Sosyal Hizmet Kuramları 1 Dersi 3. Ünite Özet

Giriş

Sosyal hizmetin inşasında bilgi, beceri ve değer üç temel mihenk taşıdır ve sosyal hizmet uygulaması bu üç temele dayanarak gerçekleşmektedir. Sosyal hizmet bilgi, beceri ve değer temelini kendine özgü yöntem ve tekniklerle bütünleştirerek müdahalede bulunan uygulamalı bir disiplindir. Sosyal hizmetin bilgi ve değer temeline bağlı olarak sosyal hizmet becerileri ortaya çıkmaktadır. Sosyal hizmet uzmanının öncelikle kendinden gelen veya sonradan edinilmiş ve en nihayetinde eğitim ve deneyim yolu ile geliştirilmiş becerilere sahip olması gerekmektedir. Sosyal hizmet uzmanı her ne düzeyde olursa olsun ya da her ne koşul ve şartta ya da durumda olursa olsun sosyal hizmet becerileri aracılığıyla müdahalelerini gerçekleştirecektir.

Sosyal Hizmette Yetkinlik

Sosyal hizmette yetkinlik, en genel ifade ile sosyal hizmet uzmanlarının sosyal hizmetin bilgi, beceri ve değer temelini uygulamaya aktarabilmesidir. Bu bilgi temeli sosyal hizmet uzmanının yetkinliği için yol gösterici olmaktadır. Sosyal hizmet uzmanı genel anlamda sonsuz çeşitlilikteki insan durumlarını kavrayarak farklı yaşam deneyimleri kökenlerini anlamalıdır. Çeşitli, farklı disiplinlerden beslenmek, tarih, sanat ve bilim gibi, buralardan edinilen fikirlerden yararlanmak, çok çeşitli ve geniş yelpazede insanlar ile iletişim kurmak sosyal hizmet uzmanının sürekli gelişimi için ve yetkinliğini sağlamak için büyük öneme sahiptir. Sosyal hizmet uzmanının yetkinliği, insanlararası ve sosyal kurumlar ile ilişkisinin kurulması, sorunların değerlendirilmesi ve amaç belirlenmesi, insanların sorun çözme kapasitesinin arttırılarak müdahalede bulunulmasını kapsamaktadır.

Sosyal hizmet uzmanları insanlara kaynak, hizmet ve fırsat sağlayacak olan sistemlerin etkililiğini ve insani olarak işlev görmesini geliştirmek için çabalamaktadır. Sosyal hizmet uzmanı eşitlikçi, adil ve müracaatçılara karsı duyarlı olan hizmet, kaynak ve fırsat sistemlerine etkin olarak katılmak, bu sistemleri değiştirmek ve geliştirmek, adil olmayan sistemleri ortadan kaldırmak için başkalarıyla işbirliği halinde çalışmak durumundadır. Sosyal hizmet uzmanları, sosyal hizmet müdahalesini gerçekleştirdikten sonar, müdahaleyi değerlendirmeli, müdahale sürecindeki davranışlarını ve becerilerini gözden geçirmelidir.

Sosyal hizmet uzmanı, müracaatçının hem kendisi hem de dünya ile ilişki kurmasına, korumasına, hizmet etmesine yardımcı olur ve sosyal hizmet uzmanı kendine yardım ile başkalarına yardımın birbirine bağlı olduğunu göz önünde bulundurmalıdır.

Sosyal Hizmet Becerileri

Beceriyi belirli bir etkinliği belirli bir sürede etkili ve tutarlı bir şekilde yerine getirebilme yeteneği olarak tanımlayabiliriz. Becerinin kişiye özgü olduğu ve zamanla öğrenilebilir bir sürece sahip olmadığı görülmektedir.

Aksine çoğu beceri öğrenilebilirdir ve zamanla edinilebilir. İyi organize olmak ile ilgili beceri gelişebilir bir beceri olup zamanla ve belli sistemlerin aracılığıyla gelişebilir. Sabırlı olmak uygulama yapılarak zamanla deneyim kazanılarak ve teknikler kullanılarak geliştirilebilecek bir beceridir. Becerinin gelişimi için her insan aynı yerden yola çıkarak kendini geliştirmez. Her insanın başlangıç noktası farklıdır. Beceri ile ilgili bilinmesi gereken en önemli özellik sahip olunan ya da olunmayan bir şey değildir. Beceri zamanla gelişen, öğrenilebilen ve deneyimlerden beslenebilen bir şeydir.

