Çağdaş Türk Yazı Dilleri 1 Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

1-Kiril Alfabesi’ndeki “? ?”, ve“? ?” harflerinin Latin alfabesindeki karşılığı nedir?

? ? İ i (I ı)                            ? ? Q q

Kiril Alfabesi’ndeki “? ?”, ve“? ?” harflerinin Latin alfabesindeki karşılığı nedir?

? ? O o (Ö ö)                      ? ? Ğ ğ

Özbek Türkçesi’ndeki “O’ o’” ve “Sh sh” harflerinin ses karşılığı nedir?

Özbek Türkçesi’ndeki “O’ o’” harfinin ses karşılığı “ö” sesi iken “Sh sh” harfinin ses karşılığı “ş” sesidir.

Ånäcänimgä

Mehri åftåb bolgän

Här sözi kitåb bolgän

Yåg u qaymåq, muräbbå,

Åy külçäm, şirin külçäm

Cähån ånäcänimsiz.

Yukarıda verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığı nedir?

Anacığıma

Sevgisi güneş olmuş

Her sözü kitap olmuş

Yağ, kaymak, reçel

Ay goncam, şirin goncam

Dünyalar anacığımsın

Özingiz çiråqmisiz,

Gülmisiz, yäpråqmisiz?

Men axır gunçämän-kü

Bittä quçäqläb åläy

Vätänimni quçgändäy.

Yukarıda verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığı nedir?

Siz bir ışık mısınız,

Gül müsünüz yaprak mısınız?

Nihayetinde ben bir goncacağız

Bir kez kucaklayıvereyim

Vatanımı kucaklamışçasına.

Tår köçädä, qoşnimizning eski, şalåq eşigi åldidä mening çål båbåm öz ortåğı-uzunsåqålli, yirik cüssäli, kär qulåq moysäfid bilän, nimälär toğrisidädir ezmälänib sözläşädi. Båbåm årıq, kiçkinä gävdäsini devårgä süyäb, çoqqaygän; hässäsini tizzäläri årasigä qadägän. Ortåğı esä qopål, eski sağri kävüş kiygän, uzun sertük åyåqlärini uzatib, åftåbgä ygğrinini tutgän håldä, yergä yånbåşläb otiribdi. Köçädän åt, ärävä ötmäydi; şåvqın-surån yoq. Siyräk ötkinçilär älbättä qol qåvuştirib “Ässälåm!” deb ötädilär. Çållärdän biri yåki ikkåvi birdän cävåb berädi: “Vääläyküm...”

Yukarıda Özbek Türkçesi ile verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığını yazınız.

Dar sokakta, komşumuzun eski, yıpranmış kapısı önünde benim ihtiyar dedem; arkadaşı-uzun sakallı, iri cüsseli, sağır kulak aksakal- ile, neler hakkındaysa, gevezelik edip konuşuyorlar. Dedem zayıf, küçücük gövdesini duvara dayayıp çömelmiş; bastonunu dizleri arasına almış. Arkadaşı ise kaba, eski çarık giymiş uzun, kıllı ayaklarını uzatıp, güneşe sırtını vermiş hâlde yere yanlamasına oturmuştu. Sokaktan at, araba geçmiyor; gürültü, bağrışma yok. Seyrekçe geçenler de âdet üzere ellerini kavuşturup “esselâm” diyerek geçiyorlar. İhtiyarlardan bir veya ikisi birden cevap veriyor: “Vealeyküm...”

Men çållärning ätråfidä äylänämän. Däm båbåmning, däm ortåğıning gåvråndäy uzun hässäsini “åt” qılib minämän, topråqdä hässälär çizgän izgä qıziqıb qaräymän. Keyin bu quruq täyåqlärni täraqlätib ulåqtirämän. Båbåm åsıq qåşläri tägidä yåşiringän közlärini yålğåndäkä åläytirib, körsätkiç barmåğı bilän popisä qılädi, hässälärni tixirlik bilän egälärigä qaytärämän. Keyin båbåmning tizzäsini quçåqläymän, bir tutam såqålini uşläymän, åğzini åçişgä qıstäb, tişlärini qıdirämän.

Yukarıda Özbek Türkçesi ile verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığını yazınız.

Ben ihtiyarların etrafında dönüyorum. Kâh dedemin, kâh arkadaşının sopa gibi uzun bastonunu “at” yapıp biniyorum, toprakta bastonların çizdiği ize merakla bakıyorum. Sonra bu kuru sopaları ‘tırrak’ diye fırlatıyorum. Dedem gür kaşları altında gizlenmiş gözlerini yalandan dikip işaret parmağı ile tehdit ediyor; bastonlarını nazlanarak sahiplerine geri getiriyorum. Sonra dedemin dizini kucaklıyorum, bir tutam sakalını avuçluyorum, ağzını açması için zorlayıp dişlerini arıyorum.

Köngül

Köngül, sen munçälär negä

Kişänlär birlä dostläşding?

Ne färyåding, ne dåding bår,

Neçün sen munçå sustläşding?

Yukarıda Özbek Türkçesi ile verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığını yazınız.

Gönül

Gönül sen buncalar niye

Zincirlerle dost oldun?

