Uygur Türkçesi Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

“NT’ ‘WYTRW “TLX YWZLWK K’ ‘YNC’ TYP “YTY ifadesinin çeviriyazısı ve günümüz Türkçesine çevirisi nasıldır?

“NT’ ‘WYTRW “TLX YWZLWK K’ ‘YNC’ TYP “YTY ifadesinin Latin harflerine çevirisi:
anta ötrüatlıg yüzlüg-ke inçe tip ayıttı 

Aynı ifadenin Türkiye Türkçesine çevirisi ise şöyledir: 
Bundan sonra ünvanlı ve önemli kişilere şöyle diyerek sordu.

"kazgansar" kelimesinin ek ve kökleri nelerdir?

kazgan- ‘kazanmak’ +sar [şart eki]

N’CWKYN ifadesini okuyarak ve bu kelimenin kök ve ekleri nelerdir? Gösteriniz.

N’CWKYN: neçükin ‘nasıl, niçin’ < ne ‘ne’ + çe [eşitlik durumu eki] + ök [pekiştirme edatı] + (i)n [araç durumu eki]

PYRY “YWR XWY YYLXY ‘YKYDS’R YYLYNK’ “ŞYLWR P’Y PWLWR ifadesinin çeviriyazısı ve Türkiye Türkçesine aktarımı nedir?

PYRY “YWR XWY YYLXY ‘YKYDS’R YYLYNK’ “ŞYLWR P’Y PWLWR ifadesinin Latin harflerine ve Türkiye Türkçesine aktarımı şöyledir: 
Biri ayur koy yılkı igidser yılın?ga aşılur bay bolur.
Biri (de şöyle) der ki: “Koyun ve at beslenirse, yıldan yıla sayıları artar, (kişi) zengin olur”.

satıgka kelimesinin kök ve ekleri nelerdir?

sat- ‘satmak’ -(ı)g [fiilden isim yapım eki]+ka [yönelme durumu eki]

Eski Türklerde doğu ve batı yönleri için hangi kelimeler kullanılmıştır?

Eski Türklerin inançlarına göre bir nevi kıble sayılabilecek yön ‘doğu’ idi. Yüzün, güneşin doğuşuna doğru çevrildiği doğu istikametinin adı bu sebeple ‘ön?g, ön?gre, ön?gdün, ön?gtün’ gibi kelimelerle adlandırılmıştır. Yüz doğuya bakarken arkamızda kalan yön ise batıdır. kidin kelimesinin asıl anlamının ‘arka; sonra’ olmasına rağmen bir yön ismi olarak da kullanılmasının nedeni budur.

PWLWNCWSWZ CY[N]T’M’NY ‘RDYNY ifadesi neyi gösterir?

PWLWNCWSWZ CY[N]T’M’NY ‘RDYNY:  "bulunçusuz çintemeni erdini yani bulunmaz çintamani incisini" (düşünce mücevherini = mutlak hakikati) kelime grubunu göstermektedir.

bulunçusuz kelimesinin kök ve ekleri nelerdir?

bulunçusuz ‘bulunmaz, ender’ < bul- ‘bulmak, ele geçirmek’ -(u)n [dönüşlülük eki] -ç [fiilden isim yapım eki] +çu [isimden isim yapım eki] + suz [isimden isim yapım eki: yokluk sıfatları üretir]

kanturgalı kelimesinin anlamı, kök ve ekleri nelerdir?

kanturgalı: "kandırmak için" kantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < kan- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] -galı [zarf-fiil eki]

T’LWY ‘WYKWZK’ KYRMYŞYK T’PL’DY ifadesinin transkripsiyonu ve Türkiye Türkçesine çevirisi nedir?

T’LWY ‘WYKWZK’ KYRMYŞYK T’PL’DY : taluy ögüzke kirmişig tapladı yani okyanusa açılmayı makul gördü.

N’NK KYKYNC PYRW ‘WM’DY ‘ ifadesinin çeviriyazısı ve Türkiye Türkçesine aktarımı nedir?

N’NK KYKYNC PYRW ‘WM’DY ‘: nen?g kiginç birü umadı yani hiçbir cevap veremedi. 

birü umadı ifadesinin anlamı ve yapısı nedir?

birü umadı "veremedi": bir ‘vermek’ -ü u- ‘muktedir olmak’ [yardımcı fiili zarf-fiil eki ile asıl fiile bağlanmış birleşik fiil çekimi] -ma [olumsuzluk eki] -dı [3. tekil kişi belirli geçmiş zaman eki]

N’ ‘WYCWN ‘WYLWM YRK’ P’RYR SYZ ifadesinin çeviriyazısı ve Türkiye Türkçesine aktarımı nedir?

N’ ‘WYCWN ‘WYLWM YRK’ P’RYR SYZ : ne üçün ölüm yirke barır siz:  Niçin ölüm
yerine gidiyorsunuz?

birin?g kelimesini çözümleyiniz.

birin?g : bir- ‘vermek’ -(i)n?g [2. çoğul kişi emir eki]

KMY PYRL’ SYNKWRWR ifadesinin transkripsiyonlu hali ve Türkiye Türkçesine aktarımı nasıldır? 

KMY PYRL’ SYNKWRWR: kemi birle sin?gürür yani gemiyle birlikte yutar.

saklanmadın kelimesinin kök ve ekleri nelerdir?

saklanmadın: saklan- ‘dikkat etmek’ < sa- ‘saymak, hesap etmek’ -k ‘dikkatli, uyanık’ [fiilden isim yapım eki] -madın [olumsuz zarf-fiil eki]

çomurur kelimesinin kök ve ekleri nelerdir?

çomurur "batırır":  çomur- ‘suya daldırmak’ < çom- ‘suya dalmak’ -ur [ettirgenlik eki] -ur [geniş zaman eki]

PYZNY ‘YRYNC XYLX’Y SYZ ifadesinin çeviriyazısı ve Türkiye Türkçesine çevirisi nedir?

PYZNY ‘YRYNC XYLX’Y SYZ: bizni irinç kılgay siz: Bizi bedbaht edeceksiniz.

korkınçıg kelimesinin kök ve keleri nelerdir?

korkınçıg: ‘korkunç’ < korı- ‘korumak’ -k [fiilden fiil yapım eki] -(ı)n [dönüşlülük eki] -ç [fiilden isim yapım eki] +çıg [isimden isim yapım eki]

'WYKWKWNKWZNY kelimesini okuyunuz ve çözümleyiniz.

'WYKWKWNKWZNY: ögükün?güzni: ögük ‘sevgili’ < *ög- ‘övmek’ -(ü)k [fiilden isim yapım eki] +(ü)n?güz [2. çoğul kişi iyelik eki] +ni [belirtme durumu eki]