Türkçe Cümle Bilgisi 1 Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tekrar grubu ne anlamak gelmektedir?

Türkçede; aynen tekrarlamak, eş anlamlılık, yakın anlamlılık, zıt anlamlılık, ses veya hece ilave etmek gibi farklı türden ilişkiler dâhilinde ve çok defa iki ama bazı durumlarda birden çok kelime, kelime grubu bazen de cümleleri başta pekiştirmek olmak üzere değişik amaçlarla yinelenmesi sonucu oluşan yapılara tekrar grubu adı verilmektedir.

Tekrar grupları Türkçede ne amaçla kullanılmaktadır?

İfadeyi güçlendirmek için kullanılır,

Yeni kavramlar oluşturmak için kullanılır,

Süreklilik belirtmek için kullanılır,

Tekrar guplarının yapısı hakkında kısaca bilgi veriniz.

İsnat gruplarının yinelenmesiyle oluşabilir,

Yönelme, bulunma, belirtme, çıkma ekleri de tekrar grubu oluşturabilir,

Tekrar gruplarının bizzat kendileri tekrar grubu oluşturabilir,

İsim veya sıfat tamlamaları da tekrar grubu oluşturabilir,

Cümlelerle de tekrar grupları oluşturulabilir,

"Evimiz o yıllarda bir köy görünümünde olan Kâğıthane’de, bahçesinde inek, koyun, tavuk hatta tavşan bile bulunan küçük, derme çatma bir köy eviydi." cümlesinde italik yazılan kelime grubu cümlede hangi tekrar görevinde kullanılmıştır?

Tekrar Gruplarının Sıfat Olarak Kullanılması

"Sabahın bu ilk saatleri benim saltanatım. Kırk elli dakika da sürse, bu krallığımın her ânını yudum yudum tadarım. Böyle bir tiryakiliğimiz varsa yaz kış yataktan beşte fırlamak gerek, sabahı herkesten önce yakalamak için." cümlesinde italik kelime gruplarının hangi ögelerden oluşarak tekrar grupları oluşturmuştur?

Her ikisi de anlamlı olan ögelerden oluşan tekrar grupları.

"Benim burnumda aylarca, tüyü tüsü yerinde ördek yavrusunun kokusu tüttü durduydu." cümlesinde italik olarak ifade kelime grupları hangi ögelerden oluşarak tekrar grubu oluşturmuştur?

İlki anlamlı ikincisi anlamsız ögelerden oluşan tekrar grupları

"Yarım yamalak bilgisinin sırtına binip ve sadece mantığına sığınıp ahkâm kesmeye kalkan dostunuz, Hamlet’ten bir bilgece uyarıyı duyan Horatio misali, kuyruğunu kıstırıp hizaya geçecektir o saat. Tabii Shakespeare amcadan çekinecek kadar bir kültür kırıntısına sahipse." cümlede italik olarak ifade edilen tekrar grubunun cümledeki işlevi nedir?

Tekrar grupları sıfat olarak kullanılmaktadır.

Tekrar grupları cümlede zamir olarak nasıl kullanılabilmektedir?

Türkçede tekrar gruplarının zamir olarak kullanılması çok yaygın değildir. Ancak çoluk çocuk, genç ihtiyar, kadın erkek gibi tekrar grupları herkes anlamında kullanıldığında belirsiz (belgisiz) zamir olarak değerlendirilebilir.

Tekrar grupları ünlem olarak naıl kullanılmaktadır?

Evet, hayır, yok gibi cevap edatları yanında ay, vay, vah, eyvah, aman gibi ünlemler de tekrar grubu hâlinde pekiştirilerek kullanılabilir.

"Kız “gitme!” dediğinde düşüncenin koyuluklarında debelenmiş, düze çıkamamış, bir küçük hamur parçasını didik didik etmeye koyulmuştu." cümlede italik olarak ifade edilen tekrar grupları nasıl oluşturulmuştur?

Cümlede tekrar grupları fiil olarak kullanılmıştır.

Tekrar grupları cümlede nasıl kullanılmaktadır?

Tekrar grupları cümlede yüklem, özne, nesne, zarf tümleci veya yer tamlayıcısı (dolaylı tümleç) olarak kullanılabilir.

