapılacağı Gümrük İdaresi tarafından onaylanır.

EUR-1 Dolaşım Belgesi: EUR-1 de diğer bir Dolaşım Belgesidir ve Türkiye’nin 1999 yılında imzaladığı Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon (PAAMK) Sistemi anlaşması ile İhracat Rejiminde gümrükleme sürecinde ilgili Gümrük İdaresince onaylanan bir belge niteliğine kavuşmuştur. İstisnai koşullar dışında ihracata konu olan ülke ile Türkiye arasında Serbest Ticaret Anlaşması (STA) varsaEUR-1 Dolaşım Belgesi gümrükleme sürecinde onay görür ve belgenin ilk nüshası ilgili STA ülkesine diğer belgelerle birlikte ihracatçı tarafından gönderilir. EUR.1 Dolaşım Belgesi ağırlıklı olarak Türkiye ile Serbest Ticaret Anlaşması (STA) yapmış olan ülkelere yapılacak ihracatlarda kullanılır ve bu belge Türkiye’de gümrükleme sürecinde ilgili gümrük idaresince şartların uygun olması durumunda onay görür.

Diğer İlgili Belgeler: Özellikle ihracata konu olan ürünün farklılığına göre, İhracat Rejiminde Türkiye’de gümrükleme sürecinde diğer bazı belgelere de ihtiyaç duyulabilir. O halde bu belgelerden bazıları şunlardır;

• İnsan Tüketimine Uygunluk ve Gıda Güvenliği Raporu: Özellikle bazı işlem görmüş gıda ürünlerinin ihracatında Türkiye’de gümrükleme sürecinde talep edilebilecek bir belgedir.
• Bitki Sağlık Sertifikası: Özellikle yaş sebze ve meyve ihracatı gibi bitkisel ürünlerin ihracatında gündeme gelir.
• İhracatı Ön İzne Bağlı Ürünlerin İhracatına Yönelik İzin Belgesi: Burada sözü edilen İzin Belgesi sadece İhracatı Ön İzne Bağlı Ürünlerin ihracata konu olması halinde, ilgili Gümrük İdaresi İzin Belgesinin varlığını arar. EK-1’de İzin Belgesi gerektiren İhracatı Ön İzne Bağlı Ürünlerin listesi yer almaktadır.
• Aflatoksin Raporu: Özellikle ihracata konu olan malın fındık, Antep fıstığı, incir ve diğer kurutulmuş meyveler olması halinde Türkiye’de gümrükleme sürecinde ihracatçıdan talep edilen bir diğer belgedir.
• Borsa Tescil Beyannamesi: Türkiye’de özellikle tarımsal emtiaların Ticaret Borsalarında işlem gören türlerinin (hububat, bakliyat, nebati yağlar gibi) ihracata konu olması durumunda, ihracatçının Türkiye’deki gümrükleme sürecinde mutlaka Borsa Tescil Beyannamesini de ilgili gümrük idaresine sunması gerekmektedir.
• C13 Analiz Belgesi: Bu belge sadece bal ihracatı yapacak olan ihracatçı firmaların temin ederek, Türkiye’de ilgili gümrük idaresine sunmaları gereken bir evraktır.
• Ekspertiz Raporu: Tarihi eserlerin ihracatı yasaktır. Bu bağlamda eski halı, kilim ve bazı hediyelik eşyalar ile lületaşında imal eşyaların tarihi niteliğinin olmadığını gösteren Ekspertiz Raporunun da Türkiye’de gümrükleme sürecinde ihracatçı tarafından ilgili Gümrük İdaresine teslim edilmesi gerekmektedir.
• Veteriner Şahadetnamesi: Özellikle işlem görmemiş hayvani ürünlerin ihracatında, ihracatçı tarafından Türkiye’deki gümrükleme sürecinde söz konusu gümrük idaresinde işlem gören bir diğer belgedir.

Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi ve Temel Unsurları

Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi kesin nitelikte olan ithalat temelli bir gümrük rejimidir. Diğer gümrük rejimlerinde olduğu gibi kesin ithalata konu olan malın Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabi tutulabilmesi için öncelikle ilgili ithalatçının beyanda bulunması zorunludur. İhracat Rejiminde beyan konusuna benzer şekilde, ithalatçı burada da beyanda bulunarak, Serbest Dolaşıma Giriş Rejimini başlatır. Kesin ithalata konu olan eşyanın Serbest Dolaşıma Rejimine tabi tutulması dijital ortamda bilgisayar veri işleme teknikleriyle gerçekleştirilmesi zorunludur. Ancak söz konusu Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminin uygulanabilmesi için, gümrükleme sürecinde mutlaka aşağıdaki temel belgelere ihtiyaç vardır. Bunlar:

• Gümrük Beyannamesi
• İthal Eşyasına Ait Gümrük Kıymet Bildirim Formu
• İngilizce Orijinal Fatura (Commercial Invoice)
• İngilizce Orijinal Çeki Listesi (Packing List)
• Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin)
• Varsa ilgili Dolaşım Belgesi
• İlgili Taşıma Belgesi
• Ödeme yöntemini ve ilgili giderleri gösteren banka yazısı
• Sigorta poliçesidir.

Gümrük Beyannamesi

Daha önce açıklandığı gibi Ticaret Bakanlığının 24.05.2019 tarihinde Gümrük Yönetmeliği’nde yaptığı değişiklikle ihracat beyannameleri ile uluslararası düzenlemelerden kaynaklanan yükümlülüklerden ya da Bakanlıkça belirlenecek durumlardan kaynaklı olarak kâğıt ortamında onaylanması gerekenler dışındaki ekli belgeler gümrük idaresine kâğıt ortamında ibraz edilmemesi kararlaştırılmıştır. Ancak bu değişiklik ithalata yönelik beyannamelerde şimdilik geçerli değildir. İthalata yönelik Gümrük Beyannamesinin ekinde en fazla ihtiyaca göre üç adet Devam Formu kullanılabilir. Aynı ithalat faturasında 10’dan fazla birbirlerinden farklı GTİP numarasıyla tanımlanan ithalata konu mal varsa bu durumda Devam Formu yerine EKLİ LİSTE kullanılır. Gerek ihracatta gerekse ithalatta yukarıdaki koşullar çerçevesinde aynı faturada 10’dan fazla GTİP numarasıyla tanımlanan ilgili eşyalara yönelik kullanımı gündeme gelen ekli listelerde, aşağıdaki bilgilerin yer alması gerekir. Bu bilgiler şunlardır:

• Malın GTİP numarası,
• Malın cinsi ve gümrük beyannamesinin 31 numaralı yerindeki koşullara göre malın açıklaması,
• Ambalaj türü ve adedi,
• Brüt ve net ağırlıklar,
• ABD Doları cinsinden malın CIF ve FOB değerleri.

İthal Eşyasına Ait Gümrük Kıymet Bildirim Formu

Bu belge matbu halde olan diğer bir formdur ve ithalatçı veya temsilcisi tarafından doldurulur. Bu form ile aslında ithalata konu olan mal ile ilgili tüm giderler detaylı bir şekilde açıklanmaktadır.

İngilizce Orijinal Fatura

Serbest Dolaşıma Giriş Rejiminde gümrükleme sürecinde kullanılan orijinal İngilizce fatura Türkiye’deki ithalatçının yurtdışındaki tedarikçisi (ihracatçısı) tarafından kendisine gönderilen dosyadaki belgelerden biridir. Bu bağlamda Türkiye’deki ithalatçı söz konusu ithalatının ödemesini peşin veya mal mukabili ödeme yöntemlerinden biriyle gerçekleştirmişse sözü edilen dosya ihracatçı tarafından direkt Türkiye’deki ithalatçının adresine gönderilir. Aksine ödeme yönteminin; vesaik mukabili, kabul kredili veya akreditifli olması halinde, söz konusu dosya öncelikle yurtdışındaki ihracatçı tarafından kendi bankasına teslim edilir. Daha sonra bu dosya Türkiye’deki ithalatçının bankasına gönderilir. Son olarak Türkiye’deki ithalatçı ilgili ödeme yönteminin şartlarını yerine getirmesine müteakip, yurtdışındaki ihracatçısının dosyasını Türkiye’deki kendi bankasından teslim alır.

