Türkçe Cümle Bilgisi 1 Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

"Cumhuriyet devrinde yeni bir nesil doğduğuna daha önce işaret etmiştim. Bu yeni nesil sanayileşmenin yarattığı ilim adamı, teknisyen, işçi, patron ve idarecilerden mürekkeptir." Kalın harfler ile yazılmış kısımda sıfat fiil cümlede ne olarak görev yapmaktadır?

Sıfat-fiil gruplarının yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) olarak kullanılmaktadır.

İsim fiil gruplarında dikkat edilmesi gereken diğer ekler nedir?

İsim-fiil grupları eğer -mA isim-fiili ile oluşturulmuşsa -mA- fiilden olumsuz fiil yapma eki alan fiillerin emir çekimiyle karıştırılabilir. Burada ayırt edici özellik incelenen yapıda olumsuz anlamın olup olmamasıdır. -mAdAn önce yapısındaki -mAdAn biçimbirimi de çok defa -mAdAn zarf-fiil ekiyle karıştırılmaktadır. Oysa -mAdAn önce, -mAdAn sonra, -mAdAn başka¸ -mAdAn gayri gibi yapılardaki -mAdAn kısmı -mA isim-fiil ekine +dAn çıkma hâli eki getirilmesiyle oluşmuştur ve anlamında olumsuzluk yoktur. Olumsuzluk önce veya başka edatlarından kaynaklanır. Oysa -mAdAn zarf-fiil ekinde yapı eşzamanlı olarak düşünüldüğünde basit olarak kabul edilir ve olumsuzluk ekin bünyesinde vardır.

Fiilimsi grupları ve bu yapıyı oluşturan eklerin temel özellikleri nelerdir?

Fiilimsiler olumlu, olumsuz, edilgenlik, işteşlik, dönüşlük, yeterlilik çatısındaki her türlü fiil tabanlarına getirilirler.

Fiilimsiler, fiil soylu yüklemlerin geçici olarak isimleştirilmesiyle kurulurlar. Bundan dolayı bu grupların temeli olan fiilimsiler, kalıplaştıkları hâller dışında, sözlüklerde kalıcı bir isim gibi yer almazlar.

Fiilimsi gruplarında tıpkı bir gerçek yüklem varmış gibi özne, nesne, zarf tümleci, yer tamlayıcısı bulunabilir; üstelik bunlar asıl yüklemle ortak veya ayrı olabilir.

Fiilimsi grupları, türlerine göre cümlede, cümlenin herhangi bir ögesinin parçası olarak kullanılabilirler.

Fiilimsi gruplarının içinde de bir veya daha fazla fiilimsi bulunabilir.

Kimi sıfat-fiillerle türemiş ve birleşik zarffiiller iyelik eki alabilirler.

Fiilimsi gruplarının temel ögesi olan fiilimsi grubun sonunda bulunur. Ancak deneme, hikâye, roman, tiyatro gibi türlerde ve özellikle şiirde fiilimsinin yeri yüklemden sonra olabilir.

"Sitâre, Saffet Ferit’le ötede beride görünmekten hoşlanıyordu ilk günlerde. Sonra bir zaman
Emin’le sıkı fıkı oldu." Cümlede kalın harfler ile yazılan kısımda isim fiil grubu cümlede hangi görevdedir?

İsim-fiil gruplarının zarf tümleci olarak kullanılmaktadır.

"Efendim, bu sefer bir kasabada yerleşip yazımızı geçirmek niyetindeyiz. Kasaba kasaba, vilayet vilayet dolaşmaktan yorulduk doğrusu." Cümlede italik olarak ifade edilen kısımda isim-fiil grubu cümlede ne görevindedir?

Belirtisiz İsim Tamlamasında Tamlayan İşlevinde

Fiilimsiler kendi içlerinde kaç gruba ayrılırlar?

Fiilimsiler kendi içinde isim-fiiller (mastarlar), sıfat-fiiller ve zarf-fiiller olarak üçe ayrılır.

"Biraz edebiyatla uğraşanlar bilir ki bir fikri telkin etmenin bin türlü şekli vardır ve dolaşık yoldan söylemek, çok defa dümdüz söylemekten daha tesirlidir."  Burada isim fiil grubu ne işlevinde görev yapmaktadır?

Belirtili İsim Tamlamasında Tamlayan İşlevinde

İsim fiil grupları cümle içerisinde nasıl kullanılabilirler?

İsim-fiil grupları cümlede yüklem, özne, nesne, zarf tümleci ve yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) olarak kullanılabilir.

"Son, çok kimsenin su götürmez bir apaçıklık gözüyle baktığı “traduttore traditore” özdeyişinin de korkunç bir şeyi dile getirdiğine bir türlü inanamıyorum."italik olarak belirtilen kısımda sıfat fiil grupları cümlede ne görevinde kullanılmıştır?

Sıfat-Fiil Gruplarının Yer Tamlayıcısı (Dolaylı Tümleç) Olarak Kullanılmıştır.

Sıfat fill ekleri nelerdir?