Sosyal hizmet becerileri şunlardır:

• Karşılama/Selamlama (İlişki kurma, empati),
• Kendilik bilgisi ve sezgi (Açık uçlu soruları kullanma), Kapalı uçlu soruları kullanma (“Ne” sorularını kullanma), Yorumlama (Açığa kavuşturma),
• Özetleme (Geri bildirim verme ve alma),
• Bakım verme (Teşvik etme),
• İnceleme (Sessizliğe izin verme ve kullanma),
• Kendini açığa vurma (Mizahı kullanma),
• Mülakatı sonlandırma (Vakayı kapatma ve ilişkiyi sonlandırma),
• Tavsiye verme (Bilgi verme),
• Açıklama yapma (Destekleme ve onaylama),
• Güvence verme (İkna etme ve yönlendirme),
• Pratik ve maddi yardım verme (Destek verme),
• Yeniden şekillendirme (Yorumlama),
• Uyum sağlama(Danışmanlık yapma),
• Kaygıyı denetim altına alma (Güçlendirme ve muktedir kılma),
• Müzakere yapma (Sözleşme yapma),
• Savunuculuk (Girişkenlik),
• Meydan okuma ve yüzleştirme (Süpervizyonu yaratıcı olarak kullanma),
• Koruma ve kontrol (Mesleki sınırları koruma),
• Kayıt tutma (Yansımacı ve etkili uygulama yapma),
• Model olma (Düşmanlık, saldırganlık ve şiddeti ele alma),
• Odağı koruma (Mülakat için plan ve hazırlık yapma).

Yukarıda bahsedilen beceriler dışında, sosyal hizmet uzmanı üç düzeyde sosyal hizmet uygulaması yapmayı da gerçekleştirme becerisine sahip olmalıdır. Sosyal hizmet uzmanı mikro, mezzo ve makro düzeyde uygulama yapabilmelidir.

Sosyal hizmet becerisi belirli bir durum için uygun tekniklerin seçimi ve tekniklerin verimli ve etkili biçimde kullanılmasını gerektirmektedir. Sosyal hizmet becerileri sosyal hizmetin bilgi temeline ve değerlerine dayanmaktadır. Sosyal hizmetin bilgi temeli ve değerlerine dayanan sosyal hizmet becerileri bilinçli bir bilgi kullanımını gerektirmektedir.

Sosyal hizmet becerisinde en önemli yeterlik alanları, iletişim ve bağlantı kurabilme becerisi, meslekte yükselme ve yetkinleşme becerisi, ön değerlendirme ve planlama becerisi, müdahale ve hizmet sunumu becerisi, örgütlerde çalışma becerisi, mesleki yeterliliği geliştirme becerisi olarak ifade edilmektedir. Bu yeterlilik alanları ve sosyal hizmet uzmanının becerileri daha genel ifade edilmiş alanları işaret etmektedir.

İletişim ve bağlantı kurmada açık ve etkili bir mesaj verebilmek etkili uygulamanın temel bileşenidir. Sosyal hizmet uzmanı için müracaatçının ne anlama geldiğini anlaması önemlidir. Aynı zamanda uzmanın kendisini müracaatçıya doğru ve etkili şekilde ifade etmesi büyük önem taşımaktadır. Sosyal hizmet uzmanının iletişim kuracağı hedef gruplar; müracaatçılar, bakım verenler, mevcut kaynak, olanak ve desteklerin en iyi şekilde kullanımını sağlamak için örgütlerde çalışan insanlar, multidisipliner ağı geliştirmek, güçlendirmek ve bu ağdan yararlanmak amacıyla kamu sektörüyle özel ve gönüllü sektör kuruluşlarındaki meslektaşlar ve toplumun diğer üyelerdir.

