Sağlık Bilimlerinde Ve Yönetiminde Etik Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Meslek nedir?

Türk Dil Kurumu tanımına göre; belli bir eğitim ile kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, insanlara yararlı mal üretmek, hizmet vermek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, kuralları belirlenmiş iş, uğraş; veya bir kimsenin geçimini sağlamak üzere, profesyonel olarak yaptığı iş.

Bir uğraşın meslek sayılabilmesi için hangi ögeleri içermesi gerekir?

• Bir meslek dalı, toplumun kaçınılmaz olan bir gereksinimini karşılar. Örneğin; sağlık, güvenlik, eğitim gibi toplumsal gereksinimler her toplumda bu hizmetleri sunacak meslekleri gerekli kılmaktadır.
• Meslek kişinin salt kendi doyumu için değil aynı zamanda başkalarının yararı için de yaptığı bir uğraştır. Örneğin; bir hekim mesleğini sadece hizmetinin karşılığında aldığı para için değil, insanlara sağlıklarını kazandırmak için yapar. Bir öğretmen okuma-yazma öğrettiği öğrencilerin eğitilmiş insanlar olarak toplum hayatında yer almalarından mutluluk duyar. Bir polis güvenli ve huzurlu bir toplum yaşamı için gösterdiği çabalarından dolayı insanların mutluluğuna katkıda bulunmuş olur.
• Meslek sistemli bir eğitimle kazanılmış özel bilgi ve becerilere dayalıdır. Bir işin meslek olabilmesi için mesleğe girmeden önce kişilerin bu mesleği icra edebilmeyi sağlayan bilgi, beceri ve tutumları kazanmış olmaları gereklidir. Burada meslek elemanı toplum tarafından bir “uzman” olarak görülmekte ve o hizmette kişiye tam bir güven duyulmaktadır. Örneğin bir hekime gittiğimizde onun bu mesleğin gereklerini eksiksiz ve kusursuz olarak bildiğini kabul ederiz. Bu nedenle meslek elemanlarının iyi bir eğitimden geçmiş olmaları gereklidir.
• Meslek dalları araştırma ve deneylerle geliştirilerek zamanla kendine özgü tekniklere sahip olur. Eğitim ve uygulamalar yoluyla kuşaktan kuşağa aktarılan bu bilgi birikimi zaman içinde mesleğe özgü tekniklerin gelişmesine ya da süreç içinde yeni tekniklerin gelişmesine ya da süreç içinde yeni tekniklerin keşfedilmesine yol açar.
• Meslekler kazanç elde etmek için yapılan uğraşlardır. Meslek elemanları yaşamlarını mesleklerinden elde ettikleri yasal parasal kazanç ile sürdürür. Ancak insanlar sadece para için çalışmaz. Mesleki etkinlikler içinde insanlar bir şeyler üreterek kapasitelerini kullanma ve geliştirme olanağı bulur, bundan haz ve doyum duyar. İşte bu nedenledir ki geçinmek için paraya ihtiyacı olmayan insanların da bir meslek sahibi olup çalıştıklarını ya da geliri az bir mesleği geliri çok olan bir mesleğe tercih ettiklerini görmekteyiz.
• Meslek olarak kabul edilecek bütün uğraş alanlarının kendine özgü değer ve etik ilkeleri vardır ve bu mesleğin üyeleri bu değer ve ilkeler doğrultusunda davranır. Örneğin hekimlik mesleğinin temel değeri “insan yaşamı”; hukuk alanının temel değeri “adaletin” yerine getirilmesi; öğretmenliğin temel değeri “öğrencilerin eğitim ve gelişimi”; polisliğin temel değeri toplumun “güven ve huzurunun” sağlanmasıdır. Bu temel değerleri iyi kavrayan meslek üyeleri mesleklerini icra ederken bu temel değerlerin dışına çıkmaz ve mesleğin önceden belirlenmiş etik ilke ile kurallarına göre davranır. Buna uymayan meslek elemanları meslektaşları tarafından bazı yaptırımlarla cezalandırılır.

