Sağlık Sigortacılığı Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Toplum nedir?

Tanımlanan özel bir coğrafi bölgede, aynı değerlere sahip, aynı kültürü ve sosyal değerleri paylaşan belirli bir grup insan toplum olarak ele alınmaktadır.

Sosyal güvenlik nedir?

Sosyal güvenlik “sosyal” ve “güvenlik” sözcüklerinin oluşturduğu bir terimdir. Bu sözcüklerden herbiri kendi başına değişik anlamlarda kullanılmaktadır. Batı dillerinde “sosyal” sözcüğü Latincenin arkadaş, yoldaş, meslektaş anlamındaki “socius” kelimesine dayanılarak türetilmiştir. Objektif anlamda güvenlik, herhangi bir tehlikenin yokluğunu ifade eder. Subjektif anlamda güvenlik ise bir şey, grup ya da devletin sözkonusu olabilecek tehlikelere karşı korunmuş olduğuna inanması anlamına gelir. Sosyal güvenlik kavramı ile ilgili olarak değişik yorum, tanım ve açıklamalar yapılmakta; sosyal güvenlik geniş ve dar anlamlarda ele alınabilmektedir. Dar anlamda sosyal güvenlik; hastalık, kaza, analık, yaşlılık, sakatlık, işsizlik, ölüm ve çocuk yetiştirme gibi sosyal risklerin yol açabileceği gelir kayıpları ve gider artışlarına karşı kişilerin güvenliklerinin sağlanmasıdır. Geniş anlamda sosyal güvenlik ise; dar anlamdaki sosyal güvenliğin kapsamına giren risklere ek olarak, aile, konut, şehircilik, eğitim, meslek seçiminde yardım, yönetime katılma, istihdam, verimliliğin artırılması, sağlık ve hijyen politikalarına ilişkin tedbirleri de içermektedir.

Risk nedir?

Risk (tehlike, riziko), gerçekleşmesi muhtemel veya muhakkak olan, gerçekleştiği zaman insanı, sağlığının bozulması ve vücut bütünlüğünün zarar görmesi gibi şekillerde etkileyen her türlü olay ve durumu anlatır.

Sosyal riske karşı alınması gereken tedbirler nelerdir?

Sosyal riske karşı alınması gereken tedbirler şu şekilde sıralanmıştır:

1. Hastalık halinde sağlık yardımı,

2. Hastalık halinde tazminat,

3. İşsizlik halinde maddi destek veya yardım,

4. Yaşlılık halinde maddi güvence,

5. İş kazası ve meslek hastalıkları halinde tazminat,

6. Analık halinde yardım-tazminat,

7. Sakatlık halinde maddi güvence,

8. Ölüm halinde maddi güvence ve

9. Aile yardımları.

Sosyal güvenlik yöntemleri nelerdir?

Sosyal risklerle mücadele mekanizmaları olarak temelde iki ana yöntemden söz edilebilir: 1) Bireysel yöntemler (şahsi, serbest) ve 2) sosyal güvenlik yöntemleri (kolektif, kanuni, kamusal). Bireysel yöntemler kapsamında risk endeksli primlerle finanse edilen tasarruflar ve özel sigortalar yer alırken, sosyal güvenlik yöntemleri kapsamında gelir endeksli primlerle finanse edilen sosyal sigortalar sistemi, vergi gelirleri ile finanse edilen devletçe bakılma, sosyal hizmetler ve sosyal yardımlar yer almaktadır. Sosyal güvenlik sistemleri; primli sistemler (sosyal sigortalar) ve primsiz sistemler (sosyal yardımlar, sosyal hizmetler, devletçe bakılma) olmak üzere iki ana grupta da ele alınmaktadır. Sözü geçen
yöntemlerin ayırımında temel kriter, sosyal gelirlerin sağlanış yöntem ve biçimleridir. Bu ayırımda kullanılan ikinci derecede kriter ise, sosyal güvenliğin finansman biçimi olarak ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte uygulamada şu ya da bu yöntemin seçilmiş olmasında, daha çok finansman sorunlarıyla ilgili düşünceler göz önünde bulundurulmuş olabilir. Bu yöntemlerden herbiri diğerlerinin yerini alabilecek, sosyal risklere karşı güvenliği tek başına sağlayabilecek niteliktedir. Ancak, bu yöntemlerin, genellikle uygulamada olduğu gibi, birbirini tamamlar biçimde karma olarak kullanılması da mümkündür.

Primsiz sosyal güvenlik sistemi nedir?

Primsiz rejim olarak da bilinen primsiz sosyal güvenlik sistemi, kişilerin sosyal güvenliğinin
sağlanmasında vergi gelirlerine başvuran ve yardım görenlerden de herhangi bir karşılık beklemeyen sosyal güvenlik sistemidir. Primsiz sosyal güvenlik sistemi kapsamında; sosyal yardımlar, sosyal hizmetler ve devletçe bakılma yöntemleri yer almaktadır.

Primli sosyal güvenlik sistemi nedir?