Meslekte yükselme insanların kendi sorumluluklarını yerine getirebilmeleri, haklarını güvence altına alabilmeleri ve değişim gerçekleştirebilmeleri amacıyla güçlerini ve uzmanlıklarını kullanma fırsatı sunulmaktadır.

Ön değerlendirme ve planlamada sosyal hizmet uzmanı aşırı müdahaleci olmadan ve insanların bireysel özgürlüklerini ihlal etmeden bilgi toplamalıdır. Eylem planının formüle edilmesinde müracaatçı ile birlikte resim oluşturmalıdır. Tanımlanan gereksinimler ve sorunların çözümünde sosyal hizmet uzmanı müracaatçı ile hemfikir olmalıdır. Müdahale ve hizmet sunumunda sosyal hizmet uzmanı insanların sorunlarıyla daha iyi baş edebilmeleri için onları güçlendirmeyi sağlayan sorun çözme becerilerine sahip olmalıdır.

Örgütlerle çalışmada sosyal hizmet uzmanı planlama, izleme ve kaynakların kontrol edilmesinde rol almalıdır. Kurumun politika ve prosedürlerine bağlı çalışmalı aynı zamanda bu politika ve kuralların oluşumunda ve etkililiğinin değerlendirilmesinde rol almalıdır.

Meslek yeterliğin gelişmesinde sosyal hizmet uzmanından beklenen, öğrenme sürecinin sürekliliği ve gelişimin devamlılığıdır. Sosyal hizmet uzmanı bilgi kaynaklarını uygun şekilde kullanmalı, kendi uygulamasını eleştirel olarak değerlendirmeli, duyarlı ve esnek olmalıdır. Sosyal hizmet uzmanı meslek ikilemler ve çatışmaları çözebilmeli, hak ve ihtiyaçta dengeli olmalı, farklı yaklaşımları da dikkate almalı ve kullanmalıdır. Sosyal hizmet uzmanı kendi gelişimi için süpervizyon almalı, eğitim ve değerlendirme fırsatları sunan kaynaklardan beslenmelidir.

Sosyal hizmet uzmanlarının sahip olması gereken beceriler genel olarak aşağıdaki gibi sıralanmaktadır:

• Toplum çalışmacısı rolünde gereksinimleri belirleme ve hizmet bağlamında havaleler izleme becerisi; bağlantı kurucu rolünde ulaşılabilir hizmetleri bilme ve gereksinimi olanların uygun hizmetlere ulaşmasını sağlama becerisi,
• Savunuculuk rolünde belirli türdeki müracaatçıların reddedilmesi söz konusu olabilecek hizmetlere ulaşmasına yardımcı olma ve hizmetlerin gereksinim olanları kapsayacak şekilde genişletilmesine yardımcı olma becerisi,
• Değerlendirmeci rolünde gereksinimleri ve kaynakları değerlendirme, gereksinimleri karşılamak için seçenekler oluşturma ve seçenekler arasından seçim yapma becerisi,
• Öğretmen rolünde olguları ve becerileri öğretme,
• Harekete geçirici rolünde yeni hizmetlerin geliştirilmesine yardımcı olma becerisi,
• Davranış değiştirici rolünde müracaatçıların davranışlarının bazı yönlerini değiştirme becerisi,
• Konsültan rolünde hizmet sunumunda daha etkili olabilmelerine yardımcı olabilmek için diğer profesyonellerle çalışma yapma becerisi,
• Toplum planlayıcısı rolünde toplumun sosyal refah gereksinimlerini etkili bir şekilde planlayabilmeleri için toplum gruplarına yardım etme becerisi,
• Bakım verici rolünde kendi sorunlarını tam olarak çözemeyen ve gereksinimlerini tam olarak karşılayamayanlara destekleyici hizmetler sunma becerisi,
• Veri yöneticisi rolünde karar vermek amacıyla veri toplama ve çözümleme becerisi,
• Yönetici rolünde hizmet programlarının planlanması ve yürütülmesi için gerekli aktiviteler yerime getirme becerisi

Sosyal hizmet eğitiminde becerinin gelişim temel bileşeni içermektedir. Bunlar:

1. Var olan becerileri belli bir temele dayandırma, pekiştirme, güçlendirme ve keskinleştirme
2. Yeni becerileri fark etme, anlama ve geliştirme

Sosyal Hizmetin Ortak Becerileri

Sosyal hizmet uygulamasında her bir koşul ve duruma ve her bir müdahale düzeyine ilişkin sosyal hizmet uzmanı farklı beceriler kullanabilmektedir. Fakat her koşulda, her durumda ve her düzeyde yapılacak sosyal hizmet müdahalesi için sosyal hizmet uzmanlarının sahip olması gereken bazı ortak beceriler vardır.