İngilizce Çeki Listesi

Çeki Listesi (Packing List) daha önce açıklandığı gibi ithalata konu olan eşyanın her bir taşıyıcı araca göre ayrı ayrı düzenlendiği paketler halindeki eşyanın bir çeşit dökümüdür. İthalatta gümrükleme sürecinde kullanılan İngilizce Çeki Listesinde aşağıdaki bilgelerin bulunduğu görülecektir. Bunlar:

• Türkiye’deki İthalatçının bilgileri,
• Çeki Listesinin ilişkili olduğu faturanın tarih ve numarası,
• Çeki Listesine konu olan malı taşıyacak olan aracın plakası veya konteynır numarası,
• Çeki Listesine konu olan ana kapların (mastır paket) türü ve numarası,
• Çeki Listesine konu olan malın açıklaması özellikleri ve varsa ölçüleri,
• Satışa konu olan birim cinsi ve toplam miktarı
• Net ve brüt ağırlıklar ve bunların genel toplamları,
• Yurtdışındaki ihracatçı işletmenin kaşesi ve yetkilinin imzası.

Menşe Şahadetnamesi

Menşe kavramı en basit tanımıyla, uluslararası ticarete konu olan malın ekonomik milliyetidir. Menşe Şahadetnamesinde aşağıdaki bilgilerin yer aldığı görülür. Bu bilgiler şunlardır;

• İhracatçı firma ve ülkesi
• İthalatçı firma ve ülkesi
• Gerektiği durumlarda nakliye ile ilgili bilgiler
• Marka, numara, ambalaj sayısı, cinsi ve malların tarifi
• Brüt ve net ağırlıklar
• Belgeyi tanzim eden teşekkülün onayı, tanzim yeri, tarihi ve imza

İlgili Taşıma Belgesi

Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi kapsamında gümrük idaresine sunulacak Taşıma Belgesi, tamamıyla ithalata konu olan eşyanın nakliyesi sürecinde kullanılan taşıma moduyla ilişkilidir. İthalatta gümrükleme sürecinde kullanılan Taşıma Senetleri ve ilişkili oldukları taşıma modları aşağıdaki kısaca izah edilmektedir. Bunlar;

CMR (Uluslararası Hamule Senedi): İthalata konu olan mal karayolu ile taşınmışsa gümrük idaresine sunulması gereken taşıma belgesiCMR (Uluslararası Hamule Senedi)’dir.

Konşimento: İthalata konu olan mal denizyolu ile taşınmışsa gümrük idaresine sunulması gereken taşıma belgesi konşimentodur.

CIM Hamule Senedi: İthalata konu olan eşya demiryolu ile taşınmışsa gümrük idaresine sunulması gereken taşıma belgesi CIM belgesidir.

Havayolu Konşimentosu: İthalata konu olan mal havayolu ile taşınmışsa gümrük idaresine sunulması gereken taşıma belgesi Havayolu Konşimentosudur.

Banka Transfer Yazısı

İthalat sürecinde ödeme yöntemini ve masrafları belirten bu yazının fonksiyonu, Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi kapsamında tarh ve tahakkuk edecek ilgili vergi ve fonların doğru bir şekilde hesaplanabilmesi içindir. Bu belge incelendiğinde aşağıdaki bilgileri bulunduğu görülür. Bunlar;• İthalatçı firma ve detaylı bilgileri, • İhracatçı firma,

• Transfer edilen döviz cinsi ve tutarı,
• Transfer tarihi,
• Ödeme yöntemi,
• Yapılan transferle ilgili bankanın kestiği komisyon ve masraflar.

