Radyo ve Televizyon Yayıncılığı Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Uydu yayıncılığı nedir?

Gerek ulusal gerekse uluslararası televizyon yayınlarının, hem ülke genelinde, hem de dünya genelinde izlenebilmesi için, karasal televizyon yayınlarının dışında bir yayıncılığa ihtiyaç vardı. İşte bu yayıncılık Uydu Yayıncılığı olarak tanımlanmaktadır.

Uydu kelimesinin sözlük anlamı nedir?

Uydu (satellite) kelimesinin sözlük anlamı; bir gezegenin etrafında dönen daha küçük bir gezegendir.

Doğal ve yapay uydu farkını açıklayınız?

Doğal uyduya en yakın örnek Dünya gezegeninin tek uydusu olan Ay’dır. Güneş sistemi içindeki diğer gezegenlerin bazılarının birden fazla uydusu vardır. Dünya da diğer gezegenler gibi Güneş’in bir uydusu olup, birlikte güneş sistemini oluştururlar. Sözü edilen bu uyduların tamamı doğal uydulardır. Yapay uydular ise insanlar tarafından yapılan uydulardır. Yeryüzünde yapılıp, roketler aracılığıyla dünya etrafındaki değişik uzaklıklardaki yörüngelere yerleştirilirler.

Uydu üzerindeki metal alaşımın hem dayanıklı, hem de olumsuz koşullar karşısında korunmalı olması neden gereklidir?

Uydular hizmet verdikleri sürece güneş ışıklarını doğrudan alırlar. Arada atmosfer olmadığı için, ışıkları süzücü herhangi bir doğal filtre yoktur. Güneşe dönük oldukları sürece çok fazla ısınırlar. Güneş görmedikleri süre içinde de ortam çok soğuk olduğu için aşırı derecede soğurlar. Ayrıca, güneşten gelen zararlı ışınlarla uzaydaki diğer olumsuz olayların etkileriyle karşı karşıyadırlar. Bu gibi nedenlerden dolayı uydu üzerindeki metal alaşımın hem dayanıklı, hem de olumsuz koşullar karşısında korunaklı olması gerekir.

Uyduların hizmete girebilmesi için gerçekleştirilmesi gereken aşamalar nelerdir?

Uyduların hizmete girebilmesi genel olarak üç aşamada gerçekleştirilir: ? Uydunun yapımı. ? Uydunun yörüngesine gönderilmesi. ? Uydunun yörüngeye oturtulması.

Uydu yapımında gözetilmesi gereken kriterler nelerdir?

Uydu yapımı ileri teknolojileri gerektirir. Ayrıca uydu yapım yerleri tozdan arıtılmış, belirli ısılarda ve çok temiz olmalıdır. Öncelikle kullanım amacı belirlenerek tasarımı yapılır ve yapımına geçilir. Yapımda kullanılacak tüm mekanik aksam malzemesi özel olarak imal edilir ve malzemeler hassas olarak test edilir. Uydunun uzaya gönderilmesi sırasında sürtünme, titreşim, yüksek hız gibi nedenlerden doğacak olumsuzluklardan etkilenmemesi için testler yapılır. Kullanılacak her vida, cıvata, perçin ve kaynak malzemeleri özenle seçilir. Kullanılacak her türlü malzeme ve uyduya yerleştirilecek cihazlar çok hafif olmalıdır. Gereksiz her ağırlık, uydunun fırlatılmasında ve daha sonra yörüngede hizmet vermesi sırasında ciddi sorunlara yol açabilir. Uyduya yerleştirilecek elektronik cihazlar oldukça hassastır. Bu cihazların normal çalışma koşulları, uydu yörüngede dönerken sağlanmalıdır. Uydu, hizmet verdiği süre içinde, dünya etrafındaki yörüngesinde, hem kendi etrafında, hem de dünya etrafında dönmektedir. Güneş gördüğü süre içinde uydu yüzeyi aşırı derecede ısınır. Güneş görmediği süre içinde de aşırı derecede soğur. Aşırı ısınma ve soğuma sonucunda oluşacak yüksek ve düşük ısının cihazları etkilememesi için uydu çok iyi yalıtılmalıdır. Aksi takdirde cihazlar çalışamaz. Uydunun çalışabilmesi için elektrik enerjisine ihtiyaç vardır. Gerekli elektrik enerjisi, uydunun yanlarına yerleştirilen güneş panelleri aracılığıyla sağlanır. Güneş panelleri, uydunun güneş gördüğü süre içinde devamlı olarak şarj olurlar. Uydu üzerine, gelen sinyallerin alınması (up-link) ve yeryüzüne gönderilmesi (down-link) için çanak antenler yerleştirilir. Bu antenlerin, uydu hareketi nasıl olursa olsun aynı bölgeye yönlendirilmiş olmaları gerekir.

