Özel Güvenlik Meslek Etiği Dersi 5. Ünite Özet

Özel Güvenliğe İlişkin Kavramsal Çerçeve

Gerek kamusal gerek de özel sektörün içinde bulunduğu alanlarda gerçekleştirilen güvenlik uygulamaları genel çerçeve olarak belirli bir tehdide karşı güvende hissetmek ve yine bu güvenlik hissinin teminat altına alınabilmesini de barındıran çalışmalar yapmaktadır. Bu bağlamda güvenlik aynı zamanda devlet tarafından korunması gereken bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır. Güvenlik varılması gereken bir nokta olarak değil de bir arayış süreci olarak ele alınırsa bu kavramın sürekli olarak sağlanmaya çalışılan ve muhtemelen erişilmez ve erişilse bile geçici bir kavram olarak ele alınmasını gerektirmektedir. Thomas Hobbes’un eserlerinden yola çıkarak değerlendirdiğimizde modern güvenlik anlayışının 1600’lü yıllara kadar dayandığı görülmektedir. Hobbes güvenlik olmaması durumunda insanları yağmacılıktan ve intikam alma duygularından alıkoyacak bir yaptırım gücü olmaması durumunda kaos ve anarşinin hüküm sürdüğü bir toplum oluşacağını öne sürmüştür. Daha sonraki dönemde John Locke yaptığı çalışmalarda Hobbes’un ortaya attığı güvenlik kavramına karşı çıkarak güvenliğin yasama, yürütme ve yargının birbirinden ayrıldığı bir kuvvetler ayrılığı sistemi ile sağlanması gerektiğini savunmuştur. Locke tarafından ortaya atılan bu fikirler güvenliğin inşası ve modern devlet anlayışının da ortaya çıkmasına neden olmuştur.

Günümüzde güvenlik hizmetlerine bakıldığında devletin dışında kazanç amacı ile güvenlik hizmetleri üreten ve satan, hızla gelişmekte ve büyümekte olan bir kavram olarak özel güvenlik sektörü ortaya çıkmaktadır. Özel güvenlik hem sağladığı insan gücü hem de sağladığı teknolojik imkânlar ile güvenlik pazarında büyük bir paya sahip olmaktadır. Bu durumda güvenlik sivillerin, gönüllülerin ve özel güvenlik görevlilerinin birleşimini kapsayan çok geniş bir ağ ortaya çıkarmaktadır. Özel güvenlik tamamıyla kâr amacı güden bir oluşum olarak ele alınmamalıdır.

Günümüzde güvenlik hizmeti sadece özel sektöre ait yerlerde değil hastanelerde, okullarda, havaalanlarında ve benzeri yerlerde de görülmektedir. Günümüzde özel güvenlik hizmetleri serbest piyasa ekonomisine sahip ülkelerde bazı güvenlik hizmetlerinin özelleştirilme ihtiyacı ile gün yüzüne çıkmış bir ihtiyaçtır. Güvenlik tam olarak özel sektörün hâkimiyetinde yürütülebilecek bir konu olmadığı için devlet otoritesi güvenliğin sağlanması konusunda müdahaleci olmaktadır. Ancak güvenlik gibi kamu yararının da bulunduğu konularda devlet kolaylık sağlayarak bu alanları özendirmeye yönelik çalışmalar yapmaktadır.

Özel Güvenlik Görevlilerinin Görev Tanımlamasında Yasal Çerçeve

Özel güvenlik görevlileri sahip oldukları yetki ve görevleri kanun çerçevesinde uygulayabilmektedirler. Özel güvenlik görevlilerinin hangi haklara sahip oldukları, kolluğa hangi aşamalarda destek güç olarak yardım edebilecekleri ve sorumlulukları 5188 sayılı kanunda belirtilen sınırlarla gösterilmektedir.

Özel güvenlik görevlilerinin arama yapabilme hakları 5188 no’lu Kanun’un 7. maddesinde belirtilmektedir. Bu madde ile güvenlik görevlilerinin arama ve yakalama yapabilecekleri durumlar, gerekli durumlarda özel mülke girebilmeleri, kayıp eşyaları emanete alabilmeleri ve zor kullanma hakları detaylarıyla belirtilmiştir. 7. madde ile sağlanan haklardan bazıları şunlardır;

• Koruma ve güvenliğini sağladıkları alanlara girmek isteyenleri duyarlı kapıdan geçirme, bu kişilerin üstlerini dedektörle arama, eşyaları X-ray cihazından veya benzeri güvenlik sistemlerinden geçirme.
• Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 90’ıncı maddesine göre yakalama.
• Görev alanında, haklarında yakalama emri veya mahkûmiyet kararı bulunan kişileri yakalama ve arama.
• Yangın, deprem gibi tabii afet durumlarında ve imdat istenmesi hâlinde görev alanındaki işyeri ve konutlara girme.
• Terk edilmiş ve bulunmuş eşyayı emanete alma.
• Olay yerini ve delilleri koruma, bu amaçla Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 168’inci maddesine göre yakalama.