Primli rejim olarak da bilinen primli sosyal güvenlik sistemi, sosyal sigortalardan oluşur. Sosyal sigortalar; bir ülkelde çalışanların maruz kalabilecekleri belirli sosyal riskleri karşılamak amacıyla, çalışan ve işverenlerin de zorunlu katılımıyla devlet tarafından kurulan örgütlenmiş bir kurum olup, primli sosyal güvenlik rejimini oluşturur. Sigorta yoluyla risklerin eşitlenmesi, aynı nitelikteki tehlikelerin tehdit ettiği kişilerin karşılaşacakları zararları aralarında dağıtmak suretiyle, bir sigortalı topluluğu meydana getirmeleri ile sağlanmaktadır. Sigorta yönteminde sosyal güvenlik sosyal sigortalar aracılığıyla sağlanmakta; sosyal sigortalarda sigortacılık tekniğinden yararlanılmaktadır. Bu nedenle sosyal güvenliğin bir yöntemi olarak sosyal sigorta yerine, sigorta yönteminden söz edilmektedir. Sigortacılık tekniğini en saf şekliyle en açık biçimde özel sigortalarda görmekteyiz. Bu teknik, bireyler için bir riskin doğuşunda rastlantıya bağlı olarak ortaya çıkan ve önceden belirlenemeyen ihtiyaçların, aynı türden risklerin tehdidi altında bulunanların oluşturduğu bir topluluk için önceden hesaplanabilir oluşuyla ilgili düşünce ve tecrübelere dayanmaktadır. Sigortacılık tekniğinin özünde rizikoların eşitlenmesi ya da başka bir deyişle dağıtılması yatmaktadır. Sigorta yoluyla rizikoların dağıtılması, aynı nitelikteki tehlikelerin tehdit ettiği kişilerin, karşılaşacakları zararları eşitlemek amacıyla bir araya gelerek bir sigortalı topluluğu meydana getirmeleri ile mümkün olmaktadır. Bir zararın doğması halinde ilgili sigortalının duyacağı ihtiyaçlar, diğer bütün üyelerin topluluğa ödemekte oldukları primlerle karşılanmaktadır.

Sağlık nedir?

Sağlık; yalnızca hastalık ya da sakatlığın olmayışı değil, aynı zamanda sosyal, ruhsal ve
fiziksel açıdan tam bir iyilik hali olarak tanımlanmaktadır.

Sağlık hizmeti nedir?

Sağlık hizmetleri; hastalıkların teşhis ve tedavisi ya da sağlığın geliştirilmesi, sürdürülmesi ve iyileştirilmesi ile ilgili tüm hizmetleri içeren bir kavramdır.

Sağlık sektörü nedir?

Sağlık sektörü; sağlık elde etmek ve toplumu sağlıklı kılmak amacını gerçekleştirmek üzere, çok geniş bir alanı kapsayan sağlıkla ilgili mal ve hizmet türündeki her türlü ürünü üretmek/arz etmek ve talep etmek/tüketmek üzere kurulan sistem ve altsistemler ile bunların içinde yer alan kişi, kurum, kuruluş, statü, ürün gibi unsurların tümünü belirtmek için kullanılan, genel ve kapsayıcı bir kavramdır.

Sağlık teknolojisi nedir?

Sağlık sistemlerinde önemli ve hayati bir rol üstlenen sağlık teknolojisi; koruyucu sağlık hizmetlerinde, teşhiste, tedavide ve rehabilitasyonda kullanılan tıbbi cihazlar, ilaç, tıbbi ve cerrahi işlemler ve hizmetlerin sunulduğu örgütsel ve destek sistemleri ve bunlarla ilişkili bilgi birikimi olarak tanımlanabilir.

Sağlık belirleyicileri nedir?

Sağlığın belirleyicileri ise ağırlıklı olarak; genetik faktörler, sağlık hizmetleri, çevresel faktörler ve yaşam tarzı olmak üzere dört ana grupta ele alınmaktadır.

Sağlık sistemi nedir?

Sağlık sisteminin ne olduğu konusunda çeşitli tanımlamalar olmakla birlikte, bir sağlık sisteminin genel unsurlarını ihtiva eden ve sınırlarını çizen bir tanımlama Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından Dünya Sağlık Raporu 2000 (DSR 2000) kapsamında yapılmıştır. Buna göre sağlık sistemi; temel amacı doğrudan sağlığı geliştirmek, iyileştirmek ya da korumak olan her türlü faaliyeti kapsayan bir sistem olarak tanımlanmıştır. Bu sistem içerisinde temelde sağlığı geliştirmeye adanan tüm kurumlar, kuruluşlar ve kaynaklar yer almaktadır. Başka bir ifade ile bir sağlık sistemi; birincil amacı doğrudan sağlığı geliştirmek veya iyileştirmek olan finansman, düzenleme ve sunum faaliyetleri ile ilgili olan kuruluşlar, aktörler ve kaynakların üstlendiği tüm faaliyetleri kapsayan bir çerçeveye sahiptir. Bu tanım ile çizilen sağlık sistemi kapsamına; yol güvenliğini sağlamak üzere gerçekleştirilen düzenlemeler, ulusal beslenme biçimini değiştirmeye yönelik politikalar dahil olduğu gibi, kişisel sağlık hizmetleri ve gruplara veya topluluklara sunulan sağlık müdahaleleri de girmektedir. Diğer taraftan, bu tanımla ortaya konulan sağlık sistemi kapsamında yer almadığı halde sağlık sistemini etkileyen dışsal faktörler de vardır.