Uydular yeryüzünden olan yüksekliklerine veya yörünge türlerine göre sınıflandırınız?

? Alçak Yörüngeli Uydular ( Low Earth Orbit- LEO) ? Orta Yörüngeli Uydular ( Medium Earth Orbit- MEO) ? Yer Eşzamanlı veya Durağan Yörüngeli Uydular (Geostationary Earth Orbit-GEO).

Alçak Yörüngeli Uyduların özellikleri nelerdir?

Yeryüzünden 200- 3000 Km yükseklikteki bir yörüngede hizmet verirler. Hızları oldukça fazladır. Kapsama alanı dardır. İletişimdeki sinyal gecikmesi 10-20 milisaniyedir.

Orta Yörüngeli Uyduların özellikleri nelerdir?

Yeryüzünden 5000-20000 Km yükseklikte hizmet verirler. Hızları Alçak Yörüngeli Uydular’a göre daha azdır ve kapsama alanları daha fazladır. İletişimdeki sinyal gecikmesi 80- 100 milisaniyedir.

Yer Eşzamanlı veya Durağan Yörüngeli Uyduların özellikleri nelerdir?

Yeryüzünden yaklaşık olarak 36000 kilometre yükseklikte hizmet verirler. Hızları yeryüzüne göre sabittir. Dünya ile eşzamanlı olarak dönerler. Kapsama alanı geniştir. İletişimdeki sinyal gecikmesi 270 milisaniyedir.

Kullanım alanlarına göre uyduları sınıflandırınız?

? Araştırma Uyduları. ? Meteoroloji Uyduları. ? İletişim Uyduları. ? Konum Belirleme Uyduları. ? Gözlem Uyduları. ? Askeri Uydular.

Arthur C. Clark yayınladığı Üstün Karasal Röleler. Roket İstasyonları, Dünyanın Tamamını Radyo Yayınlarıyla Kapsayabilir mi? isimli makalesinde hangi konulara değinmektedir?

? Televizyon yayınları için iyonosfer tabakası kullanılamaz. ? Yayınların aktarılabilmesi için, yaklaşık 80 Km (50 Mil) aralıklarla tekrarlayıcıların (radyolinkler) kullanılması gerekmektedir. ? Binlerce kilometre uzağa bu şekilde yayın aktarılmasının maliyeti çok yüksektir. ? Okyanus aşırı yayın aktarmada tekrarlayıcıların kullanılması imkansızdır. ? Bu ve benzeri problemlerin çözülebilmesi için uzak mesafeli roketlerle birlikte uzay yolculuğunun ilkelerini tartışmak gerekmektedir. Yapay uydular oluşturulabilir. ? Uzaya, radyo kontrollü Yapay Uydular fırlatılarak, bilimsel veriler dünyaya gönderilebilir. ? Yörüngenin çapı artırıldığında, dönüş hızı azaldığından yer çekimi kuvveti de azalır. Bu nedenle uzay gemisinin dengelenebilmesi için, daha az merkezkaç kuvveti gerekecektir. ? Eğer yörünge, dünya merkeziyle 42000 Km’lik yarıçaptaki bir uzaklık olarak belirlenmişse bu yörüngedeki bir uzay istasyonunun, dünya etrafındaki bir turunu tamamlaması 24 saat sürecektir. ? Sözü edilen yörünge, dünyanın ekvatoruna paralel olan bir yörüngedir. Dünya ile aynı sürede bir tur attığı için bu yörüngedeki bir uzay istasyonu, yeryüzüne göre sabit konumda olacaktır. ? Uzay istasyonu üzerine yerleştirilecek alıcı ve vericilerle yeryüzünden gönderilen radyo dalgaları, yeryüzünün bir başka bölgesine aktarılabilecektir. ? Yörüngede uygun aralıklarla yer alacak üç uydu istasyonuyla bir televizyon yayını yeryüzünün tamamına aktarılabilinecektir. Üç uydunun boylamları; 30° Batı, Afrika ve Avrupa, 150° Doğu, Çin ve Okyanus, 90° Batı, Amerika.