Diğer Belgeler

Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi kapsamında yukarıdaki belgelere ek olarak, ithalata konu olan ürüne ve menşe ülkeye göre gümrükleme sürecinde ithalatçıdan farklı belgelerin talep edilmesi mümkündür. Bu belgelerin bazıları şunlardır:

• A.TR Dolaşım Belgesi
• EUR-1 Dolaşım Belgesi
• İnsan Tüketimine Uygunluk ve Gıda Güvenliği Raporu
• Bitki Sağlık Sertifikası
• Kontrol Belgesi
• Veteriner Şahadetnamesi

Dahilde İşleme Rejimi ve Temel Unsurları

DİR aslında ihracatın teşvik ve geliştirilmesi kapsamında geçici ithalata imkân sağlayan, ithalata konu olan girdinin tamamının ihracata konu olan işlenmiş nihai üründe kullanılmasını şart koşan ve işlenmiş ürünün ihracatını zorunlu kılan uygulamaları kapsamaktadır. Bu bağlamda DİR’nin temel unsurları aşağıda açıklanmaktadır:

Dahilde İşleme Rejiminde Şartlı Muafiyet Sistemi

İlgili 8391 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararına göre, şartlı muafiyet sistemi; Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) veya izni (Dİİ) kapsamında ihracı taahhüt edilen işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ve serbest dolaşımda bulunmayan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinin, Türkiye Gümrük Bölgesinde yerleşik firmalarca, ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaksızın, vergisi teminata bağlanmak suretiyle ithal edilmesi ve ihracat taahhüdünün gerçekleşmesini müteakip, alınan teminatın ilgili mükellefe iade edilmesidir.

Dahilde İşleme Rejiminde Geri Ödeme Sistemi

Yine ilgili 8391 sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararına göre, geri ödeme sistemi; DİİB kapsamında serbest dolaşıma giren hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşya, ambalaj ve işletme malzemesinden elde edilen işlem görmüş ürünün ihracı halinde, ithalat esnasında alınan vergilerin ilgili mükellefe geri ödenmesidir. Ancak bu sistemde de DİİB kapsamında yapılan işletme malzemesi ithalatında ödenen Katma Değer Vergisi (KDV) ve varsa Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) ithalatçıya iade edilmez. DİR kapsamında işletmelerin geri ödeme sisteminden yararlanabilmeleri için, şartlı muafiyet sisteminde olduğu gibi DİİB veya Dahilde İşleme İznine (Dİİ) sahip olmaları gerekmektedir.

Dahilde İşleme Rejiminin Uygulanmasına Yönelik Temel Unsurlar

2006 yılında Dahilde İşleme Rejiminin Elektronik Ortama Aktarılması Projesinin (DİR Otomasyon Projesi) başarıyla tamamlanmasından sonra, DİR ile ilgili tüm uygulamalar ilgili otomasyon sistemi vasıtasıyla gerçekleştirilmektedir. DİR Otomasyon Sistemi ile yeni belge başvurusu, mevcut belgeler ile ilgili revize talepleri ve kapatma başvuruları internete ortamında bilgisayarlar ve elektronik imzayla uygulanmaktadır. Ayrıca ilgili işletmelerin sistem içerisinde yapmış oldukları işlemler yine internet ortamında takip edilebilir.

Dahilde İşleme Rejimi Kapsamında Başvuruların Değerlendirilmesi ve DİİB

DİR otomasyon sistemi içerisinde başvuru süreci tamamlandıktan sonra, sistem içinde nihai değerlendirme Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü tarafından dijital ortamda gerçekleştirilir. DİİB veya Dİİ başvurularının değerlendirilmesinde öncelikle otomasyon sistemi içerisindeki bilgilerin ve rakamların kendi içerisinde tutarlı olup olmadığı sorgulanır. Ayrıca söz konusu rakamların başvuru yapan işletmenin kapasite raporundaki bilgilerle de tutarlı olması da gerekir. DİİB ilgili işletmenin geçici nitelikte ihracata konu olan üründe kullanılması şartıyla teşvikli ithalat yapmasına imkân sağlar.

Hariçte İşleme Rejimi ve Temel Unsurları

Hariçte İşleme Rejimi (HİR) geçici ihracat niteliğinde olup ekonomik etkili bir gümrük rejimidir.