Meslek etiği nedir?

Meslek etiği; belli bir meslek grubunun, mesleğe ilişkin olarak oluşturup, koruduğu; meslek üyelerine emreden, onları belli bir biçimde davranmaya zorlayan; kişisel eğilimlerini sınırlayan; yetersiz ve ilkesiz üyeleri meslekten dışlayan; meslek içi rekabeti düzenleyen ve hizmet ideallerini korumayı amaçlayan mesleki ilkeler bütünü olarak tanımlanabilir.

Deontoloji ne anlama gelmektedir?

Deontoloji; görev bilinci, görevle ilgili zorlukları, yükümlülükleri, sorumlulukları ve bunların gerçekleştirilmesinde yer alan ahlaki kural ve ilkelerini inceleyen bir çalışma alanı.

Yükümlülük nedir?

Yükümlülük; bir kişinin yapmış olduğu iş veya davranışından dolayı, başka bir insana verdiği zararı ödemek zorunda olması. Yapılması gereken bir işin sorumluluğunun alınması. Örneğin, anne-babanın çocuğunu hastalanınca hekime götürmesi, askerlik yapma yükümlülüğü, vergi verme yükümlülüğü gibi.

Kasıt nedir?

Kasıt, bilerek veya isteyerek haksız bir sonucun veya zararın doğmasına neden olmak
ve hukuki kurallara aykırı davranmaktır.

Kusur nedir?

Kusur, uygun bulunmayan veya onaylanmayan hareket ve davranışlardır. Yasaya uygun davranabilecek durumda olduğu halde uygun davranmama, yükümlülüklere aykırı hareket etme davranışı hukuki bir kusurdur.

ihmal nedir?

İhmal, bir meslek sahibinin görevinin bir bölümünü belli bir gerekçe ve kasıt olmadan yapmamasına veya geciktirmesine denir.

Sorumluluk nedir?

Sorumluluk; kişinin herhangi bir olayın gerçekleşmemesine kendisinin neden olduğunu görmesi veya kabul etmesidir.

Yetki nedir?

Yetki, kişilerin sorumluluk üstlenmesi ve yükümlü tutulması için kanunla verilen haklı güç ve kuvvete denir. Diğer bir ifadeyle insanların sorumluluk ve yükümlülüklerini yerine getirebilmesi için verilen kanuni destektir.

Kamu etiği nedir?

Kamu etiği: Kamu görevlilerinin uyması gereken meslek etiği ilkeleridir. 

Kamu etiğinin en genel talepleri arasında hangi maddeler sayılabilir?

• Hukuka (mevzuata) uygun davranmak
• Etik kodlara uygun davranmak
• Mevzuatın ve etik kodların boşlukta bıraktığı gri alanlarda tercih ve takdirini etik
düşünme ile belirlemek
• Ahlaki kuralları benimseyerek uygulamak

Kamu Görevlileri Etik Kurulu 11 üyeden oluşur ve önemli işlevleri nasıl sıralanabilir?

• Kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirlemek,
• Etik davranış ilkelerinin ihlal edildiği iddiasıyla re’sen veya yapılacak başvurular
üzerine gerekli inceleme ve araştırmayı yapmak,
• Kamuda etik kültürünü yerleştirmek üzere çalışmalar yapmak veya yaptırmak ve
bu konuda yapılacak çalışmalara destek vermek,
• Hediye alma yasağının kapsamını belirlemek ve uygulamasını izlemek,
• Kurum ve kuruluşların, etik davranış ilkeleri konusunda uygulamada karşılaştıkları sorunlara yönelik olarak görüş bildirmek.

Kamu görevlileri görevlerini yerine getirirken etik ilkelere uygun davranmak zorundadır. Neden böyle olması gerektiği Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği tarafından yayınlanan Devlette Etikten Etik Devlete: Kamu Yönetiminde Etik başlıklı çalışmaya göre nasıl sıralanabilir?

