Sağlık Bilimlerinde Ve Yönetiminde Etik Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Genetiği Değiştirilmiş Organizma (GDO) 1982 yılında ABD’de ilk hangi amaçla kullanılmıştır? 

Genetiği Değiştirilmiş Organizma (GDO): 1982 yılında ABD’de FDA onaylı insülin tedavi amaçıyla biyoteknolijik ürün olarak sunulmuştır. 

Sağlık Bilimleri, klinik ve halk sağlığı alanında yaşanılan sorunlar nelerdir? 

Sağlık Bilimleri, klinik ve halk sağlığı alanında yaşanılan sorunlar şunlardır:
• Yüz Nakli, Organ klonlama,
• Biyonik Organlar, Makine Bedenler, Uzuvlar, 3-Boyutlu Yazıcılar, gibi alt başlıklar daha çok gelecekte etik bağlamda ve toplumsal boyutta maddi - manevi anlamda büyük sorunlar oluşturacağı öngörülmektedir.
• Sağlık Bilişimi, Sağlık Yönetim Bilişimi, Tele-Tıp, Tele Sağlık,
• Kronik Hastalıklar, Tıbbi-Toplumsal Tutum ve Damgalama,
• Yaşlılık Algısı, Nörodejeneratif Hastalıklar, Yaşlı Bakım Evleri,
• Hafıza Çalışmaları, Hipnoz, Alternatif Tedavi Söylemi,
• Psikiyatrik Hastalıklar, Psikotrop İlaçlar ve Bağımlılık, gibi başlıklar günümüzde başlayan problemler olarak sıralanabilir. 

Dijital hastane kavramı ne anlama gelmektedir?

Dijital Hastane: Hastane bilgi yönetim sistemi, dijital tıbbi kayıtlar, PACS, dijital tıbbi arşiv, barkod, RFID teknolojileri, ilaç ve malzeme takibi, mobil ve tablet bilgisayarlar, tıbbi teknolojiler, bina, enerji, aydınlatma teknolojileri ve bilgi sistemleri, haberleşme sistemleri, veri, ses, görüntü ve multimedya teknolojileri, tele-tıp,teleeğitim, sanal otopsi, sanal ameliyat, sanallaşma, yönetim hizmetleri, danışmanlık, yönlendirme, bahçe, otopark ve her çeşit entegre hizmetler gibi yönetim unsurlarının yer aldığı tam entegre hastanedir. 

Medula nasıl bir sistemdir? 

Medula: Türkiye’de genel sağlık sigortası ile sağlık tesisleri arasında, sağlık tesislerinin iç süreçlerine müdahale etmeksizin fatura bilgisini elektronik olarak toplamak ve hizmet bedelinin ödenmesi için oluşturulmuş bütünleşik sistemdir. Kamu hastaneleri, üniversite hastaneleri, özel hastaneler, özel tanı merkezleri ve özel tedavi merkezleri tarafından kullanılacak şekilde geliştirilmiş bir sistemdir. 

Sağlık Bilgisi Paylaşımı neyi sağlar? 

Sağlık Bilgisi Paylaşımı (HIE- Health Information Exchange): Sağlık çalışanları ve hastaların hastalara ait tıbbi bilgileri elektronik ortamda doğru ve güvenli bir şekilde paylaşmasını sağlayan standartlar ve referans teknolojiler sistemidir.

Sosyal medyada mahremiyet ve gizlilikle ilgili görülebilecek  etik sorunlar nelerdir? 

Çocukların görsel olarak sunumları, görsel bir öge olarak hastalık, kaza, kriz ve afet anlarının yanlış sunumu, şiddet sunumları, nefreti özendirici sunumlar, yaşlı ve bakıma muhtaç bireylerin bilgileri dâhilinde olmadan sosyal medyada bulunmaları, kadınlara dair şiddetin meşru sunumu ya da hasta bireylerin yanlış sunumu, ameliyat videolarının çeşitli kanallarda içerik hâline gelmesi, doğum videoları ya da doğada doğum gibi popülerleşen temaları kullanıcıya özendirmek hem sağlık ile ilgili hayati bir duruma hem de sosyal medyada mahremiyet ve gizlilik ile ilgili ileride daha da büyüyebilecek etik sorunlara işaret eder.