Sosyal hizmet uzmanlarının sahip olması gereken temel ortak beceriler aşağıda yer almaktadır:

Hazırlık yapma becerisi: Sosyal hizmet uzmanları sosyal hizmet müdahalesini gerçekleştirmeye başlamadan önce hazırlık yapmalıdır. Sosyal hizmet uzmanları öncelikle sorun alanına, müdahale edilecek düzeye ilişkin bilgi toplamalı ve plan yapmalıdır.

İletişim kurma becerisi: Sosyal hizmet uzmanları müracaatçılarla nasıl iletişim kurulacağı ve bu iletişimin nasıl etkili olacağı bilgisine ve becerisine sahip olmalıdır. Müracaatçıların özelliklerine, çevre ve koşullarına göre birçok etmenin etkisi ile iletişimin biçimi ve etkililiği konusunda yapılacaklar değişebilir.

Her birey, kendine özgü bir kişiliğe ve kendine özgü yaşam deneyimlerine sahip olduğundan mesajların nasıl gönderildiğini ve alındığını etkileyen çeşitli algı ve düşüncelere sahiptirler. Bireyler konuşurken ve anlaşırken beden dilini, jest ve mimiklerini kullanarak karşısındaki bireye etkide bulunur. Sözel iletişimde olumlu ifade edilen bir şey eş zamanlı beden dili (beden duruşu, göz ilişkisi ve jestler) ile olumsuzluğu yansıtabilir. Bu da etkili iletişimi engellemektedir.

İletişimin açık olmaması bireyler arası iletişimi, ailede ve toplumdaki iletişimi engellemektedir. İletişimi engelleyen en önemli sorunlar aşağıdaki gibidir.

• Ön yargı ve varsayımların diğerlerinin söylediklerini ifade etmemize yön vermesine izin vermek,
• Gerçekten dinlemek için gereken zaman harcamamak ya da çaba göstermemek,
• Karşımızdakinin izni olmadan onun adına konuşmak,
• İletişimin önüne emir vererek, tehdit ederek, telkin ederek, tepeden bakarak, yargılayarak ve suçlayarak geçmek ya da iletişimi baskılamak,
• Bireyin karşısındakinden düşüncelerini çoktan bildiğini ve bilmesi gerektiğini beklemesi,
• Çatışmadan ya da diğerleri tarafından onaylanmama korkusundan kaçınmak için dürüst ve doğru konuşmamaktır.

Sorun durumunu çözümleme (analiz etme) becerisi: Sosyal hizmet uzmanları bireyler, gruplar, toplumlar ile ilgili sorun durumunu çözümlemelidir. Bu beceri, müracaatçı sistemine etki eden çeşitli faktörleri sıralamayı, onlar üzerinde düşünmeyi ve uygun müdahale yaklaşımını seçmeyi kapsamaktadır. Sosyal hizmetin genel ve temel amaçlarından biri olan sorun çözmenin gerçekleştirilmesi sosyal hizmet uzmanının sahip olması gereken önemli bir ortak beceri olup, temelinde analiz yeteneği de yattığından belli kural ve kaideleri olan ve buna göre eylem yapmayı gerektiren bir beceridir.

Sözleşme yapma becerisi: Sosyal hizmet uzmanı sosyal hizmet uygulaması ve müdahalesinde müracaatçı ile işbirliğinde süreci yürütmelidir. Müracaatçı sürece tam katılım göstermeli ve bu katılım kararını ise kendisi vermelidir. Sosyal hizmet uzmanı ile müracaatçı arasında yapılacak müdahalenin nasıl olacağı ve nasıl sonuçlar doğuracağı ile ilgili anlaşmaya varılması önemlidir. Müracaatçı ile sözleşme yapılması her düzeyde yapılacak uygulama için geçerlidir. Sorunlar, müracaatçılar ile birlikte açık bir şekilde tanımlanmalı ve amaçlar oluşturulmalıdır.

