Radyo ve Televizyon Stüdyoları Dersi 4. Ünite Özet

Televizyon Stüdyolarında Temel Bölümler ve Birimler

Elektronik medya kültürünün günümüzdeki en güçlü temsilcisi ve iletişim aracı olarak rahatlıkla ifade edebileceğimiz televizyon, Mcluhan’ın “global köy” kavramı ile işaret ettiği görsel evrenin de en çok kullanıcıya sahip ileticisidir. Kısaca tarihsel gelişim sürecine değinmek gerekirse; televizyon ile ilgili olarak yapılan ilk teknik buluş İrlandalı telgrafçı Andrew May tarafından 1873 yılında yapılmış, ancak televizyon tarihine geçmiş belli baslı kişiler olarak Paul G. Nipkow, Charles F. Jenkins, John L.Baird, Philo Farnsworth ve Vladimir Zworykin gibi pek çok bilim adamının önemli katkılarıyla gelişimini sürdürmüştür.

Televizyon cihazının teknik gelişim sonrasında dünyada düzenli televizyon yayınları ilk kez 1936 yılında İngiltere’de başlamıştır.

Türkiye’de televizyon yayınları ile ilgili çalışmaların ilki ise İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Elektrik Fakültesinin 1949 yılındaki girişimleriyle olmuştur. Elektronik eğitiminde laboratuvar niteliğindeki bu televizyon yayınlarının, Türkiye’nin ulusal düzeyde televizyon yayınlarına geçişte önemli katkıları olmuştur. Kitlelere yönelik ulusal yayınlara ise 1968 yılında TRT’nin (Türkiye Radyo Televizyon Kurumu) çalışmaları ile geçilmiştir.

İzleyiciler açısından televizyon yayınlarına ulaşılması iki önemli teknik olanağa bağıldır. Birincisi, kapsama alanıdır. İkincisi ise, bu yayınların izlenebileceği televizyon alıcısına sahip olmaktır.

Dijital yayın; görsel ve işitsel içeriklerin sayısallaştırılarak alıcılara iletilmesidir. Analog yayın; her bir televizyon kanalı için ayrı bir frekansın tahsis edildiği ve sınırlı sayıda kanalın yayın yapmasına imkân tanıyan karasal yayıncılık türüdür.

Televizyon stüdyoları iç mekân düzenlemelerinin gerek estetik gerekse teknik boyutun düşünülerek tasarlandığı, mekânsal olarak yapımların canlı ya da banttan hazırlanarak kontrol edildiği, teknik cihazlarla donatılmış ses ve ışık yalıtımlı özel odalardır.

Stüdyolar çekim ihtiyaçları doğrultusunda kendi ışık kaynaklarına ve ışık sistemlerine sahiptir. Bu nedenle genellikle televizyon stüdyolarında pencere bulunmaz. Stüdyoda yer alan kişi ve dekorları aydınlatacak ışık kaynakları önceden ayarlanarak, dış etmenlerden bağımsız bir şekilde çekimin hızla gerçekleşmesi sağlanır.

Çekim stüdyoları çekim gerçekleştirilecek programın türüne göre dekorların, seyirci ve sunucu bölümünün mekân düzenlemesinin yapıldığı, kameraların, mikrofonların, ışık ve gerekli teknik donanımın hazır bulunduğu stüdyolardır.

Haber stüdyosu, günümüzde haberle ilgili tematik kanallarda ya da televizyon istasyonlarının yayın politikalarına bağlı olarak özellikle haber sunumları için dekore edilen stüdyolardır. Seslendirme odası, çeşitli televizyon program metinlerinin seslendirildiği ses geçirmez odadır.

Kontrol Odaları

Kontrol odaları aynı zamanda yayın kontrol odaları olarak da tanımlanabilmektedir. Kontrol odaları; televizyon stüdyolarında çekimleri yapılmakta olan programların yapım, teknik ve içerik açısından yönetilerek, kayıt/yayın sürecinin kontrol altında tutulduğu, düzenlendiği, çeşitli görüntü kaynaklarından alınan görüntülerin/seslerin seçildiği ve kayda/yayına gönderildiği çeşitli odalardan oluşmaktadır.

