Çağdaş Türk Yazı Dilleri 1 Dersi 6. Ünite Özet

Türkmen Türkçesi Kiril Alfabesi

Türkmen Türkçesi Latin Alfabesi

ТОВУГЫҢ НИРЕСИ СҮЙҖИ?

-Aллaнaзaр aгa, товугың ниреси сүйҗи?

-дийип бири сорaпдыр.

-Иң сүйҗи ери гaнaты билен бойны болaймaсa.

-Олaрa гaрaндa дөшүң, будуң эти сүйҗи дəлми?

-Оны биз ийип гөремизок. Нирə бaрсaк шо ерлерини бaшлыгың өңүне гойярлaр.

Tovugiñ niresi süyci?

-Allanazar agaa, tovugıñ niresi süyci?

-diyip biri soraapdır.

-İñ süyci yeri ganatı bilen boynı bolaymasa.

-Olara garanda döşüñ, buuduñ eti süyci däälmi?

-Onı biz iyip göremizook. Niirä barsak şo yerlerini başlığıñ öñüne goyyarlar.

Metinde geçen bazı kelimelerin karşılıkları

tovuk: tavuk

garanda: göre

nazaran

süyci: tatlı, hoş, lezzetli

iy-: yemek

iñ: en

başlık: müdür

ГУРБAГA ВЕ ИЧЙAН

Бир бaр екен, бир ёк экен, бир гурбaгa бaр экен. Гурбaгa сувдaн чыкып дурaн вaгты, онуң яaнынa бир ичяaн гелипдир де:

-Эй, гурбaгa, гел икиимиз дост болaлы, дийипдир. Гурбaгa оңa:

Боляaр, болсaк болaлы. Мен хем сувуң ичинде гезип яaдaдым. Белки, сениң билен гуры ерлере гезмəге гидерис, дийип aйдыпдыр. Соң бу икиси тиркешип бaряaркaлaр, олaрың өңүнден ичи aкaр сувлы бир яaп чыкыпдыр. Шондa ичяaн:

-Гурбaгa дост, инди сен мени шу яaпдaн гөтерип гечирмесең, мен-ə гечип билмен, дийипдир. Ондa гурбaгa:

-Боляaр, дост мен сени aркaмa aлaр дa яaбың aңырсынa гечирəерин, дийипдир. Соң ичяaн гурбaгaaның aркaсынa мүнүпдир. Гурбaaгa хем сувa гирип, яaбың бейлеки гырaсынa тaрaп йүзүп угрaпдыр. Сувуң ортaрaгынa бaрaнлaрындa, ичяaн гурбaгaaның aркaсындaн җaзылaдып чaкыпдыр. Aвунaн гурбaгa болсa шол ерде дурупдыр дa:

-“Ери, ичяaн дост, сениң бу нəме етдигин?” дийип сорaпдыр. Ичяaн:

-Шейтмек мениң хəсиетим де, гурбaгaa дост, дийип җогaп берипдир. Гурбaгaның муңa гaхaры гелип:

“Сениң хəсиетиң шейле болсa, бизе хем бейле həсиетли дост герек дəл” дийип, сувa чүмүп гидипдир. Ичяaн болсa сувa гaрк болуп, өлүп гaлыпдыр.

Gurbaaga ve İçyaan

Bir baar eken, bir yook eken, bir gurbaaga baar eken. Gurbaaga suvdan çıkıp duran vagtı, onuñ yaanına bir içyaan gelipdir de:

-Ey, gurbaaga, gel ikiimiz doost bolalı, diyipdir. Gurbaaga oña: Bolyaar, bolsak bolalı. Men hem suvuñ içinde gezip yaadadım. Belki, seniñ bilen guurı yerlere gezmääge gideris, diyip aydıpdır. Soñ buu ikisi tirkeşip baryaarkaalar, olarıñ öñünden içi akar suvlı bir yaap çıkıpdır. Şonda içyaan:

-Gurbaaga doost, indi sen meni şuu yaapdan göterip geçirmeseñ, men-ää geçip bilmen, diyipdir. Onda gurbaaga:

-Bolyaar, doost men seni arkama alar daa yaabıñ añırsına geçirääyerin, diyipdir. Soñ içyaan gurbaagaanıñ arkasına münüpdir. Gurbaaga hem suva giirip, yaabıñ beyleki gırasına tarap yüzüp ugraapdır. Suvuñ ortaraagına baranlarında, içyaan gurbaagaanıñ arkasından cazıladıp çakıpdır. Aavunan gurbaaga bolsa şol yerde durupdır daa:

-“Yeri, içyaan doost, seniñ buu nääme etdigin?” diyip sooraapdır. İçyaan:

-Şeytmek meniñ hääsiyetim de, gurbagaa doost, diyip cogaap beripdir. Gurbaagaanıñ muña gaharı gelip: “Seniñ hääsiyetiñ şeyle bolsa, bize hem beyle hääsiyetli doost gerek dääl” diyip, suva çümüp gidipdir. İçyaan bolsa suva gark bolup, ölüp gaalıpdır.

Türkmen Latin Alfabesiyle Metin Örnekleri

Gurbandurdy - Zelılı (1780 - 1846)

Zelili beýik watançy, gumanist, ökde lirik şahyr bolupdyr. Zelili Magtymgulynyň ýegeni, onuň progressiw ideýalaryny dowam etdirijidir.

Gurbandurdy Zelili Gürgeniň Garaguzy obasynda 1780-nji ýyl-da eneden bolýar. Zeliliniň önüp-ösen ýeri Etrek, Gürgen, Garrygala sebitleridir.

Zelili oba mekdebinde, soňra bolsa Hywadaky “Şirgazy” medresesinde okapdyr diýen maglumatlar bar.

Zelili-zelil, horlanan, ejiz düşen diýmekdir. Onuň bu lakamy ýaşaýşy-durmuşy bilen baglanşyklydyr. Zeliliniň esasy kesp-käri kümüş, demir ussaçylygy bolupdyr. Zelili öz güzerany barada şeýle ýatlaýar:

Kyn boldy güzeran, düşdük bir hala,

Kemdest bolduk niçe başyň içinde.

Zelili Döndi diýen obadaş gyzy gowy görüpdir. Oňa bagyşlap “Döndi hanym”, “Janymyň jananasy” ýaly şygyrlar düzüpdir.Ýone Döndi öýlenmek Zelilä başartmaýar. Zelili Nury atly gyza öýlenip,onüň bilen ömrüniň ahyryna çenli ýaşaýar.

Häzir Zeliliniň nebereleri Garrygala töwereklerinde ýaşaýar. Zeliliniň döwründe halky ezen, türkmenlsr babatda talaňçylyk syýasatyny ýöreden hanyň biri-de Muhammet rahýamdyr. Onüň hanlyk süren döwründe (1806-1825) türkmenleriň ýagdaýy agyr bolupdyr. Şu ýagdaýlaryň hemmesi diýn ýaly Zelilinyň döredijiligide öz beýanyny tapypdyr.

Zelili ömrüniň ýedi ýylyny Hywada ýesirlikde geçirýär. Diňe Muhammetrahym han ölenden soň, 1826- njy ýylda gökleň turkmenleri Hywadan Garrygala göçýärler. Zelili hem şolar bilen göçüp gelýär.