Clark’ın makalesinde belirttiği yörünge hangi yörüngedir?

Clark’ın makalesinde belirttiği yörünge, yeryüzünden 35786 kilometre uzakta ve ekvatora paralel bir yörüngedir. Günümüzde Clark Yörüngesi olarak da adlandırılan bu yörüngeye Yer Eşzamanlı Yörünge veya Durağan Yörünge (Geostationary Orbit) adı verilmektedir.

Clark’ın belirttiği teorik görüşleri ne zaman gerçekleşmiştir?

Clark’ın belirttiği teorik görüşleri ancak, makalenin yayınlanmasından 25 yıl sonra gerçekleşmiştir.

Yer eş zamanlı uyduların yerleştikleri yörüngede sabit olarak kalmasının sebebi nedir?

Yer eş zamanlı uydular Dünya ile eş zamanlı dönmelerinden dolayı, yerleştirildikleri yörüngede sabit olarak kalırlar.

Up-link nedir?

Sinyallerin uydu vericisiyle uyduya gönderilmesine up-link adı verilir.

Bir televizyon yayınının, ülke geneline veya kıtalar ve okyanus ötesine gönderilebilmesini açıklayınız?

Bir televizyon yayınının, ülke geneline veya kıtalar ve okyanus ötesine gönderilebilmesi için, Uydu Yer İstasyonlarından yararlanılır. Televizyon stüdyosunda üretilen sinyaller, değişik teknolojiler kullanılarak Uydu Yer İstasyonuna getirilir. İstasyona gelen yayın, çapları çok büyük çanak antenler aracılığıyla uyduya gönderilir. Uydu üzerinde bulunan transponder sinyali alır, kuvvetlendirir ve kapsama alanı içindeki bölgelere gönderir. Uydu alıcı sistemleri, bir alıcı çanak anten (dish) ve bir uydu alıcısından (receiver) oluşur. Uydudan gelen sinyal GHz biriminde çok yüksek bir frekanstır. Bu frekans alıcı çıkışında MHz birimi olan daha düşük frekansa dönüştürülür ve televizyon alıcısına gönderilir.

Telefon, faks, televizyon, video, ses ve veri haberleşmesi için kullanılan uydularda kullanılan frekans bantları ne şekilde adlandırılır?

Frekans bantı; L, S, C, X, Ku, K ve Ka olarak adlandırılır.

Transponderde frekans değişikliği yapılmasının sebebi nedir?

Uyduya çıkış ve iniş için aynı frekansların kullanılması halinde birbirlerini etkileme sorunu ortaya çıkabilir. Bu nedenle transponderde frekans değişikliği yapılır.

Televizyon yayınları sırasında, herhangi bir yerden canlı yayın yapılacaksa uydu kullanımı hangi aşamalardan oluşmaktadır?

Televizyon yayınları sırasında, herhangi bir yerden canlı yayın yapılacaksa uydu kullanımı, iki aşamada gerçekleşir: ? Canlı yayının yapılacağı yerdeki mobil araç üzerinde bulunan vericinin çanak anteniyle Aktarma Uydusuna sinyaller gönderilir. Bu uydunun görevi uzakta bulunan televizyon stüdyosuna, haberlerin aktarılmasıdır. ? Televizyon stüdyosunda bulunan alıcının çanak anteniyle sinyaller alınır ve stüdyoya gönderilir. Sinyallerin içerdiği ses ve görüntü, yayın masasından geçirilir ve stüdyo çıkışı olarak, bir başka uyduya gönderilir. Bu uydunun göreviyse televizyon programlarını yayınlamaktır.

Sayısal teknolojilerin gelişmesi hangi yeniliklerle sonuçlanmıştır?

