Radyo ve Televizyon Yayıncılığı Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Uluslararası radyo televizyon yayıncılığına ilişkin gelişme ve yönelimlerin başlangıç adımları ne zaman atılmıştır?

Uluslararası radyo televizyon yayıncılığına ilişkin gelişme ve yönelimlerin başlangıç adımları; esas olarak, İkinci Dünya Savaşının hemen ardından, özgür haber dolaşımı düşüncesinin çeşitli zeminlerde tartışmaya açılmasıyla atılmıştır.

Haber ve bilginin serbest dolaşımı fikri hangi şartlar altında ortaya atılmıştır?

İkinci Dünya Savaşı sonrası bir dünya gücü olarak ortaya çıkan Amerika Birleşik Devletleri eskinin sömürge düzeninden farklı olarak ekonomik büyümenin ticari anlamda uluslararası serbestleşmeyle gerçekleşebileceği görüşünü benimsemiştir. Dış pazarlarda yüz milyarlarca dolarlık yatırım yapmış bulunan ABD holdinglerinin, uluslararası iş örgütlenmelerini etkili biçimde yönetebilmeleri için, sorunsuz işleyen uluslararası iletişim ağlarına ihtiyacı vardır. Haber ve bilginin serbest dolaşımı fikri, işte bu şartlar altında ortaya atılmıştır.

Hangi olay ABD ve İngiltere’nin UNESCO üyeliğinden çekilmelerine yol açmıştır?

Kitle iletişim araçlarının kamusal işlevlerinin tanımlanması ve bu bağlamda görevlendirilmeleri, uluslararası iletişim etkinliklerinde özgün kültürlerin korunması ve desteklenmesi gibi öneriler haber ve bilginin serbest dolaşımı ilkesine bağlı olarak hiçbir düzenleme ve müdahaleyi kabul etmeyen ABD ve İngiltere’nin UNESCO üyeliğinden çekilmelerine yol açmıştır.

Ulusal sınırları hükümsüz kılarak, ulusal sınırlar içindeki siyasal iktidarlar gözetiminde yapılan yayıncılığın egemenliğine son veren uydu yayıncılığı nasıl ortaya çıkmıştır?

Ulusal sınırları hükümsüz kılarak, ulusal sınırlar içindeki siyasal iktidarlar gözetiminde yapılan yayıncılığın egemenliğine son veren uydu yayıncılığı, kuşkusuz, ,birdenbire ve kendiliğinden ortaya çıkmamıştır. Bu gelişmelerin ardında ABD’nin yönlendirmesiyle İngiltere, Japonya gibi gelişmiş ülkelerin, telekomünikasyon hizmetlerini özelleştirerek ticari girişime açmalarının büyük etkisi olmuştur. Benzer gelişme eş zamanlı olarak Türkiye’de de yaşanmıştır. Türkiye’de önce telsiz kanunu değiştirilerek tele iletişim alanı özel girişime de açılmış, ardından posta ve tele iletişim hizmetlerini elinde bulunduran tekel konumundaki PTT kurumu özelleştirilerek bu alandaki kamusal tekele son verilmiştir. Türkiye’de yaşanan dönüşüm, gelişmekte olan diğer ülkelerde de benzer süreci izleyerek gerçekleşmiştir. Böylece ticari kuralların başat olduğu özel radyo televizyon yayıncılığı küresel düzeyde yayılma başarısını göstermiştir.

Geliştirilen yeni yapıyı onaylamaya yönelik bu yayınlarda temel olarak hangi görüşler ileri sürülmektedir?