Hariçte İşleme Rejimine Müracaat ve Müracaatların Değerlendirilmesi

Hariçte İşleme Rejimine konu olan ürüne yönelik farklı müracaat ve değerlendirme kriterleri vardır. Bu bağlamda Hariçte İşleme Rejimi kapsamında hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ve ambalaj malzemelerinin daha ileri bir düzeyde işlem görmek üzere Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere gönderilmek istenmesi halinde ilgili işletmelerin, aşağıdaki belgeleri temin ederek Hariçte İşleme İzin Belgesinin alınması için Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğüne başvurmaları gerekmektedir.

• Dilekçe,
• Hariçte İşleme Proje Formu,
• İthali Taahhüt Edilen İşlem Görmüş Ürünler ile İlgili Hammadde Sarfiyat Tablosu,
• Ticaret Sicil Gazetesi aslı, noter veya ticaret ve/veya sanayi odaları ile ticaret sicili memurluklarınca tasdikli örneği,
• İmza Sirküleri,
• Yurt dışında işleme faaliyeti yapacak firma hakkında bilgi,
• Varsa son üç ayda kapatılan belgelere ilişkin kapatma yazıları fotokopileri, kapatma müracaatı yapılan belgelere ilişkin müracaat yazıları fotokopileri ile taahhüt hesabı kapatılmamış hariçte işleme izin belgeleri kapsamında gerçekleşen ihracat ve ithalat miktarları gösteren listeler.

Hariçte İşleme Rejimine Yönelik Taahhütlerin Kapatılması ve İşlemleri

Hariçte İşleme İzin Belgesine sahip olan işletmeler gerekli şartları yerine getirdikten sonra, ilgili taahhütlerini kapatmak üzere aşağıdaki belgelerle birlikte ilgili İhracatçı Birliği Genel Sekreterliği’ne müracaat ederler. O halde Hariçte İşleme İzin Belgesiyle taahhütlerinin kapatılmasında aşağıdaki belgelere ihtiyaç duyulur. Bunlar;

• Hariçte İşleme İzin Belgesinin aslı,
• İlgili Gümrük beyannameleri,
• Hariçte İşleme İzin Belgeleri/Hariçte İşleme İzinleri ile İlgili İthalat Listesi,
• Hariçte İşleme İzin Belgeleri/Hariçte İşleme
• İzinleri ile İlgili Geçici İhracat Listesi,
• Hariçte İşleme İzin Belgesinin kapatılmasına yönelik Hammadde Sarfiyat Tablosudur.

Gümrük Antrepo Rejimi ve Temel Unsurları

Gümrük Antrepo Rejimi kapsamında patlayıcı, parlayıcı veya aynı yerdeki başka malları olumsuz etkileyici nitelikte bulunan mallar her antrepoda muhafaza edilemezler. Bu tür malların antrepoya konulabilmesi için ilgili antreponun bu malları tehlikesiz bir şekilde muhafaza edebilecek nitelikte olması gerekir. Genellikle uluslararası ticarete konu olan mallar, gereksinim duyulması halinde her zaman için antrepolarda muhafaza edilebilirler. Ancak Gümrük Yönetmeliğine göre bazı özel durumlarda, antrepoya konulacak mallar için Ticaret Bakanlığının izni gerekir.

Geçici İthalat Rejimi ve Temel Unsurları

Geçici ithalatla ilgili düzenlemeler Gümrük Kanunu’nda ve Yönetmeliğinde ilgili maddeler ile düzenlenmesine rağmen, bu konuda temel diğer bir düzenlemede uluslararası ATA Karnesi Sözleşmesidir (Geçici İthalat veya İstanbul Sözleşmesi). Bu bağlamda aşağıdaki eşya ve mal grupları Geçici İthalat Rejimine konu olabilirler. Sözü edilen eşyalar ve mal grupları;