Mesleki rolleri üstlenme becerisi: Sosyal hizmet uzmanları, sorunları çözmeye çalışırken sorunun niteliğine uygun mesleki rollerini üstlenebilmelidir. Mesleki rol, belirli bir amacı gerçekleştirmek içim yapılan davranışı ve eylemi kapsar. Sosyal hizmet uzmanının yerine getirmesi gereken toplamda belirlenen on rolü vardır. Bunlar: Aracı olarak/ bağlantı kurucu olarak sosyal hizmet uzmanı, savunucu olarak sosyal hizmet uzmanı, öğretici/eğitici olarak sosyal hizmet uzmanı, danışman/klinisyen olarak sosyal hizmet uzmanı, vaka yöneticisi olarak sosyal hizmet uzmanı, iş yükü yöneticisi olarak sosyal hizmet uzmanı, süpervizör/personel geliştirici olarak sosyal hizmet uzmanı, yönetici olarak sosyal hizmet uzmanı, sosyal değişme ajanı olarak sosyal hizmet uzmanı, araştırmacı/değerlendirmeci olarak sosyal hizmet uzmanı, meslek elemanı olarak sosyal hizmet uzmanı. Sosyal hizmet uzmanı mesleki rollerini her düzeyde (mikro, mezzo, makro) yapılacak olan müdahalelerde kullanma becerisine sahip olmalıdır.

Müdahalenin etkililiğinin değerlendirme becerisi: Sosyal hizmet uzmanları mutlaka müdahalenin etkililiğini değerlendirmelidir. etkililiğini değerlendirmek sosyal hizmet uzmanı için hedeflenen değişimin gerçekleşip gerçekleşmediğini görme adına önemlidir. Aksi takdirde uygulama ve etkisi dolayısıyla değişim gerçekleşememektedir.

Dengeyi sağlama becerisi: Sosyal hizmet uzmanları uygulamanın ve müdahalenin düzeyi durumu değiştirmeksizin dengeyi sağlama becerisine sahip olmalıdır. Sosyal hizmet uzmanları müdahaleyi ve müdahalenin gelişim aşamalarını izlemeli ve müdahale sürecine rehberlik etmelidir. Bu rehberlik sürecinde müdahale ve değişim için gerekli koşulların değişmesi durumunda amaçların da değiştirilmesi gerekebilir.

Amaçlara ulaşıldığını belirleme ve sosyal hizmet müdahalesini sonlandırma becerisi: Son olarak, sosyal hizmet uzmanları amaçlara ne zaman ulaşıldığını saptama ve sonlandırmanın ne zaman gerçekleştirilmesi gerektiğini belirleme becerisine sahip olmalıdır. Sosyal hizmet uzmanı müdahalenin etkililiğini değerlendirdikten sonra istenilen hedefe ulaşılıp ulaşılmadığını tespit eder ve müdahalenin sonlandırılmasına karar verir. Sosyal hizmet uzmanının sonlandırma becerisine sahip olması çok önemlidir. Çünkü müracaatçı sosyal hizmet uzmanı ile müdahalenin bitme sürecinde bir kayıp yaşama duygusuna kapılabilir.

Brammer ve MacDonald, sosyal hizmet uzmanının hem kendini hem de müracaatçıları anlayabilmesi için ve müracaatçıların da sosyal hizmet uzmanını anlayabilmesi için kategorize ettiği yedi beceriden söz etmektedir. Bu yedi kategori aşağıda sıralandığı gibidir:

• Dinleme becerileri
• Liderlik Becerileri
• Yansıtma becerileri
• Meydan okuma becerileri
• Düşüncelere geri beslemede bulunma
• Yorumlama becerileri
• Bilgilendirme becerileri
• Özetleme becerileri

Dinleme becerisi: Dinleme, yardım alanın iletişiminin içeriğine edilgen bir biçimde dahil olmayı ifade etmektedir, dinleme tüm mesajlara çok aktif bir şekilde yanıt verme işlemini kapsamaktadır. Sosyal hizmet uzmanı, müracaatçının sözcüklerini sadece kulakları ve müracaatçının beden dilini gözleri ile dinlemeyi kapsamamakta, sosyal hizmet uzmanı üçüncü kulakla da dinlemelidir. Üçüncü kulakla dinlemek tam anlamıyla algıya açık olmayı içermektedir.