Ünlü İspanyol sosyal bilimci Manuel Castells içinde bulunduğumuz toplumsallığı nasıl tanımlar?

Ünlü İspanyol sosyal bilimci Manuel Castells içinde bulunduğumuz toplumsallığı açıklarken, ekonomik ve istatistik temeller üzerine kurduğu bu kavramsal seti ‘ağ toplumu’ olarak açıklamaktadır.

Bulut teknolojisi ne demektir?

Bulut teknolojisi (Cloud Technology) : Dijital bir ağ aracılığıyla çoklu sunucu bağlantısı gerçekleştirme; bilgisayarlar ve diğer cihazlarla istendiği zaman kullanılabilen ve kullanıcılar arasında paylaşılan bilgisayar kaynakları sağlayan, internet tabanlı bilişim hizmetlerinin genel tanımıdır.

Sanal ortama dair şimdiden filizlenen ve geleceğin etik konusunu ilgilendiren olası problemler nelerdir?

Hem genel anlamda ve bugün de deneyimlediğimiz anlamda sanal alışveriş hem de tıbbi alanı ilgilendiren sanal alışveriş fikirleri sanal mekansallık üzerine düşünmeyi gerektirir. Organ nakline dair ağ ortamlarındaki hareketlilik, bebek sahibi olmak için sanal ortamlarda yapılan alışverişler, sanal arkadaşlıklar ve sanal reklam hizmetleri, sanal danışma ve terapilerin ekonomik boyutu, tıbbi ürünlere sanal ortamda ulaşmanın yaratacağı uzlaşmazlıklar ve tıbbi-sanal sahtekârlıklar şimdiden filizlenen ve geleceğin etik konusunu ilgilendiren olası başlıklardır.

Telif hakları konusu sanal ortamda hangi alandaki hakları teşvik edecektir?  

Daha çok bilimsel, sanatsal ve kültürel alanı ilgilendiriyor gibi görünse de telif hakları konusu, sanal ortamdaki herhangi bir üretimi ve tüketimin kendisini doğrudan ilgilendirdiği için sağlık alanında da gelecekte çok tartışılacak konulardan biri olacaktır. Özellikle sağlık alanında, akademik araştırmalarda ya da yeni kanser ilaçları çalışmaları gibi popüler olan medyatik alanlarda hem fikir bulma ve yayma üzerinden, hem de üretimin kendisini ilgilendiren bir durum olarak yerli ilaç patenti gibi telif ve mülkiyet hakları teşvik edilecektir.

Dehumanization terimi ne demektir? 

İnsan gibi görmeme, insansızlaştırma, insanlıktan uzaklaştırma, canavarlaştırma insandışılaştırma gibi terimlerle tanımlanmaya çalışılan “dehumanization” terimi bazı bilimsel yayınlarda kullanılmıştır. Bu olgu iki taraflıdır; hem tutum hem algı olarak insandışılaştıran ve insandışılaştırılan şekildedir. Yani, hem sağlık sektörü personeli isteyerek veya istemeden yaptığı ancak hastanın öyle ya da böyle hissetiği bir durumdur. 

Medikalizasyon kavramı nasıl tanımlanır?

Modernizmin ve bilim devrimlerinin bir ürünü olan medikalizasyon, modern insanın herşeyi materyalist bir yaklaşımla tıbbi ve bilimsel olarak açıklama gereksinimi şeklinde özetlenebilir. İnsanın bilime ve tıbba olan bu adanmışlığı ise ilaç kullanma, her türlü sorunu tıbbi olarak çözme gibi temelinde insan bedeninin doğallığına ve insan karakterine karşı bir ikilem oluşturur.

In vitro Fertilizasyon - Tüp Bebek tedavisinde yaşanan etik sorunlar nelerdir? 