• Sergi, Fuar, Toplantı ile Benzeri Etkinliklerde Teşhir Edilecek Mallar
• Mesleki Malzemeler ve Eşyalar
• Ambalajlar, Konteynırlar, Numuneler ve Ticari Bir İşlem İçin Gelen Mallar
• İmalat Amacıyla Geçici İthal Edilen Mallar
• Bilimsel, Eğitsel-Kültürel Amaçlarla İthal Edilen Eşyalar
• Yolcu Zati Eşyası İle Sportif Amaçlı Eşyalar
• Turistik Tanıtım Malzemeleri ve Eşyaları
• Sınır Ticareti Kapsamında İthal Edilen İlgili Eşyalar
• İnsani Amaçlarla İthal Edilen İlgili Eşyalar
• Hayvanlar

ATA Karnesi ve Özellikleri

ATA Karnesinin (A.T.A. Carnet) temel özelliği ve işlevi, anlaşmaya taraf olan 78 ülke arasında her bir ülkenin gümrük idarelerine ayrı ayrı çeşitli teminatlar ve garantiler vermeden, ilgili malın söz konusu ülkede geçici kabulünü temin etmesidir. Bu nedenle ATA Karnesi sayesinde gümrük işlemleri ve prosedürleri son derece kolaylaşmakta olup gereksiz yere para ve zaman kayıpları engellenmektedir. ATA Karnesinin geçerlilik süresi bir yıldır ve yılda dört defa üye ülkeler arasında geçici kabul işlemine konu olabilirler. ATA Karnesine yönelik Türkiye’deki kefil kuruluş TOBB’dur.

CPD Karnesi ve Özellikleri

İstanbul Milletlerarası Geçici İthalat Sözleşmesine göre CPD Karnesi ; anlaşmaya taraf olan ülkelere kayıtlı taşıtların, ilgili gümrüklerden herhangi bir teminat bırakmaksızın geçişini sağlama ve aynı zamanda ilk çıkış gümrükleri tarafından, çıkan taşıtların dönüşünün sorunsuz takip edilebilmesi için kullanılan bir geçici ithalat belgesidir. Türkiye’de CPD Karnesini Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu düzenler. İlgili eşya ve mal gruplarının geçici ithalatı genelde ATA Karnesi vasıtasıyla gerçekleştirilirken taşıt araçlarının geçici ithalatı söz konusu olduğunda, ATA Karnesi yerine geçici ithalat belgesi olarak CPD Karnesi kullanılmaktadır. CPD Karnesi ATA Karnesiyle benzer özelliklere sahip olup ATA Karnesinden en önemli farkı, CPD Karnesinin geçici kabule konu olan taşıt araçlarına yönelik kullanılmasıdır.

Transit Rejimi ve Temel Unsurları

• Söz konusu rejime konu olan malın taşıma nitelikleri Gümrük Kanunu’na göre aşağıdaki gibidir;
• Yabancı bir ülkeden bir diğer yabancı ülkeye,
• Yabancı bir ülkeden Türkiye’ye,
• Türkiye’den yabancı bir ülkeye,
• Bir iç gümrük idaresinden diğer bir iç gümrük idaresine taşınmasıdır.

Bilgisayarlı Transit Sistemi (NCTS)

Transit Rejim beyanı dijital ortamda Bilgisayarlı Transit Sistemi (NCTS) olarak adlandırılan ileri bilgisayar ve yazılım sistemleriyle verilmektedir. Bilgisayarlı Transit Sistemi (NCTS) Türkiye’deki transit işlemlerini hızlı ve kolay bir şekilde kontrol etmek için geliştirilmiş bir sistemdir. Asıl sorumlunun (taşıyıcı işletme) NCTS ile Transit Beyanını verdiği durumlar, aşağıdaki belgelerin bulunmaması halinde zorunludur ve bu belgeler

• TIR Karnesi,
• Kullanım işlevine göre ATA Karnesi,
• Kuvvetlerin Statüsüne Dair Kuzey Atlantik Anlaşmasına Taraf Devletler Arasındaki Sözleşme ile öngörülen Form 302 belgesi,
• Posta yoluyla gönderimlerde ilgili posta belgeleridir.