"Ortalığı sonbahar dikenlerinin sardığı günlerdi. Rüzgâr estikçe çısıl çısıl ötüyordu bunlar. Yağmurla güz otları yeniden göveriverirdi. Kasvetli yağmurlar art arda yağmaya başlardı." cümlede italik olarak ifade edilen tekrar grubu hangi sebepten dolayı kullanılmıştır?

Cümlede süreklilik belirtmek için kullanılmıştır.

"Sen, koskoca İstanbul hastanesi dersin Şerife ana, ama paran olmadı mı kalırsın ortalarda koca İstanbul yutuverir insanı. Bizimkisi sigortadan emekli ya ilaçlara daha az para alırlardı. Kardeşim koşturdu, eşe dosta borçlandık da ortalarda kalmadık." cümlesinde italik olarak ifade edilen tekrar grubu hangi ögelerden oluşmaktadır?

Yakın anlamlı ögelerden oluşan tekrar gruplarını ifade etmektedir.

Eş anlamlı ögelerden oluşan tekrar grupları nasıl kullanılmaktadır?

Dilimizdeki eş anlamlı kelimeler de bu amaçla kullanılır. Tekrar grupları yol yordam, tanıdık bildik gibi tamamen Türkçe, iman itikat gibi tamamen alıntı veyahut akıllı uslu, sorgu sual, akça pakça gibi Türkçe ve alıntı kelimelerin birlikte kullanılmasıyla da oluşturulabilir.

Tekrar grupları türemiş ve birleşik kelimeler ile nasıl oluşturulur?

Tekrar grupları isimden isim yapma ve isimden fiil yapma ekleri alarak türemiş isim ve türemiş fiiller türetmede kullanılır. Aynı zamanda bu yapılar pekiştirme işlevleri dışında yeni anlam kazanmalarıyla birleşik kelimeler de meydana getirir. Bu bölümde, tekrar grupları kapsamında önce türemiş ve birleşik isimler, ardından türemiş ve birleşik fiiller ele alınacaktır.

"Mektebe günden güne daha fazla ısınıyordum. Viran dershane âdeta temiz ve sevimli bir şekil aldı." cümlede italik olarak ifade edilen bölümde tekrar grubunun oluştuğu ögeler nelerdir?

Cümle farklı hâl eklerinin kullanılmasıyla oluşturulmuştur.

"Rahmi anlıyor: Rıza Efendi gururunu incinmiş saymaktadır. Öyle ya, bugüne bugün, adıyla sanıyla Mumcular’ın Rıza Efendi’dir o. Varlıklıdır; fakir fukara babasıdır; hayır hasenat sahibidir." italik olarak ifade edilen tekrar grubunun işlevi nedir?

Tekrar grupları belirtisiz isim tamlamasında kullanılmıştır.

Tekrar grupları birleşik isimleri nasıl oluşturmaktadır?

Tekrar grupları bazen pekiştirme işlevini kaybederek tamamen yeni bir anlam kazanır. Bu anlamı kazanırken çok defa tekrar grubunu oluşturan kelimelerle ilgisi de kesilir. Aşağıda örneklerde geçen gelgeç kelimesi “geçici”, alışveriş ise “satın alma, ticaret” anlamlarında kullanılan tekrar gruplarıdır.

İkilemeler ile ilgili noktalama işareti hakkında kısaca bilgi veriniz.

İkilemelerin yazımı konusunda ne yazık ki yazarlar arasında farklı tutumlar görülmektedir. Unutmayınız tekrar grubunu oluşturan ögelerin yazımında araya virgül veya kısa çizgi konmaz.

Biri anlamlı biri anlamsız kelimeler ile oluşturulan tekrar gruplarına ilişkin kısaca bilgi veriniz.

Bilhassa Türkçe kelimelerle kurulan yapılardaki kimi anlamsız görünen kelimeler aslında bir zamanlar kullanılan ancak bugün artık unutulan bir kelime olabilmektedir. Aşağıdaki örneklerde geçen çoluk çocuk tekrar grubundaki çoluk kelimesi Türkmen Türkçesinde ‘çoban yamağı’ anlamındadır. Eğri büğrü ikilemesinin ikinci kelimesi, Özbek Türkçesinde bükri “eğilmiş” anlamında kullanılmaktadır. Para pul ikilemesinde, her iki kelime de Farsçadan alıntı olup eş anlamlıdır.