Sağlık sisteminin temel amaçları nelerdir?

Sağlık sisteminin temel amaçları kapsamında; sağlığın geliştirilmesi, beklentilerin karşılanması ve adil finansmanın sağlanması yer almaktadır. Bu amaçlar sağlık sisteminin katkı yaptığı sosyal amaçlar olarak ele alınmaktadır.

Sağlık sisteminde yardımcı amaçlar nelerdir?

Sağlık sistemlerinin gözettiği yardımcı amaçlar sağlık hizmetlerine erişim, toplum katılımı,
sürdürülebilirlik ve yenilik olarak belirtilebilir.

Sağlık sisteminin fonksiyonları nelerdir?

Sağlık sisteminin performansı; o sağlık sisteminin tasarımı, finanse edilme biçimi, yönetilme biçimi ve sisteme ayrılan kaynak miktarıyla yakından ilişkilidir. Başka bir ifade ile sağlık sisteminin performansını açıklayan faktörlerin başında sağlık sisteminin unsurları ve bu unsurların birbirleriyle ilişki biçimleri de gelmektedir. Yani, sağlık sistemlerinin yapılanma biçimi gelmektedir. Ekonomik gelişmişlik seviyesi ne olursa olsun herhangi bir sağlık sistemi, kendini oluşturan dört temel unsura veya fonksiyona göre analiz edilebilir. Bunlar; kaynaklar ve örgütlenme, yönetim ve düzenleme, finansman ve hizmetlerin sunumudur.

Lişisel sağlık hizmeti nedir?

Kişisel sağlık hizmetleri; doğrudan bireysel olarak tüketilen ve koruyucu, teşhis, tedavi ve rehabilitasyon hizmetlerinden oluşmaktadır.

Kişisel olmayan sağlık hizmeti nedir?

Kişisel olmayan sağlık hizmetleri ise; ya kolektif olarak uygulanan (örneğin kitle sağlık eğitimi) ya da çevrenin insan dışı unsurlarına (örneğin temel sanitasyon) yönelik olarak verilen hizmetlerdir.

Yönetim ve düzenleme fonksiyonunun alt bileşenleri nelerdir?

Yönetim ve düzenleme fonksiyonunun altı temel alt bileşeni olduğu belirtilebilir. Bunlar:
1. Bilgi elde etme,
2. Stratejik politikaların belirlenmesi, sağlık politikası vizyonunun tanımlanması,
3. Etkili düzenlemeler yoluyla aktör davranışlarını etkileme,
4. Koalisyon oluşturma ve iletişim yoluyla davranışları etkileme,
5. Çevre oluşturma veya oluşturulmasına yardımcı olmak suretiyle davranışları etkileme ve 6. Sorumluluğun sağlanması.

Beveridge modeli (ulusal sağlık hizmetleri sistemi) nedir?

Herkesi kapsayan, hizmetlerin finansmanının ve sunumunun kamu-güdümlü olduğu bir sistem olan Beveridge modeli, aynı zamanda ulusal sağlık hizmetleri (USH), genel vergilerle finansman, evrensel veya zorunlu model olarak da adlandırılmaktadır. İngiltere’de İkinci Dünya Savaşı sonrasında sosyal güvenlik sisteminin savaş sonrası dönemin yeni ihtiyaçları çerçevesinde yeniden yapılandırılması amacı ile oldukça kapsamlı ve sosyal güvenlikte devrim niteliğinde bir rapor hazırlayan William Beverdige’nin “Social Insurance and Allied Services (1942) isimli raporuna atfen bu sisteme literatürde Beveridge sistemi adı verilmiştir. Söz konusu rapor savaş sonrası sosyal güvenlik alanındaki ikinci jenerasyon ILO normlarının oluşmasına temel teşkil etmiştir. Bu modele göre sağlık güvencesi kapsamının konusu “vatandaşlar”dır ve tüm vatandaşlar çalışma ve aile durumlarına bakılmaksızın aynı biçimde kapsama alınırlar ve finansmanı da vergilerden sağlanmaktadır. Bu modelde sağlık hizmetleri sunumu ağırlıklı olarak kamu tarafından oluşturulan ulusal sağlık hizmetleri (örneğin Birleşik Krallık Ulusal Sağlık Hizmetleri Sistemi) çerçevesinde sağlanmaktadır. Sağlık çalışanları ağırlıklı olarak maaşlı memur statüsündedir.