? MPEG-2, MPEG-4, MJPEG, JPEG gibi video sıkıştırma teknikleri kullanılarak, bir transponderde SD kalitesinde 8-12, HD kalitesinde 2 televizyon kanalı oluşturulabilir. Böylece bir uydu üzerinden en az, iki yüz kanaldan fazla yayın yapılabilir. ? Ses sıkıştırma teknikleri kullanılarak onlarca kanal radyo yayını oluşturulabilir. ? Yüksek hızda geniş bantlı internet hizmeti iki yönlü olarak verilebilir. ? Etkileşimli programlar uydu üzerinden verilebilir. ? Sanal Özel Ağ (Virtual Private Network) hizmeti verilebilir.

VSAT sistemi nedir?

VSAT sistemi uydu üzerinden değişik amaçlarla çift yönlü iletişim hizmetleri sağlayan küçük yer istasyonlarıdır.

VSAT sistemi hangi birimlerden oluşur?

? Paylaşımlı Merkez Yer İstasyonu (Hub İstasyonu). ? Birbirinden uzakta bulunan uydu alıcı vericileri.

VSAT sisteminde iletişim neye dayanır?

İletişim, genellikle kullanıcıdan gelen sinyallerin Yer İstasyonuna indirilmesi ve bu istasyon aracılığıyla iletişim kurulması esasına dayanır.

Uzaya gönderilen ilk yapay uydu hangisidir ve hangi tarihte gönderilmiştir?

İlk uydu olan Sputnik-1’in 1957 yılında Sovyetler Birliği tarafından uzaya gönderilmiştir.

Uyduların hizmete girebilmesi için aşamalardan geçmesi gerekir? 

Uyduların hizmete girebilmesi genel olarak üç aşamada gerçekleştirilir:

1. Uydunun yapımı.

2. Uydunun yörüngesine gönderilmesi.

3. Uydunun yörüngeye oturtulması.

Uydunun çalışabilmesi için gereken enerji nasıl sağlanır?

Uydunun çalışabilmesi için elektrik enerjisine ihtiyaç vardır. Gerekli elektrik enerjisi, uydunun yanlarına yerleştirilen güneş panelleri aracılığıyla sağlanır. Güneş panelleri, uydunun güneş gördüğü süre içinde devamlı olarak şarj olurlar.

Yapımı ve testleri taamlana uydu yörüngesine nasıl gönderilir?

Yapımının ve testlerinin tamamlanmasından sonra uydu bir roket üzerine yerleştirilerek, yörüngesine gönderilir. Uydu roket üzerindeki özel bölümlere yerleştirilerek fırlatılır. Roketler, genellikle bir seferde birden fazla uydu taşıyabilir. Roketin fırlatılması için, özel koşullar taşıyan coğrafi bölgeler gerekir. Bu bölgelerde ve en uygun hava koşullarının oluşması beklenerek bu işlem gerçekleştirilir. Roketin ve taşıdığı uyduların maliyeti çok yüksek olduğu için, fırlatma işlemi büyük bir titizlikle gerçekleştirilir. Roket birkaç bölmeden oluşur. En önemli kısmı yanlarında bulunan yakıt tanklarıdır. Tanklarda bulunan özel yakıtlar ateşlendiğinde, elde edilen itici güç sayesinde, belirlenen yörüngeye ulaşılabilir. Roket belirli bir yüksekliğe ulaştığında yakıt tankları gövdeden ayrılır. Yörüngeye gelindiğinde, sadece uyduyu taşıyan kapsül kalmıştır. Kapsülün kapağı açılır ve uydu dışarıya alınır.

Uydu yörüngesine nasıl oturtulur?

Uydu kapsülden dışarıya çıktıktan sonra, uydu yer merkezinden kumanda edilmeye başlanır. Katlanmış olarak duran güneş panelleri açılır. Değişik komutlarla uydu yörüngesine yerleştirilir. Uydu hizmet vermeye başlamadan önce belirli bir süre test edilir ve gerekli ölçümler yapılır. Testler bittikten sonra artık uydu hizmete hazırdır.

Uydular yeryüzünden olan yüksekliklerine veya yörünge türlerine göre hangi sınıflara ayrılır?