Yapım kontrol odası, televizyon stüdyosunda çekimleri yapılmakta olan programın yönetildiği yerdir. Bu odada basta yönetmen olmak üzere çekimde görevli olan diğer kişiler de bulunur. Ses reji odası olarak da tanımlanan ses kontrol odasında, televizyon stüdyolarındaki mikrofonlar dâhil, çekim sırasında gerekli olacak diğer tüm sesler (müzik ve VTR görüntüye ait sesler gibi) ses kontrol odasındaki ses mikserinde toplanır ve mikser çıkısından kayıt ya da yayına gönderilir.

Televizyon binalarının tasarım aşamasında yapılan yapısal planlamalar sonucunda ışık kontrol ve kamera kontrol odaları genellikle aynı odadadır. Profesyonel olarak ışık kontrol odasının işlevlerin yerine getirebilmesi için kendi cihazları ve ilgili teknik görevli doğrultusunda ayrı bir odada bulunması önemlidir.

Kamera kontrol odası, çekim stüdyosunda bulunan kameraların, temel hareket ve netlik ayarları dışında, görüntü ayarlarının ortak olarak düzenlendiği odalardır. Ana kumanda odası, diğer kontrol odaları tarafından yapılan kamera, görüntü, ışık, ses ve aydınlatma gibi düzenlemeler sonucu elde edilen görüntüyü, diğer kaynaklardan gelen içeriklerle birleştirerek yayına aktarıldığı merkezdir.

Teknik Odalar

Stüdyolara teknik olarak yapım/üretim anlamında destek olan ve alternatif sunan odalardır. Yazılımsal olarak inşa edilen sanal stüdyoların program yapımı çerçevesinde kullanılmasına olanak sağlayan sanal stüdyolar, çekimlerin düzenlenerek birleştirildiği kurgu odaları, televizyon istasyonun görsel ve işitsel arşivlerinin bulunduğu arşiv odaları, sistem, up-link ve ölçü bakım odaları bu şekilde sınıflandırılabilir. Televizyon istasyonun yayın politikalarına göre sayı ve nitelikleri değişebilmektedir.

Gelişen teknolojik olanaklar ve bilgisayar teknolojisinin sağladığı avantajlar sanal stüdyo adı verilen ve grafiksel olarak üç boyutlu mekânlar oluşturabilen özel yazılım ve donanımlar yardımıyla çekim yapabilmeyi olanaklı kılmıştır.

Kurgu odası, Televizyon programı için kaydedilen görüntü ve seslerin çeşitli yazılım ve cihazlar yoluyla düzenleme/birleştirme işlemlerinin yapıldığı odadır. Televizyon stüdyolarında hazırlanan ve ana kumanda tarafından iletilen yayın içerikleri up-link odası içerisindeki teknik aygıtlar yoluyla uyduya gönderilir.

Televizyon yayıncılığı içerisinde kullanılan temel görüntü ve ses donanımlarının ana üniteleri sistem odasında birbirine entegre olarak özel kabin (rack) sistemleri içerisinde muhafaza edilirler. Ölçü ve bakım odası, Televizyon stüdyoları, yapım/yayın kontrol odaları ve teknik odalarda kullanılan tüm teknik donanımların bakım ve onarımlarının yapıldığı odadır. Televizyon istasyonlarının tüm yayın içerikleri, hukuksal düzenlemeler sonucu kayda alınmak ve saklanmak zorunluluğu taşımaktadır. Öncelikle hukuksal sebepler ardından da kanalın görsel arşivini oluşturması sebebiyle, televizyon istasyonu içerisinde yayın içerikleri tasniflenerek bu odada muhafaza edilmektedir.

Televizyon Stüdyolarında Kullanılan Cihazlar ve İşlevleri

Televizyon stüdyolarında yayın ve yapım süreçlerinin gerçekleştirilebilmesi için pek çok cihaz ve donanım kullanılmaktadır. Televizyon stüdyolarının türlerine ve yapım planlamalarına bağlı olarak seçilecek cihazlar farklılaşmaktadırlar.