Geliştirilen yeni yapıyı onaylamaya yönelik bu yayınlarda temel olarak şu görüşler ileri sürülmektedir. ? Küreselleşmenin ilk adımlarının batı modernitesinin dinamik yayılımının parçaları olduğuna şüphe yoktur. Ancak, yakın geçmişin sömürgeci anlayışının ürünü olan kontrol altındaki ülkelerin pazar olarak kullanılması, hammaddelerin de sömürgeci ülkeye aktarımı şeklindeki süreç günümüzde geçerliğini yitirmiştir. Zira bu ülkelerin pek çoğu bağımsızlıklarını elde etmiş ve dünya ekonomik düzeninin sonradan katılan bağımsız ortakları olarak sistemde kendilerine yer edinmişlerdir. ? Çokça dillendirilen kültürel emperyalizm olgusunun merkezinde, bir kültürün diğerini yedeğine alması vardır. Televizyonun da bunda etkili bir araç olduğu ileri sürülür. Pek çok yorumda kalın çizgilerle altı çizilen ise yükselen televizyon programları pazarının Amerikalıların kontrolünde olduğudur. Oysa sonu kültür emperyalizmine bağlanan bu değerlendirmelerin ciddi problemli yanları vardır. Kültürel söylemin küresel akışı ileri sürüldüğü gibi kuzeyden güneye, batıdan doğuya değil her yönden her yönedir. Dolayısıyla tek yönlü akış değerlendirmeleri dayanaksızdır. Ayrıca kültürlerin ayrılığı yönündeki iddialar insanların seyahati, yer değiştirmesi ve karışmasıyla büyüyüp güçlenen melezleşme karşısında bulanıklaşmaktadır.

Yayıncılık yapısının uluslararası ilişkilerdeki temsil ya da bağlantı kurumları, coğrafi birlikleri esas alarak yaptığımızda hangi kuruluşlar karşımıza çıkmaktadır?

Bu yayıncılık yapısının uluslararası ilişkilerdeki temsil ya da bağlantı kurumları, coğrafi birlikleri esas alan Asya Pasifik Yayın Birliği (ABU), Kuzey Amerika Yayıncılar Birliği (NABA), Avrupa Yayın Birliği (EBU) ve benzerleridir.

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının radyo televizyon kuruluşu sahibi olmalarına ilişkin sayı ve sermaye sınırlılıkları ne zaman ve hangi kanun maddesi le kalkmıştır?

Bilindiği gibi, Türkiye’de özel radyo televizyon yayıncılığını düzenleyen 3984 sayılı kanunun yayın kuruluşları sahipliğini düzenleyen 29. Maddesinin (d) ve (e) fıkraları 21.04.2004 tarihinde Anayasa mahkemesi tarafından iptal edilmiştir. Bu iptalden sonra Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının radyo televizyon kuruluşu sahibi olmalarına ilişkin sayı ve sermaye sınırlılıkları kalkmıştır. Bu gelişmeden bir süre sonra uluslararası yayıncılık alanında çok tanınan bazı büyük şirketlerin Türkiye’de radyo ve televizyon kuruluşlarını yerli ortaklarla birlikte satın alma girişimleri görülmeye başlanmıştır.

Liberal düşünce Pazar dengesinin nasıl oluşacağını düşünmektedir?

Haber ve bilginin serbest dolaşımı adına her türlü müdahaleyi bir kısıtlama girişimi olarak yorumlayan liberal düşünce, ortak çıkarlara ilişkin dengenin serbest pazar koşullarında kendiliğinden oluşacağını savunmaktadır. Bu çerçevede, medya sahipliğine ilişkin sınırlamalar ve medya alanında faaliyet gösteren girişimcilerin, başka alanlarda da ticari faaliyette bulunmalarına ilişkin kısıtlamaların kaldırılması önerilir. Amerika Birleşik Devletleri’nde başlayıp diğer ülkelere de sıçrayan deregulation kuralların kaldırılması süreci, bu bakış açısının uygulamadaki karşılığı olmaktadır. Ancak kurallar kaldırıldıkça, artacağı ileri sürülen rekabet ve özgürlük ortamı yerine yoğunlaşan birleşmeler, satın almalar ve sonuçta giderek Alana yön veren daha az sayıda medya kuruluşu gerçeğiyle karşılaşılmaktadır. Bu durum yukarıda da aktarılan, içine girilmesi imkansıza yakın bir oligopol oluşumuna işaret etmektedir.

Yakın geleceğe ilişkin çözüm bekleyen başlıca birkaç sorun nasıl sıralanır?

? Kullanıcıların hem teknolojiden yararlanmaları hem içeriğe ulaşmaları nasıl uyumlaştırılacak ? ? Kullanıcılar için hizmet ve maliyet dengesi nasıl sağlanacak ? ? Kullanıcılara serbest seçim ve makul ücret garantisi nasıl verilecek ? ? Kamu iletişim hizmetiyle ücrete tabi özel bilgi ve içerik nasıl ayrıştırılacak ? ? Kültürel ve ekonomik gelişmenin ikisi birden nasıl desteklenecek ? ? Kullanıcı hem yurttaş hem tüketici olarak nasıl bir arada bulunacak?