Ne feryadın, ne sesin var,

Niçin sen bunca suskunlaştın?

Hakårät dilni åğrıtmäs,

Tubänlik mengü ketmäsmi?

Kişänler parçälänmäsmi?

Qılıçlär endi sınmäsmi?

Yukarıda Özbek Türkçesi ile verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığını yazınız.

Hakaret gönlü incitmez,

Alçaklık bengi gitmez mi?

Zincirler parçalanmaz mı?

Kılıçlar şimdi kırılmaz mı?

Tiriksän, ölmägänsän,

Sen dä ådäm, sen dä insånsän,

Kişän kiymä,

Boyun egmä,

Ki sen häm hür tuğılgänsän!

Yukarıda Özbek Türkçesi ile verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığını yazınız.

Dirisin, ölmemişsin,

Sende âdem, sen de insansın,

Zincir takma,

Boyun eğme,

Ki sen hür doğmuşsun!

Gözel Türkistan

Gözel Türkistån sengä ne boldi?

Sähär väqtidä gülläring soldi.

Çämänlär bärbåd, quşlär häm färyåd.

Hämmäsi mähzun, bolmäsin dil şåd.

Yukarıda Özbek Türkçesi ile verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığını yazınız.

Güzel Türkistan

Güzel Türkistan sana ne oldu?

Seher vaktinde güllerin soldu.

Çimenler berbat, kuşlar da feryat,

Hepsi mahzun, olmaz mı gönül şâd?

Bilmäm, ne uçün quşlär uçmäs bağçäläringdä?

Birligimizning tebränmäs tåğı,

Ümidimizning sönmes çıråğı.

Birläş, ey hälqım, kelgändir çåğı,

Bezänsin endi Türkistån båğı?

Yukarıda Özbek Türkçesi ile verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığını yazınız.

Bilmem ne için kuşlar uçmaz bahçelerinde?

Birliğimizin sarsılmaz dağı,

Ümidimizin sönmez ışığı.

Birleş, ey halkım, gelmiştir çağı,

Bezensin şimdi Türkistan bağı.

Ål bäyråğıngni, qalbing uyğansin,

Qullıq, äsårät-barçäsi yånsin.

Qur yengi dävlät, yåvlär örtänsin,

Ösib Türkistån, qädding kötärsin!

Yåyrät yåşnät öz Vätäning gül båğlärıngdä.

Yukarıda Özbek Türkçesi ile verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığını yazınız.

Al bayrağını kalbin uyansın,

Kulluk, tutsaklık hepsi yansın.

Kur yeni devlet, düşmanlar çatlasın,

Büyüyerek Türkistan, boy göstersin!

Genişlet, büyüt kendi vatanını gül bağlarında.

Til

Mungli quşim sayräb sayräb kel änglät!

Kimlär erür Türk tilini satğuçi?

Bülbül kebi sayräb turgän bu tilni

Uyälmäyin bu ölkädän åtğuçi?

Yukarıda Özbek Türkçesi ile verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığını yazınız.

Dil

Kederli kuşum öte öte gel anlat!

Kimlerdir Türk dilini satanlar?

Bülbül gibi ötüp duran bu dili

Utanmadan bu ülkeden atanlar?

Båldän tåtli, cåndän tınıq Türkçäni,

Tüşünmäyin xorläb xorläb yatğuvçı?

Åcunlärdä båyliğıni körsätmäy,

Kimdir, bungä “yerli, yarämäs” degän?

Yukarıda Özbek Türkçesi ile verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığını yazınız.

Baldan tatlı, candan duru Türkçeyi,

Düşüncesizce hor görüp duranlar?

Dünyada zenginliğini göstermeden,

Kimdir, ona “mahallî, işe yaramaz” diyen?

Mungli quşım ulärni qoy, sen sayrä,

Türk tilining dångin çıqär köklärgä!

Qoy ulärni, ulär yoldän åzsinlär

El içindä boşboğazlik såtsinlär.

Yukarıda Özbek Türkçesi ile verilen metnin Türkiye Türkçesi ile karşılığını yazınız.

Kederli kuşum onları bırak, sen öt,

Türk dilinin ününü çıkar göklere!

Bırak onları, onlar yoldan çıksınlar

Millet içinde boşboğazlık etsinler.

“Mehnät, taşlä-, yäkkä, indä-,xop, mäslähätläş-”

Yukarıda Özbek Türkçeşi ile verilen kelimelerin Türkiye Türkçesi’ndeki anlamlarını yazınız.

mehnät: emek                                   taşlä-: atmak, fırlatmak         yäkkä: bir tane, tek

indä-: ses çıkarmak, seslenmek        xop: peki, tamam       mäslähätläş-: akıl danışmak

“Ortåq, xomrä-, pul, yeç-, xursänd, däråmäd”

Yukarıda Özbek Türkçeşi ile verilen kelimelerin Türkiye Türkçesi’ndeki anlamlarını yazınız.

ortåq: arkadaş                       xomrä-: somurtmak                           pul: para

yeç-: çıkarmak, çözmek         xursänd: memnun, şen                      däråmäd: kazanç, gelir