Televizyon yapımlarında, temel kamera hareketleri dışında diyafram, renk, kontrast gibi teknik değerleri, kamera kontrol ünitesiyle uzaktan kalibre edilebilen özel stüdyo kameraları bulunmaktadır. Stüdyo kameraları, kamera kontrol ünitesi üzerinden yapım kontrol odasına pek çok veri iletmektedirler.

Resim seçme masası, Televizyon program çekimi esnasında pek çok kaynaktan gelen görüntü girişinin bağlanabildiği ve içlerinden istenilenin seçilerek yayın/kayıt çıkısı verilebildiği cihazdır.

Stüdyolarda kameralar tarafından yapılan çekimlerin ve çeşitli görüntü kaynakları tarafından elde edilen görüntülerin kamera kontrol odasında ya da yapım kontrol odasında (reji) izlenebilmeleri amacıyla pek çok video montör bulunmaktadır. Bu montörler teknik detaylardan çok genelde kompozisyon ve çerçeve gibi ayarlar için kullanılmaktadır.

Kamera kontrol ünitesi, stüdyolarda kullanılan bu kameraların diyafram, renk, kontrast gibi ayarların uzaktan kontrol edilerek yapılmasına olanak taşıyan cihazdır. Televizyon stüdyosu içerisindeki sesler çeşitli mikrofon tipler_ tarafından alınmaktadır. Bunlar stüdyoda çekimleri gerçekleşecek programın türüne göre; ayaklı mikrofonlar, telsiz el ve yaka mikrofonları, boom mikrofonlar gibi çeşitli mikrofon türleri ile yapılmaktadır.

Temel olarak stüdyo aydınlatması için kullanılacak yapay ışık kaynakları şu şekilde sıralayabiliriz:

• Anahtar Işık (Key Light)
• Dolgu Işığı (Fill Light)
• Tepe Işığı (Top Light)
• Arka Plan Işığı (Background Light)

Televizyon Stüdyolarında Görev Alan Kişiler ve Görevleri

Televizyon yapımları yukarıda sözü edilen çeşitli stüdyo türleri ve odalarında çekim, yayın ve yapım süreçlerini gerçekleştirmek üzere idari, yaratıcı ve teknik anlamda uzman kişiler tarafından gerçekleştirilmektedir.

Yapım ve yönetim ekibi televizyon programının tasarlanması aşamasından başlayarak çekim öncesi, çekim esnası ve sonrasına kadar olan süreçte işin planlandığı ölçüde yürütülmesi ve sürecin yönetilmesinden sorumludurlar. Bu ekibin üyeleri şunlardır:

1. Program Yapımcısı
2. Program Yönetmeni
3. Yönetmen Yardımcısı
4. Stüdyo Şefi
5. Yapım Amiri
6. Yapım Yardımcısı
7. Sanat Yönetmeni
8. Dekoratör
9. Kostümcü
10. Makyaj ve Kuaför

Televizyon Stüdyolarının Mekânsal Özellikleri

Televizyon yapımları için kullanılması planlanan stüdyolar hangi türde olurlarsa olsunlar belirli ortak nitelikleri taşımaları gerekir.

Televizyon İşletmeciliği ve Organizasyon Yapısı

Televizyon yayınları fikir, tutum ve kamuoyu oluşturulmasında sınırları tam olarak belirli olmayan bireysel ve kitlesel olarak her yastan izleyiciye hitap etmektedir.

Türkiye’de televizyon yayıncılığı ve işletme sahipliği 1990’lı yıllara kadar kamusal yayıncılık anlayışı çerçevesinde TRT’nin tekelinde gerçekleştirilmiştir.

Günümüzde teknolojik alandaki gelişmeler, ihtiyaçlar ve izleyici taleplerini karşılayabilmek adına televizyon kuruluşları çeşitli organizasyon modelleri çerçevesinde yönetilmektedir. Bunlar:

• Fonksiyon Temelli Örgütlenme
• Matriks Örgüt Yapısı
• Şebeke Örgüt Yapısı