Mecburiyetten ziyade keyfi olarak uygulamaların arttığı, açılan yeni kliniklere paralel hem devlette hem de özelde sayısal olarak önemli bir artış gösterdiği bilinmektedir. Mecburiyetten ziyade keyfi olarak uygulamaların arttığı, açılan yeni kliniklere paralel hem devlette hem de özelde sayısal olarak önemli bir artış gösterdiği bilinmektedir. Yine eşlerin ve çiftlerin erkek çocuk sahibi olmak için tüp bebek yöntemini kullanarak üremenin doğasına müdahil olması toplumsal cinsiyete dair büyük bir etik sorun olarak konuşulabilir. Aynı şekilde kız çocuk saplantısı da oluşabilir. Patolojik durumların haricinde, son zamanlarda cinsiyet kromozomlarının haricinde genetik manipülasyonlarda embriyo ve fetüste yapıldığına dair haberler çıkmaktadır. İnsan/hayvan embriyosunun 14. gününe kadar bilimsel araştırmalar yapılabilmektedir. Genetik açıdan bu durumun olası sonuçları ise etik alanında toplumsal felaketleri tetiklemesi mümkündür.

Toplumsal yaşam hangi kavramlar etrafında normatif bir güzellik ve cinsiyet algısı varmış gibi davranır? 

Estetik ameliyatlar, bedensel müdahaleler, spor salonları, sağlıklı ve organik yaşam, beslenme, yaşlanma, gençlik, güzellik, yakışıklılık, renk, cinsiyet, cinsel tercihler gibi kavramlar etrafında normatif bir güzellik ve cinsiyet algısı varmış gibi davranan toplumsal yaşam ve bu durumdan hem faydalanarak hem de toplumsal algıları suistimal eden kurumlar toplumsal cinsiyetin etik anlamda zafiyet göstermektedirler.

Estetiğe ve toplumsal cinsiyete bağlı sorunların en görünür olduğu alan nedir?

Estetiğe ve toplumsal cinsiyete bağlı sorunların en görünür olduğu alan medyadır. Hem bireysel medya aracılığı ile hem de kitlesel medyanın toplumsal cinsiyet sunumları ile kadın ve erkek temsilleri toplumsal olarak önceden öngörülmüş, kültürel kodlara göre yeniden sunularak üretilmektedir.

Kürtaj ne demektir?

Kürtaj: Embriyonun veya fetüsün uterus dışında hayatta kalabilmesinden dolayı alınması nedeniyle gebeliğin sona ermesidir, veya uzman endikasyonu ile 10. haftadan önce sona erdirilmesidir. Kendiliğinden olması düşük olarak tanımlanır.

Hastalar hangi durumlarda dava açabilirler? 

Sağlık yönetiminde, yanlış uygulama (malpraktis) ve ihmal sonucu ortaka çıkacak komplikasyonlar sağlık profesyonelleri açısından her zaman bir risktir. Arızalı bir tıbbi cihaz veya üründen dolayı zarar gören; tıbbi müdahale esnasında yaralanan veya başka bir komplikasyon geçiren, tehlikeyi atlatan hasta ilgili maduriyetlerini gidermek amacıyla dava açabilir.

Sağlık profesyonelleri hangi durumlarında dava sonucu cezadan muaf olurlar?

Etik bir sorun olarak da özellikle de az gelişmiş ülkelerde, genelde sağlık profesyonelleri tıbbi veya cerrahi mühaleden önce aldıkları hastadan imzalı onamlarla malpraktis durumlarında bile dava sonucu cezadan muaf olurlar.

İnsanda klonlama hangi amaçlarla yapılır? 

İnsanlarda klonlama  iki farklı amaç ile yapılmaktadır. Birincisi üreme amaçlı klonlama, ikincisi tedavi amaçlı klonlamadır. Üreme amaçlı klonlama kendi arasında iki farklı amaçla yapılabilir. Bunların ilki; bir bireyin tıpatıp ikizini yaratmak, ikincisi ise; üreme yeteneği olmayan bir bireyi çocuk sahibi yapmaktır. Tedavi amaçlı klonlamada ise; oluşturulan embriyolardan elde edilen kök hücreler yardımı ile yeni organ ve doku üretimi sağlanmaktadır. Üretilen doku ve organlar, hastalıklı organ ve dokuların tamiri veya değiştirilmesinde kullanılmaktadır. 

Kurumlar  kurumsal kaynak planlama programıyla neleri daha hızlı ve verimli yönetmektedirler?

Kurumlar, ham madde, stok, insan kaynakları, satın alma, satış, muhasebe ve finansal kaynaklarını “Kurumsal Kaynak Planlama” adıyla anılan programlar sayesinde daha hızlı, daha verimli yönetmektedir.