Liderlik Becerisi: Sosyal hizmet uzmanının liderlik becerisini yerine getirmede amacı, müracaatçıyı açık iletişime teşvik etmektir. Özellikle bu beceride sosyal hizmet uzmanı görüşmenin başlangıcında iletişimin başlaması için çaba sarf etmektedir. Görüşmenin ilerleyen kısımlarında ise bu beceri görüşmenin derinlemesine ve açıklayıcı olmasında rol oynamaktadır.

Yansıtma Becerisi: Sosyal hizmet uzmanı için yansıtma, müracaatçılara sorunlar veya karşılaştıkları durumlar karşısında yaşadıkları derin kaygılarını onayladığını göstermenin bir yoludur. Yansıtmanın üç alanı vardır – duygu, deneyim ve içerik. Sosyal hizmet uzmanının bakış açısından yansıtmayı kullanmanın amacı müracaatçının deneyimini anlamak ve müracaatçının dünyayı algılama biçimini algılamaya çalıştığını göstermektir.

Meydan Okuma Becerisi: Sosyal hizmet uzmanı meydan okuma becerisinde öncelikle aşağıda yer alan noktalara dikkat etmelidir

• Sosyal hizmet uzmanı olarak kendinde duyguları fark etmeli.
• Sosyal hizmet uzmanı kendindeki duyguları tanımlamalı ve onları müracaatçı ile paylaşmalı.
• Müracaatçının davranışları hakkında, fikirler biçiminde tepkileri geri bildirmeli.
• Sosyal hizmet uzmanı kendiyle meydan okumanın bir biçimi olarak kendini yansıtmalı.

Meydan okuma becerisinde esas amaç, olup biten veya sosyal hizmet uzmanının olup bitene dair çıkarsamasını dürüstçe, doğrudan ve müracaatçıya da göstererek farkına varmasıdır.

Yorumlama Becerisi: Yorumlama becerisi sosyal hizmet uzmanının müracaatçılara olayların anlamını açıklamalarına dayalı aktif bir süreçtir. Böylelikle müracaatçılar sorunlarını yeni açılardan görebilirler. Esas amaç müracaatçılara yaşamlarındaki olayları kendilerince yorumlamayı öğretmektir.

Bilgilendirme Becerisi: Bilgilendirme becerisinde sosyal hizmet uzmanı müracaatçılara hakları, bakım kaynakları, aile planlaması, kariyer planlaması gibi konularda bilgilendirmelerde bulunur. Sosyal hizmet uzmanı aynı zamanda öğüt verme işlevi ile bilgilendirme yapabilir. Fakat bu durumda sosyal hizmet uzmanının öğüt vereceği konuda bilgisinin olması ve o bilgide yetkin olması gerekmektedir. Aksi hâlde hatalı bilgilendirme yanlılığı da beraberinde getirir.

Özetleme Becerisi: Sosyal hizmet uzmanının özetleme becerisi, müracaatçının söylediklerine (içerik), nasıl söylendiğine (duygu) ve ifadelerin amaç, zamanlama ve etkisine (süreç) dikkati içermektedir. Özetleme pek çok fikir ve duyguyu bir tartışma bölümünün veya görüşmenin sonunda tek bir ifadeyle birleştirmeyi kapsamaktadır. Dolayısıyla esas mesajı başka sözcüklerle ifade etmekten daha geniştir.

Sosyal Hizmet Uygulaması Becerileri

Sosyal hizmet uygulama becerileri doğrudan ve dolaylı sosyal hizmet uygulaması olmak üzere ikiye ayrılarak ifade edilebilir.