Radyo ve özellikle televizyon yayıncılığının temel olarak söz edilebilecek iki yüzü nelerdir?

Birincisi; ekonomik ve teknolojik belirleyicilerin kılavuzluğunda küresel çapta yayılmayı sürdüren ve somut sonuçlarıyla gerçekliği daha belirgin izlenebilen radyo televizyon yayıncılığı boyutudur. İkincisi; tartışmaların da ana malzemesini oluşturan düşünsel tabanı nedeniyle, daha soyut yorumlanabilecek olan, içerik ve sunuş şekliyle ilgili boyutudur.

Radyo ve televizyon yayıncılığının temel boyutlarının değerlendirilebileceği alt başlıklar nelerdir?

Radyo televizyon yayıncılığının etkileri, gücü, toplumsal organizasyon olarak yapılanma biçimi, yüklendikleri görevler gibi, toplumdan topluma farklılık gösteren
yönlerinin, küresel bütünlük içinde nasıl bir standarda kavuşturulacağı gibi alt
başlıklarda değerlendirilebilmektedir.

ABD ve Avrupa ülkeleri arasında radyo ve televizyon yayıncılığı bakımından hangi anlayış farklılıkları bulunmaktadır?

Küresel düzeyde serbest ticareti savunan ABD yayıncılık faaliyetini de bu kapsamda görmekte, mal ve hizmetlerin serbest dolaşımı önündeki bütün engellerin kaldırılmasını savunurken oluşturulan her türlü istisnayı, bu özgürlüğü kısıtlayıcı önlem olarak değerlendirmektedir. Radyo yayıncılığının başlangıcından günümüze kadar kamu yayıncılığı sistemine alışkın Avrupa merkezli ülkeler ise radyo televizyon yayıncılığını kamusal hizmet, içeriklerini de kültürel ürünler olarak kabul etmişlerdir.

Uluslararası radyo televizyon yayıncılığına ilişkin gelişme ve yönelimlerin başlangıç adımları ne zaman atılmıştır?

Esas olarak, İkinci Dünya Savaşının hemen ardından, özgür haber dolaşımı düşüncesinin çeşitli zeminlerde tartışmaya açılmasıyla atılmıştır.

“Haber ve bilginin serbest dolaşımı” fikri ABD'de hangi şartlar altında ortaya çıkmıştır?

Dış pazarlarda yüz milyarlarca dolarlık yatırım yapmış bulunan ABD holdinglerinin, uluslararası iş örgütlenmelerini etkili biçimde yönetebilmeleri için, sorunsuz işleyen uluslararası iletişim ağlarına ihtiyacı vardır. “Haber ve bilginin serbest dolaşımı” fikri, işte bu şartlar altında ortaya atılmıştır.

MacBride raporunun kısa ömürlü olmasının nedeni nedir?

Politik manevra olduğu da ileri sürülen ABD ve İngiltere’nin UNESCO’dan çekilmeleridir.

Macbride raporu nedir?

Uluslararası iletişim sorunlarının tespiti ve çözümü yönünde, UNESCO çatısı altında sürdürülen çalışmalar UNESCO genel kuruluna sunulup kabul edilen bir raporla sonuçlanmıştır. Komisyon başkanının adından esinlenilerek MacBride raporu adıyla anılmıştır.

MacBride raporu kaç yılında kabul edilmiştir?

1980 yılında kabul edilmiştir.

ABD ve İngiltere'nin MacBride raporunun kabulü nedeniyle UNESCO üyeliğinden çekilmelerinin gerekçesi nedir?

ABD ve İngiltere, raporun Sovyetler Birliği ve bazı üçüncü dünya ülkelerinin kitle
iletişimi üzerinde vesayet oluşturma isteklerine hizmet edeceğini, UNESCO’nun da iletişim özgürlüklerini ortadan kaldıracak böyle bir girişime alet edildiğini ileri sürmüşlerdir

1989 yılında yapılan 25. UNESCO genel konferansında MacBride raporu ile ilgili nasıl bir karar alınmıştır?

MacBride raporu tüm sonuçlarıyla reddedilmiş ve ardından ABD ile İngiltere UNESCO’ya dönmüşlerdir.