Sıfat-fiil grupları, fiilleri anlık sıfatlaştırmaya yarayan -An, -Ar, -mAz, -mXş, -DXk, -AcAk, -Ası ve -XcX ekleriyle türetilir. Bu ekler diğer fiilimsileri oluşturan isim-fiil ve zarf-fiil ekinden farklı olarak zaman bildirirler ve şöyle tasnif edilirler:

Geçmiş zaman bildiren sıfat-fiil ekleri: -mXş, -DXk

Geniş zaman bildiren sıfat-fiil ekleri: -An, -Ar, -mAz, -XcX

Gelecek zaman bildiren sıfat-fiil ekleri: -AcAk, -AsI

Sıfat-fiillerin temel özellikleri nelerdir?

Sıfat-fiiller cümlede ya doğrudan bir kelimenin sıfatı yahut da tıpkı adlaşmış sıfatlarda olduğu gibi tamlananı düşmüş olarak kullanılır.

Sıfat-fiiller bir isim gibi kullanılabilirler.

Bu yapılar isim ve sıfat tamlamaları kurabilirler. Sıfat tamlamaları kurmak bu grubun asli görevidir. İsim tamlaması kurduklarında ise bu grubu adlaşmış sıfat olarak düşünmek gerekir.

Bir ismin birden çok sıfatı olabilir. Aynı şekilde bir isim birden çok sıfat-fiil grubunca tamlanabilir.

Sıfat-fiiller ikilemeler kurabilirler.

Sıfat-Fiil gruplarının zarf tümleci olarak nasıl kullanılmaktadır?

Sıfat-fiiller aslında zarf olarak kullanılamazlar. Ancak birtakım hâl ekleri alarak türemiş zarf-fiilleri, edatlarla birlikte kullanılarak cümlede edat grubu olarak da anılan birleşik zarf-fiil yapılarını oluştururlar.

İsim-Fiil grupları yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) olarak  nasıl kullanılabilmektedir? 

İsim-fiil grupları çıkma, bulunma veya yönelme hâli eki alarak cümlede yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) görevinde kullanılabilirler.

İsim fiil grupları zarf tümleci olarak cümlede nasıl kullanılmaktadırlar?

İsim-fiil gruplarının zarf tümleci olabilmeleri için çıkma, bulunma, yönelme ve vasıta hâli ekleri almaları veya bir edatla kullanılmaları gerekir. Bunlardan çıkma, bulunma ve yönelme hâli ekleri isim-fiil gruplarının aynı zamanda yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) olarak kullanılmasını da sağlar. Bu yüzden anlama dikkat etmeli, niye, nasıl, ne zaman, ne şekilde gibi yükleme zarf bulmak için sorulması gereken soruları yöneltmeli, ona göre karar vermeliyiz.

Sıfat-fiiller cümlede nasıl karşımıza çıkmaktadır?

Sıfat-fiil grupları cümlede iki şekilde karşımıza çıkar: 1) kelime gruplarının içinde, başka bir deyişle yüklemi, özneyi, nesneyi, zarfı veya yer tamlayıcısını (dolaylı tümleci) niteleyen sıfat, 2) doğrudan cümlede yüklem, özne, nesne, zarf veya yer tamlayıcısı.

"Bak Sâmi Hoca; işte sana yemin: Şu fırka işinde ben kendim için bir şey istemedim. Aklımın ucundan bile geçmedi bir şey istemek." İtalik ile yazılan kelime grubunda isim-fiil cümlede ne görevindedir?

İsim-fiil grupları cümlede özne olarak kullanılmaktadır.

"Akademisyen olarak yerimi sağlama aldığımdan beri, cüzamlıları ilk gördüğüm gün yapmaya karar verdiğim reforma, kendimi artık hazır hissediyorum." italik olarak ifade edilen bölümde sıfat-fiil cümlede ne görevinde kullanılmaktadır?

Sıfat-Fiil Grupları Zarf Tümleci Olarak Kullanılmaktadır.

"Cemil Meriç’i okunur kılan, işlediği konular olduğu kadar üslubudur da. " Kalın yazılı kelimelerde sıfat-fiil grubu hangi görevde bulunmaktadır?

Örnekte sıfat-fiil grupları öznenin tamlayıcısı olarak kullanılmıştır.

"Annesi Emine Şerife Hanımın, yukarıda anlatılan evinde, onunla baş başa, babasından, annesinden, kendi çocukluğundan ve memuriyetinden konuşalım." Cümlede italik olarak belirlenen kısımda sıfat fiil grubu cümlede ne olarak görev yapmaktadır?

Örnekte ise sıfat-fiil gruplarının cümlede yer tamlayıcısının (dolaylı tümlecin) unsurları olarak kullanıldığı görülmektedir.

İsim-fiil grubunun özellikeri nelerdir?

• İsimler gibi belirtme, çıkma, bulunma veya yönelme hâl eklerini alabilirler.
• İsimfiiller edatlarla birlikte edat grupları oluştururlar.
• İsim tamlamalarında hem tamlayan hem de tamlanan olabilirler.