Uydular yeryüzünden olan yüksekliklerine veya yörünge türlerine göre  3 sınıfa ayrılır;

1. Alçak Yörüngeli Uydular ( Low Earth Orbit- LEO) : Yeryüzünden 200- 3000 Km yükseklikteki bir yörüngede hizmet verirler. Hızları oldukça fazladır. Kapsama alanı dardır. İletişimdeki sinyal gecikmesi 10-20 milisaniyedir.

2. Orta Yörüngeli Uydular ( Medium Earth Orbit- MEO): Yeryüzünden 5000-20000 Km yükseklikte hizmet verirler. Hızları Alçak Yörüngeli Uydular’a göre daha azdır ve kapsama alanları daha fazladır. İletişimdeki sinyal gecikmesi 80- 100 milisaniyedir. 

3. Yer Eşzamanlı veya Durağan Yörüngeli Uydular ( Geostationary Earth Orbit- GEO):  Yer Eşzamanlı veya Durağan Yörüngeli Uydular: Yeryüzünden yaklaşık olarak 36000 kilometre yükseklikte hizmet verirler. Hızları yeryüzüne göre sabittir. Dünya ile eşzamanlı olarak dönerler. Kapsama alanı geniştir. İletişimdeki sinyal gecikmesi 270 milisaniyedir.

Kullanım alanlarına göre uydular nasıl sınıflandırılır?

Kullanım alanlarına göre uydular :

1. Araştırma Uyduları.

2. Meteoroloji Uyduları.

3. İletişim Uyduları.

4. Konum Belirleme Uyduları.

5. Gözlem Uyduları.

6. Askeri Uydular olarak sınıflandırılır.

Yer Eşzamanlı Uyduların, hangi bölgeye yayın yapacaklarsa devamlı olarak o bölgenin üzerinde sabit kalmaları nasıl sağlanır?

Yer Eşzamanlı Uyduların dönüşü, dünyanın dönüş yönüyle aynıdır. Şekil 6.1 Bu yörüngede dönen uydu bir turunu 24 saatte tamamlar. Bilindiği gibi dünya da kendi etrafında bir dönüş turunu 24 saatte tamamlamaktadır. Dünya ile eş zamanlı dönmelerinden dolayı, yerleştirildikleri yörüngede sabit olarak kalırlar. Yeryüzünde hangi bölgeye yayın yapacaklarsa devamlı olarak o bölgenin üzerinde kalırlar. Yörüngede sabit olarak kaldıkları için, 24 saat süresince, yeryüzüyle kesintisiz olarak iletişimlerini sürdürürler.

Up-link ne demektir?

Televizyon yayını, yeryüzündeki bir A noktasından uyduya gönderilir. Sinyallerin uydu vericisiyle uyduya gönderilmesine “up-link” adı verilir.

Bir televizyon yayınının dünyanın her tarafına aktarılması sürecininin aşamalarını açıklayınız. 

Televizyon yayını, yeryüzündeki bir A noktasından uyduya gönderilir. Sinyallerin uydu vericisiyle uyduya gönderilmesine “up-link” adı verilir.  A noktasından gelen sinyal SAT-1 uydusu üzerindeki “transponder” tarafından alınır, kuvvetlendirilir ve frekansı değiştirilir. (Transponder: Transmitter, Responder. Bir uydu üzerindeki alıcı, verici ve antenden oluşur) • Frekansı değiştirilen sinyal yeryüzündeki B noktasına gönderilir. Uydudan yeryüzüne sinyallerin gönderilmesine “down-link” adı verilir. B noktasına gelen sinyal SAT-2’ye gönderilir. Frakansı değiştirilen sinyal C noktasına gönderilir. C noktasına gelen sinyal SAT-3’e gönderilir. Frakansı değiştirilen sinyal A noktasına gönderilir.  Bu çevrim tamamlandığında, bir televizyon yayını dünyanın her tarafına aktarılmış olur.

Uydular hangi frekans bantlarını kullanır?

Telefon, faks, televizyon, video, ses ve veri haberleşmesi için kullanılan uydularda kullanılan frekans çok yüksektir. Frekans bantı; L, S, C, X, Ku, K ve Ka olarak adlandırılır

Televizyon yayınları sırasında, herhangi bir yerden canlı yayın yapılacaksa uydu kullanımı nasıl gerçekleşir?