• Kamu görevlileri, gündelik çalışmaları sırasında, kamu kaynaklarının yönetilmesi, vatandaşlarla ilişkiler ve politika oluşturma işlevleri gibi bazı durumlarda takdir yetkisi kullanır. Etik, bu kamu gücünün yanlış veya kamu yararına kullanılmasına set çeken kontrol ve denge noktalarından biridir.
• Kamu yönetiminde ahlaka aykırı faaliyetler, her şeyden önce, hukuk sistemine ve devlete olan güveni azaltmaktadır. Bu da tüm alanlarda kuralların çiğnenme eğilimini artmaktadır.
• Kamu yönetiminde, etiğin en önemli özelliklerinden biri, sosyal sorumluluk bilincini içermesidir. Sosyal sorumluluk topluma karşı sadakat ve bağlılığı gerekli kılmaktadır.
• Etik bilincin devlet yönetiminde en tepeden aşağıya kadar var olması, bir siyasal sistemin iyi işleyişinin temellerinden biridir. Bunun en büyük kanıtı, gelişmekte olan ülkelerin ekonomik, siyasal, sosyal sistemlerinin gelişiminin sağlanması için öncelikle atılması gereken adımın toplumda etik standartların yerleştirilmesi olduğuna dair bir görüş birliğinin olmasıdır.
• Kamu yönetiminde ahlaka aykırı faaliyetlerin, ülkenin kalkınmasında da doğrudan olumsuz etkisi bulunmaktadır. Etik davranış ilkelerine bağlılık, kamu yönetiminin işlevlerini verimli olarak yerine getirmesini sağlar.
• Bürokrasinin etkisizliği ve verimsizliği, kamu görevlilerinin motivasyonlarını azaltırken, kamu hizmetinin kalitesini düşürür. Kalitesiz bir kamu hizmeti, devletin işlerliğini aksatır.
• Kamu yatırımlarındaki ahlaka aykırı faaliyetler, büyümeyi olumsuz yönde etkilemektedir. Belirli bir proje, yapılan analizlerin soncuna göre değil, bazı çıkar gruplarının veya kamu görevlisinin çıkarına hizmet edecek biçimde oylandığında yatırımların verimliliği, olabilecek olan düzeyin altında gerçekleşmektedir.
• Kamu yönetiminde ahlaka aykırı faaliyetler söz konusu olduğunda altyapı ve hizmetler için ayrılan kamu kaynakları etkin olmayan bir biçimde kullanılacağından,
bu altyapı ve hizmetlerin kalitesi düşük düzeyde olacaktır.

• Kamu yönetiminde ahlaka aykırı faaliyetlerin yaygın olduğu ülkelerde enflasyonist
eğilimler de yüksektir.
• Kamu yönetiminde ahlaka aykırı faaliyetlerin hem yerli hem de yabancı yatırımcıların yatırım kararları üzerinde ciddi olumsuz etkileri vardır.
• Kamu yönetiminde ahlaka aykırı faaliyetlerin yaygın olduğu ülkelerde bürokratik
işlemler yavaştır. Bürokratik işlemler özellikle yavaşlatılarak, buradan bir rant elde
edilmeye çalışılmaktadır.
• Kamu yönetiminde ahlaka aykırı faaliyetler, devlete olan güveni olumsuz yönde
etkilemekte, devletin gerekli kamu ihtiyaçlarını karşılamasındaki etkinliğini düşürmekte, sosyal ve ekonomik kurumların verimli ve etkin bir biçimde çalışmasını
engellemekte ve kaynak dağılımını bozucu etkilerde bulunmaktadır.

Türkiye’de kamuda etik konusuyla ilgili yapılan kimi yasal düzenlemeler nelerdir?

