Sağlık Bilimlerinde Ve Yönetiminde Etik Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Etik dışı davranış nedir?

Etik Dışı Davranış; bir mesleği icra ederken mesleğin etik kuralları ve ilkelerinin terk
edilmesi ve bu kural ve ilkelere aykırı davranışlar gösterilmesidir.

Etik dışı davranışların kurumda neden olduğu sorunlar nelerdir?

Etik dışı davranışlar, kurumda çatışma ortamı oluşturur, kurum kültürünü zayıflatır, çalışan bağlılığını, performansını ve motivasyonunu azaltır.

Etik dışı davranışların sosyokültürel ve ekonomik türleri nelerdir? 

Etik dışı davranışların Sosyokültürel ve Ekonomik Türleri şunlardır:
• Ayrımcılık
• Kayırma
• Yolsuzluk
• Rüşvet
• Yaranma ve Yakınlığı Kullanma
• Engelleyici Olma ve Yanlış Yönlendirme

Sosyokültürel ve ekonomik türünde etik dışı davranışlar arasında yer alan kayırma ne anlama gelmektedir?

Kayırma, görevin gerektirdiği resmî yükümlülüklerin göz ardı edilerek duygusal ve geleneksel bağlılıklara göre meydana gelen davranıştır. Manevi veya duygusal nitelikteki geleneksel bağlılıklar ve yükümlüklerle görevlilerin veya çalışanların yakın çevresine ya da bir takım kişilere ayrıcalıklı davranmasıdır.

Etik dışı davranışların psikolojik türleri nelerdir? 

Etik dışı davranışların psikolojik türleri şunlardır:

• Yıldırma ve Korkutma
• Bencillik
• İşkence
• Şiddet-Baskı
• Bedensel ve Cinsel Taciz
• Dogmatik Davranma

Etik dışı davranışlardan olan dogmatik davranma ne anlama gelmektedir? 

Dogmatik Davranma: Kurumsal çalışmalar gelişmeyi ve değişimi yakalamayı gerektirir. Dogmatik yapı ise önceden edinilmiş fikir ve inançlarda sabit bir tutum oluşturmaktadır. Dogmatik davranma gelişmenin ve yenilenmenin karşısında bir engel olarak karşımıza çıkmakta ve örgütsel atılımlara darbe vurmaktadır. 

Etik dışı davranışların nedenleri nelerdir? 

Etik dışı davranışların nedenleri sosyokültürel yapılara göre değişmekle birlikte genelde
kurum içi ve kurum dışı etmenler nedeniyle olabileceği gibi bireysel ve çevresel nedenlerle de olabilir.

Etik ikilemlerin çözümünde neler yapılabilir? 

Etik ikilemlerin çözümünde aşağıdaki basamaklar işe yarayabilir:
• Geçerli durumları belirle,
• Bu durumlara dayanarak etik sorunu net olarak tanımla,
• Bu ikilemden kimlerin etkileneceğini ve ne düzeyde etkileneceğini belirle,
• İkilemi çözmesi gereken kişi ve olası seçenekleri ortaya koy,
• Her seçenek kapsamında elde edilebilecek en iyi sonucu belirle,
• En uygun davranış biçimini seçerek uygula.

Bencilliğin temel nedenleri nelerdir? 

Bencil Davranma : Kişi yaptığı davranışın uygunsuz olduğunu bilse bile, çıkarları için bu davranışı sürdürebilir. Bunu önlemenin en temel yolu, bireyin kişisel fedakarlık yapabilmesidir. Bencilliğin üç ana başlık altında incelenebilir: 
• Kendine düşkünlük: En yaygın görülen etik dışı davranışlardan birisidir. Bazı kişiler, bu özelliklerini kötü olarak algılamazlar. 
• Kendini korumak: Kendini korumak, yalan ve aldatma gibi davranışlarla ortaya
çıkar. 
• Kendini haklı görmek: Bencilliğin en sorun yaratan türü olarak görülür. Bu tür durumlarda kişi, sürekli olarak kendisini ve davranışlarını haklı görür. 

Etik dışı davranışların çevresel nedenleri nelerdir?

Etik dışı davranışların çevresel nedenleri şunlardır:

• Karşılıklı Güvensizlik
• Ücretlendirme
• Esneklik
• Yasaların Etkisi
• Geleneklerin Etkisi

Etik dışı davranışlarda geleneklerin etkisi nasıldır?

Geleneklerin Etkisi: Etik olmayan davranışların gösterilmesi durumunda, toplumun ekonomik, sosyal ve politik yapısında istikrarsızlıklar ortaya çıkacak ve kişisel çıkarlar öncelik kazanacağından, eskiden beri toplumu bir arada tutan ve toplumsal düzeni sağlamaya yardımcı olan örf ve adetlere olan bağlılık azalacaktır.

Çıkar çatışması hangi durumda ortaya çıkar? 

Bir kişinin görevleri ya da çıkarlarında bir ikilem olduğunda çıkar çatışması meydana gelir. Çıkar çatışmalarındaki ikilem yerine getirilmesi gereken görevlerin iki veya daha fazla kişiye ya da kuruma karşı bir yükümlülük olmasıyla ortaya çıkar ve bir görevi yerine getirmek diğer görevi yapmayı imkânsızlaştırır. Bir çıkar çatışmasındaki ikilemin bilinen klasik örneği bir karar vericinin aynı zamanda o kuruma sağlık hizmetleri sunan diğer kurumun da karar vericisi olduğunda beliren çıkar çatışmasıdır.