TIR Karnesi

Transit Rejiminin uygulanmasında kullanılan bir diğer belge de TIR Karnesi dir. Ancak Transit Rejimine konu olan taşımalarda rejim beyanının TIR Karnesi ile yapılabilmesi için öncelikle ihracata konu olan ülkenin veya Türkiye Gümrük Bölgesine gelen malın ihracatçısı durumundaki ülkenin uluslararası TIR Sözleşmesi ne taraf olması gerekir. TIR Sözleşmesine taraf olan ülkelerde TIR Karnesinin iki temel fonksiyonu vardır. Öncelikle TIR Karnesi Transit Beyanname yerine geçmektedir ve bu nedenle TIR Sözleşmesine taraf olan ülkeler içerisindeki ilgili taşımacılık faaliyetlerinde ayrıca Transit Beyana ihtiyaç duyulmaz. TIR Karnesinin ikinci önemli fonksiyonu da bu belge uluslararası teminat niteliği olan bir belge olduğundan, asıl sorumlunun yatırmak veya göstermek zorunda olduğu teminat işlevini bizzat TIR Karnesi yerine getirir.

Serbest Bölgeler ve Temel Unsurları

Türkiye’den Serbest Bölgelere yönelik ihracat yine İhracat Rejimi kapsamındadır. Benzer şekilde Serbest Bölgelerden Türkiye’ye yapılacak kesin nitelikli ithalatlar da Serbest Dolaşıma Giriş Rejimine tabidir. Serbest Bölgeden Türkiye dışında bir başka üçüncü gümrük bölgesine yönelik yapılacak mal hareketleri de Transit Ticaret çerçevesinde düşünülmelidir. Tüm bu işlemlerin Serbest Bölgedeki tarafı Faaliyet Ruhsatını almış kullanıcılardır.

Serbest Bölgelerde Faaliyet Ruhsatı

İlgili hukuku düzenlemeler çerçevesinde işletmeler Serbest bölgelerde Yüksek Planlama Kurulunca öngörülen ve Serbest Bölge Müdürlüğü nün izin verdiği her türlü sanayi ve ticaret çalışmalar ile ilgili hizmetlere yönelik faaliyetlerde bulunabilirler. Serbest Bölgelerde ticari ve sanayi nitelikli çalışmalarda bulunmak isteyen işletmeler öncelikle Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu ve ilgili diğer belgelerle başvuru yaparlar. Sözü edilen form; Serbest Bölgeler Yurtdışı Yatırım ve Hizmetleri Genel Müdürlüğünden, ilgili Serbest Bölge Müdürlüğünden, işleticiden veya BKİ’den temin edilebilir.

Serbest Bölgeler Bilgisayar Uygulama Programı (SBBUP)

Serbest Bölgelere yönelik ilgili işlemler dijital ortamda SBBUP vasıtasıyla yürütülmektedir. Serbest Bölgedeki kullanıcılar SBBUP vasıtasıyla faaliyet ruhsatı başvurusunu, faaliyet ruhsatları ile ilgili revize taleplerini, serbest bölge işlem formu işlemlerini, stok takiplerini, yeni ürün başvurularını, giriş izin belgesi başvurularını, dijital ortamda gerçekleştirebilirler.

Serbest Bölge İşlem Formu

Serbest Bölgelerdeki tüm işlemlere yönelik düzenlemeler Serbest Bölgeler, Yurtdışı Yatırım ve Hizmetler Genel Müdürlüğünce çıkartılan genelge ve tebliğlerle yürütülür. Ancak Serbest Bölgelerde hangi yönde mal hareketi olursa olsun, mutlaka Serbest Bölge İşlem Formu düzenlenir ve işlem görür. Bu bağlamda Serbest Bölgelerdeki mal ve hizmet hareketleri de aşağıdaki gibidir;

• Bölgeye Yurtdışından Mal/Hizmet Girişi,
• Bölgeden Yurtdışına Mal/Hizmet Çıkışı,
• Bölgeye Yurtiçinden Mal/Hizmet Girişi,
• Bölgeden Yurtiçine Mal/Hizmet Çıkışı.