• Kamu Görevlileri Etik Kurulu Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması
  Hakkında Kanun (T.C. Resmî Gazete, 08.06.2004, Sayı: 5176),
• Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik (T.C. Resmî Gazete, 13.04.2005, Sayı: 25785),
• Kamu Hizmetlerinin Sunumunda Uyulacak Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik
  (Resmî Gazete, 31.07.2009, No: 15169),
• Başbakanlık tarafından yayınlanan 2004/27 sayılı ve “Kamu Görevlileri Etik Kurulu” konulu genelge,
• Başbakanlık tarafından yayınlanan 2005/16 sayılı ve “Başbakan ve Bakanların
  Uğurlanma ve Karşılanmaları, Seyahatler ve Hediye Uygulaması” konulu genelge,
• Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulu tarafından alınan 2007/1 sayılı ve “Hediye Alma Yasağı” konulu ilke kararı,
• Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulu tarafından alınan 2008/1 sayılı ve
  “Kamu Konutlarının Tahsis İşlemleri” konulu ilke kararı
• Başbakanlık Kamu Görevlileri Etik Kurulu tarafından alınan 2008/2 sayılı ve “24 Kasım Öğretmenler Günü” konulu ilke kararı.

Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esaslara Dair Yönetmelik kapsamında kamu görevlileri etik davranış ilkeleri nelerdir?

1. Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci.

2. Halka hizmet bilinci. 

3. Hizmet standartlarına uyma, vatandaşa yol gösterme, nezaket ve saygı. 

4. Amaç ve misyona bağlılık. 

5. Dürüstlük ve tarafsızlık. 

6. Saygınlık ve güven.

7.Yetkili makamlara bildirim. 

8. Çıkar çatışmasından kaçınma.

9. Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması. 

10. Hediye alma ve menfaat sağlama yasağı.

11.Kamu malları ve kaynaklarının kullanımı.

12. Savurganlıktan kaçınma.

13. Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan.

14. Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık.

15. Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu.

16. Mal bildiriminde bulunma.

“Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” kapsamında etik davranış ilkelerinin uygulanması ve etik kültürün yerleştirilmesinde dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

• Etik davranış ilkelerine uyma
• Personeli bilgilendirme
• Etik kültürün yerleştirilmesi ve eğitimi
• Kurumsal etik ilkeleri
• Bilgi ve belge isteme yetkisi
• İnceleme ve araştırma yetkisi
• Etik komisyonu
• Görüş bildirme

Etik komisyonu hangi amaçla kaç kişiden oluşturulur?

Etik komisyonu: Kurum ve kuruluşlarda, etik kültürünü yerleştirmek ve geliştirmek üzere üst yöneticisi tarafından kurum içinden en az üç kişilik oluşturulur

Kimler etik başvuru hakkına sahiptir?

Başvuru hakkı: 3071 sayılı Dilekçe Hakkının Kullanılmasına İlişkin Kanun’da belirlenen
esaslara göre, medeni hakları kullanma ehliyetine sahip Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşları ile Türkiye’de oturan yabancı gerçek kişiler başvuruda bulunabilir.

Etik kurula hangi yollarla başvuru yapılabilir?

a. Yazılı dilekçe,
b. Elektronik posta,
c. Tutanağa geçirilen sözlü başvuru yolları ile yapılır

Etik Kurula başvuru esası nasıldır?

Başvuru usulü: Başvuru, gerçek kişiler tarafından adı, soyadı, oturma yeri veya iş adresi ile imzayı kapsayan dilekçelerle, en az genel müdür ve Kurulca genel müdür düzeyinde oldukları kabul edilen Kutu 2.3’teki listede verilen unvanlara sahip olanlar için Kurul Başkanlığına, diğer görevliler için ise kurum yetkili disiplin kurullarına yöneltilmek üzere ilgili kurum amirliğine yapılır. Dilekçede, etik ilkeye aykırı davranış iddiasına ilişkin bilgi ve belgeler açık ve ayrıntılı olarak belirtilir. Elde bulunan belgeler dilekçeye eklenir. Başvuru konusu aykırı davranış iddiası, kişi, zaman ve yer belirtilerek somut biçimde gösterilir. Başvuru dilekçelerinin daktilo ile yazılması veya bilgisayar çıktısı olması koşulu aranmaz. Dilekçelerin okunaklı ve anlaşılır olması yeterlidir. Başvurunun Kurul kayıtlarına geçtiği tarih, başvuru tarihidir. Başvuru dilekçeleri posta yoluyla da Kurula gönderilebilir. Bu durumda dilekçenin Kurul kayıtlarına geçtiği tarih süre başlangıcına esas alınır. Başvurunun tutanağa geçirilmek koşuluyla sözlü yapılması durumunda başvuranın imzası ve adresi de tutanağa alınır.