Televizyon yayınları sırasında, herhangi bir yerden canlı yayın yapılacaksa uydu kullanımı, iki aşamada gerçekleşir: 

1. Canlı yayının yapılacağı yerdeki mobil araç üzerinde bulunan vericinin çanak anteniyle Aktarma Uydusuna sinyaller gönderilir. Bu uydunun görevi uzakta bulunan televizyon stüdyosuna, haberlerin aktarılmasıdır.

2. Televizyon stüdyosunda bulunan alıcının çanak anteniyle sinyaller alınır ve stüdyoya gönderilir. Sinyallerin içerdiği ses ve görüntü, yayın masasından geçirilir ve stüdyo çıkışı olarak, bir başka uyduya gönderilir. Bu uydunun göreviyse televizyon programlarını yayınlamaktır.

Sayısal uydu yayınının getirdiği yenilikler nelerdir?

Sayısal teknolojilerin gelişmesi, uydu yapımından uydu yayınına kadar olan süreçte, bir çok yeni teknolojilerin de üretilmesine neden olmuştur. Getirdiği bazı yenilikler şöyle özetlenebilir:

• MPEG-2, MPEG-4, MJPEG, JPEG gibi video sıkıştırma teknikleri kullanılarak, bir transponderde SD kalitesinde 8-12, HD kalitesinde 2 televizyon kanalı oluşturulabilir. Böylece bir uydu üzerinden en az, iki yüz kanaldan fazla yayın yapılabilir.

• Ses sıkıştırma teknikleri kullanılarak onlarca kanal radyo yayını oluşturulabilir.

• Yüksek hızda geniş bantlı internet hizmeti iki yönlü olarak verilebilir.

• Etkileşimli programlar uydu üzerinden verilebilir

• Sanal Özel Ağ (Virtual Private Network) hizmeti verilebilir.

VSAT sistemi ne demektir?

VSAT sistemi uydu üzerinden değişik amaçlarla çift yönlü iletişim hizmetleri sağlayan küçük yer istasyonlarıdır.

VSAT sistemi hangi birimlerden oluşur?

VSAT sistemi aşağıdaki birimlerden oluşur;

• Paylaşımlı Merkez Yer İstasyonu (Hub İstasyonu).

• Birbirinden uzakta bulunan uydu alıcı vericileri.

İletişim, genellikle kullanıcıdan gelen sinyallerin Yer İstasyonuna indirilmesi ve bu istasyon aracılığıyla iletişim kurulması esasına dayanır.

VSAT sisteminin hizmet alanları nelerdir?

Geniş bantlı hızlı internet hizmeti.

• Yüksek hızlı veri transferi.

• Video Konferans hizmeti.

• Bir noktadan, birçok noktaya bağlantı.

• Sanal Özel Ağ (VPN- Virtual Private Network).

• İnternet Protokolu üzerinden ses hizmeti (VoIP- Voice over IP).

• Uzaktan denetim.

VSAT sisteminin uygulama alanları nelerdir?

* Kamu kurumları.

• Banka ve finans kuruluşları.

• Mağaza satış merkezleri.

• Gaz, petrol ve enerji dağıtım kuruluşları.

• Sismik merkezler.

• Meteoroloji.

• Eğitim kuruluşları.

• Sağlık kuruluşları.

• Risk yönetim merkezleri.

Ülkemizde uydu hizmetleri hangi şirket tarafından gerçekleşmektedir?

Ülkemizde Türksat Uydu Haberleşme Kablo TV ve İşletme A.Ş. nin bir uydu filosu bulunmaktadır. Türksat; ilk uydusu 1C ile 1994 yılında hizmet vermeye başlamıştır. 

Türksat Uydu Filosunda hangi uydular bulunmaktadır?

Türksat Uydu Filosunda TÜRKSAT 1B, TÜRKSAT 1C, TÜRKSAT 2A ve TÜRKSAT 3A olamak üzere 4 adet uydu bulunmaktadır. 

Uzaya gönderilen en son TÜRKSAT uydusu hangi tarihte gönderilmiştir?

Uzaya gönderilen en son TÜRKSAT uydusu, TÜRKSAT 3A 2008 tarihinde gönderilmiştir.