Doğrudan sosyal hizmet uygulaması becerileri aslında insanlarla bire bir kurulan ilişki ve etkileşimle açıklanabilmektedir. Bire bir ilişkilerde kullanılan sıcaklık, içtenlik, sabır, duyarlılık, empati, yardım etme isteği, nezaket ve kişinin kendine yönelik farkındalık geliştirmesi gibi temel beceriler, aynı zamanda örgütlerle, toplumla ve politika düzeyinde sosyal hizmet uygulamaları yaparken de kullanılması gereken ve kullanılabilen becerilerdir. Hangi müdahale düzeyinde olursa olsun (mikro, mezzo, makro) insanlarla bire bir kurulan doğrudan temas ve etkileşim çok önemlidir. Sosyal hizmet uzmanının doğrudan iletişim kuracağı kişilerle iletişimi nasıl kuracağını ve bu sürecin karşılıklı yardım etme sürecine bağlı olduğunu bilme ve bunu karşı tarafa aktarma sosyal hizmet uzmanının etkili ve önemli becerisidir.

Sosyal hizmet uzmanı doğrudan sosyal hizmet uygulamasında öz farkındalık becerisine sahip olmalıdır. Öz farkındalık kişinin benliğini kullanması demektir. Sosyal hizmet uzmanının kendi kişisel kaynaklarından ve kendi kişiliğinden gelen şeyleri ne kadar kişiler arası etkileşiminde kullanabildiği önemli bir beceridir.

Sosyal hizmet uzmanlarının etkileşimsel ve bilişsel becerilere sahip olması gerekmektedir. Bilişsel beceriler; belli bir durum içinde bireyler hakkında düşünürken, kişi ve durum hakkında anlayış geliştirirken, müdahalede kullanılacak bilgiyi belirlerken, müdahaleyi planlarken ve değerlendirme yaparken kullanılan beceriler olarak tanımlanmaktadır. Etkileşimsel beceriler; bireylerle, gruplarla, ailelerle, örgütlerle ve toplumla çalışırken; iletişim kurarken, ortak plan yaparken ve eylem planlarını uygulamaya koyarken kullanılan beceriler olarak ifade edilmektedir.

Sosyal hizmet uzmanının bir diğer becerisi duyguların yönetilme becerisidir. Sosyal hizmet uzmanı sürekli duygusal yükü olan, güçlükleri deneyimleyen insanlarla çalışmaktadır. Bu durum hem uzmana hem de müracaatçıya değişim sürecinde bir duygu yükü olarak yansıyabilir. Burada sosyal hizmet uzmanı duygularının yönetimini iyi yapabilmeli ve bu süreçte müracaatçı ile süreci iyi yönetmelidir.

Sosyal hizmet uzmanı uygulamada belli bir çalışma disiplinine sahip olmalıdır. Bu iş disiplini uzmanda öz yönetim becerilerinin gelişmiş olması ile sağlanabilmektedir. Sosyal hizmet uzmanının öz yönetim becerisinin gelişmiş olması demek girişkenlik, stres yönetimi, zaman yönetimi konularında yetkin olması demektir. Sosyal hizmet uzmanı girişkenlikte denge konusunda dikkatli olmalıdır.

Sosyal hizmet uzmanın edinmesi gereken bir diğer önemli becerilerden biri de mesleki ilişkiler kurabilme ve sürdürebilme becerisidir. Müracaatçıların sorunlarını açmaları için yaşantılarını anlatmalarının sağlanması, sosyal hizmet uzmanının onları dinlemesi ve yaşantılarını anlamaya çalışması ile mümkün olacaktır.

Sosyal hizmet uzmanlarının dolaylı sosyal hizmet uygulaması yapılan alanlar yani örgütlerle ve toplumla sosyal hizmet uygulaması için gerekli olan becerilere de sahip olması gerekmektedir. Sosyal hizmet uzmanlarının örgütlerle ve toplumla sosyal hizmet uygulaması yapabilmesi için gerekli olan becerileri; sonuçları değerlendirme, fon oluşturma, bütçe oluşturma, müzakere yapma, aracılık yapma, karar vericileri etkileme, gereksinimleri değerlendirme, planlama ve eşyönetimlerle çalışma olarak sıralanabilir.