Doğrudan uydu yayıncılığı (DBS / Direct Broadcast Satellite) nasıl bir kolaylık sunmuştur?

Bu oluşumla merkezi yer dağıtım istasyonları devreden çıkarılmış, çanak anten sahibi olan herkes kapsama alanına girdiği uydu yayınlarını aracısız izler hale gelmiştir.

Uydu teknolojisinin bilgisayar teknolojisi ile birleşimi neye olanak sağlamıştır?

Bir yandan internet üzerinden yayını olanaklı kılarken diğer yandan kablolu sistemin uluslararası yayıncılıkla bütünleşmesini sağlamıştır.

Rupert Murdoch ve İngiliz Uydu Yayın (BSB / British Satellite Broadcast) şirketi arasındaki rekabet nasıl sonuçlanmıştır?

Murdoch’un 1989 yılında kurduğu Sky Channel İngiliz kamu kuruluşu olarak kurulan İngiliz Uydu Yayın (BSB / British Satellite Broadcast) şirketine ortak olmak istemiş, ancak o dönemde bu teklif reddedilmiştir. Bunun üzerine Murdoch BSB ile sert bir rekabete girmiş bu rekabetten her iki taraf da ciddi mali kayıplara uğramıştır. Sonunda BSB’nin direnci kırılmış, 1990 yılında Murdoch ile yarı yarıya ortak olmak zorunda kalmıştır.

Uydu yayıncılığı nasıl ortaya çıkmıştır?

Ulusal sınırları hükümsüz kılarak, ulusal sınırlar içindeki siyasal iktidarlar gözetiminde yapılan yayıncılığın egemenliğine son veren uydu yayıncılığı, kuşkusuz birdenbire ve kendiliğinden ortaya çıkmamıştır. Bu gelişmelerin ardında ABD’nin yönlendirmesiyle İngiltere, Japonya gibi gelişmiş ülkelerin, telekomünikasyon
hizmetlerini özelleştirerek ticari girişime açmalarının büyük etkisi olmuştur.

Türkiye'de radyo televizyon yayıncılığında kamusal tekel nasıl son bulmuştur?

Türkiye’de önce telsiz kanunu değiştirilerek tele iletişim alanı özel girişime de açılmış, ardından posta ve tele iletişim hizmetlerini elinde bulunduran tekel konumundaki PTT kurumu özelleştirilerek bu alandaki kamusal tekele son verilmiştir.

Coğrafi birlikleri esas alan uluslararası yayın kuruluşları nelerdir?

Asya Pasifik Yayın Birliği (ABU), Kuzey Amerika Yayıncılar Birliği (NABA), Avrupa Yayın Birliği (EBU) ve benzerleridir

Dünya Fikri Haklar Örgütü (WIPO) hangi alanda faaliyet göstermektedir?

Fikir ve sanat ürünü niteliklerine sahip ürünlerin yasal düzenlemeler çerçevesinde dağıtım ve tüketimi konularında eser sahiplerinin haklarını izleyen önemli bir kuruluştur.

(ITU) Uluslararası Telekomünikasyon Birliği'nin görev alanı nedir?

Bu kuruluşun başlıca görev alanı, küresel spektrumun ülkeler arasında bölüşümü ve kullanımını düzenlemek olarak özetlenebilir.

ABD televizyon programlarının dünya çapında ekranlarda yer alma oranının yüksek olmasının nedeni nedir?

Hollywood’un tanıdık, popüler sunuş anlatım tekniklerinin yanı sıra, ABD merkezli kuruluşların ucuz program satışları diğer ülkelerdeki program üreticilerinin rekabet gücünü kırmaktadır.

Yayıncılıkta yakın geleceğe ilişkin çözüm bekleyen başlıca sorunlar nelerdir?

• Kullanıcıların hem teknolojiden yararlanmaları hem içeriğe ulaşmaları nasıl
uyumlaştırılacak ?
• Kullanıcılar için hizmet ve maliyet dengesi nasıl sağlanacak ?
• Kullanıcılara serbest seçim ve makul ücret garantisi nasıl verilecek ?
• Kamu iletişim hizmetiyle ücrete tabi özel bilgi ve içerik nasıl ayrıştırılacak ?
• Kültürel ve ekonomik gelişmenin ikisi birden nasıl desteklenecek ?
• Kullanıcı hem yurttaş hem tüketici olarak nasıl bir arada bulunacak?