Etik kurula başvuruların kabulü ve işleme konulma süreci nasıldır?

Başvuru dilekçeleri kaydedilir ve başvuran hazır ise tarih ve sayı içeren alındı belgesi verilir. Kurum ve kuruluşların herhangi bir birimine yanlışlıkla ulaşan başvuru dilekçeleri işleme konulmadan ilgisine göre yetkili disiplin kuruluna veya Kamu Görevlileri Etik Kurulu Başkanlığına gönderilir. Kurula ulaşan bir başvuru sırasıyla aşağıdaki aşamaları izleyerek sonuçlandırılır:

a. Kaydedilen başvuru en kısa zamanda Kurul Başkanı veya görevlendireceği üye tarafından bir raportöre verilir.
b. Raportör başvuruyu görev, konu ve kabul edilebilirlik yönlerinden inceleyerek bir
ön rapor hazırlayıp Kurul Başkanına sunar.
c. Raportörün raporunda, başvuranın adı, soyadı, şikâyet edilen kamu görevlisinin
adı, soyadı, görevi, başvuru konusu, raportörün önerisi, adı, soyadı ile tarih ve imzası yer alır.
d. Rapor, Kurul Başkanı veya ilgili üye tarafından, gerekirse ilgili yerlerden gerekli ek
bilgi ve belgeler de istenip eklenerek görüşülmek üzere Kurul gündemine alınır.
e. Kurul raporu görüşerek gerekirse incelemeyi derinleştirmek suretiyle ilgili yerlerden gerekli bilgi ve belgelerin istenmesine karar verir. Başvurunun kabul edilebilir
bulunması durumunda, şikâyet edilen kamu görevlisinin savunması alınır. Savunma süresi, istem yazısının kendisine bildirildiği tarihi izleyen günden itibaren 10 gündür. Sürenin son gününün resmî tatil gününe rastlaması durumunda, tatili izleyen çalışma günü sürenin son günü olarak kabul edilir.
f. Kendisinden bilgi istenen resmî ve özel kurum ve kuruluşlar istenen bilgi ve belgeleri belirlenen süre içinde Kurula vermekle yükümlüdür.
g. Kurul incelemesini en geç üç aylık süre içinde bitirerek üye tam sayısının salt çoğunluğu ile karar verir. Bu süre, başvurunun kayda alındığı tarihte başlar.

h. Kurul Üyelerine, incelemelerin gerektirdiği durumlarda iş bölümü çerçevesinde
görev verilebilir.
i. İsim ve imza bulunmayan başvuru dilekçeleri ile Başvuru usulü ve Elektronik
ortamda yapılacak başvurular maddelerinde belirtilen unsurları içermeyen elektronik posta yolu ile gönderilmiş başvurular işleme konulmaz ve mümkünse durum
başvuru sahibine bildirilir. 

Etik kurula başvuruda resen inceleme nasıl gerçekleşmektedir?

Kurulun inceleme yetkisi içinde bulunan bir kamu görevlisinin etik ilkelere aykırı davrandığının çeşitli yollarla öğrenilmesi üzerine Kurul re’sen inceleme yetkisini kullanabilir.

a. Bu konuda Kurul Başkanınca görevlendirilecek bir üyenin veya raportörün gözetiminde gerekli bilgiler toplanarak hazırlanan rapor Başkana sunulur.

b. Başkan tarafından belirlenecek gündemde konu Kurulda görüşülerek gerekirse inceleme derinleştirilmek suretiyle gerekli bilgi ve belgeler getirtilir. İnceleme, Başvuruların kabulü ve işleme konulması maddesinde belirlenen usule göre tamamlanır, gerekli karar verilir.