Hekimler çıkar çatışmalarından kaçınmak için hangi temel etik ilkeleri göz önünde bulundurmalıdırlar? 

Hekimler çıkar çatışmalarından kaçınmak için ister yönetsel süreçlerde isterse de klinik süreçlerde daima aşağıdaki temel etik ilkeleri göz önünde tutmalı ve uygulamalarını bu ilkeler doğrultusunda yapmalıdır:
• Hekim hastasının çıkarı için en iyisini yapmalıdır (yararlılık ilkesi).
• Hekim hastasını zarara uğratmamalı ve bunun için hastasını korumalıdır (zarar  vermeme ilkesi).
• Hekim hastasının bilgilendirilmiş veya aydınlatılmış onayına veya bir başka deyişle özerkliğine saygılı olmalıdır (özgürlük/özerklik ilkesi).
• Hekim hasta ve halk sağlığının korunmasında eşitliği korumalıdır (adalet ilkesi).

Hediye alma ve menfaat sağlamada oluşturulacak kurumsal politika seçenekleri nelerdir?

Hediye alma ve menfaat sağlamada oluşturulacak kurumsal politika seçenekleri şunlardır:
• Yasaklama
• Kabul edilebilirlik ölçütü
• Bütün hediyeler ve menfaatler kuruma aittir.

Sağlık yöneticileri hangi yönetsel etik konularla karşılaşırlar? 

Sağlık yöneticileri işlerini yaparken çok çeşitli yönetsel etik konularla karşılaşırlar. Örneğin çalışanların performansı ile ilgili konular resmî ilişkilerin bir işlevidir. Diğer konular, örneğin tıbbi personelin bağımsız hekimlerle çalışması konusu genelde daha az resmî kurumsal ilişkileri ifade eder. Etik anlamda, yöneticiler kurumdaki bütün personel için güvenilecek kişilerdir ve bu ilişki özel sorumluluklar gerektirir. Yöneticilerin güvene dayanan görev ve ilişkilerini kendi yararlarına kullanmaları üzerinde de sorunlar ortaya çıkmaktadır. Bu kapsamda konu ilişkilerin bağlamı, kurumsal bilgi, yönetim kurulu üyeleriyle ilişkiler, hekimlerle ilişkiler, hekim olmayan personelle ilişkiler, sağlık çalışanlarıyla yeni ilişkiler, yönetim performansının değerlendirilmesi ve mesleki yeterlik belgeleri alt başlıklarında ele alınmıştır. 

Sağlık yöneticileri kurumsal bilgiyi  hangi yollarla etik dışı kullanır?

Sağlık yöneticilerinin kurumsal bilgiyi etik dışı kullanımı iki yolla olur. Bunlar; kendi yararına işlem için kullanma ve içeriden bilgiyi kötüye kullanmadır.

Özel akut bakım hastanelerinin önderliğinde, hekimler ve sağlık hizmetleri sunan kurumlar arasındaki ilişkilerde önemli değişiklikler ne zaman başlamıştır?

1980’lerin başından itibaren, özel akut bakım hastanelerinin önderliğinde, hekimler ve sağlık hizmetleri sunan kurumlar arasındaki ilişkilerde önemli değişiklikler meydana gelmiştir. Bu düzenlemeler, klinik uygulamaları vurgulayan bir ekonomik boyutu eklemek için tasarlanmıştır. Tıbbi personel-hastane anlayışı 1980’lerde ortaya atılmış ancak çok az kabul görmüştür; daha sonra tıbbi ofis binaları ve ileri teknoloji ekipmanlarının kiralanması veya satın alınmasını içeren ortak girişimler kurum ve hekimler arasındaki ekonomik ilişkilerin odağı hâline gelmiştir.

Yeterlilik belgelerinin değerlendirilme süreci ne zaman başlar?

Yeterlilik belgelerinin değerlendirilme süreci, bir hekimin tıbbi personel olmak ve klinik imtiyazlar için başvurduğunda başlar. Adayın eğitim ve klinik deneyimlerinin bütün yönleri değerlendirilir. Düzenli olarak yapılan değerlendirmelerle hekimin yeterli olup olmadığından emin olunur.

Hastalara ve topluma ilişkin etik konular nelerdir?

Yöneticilerin kurum ve hastalar bağlamında karşılaşabilecekleri etik konulara ilişkin kararlar verirken onlara rehberlik edecek ilkeler olmalıdır. Bu kapsamda hastaların gizli bilgilerinin korunması, klinik etkinliklerin izlenmesi, kurumsal bilgilerin uçurulması, bakım hizmetinin niteliğinin iyileştirilmesi ve değerlendirilmesi ve toplumla ilişkilerin sürdürülmesidir. 

Etik ilkeler açısından yöneticiler ve klinik personel ilişkisi nasıl açıklanır? 

Yöneticiler, klinik bakımın yerine getirilmesi ve izlenmesinin verimliliği için gereken sistemleri, süreçleri ve kaynakları klinik personele sağlarlar. Yardımseverlik, zarar vermeme, şefkat, ilgi gösterme ve cesaret gibi değerler, yöneticilerin ne beklenildiği ve kaliteli sağlık hizmeti yerine getirme hedefinin ölçülmesine karar verilmesinin hangi beklentilerle karşılanabildiğini takip eder.