Özel Güvenlik Görevlilerinin Arama Yetkisi

Özel güvenlik görevlileri gerekli durumlarda ve genel kolluğa destek amacı ile adli ve önleme aramaları yapabilmektedirler. Özel güvenlik görevlilerinin adli ve önleme aramaları yapma yetkisi 01.06.2005 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği ile sağlanmaktadır. Özel güvenlik görevlilerinin arama yapabilmeleri ve arama yapmayı gerektirecek durumlar Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği madde 4’te şu şekilde belirtilmiştir;

• Araç: Her türlü nakil vasıta ve taşıtlarını,
• Cumhuriyet savcısı: Yetkili Cumhuriyet savcısını,
• El koyma: Suçun veya tehlikelerin önlenmesi amacıyla veya suçun delili olabileceği veya müsadereye tâbi olduğu için, bir eşya üzerinde, rızası olmamasına rağmen, zilyedin tasarruf yetkisinin kaldırılması işlemini,
• Gece vakti: Güneşin batmasından bir saat sonra başlayan ve doğmasından bir saat evvele kadar devam eden süreyi (Adli ve Önleme Aramaları Yönetmeliği, madde 4)

Özel güvenlik görevlisi: 5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun’a göre valiliklerce çalışma izni verilen, 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun uygulanmasında kamu görevlisi sayılan ve görev alanlarında yetkili olan kişileri,

Suçüstü:

• İşlenmekte olan suçu,
• Henüz işlenmiş olan fiil ile fiilin işlenmesinden hemen sonra kolluk, suçtan zarar gören veya başkaları tarafından takip edilerek yakalanan kişinin işlediği suçu
• Fiilin pek az önce işlendiğini gösteren eşya veya delille yakalanan kimsenin işlediği suçu, ifade eder.

Özel Güvenlik Görevlilerinin Silah Bulundurma ve Taşıma Yetkisi

Madde 8 ile özel güvenlik görevlilerinin güvenlik hizmeti sağlarken kullanacakları ateşli silahların sahip olacağı nitelikler ve miktarı görevli bir komisyon tarafından belirlenmektedir. Özel güvenlik görevlileri silah kullanma yetkileri olmasına rağmen eğitim kurumlarında, sağlık kurumlarında, talih oyunları işletmelerinde ve içkili yerlerde silahlı olarak çalıştırılamazlar. Özel güvenlik görevlileri 7. madde ile sahip oldukları görev ve yetkileri sadece görev alanları içerisinde ve görevli oldukları süre içerisinde kullanma hakkına sahiptirler. Silahlı olarak görev yapan özel güvenlik görevlileri silahlarını görevli oldukları alanın dışında taşıyamaz ve kullanamazlar. Ancak değerli bir eşyanın veya nakit paranın sevkiyatında ya da şüpheli bir kişinin takibi, işlenmiş bir suçun sanığının takibi veya kişi koruma gibi görevlerde görev alanı izlenen güzergah olarak kabul edilir ve özel güvenlik görevlileri silahları ile görev yapabilirler. Gerekli hâllerde özel güvenlik görevlilerinin görev alanları yine komisyonca genişletilebilmektedir. Zor kullanma hâlinin gerekli olduğu durumlarda ise bu durum ivedi şekilde genel kolluk kuvvetine bildirilmekte ve yakalanan kişi veya eşya genel kolluğa teslim edilmektedir. Valilik tarafından özel güvenlik görevlilerine kimlik kartı verilmektedir. Bu kimlik kartında özel güvenlik görevlisinin adı, soyadı, silahlı veya silahsız görev yapabileceğine dair bilgiler bulunmaktadır. Görev süreleri boyunca özel güvenlik görevlileri kimlik kartlarını kolayca görülebilecek şekilde yakalarına takarak taşımak zorundadırlar.

Özel Güvenlik Görevlisi Olabilmek İçin Gerekli Şartlar

5188 Sayılı Kanun’un 10’uncu maddesi, özel güvenlik görevlisi olabilmek için kişilerin taşıması gereken özellik ve nitelikleri belirlemiştir. Özel güvenlik görevlisi olmak isteyen kişiler aşağıdaki şartları taşımalıdır.

• Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak.
• (Değişik: 21/4/2005-5335/23 md.) Silahsız olarak görev yapacaklar için en az sekiz yıllık ilköğretim veya ortaokul; silahlı olarak görev yapacaklar için en az lise veya dengi okul mezunu olmak.
• 18 yaşını doldurmuş olmak.
• (Değişik: 2/1/2017-KHK-680/69 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7072/67 md.) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 53 üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş veya hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına karar verilmiş olsa bile;
• Kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkûm olmamak.
• Affa uğramış olsa bile Devletin güvenliğine, Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine, özel hayata ve hayatın gizli alanına ve cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar ile uyuşturucu veya uyarıcı madde suçları, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama, kaçakçılık ve fuhuş suçlarından mahkûm olmamak.
• Anayasal düzene ve bu düzenin işleyişine, özel hayata ve hayatın gizli alanına, cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar ile uyuşturucu veya uyarıcı madde suçlarından dolayı hakkında devam etmekte olan bir soruşturma veya kovuşturma bulunmamak.
• 14 üncü maddede belirtilen özel güvenlik temel eğitimini başarıyla tamamlamış olmak.
• Güvenlik soruşturması olumlu olmak. Çalışma izni

Özel Güvenlik Görevinin Yürütülmesine İlişkin Sınırlılıklar

Özel güvenlik görevlileri görev süreleri boyunca görev yerlerinde uymaları gereken kurallara harfiyen uymak zorundadırlar. Bunun aksi durumlarda özel güvenlik görevlilerinin alacağı cezalar da 5188 sayılı Kanun’da açıkça belirtilmektedir. 5188 sayılı Kanun’un 16-17- 18’inci maddelerinde özel güvenlik görevlilerinin görev alamayacağı durumlar ve yerler belirtilmiştir. Yine aynı sayılı Kanun’un 19 ve 20 numaralı maddelerinde bu yasaklara uyulmaması durumunda verilecek ceza ve yaptırımlar açıkça belirtilmiştir.

• Özel güvenlik personeli, Kanun’da belirtilen koruma ve güvenlik hizmetleri dışında başka bir işte çalıştırılamaz.
• Özel güvenlik personeli greve katılamaz.
• Özel güvenlik görevlileri lokavt dolayısıyla işten uzaklaştırılamaz.

Aynı sayılı Kanun’un 19. maddesinde özel güvenlik görevlilerinin işlemiş oldukları adli suçlar karşısında ne gibi cezai yaptırımlarla karşılaşacakları belirtilmiştir. Bu Kanun’da öngörülen adli suçlar ve cezalardan bazıları şunlardır:

• Bu Kanun’un 3 üncü maddesinde belirtilen özel güvenlik iznini almadan özel güvenlik görevlisi istihdam eden kişiler veya kuruluşların yöneticileri üç aydan bir yıla kadar hapis veya adli para cezası ile cezalandırılır.
• Bu Kanun’un 11 inci maddesine göre çalışma izni verilmeyen kişileri özel güvenlik görevlisi olarak istihdam eden kişi, kurum, kuruluş veya şirketlerin yetkilileri, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
• Bu Kanun’un 21 inci maddesinde belirtilen özel güvenlik mali sorumluluk sigortasını yaptırmadan özel güvenlik görevlisi istihdam eden kişi; kurum, kuruluş veya şirketlerin yöneticileri istihdam ettikleri her kişi için yüzelli gün adli para cezası ile cezalandırılır.
• Özel güvenlik kimlik kartını başkasına kullandıran özel güvenlik yöneticisi ve görevlisine üç bin Türk lirası idari para cezası verilir ve bu kişilerin özel güvenlik kimlik kartı valilikçe iptal edilir. Bu kişiler bir daha özel güvenlik alanında çalışamazlar.
• Özel güvenlik görevlisini koruma ve güvenlik hizmetleri dışında başka bir işte çalıştıran, üniforma giydirmeyen veya izin verilen dışında teçhizat giydirerek çalıştıran kişi, kurum ve kuruluşlara her tespit için üç bin Türk lirası idari para cezası verilir.

Özel Güvenlik Görevinin Yürütülmesinde Dikkat Edilecek Hususlar

Güvenlik hizmetlerinin uygulanması için uygulanacak stratejiler olası tehditlere karşı uygulanacak prosedürleri içermelidir. Güvenlik tedbirlerinin uygulanması aşamasında özel güvenlik görevlilerinin kişisel güvenlik tedbirlerine ve kurumsal planlara katkı sağlayacak önlemler alınması gerekmektedir. Alınacak güvenlik tedbirleri önleyici olmakla beraber kişiler üzerinde tedirginlik yaratmayacak tedbirler olmalıdır. Uygulanacak tedbirlerin etkinlik ve verimlilik sağlayabilmesi için bazı kurallara dikkat edilmelidir.

Güvenlik hizmetlerinde uyulması gereken kurallar önem arz ettiği gibi kaçınılması gereken bazı durum ve davranışlar da bulunmaktadır. Özel güvenlik görevlileri görevleri esnasında çevrelerindeki olaylara duyarsız kalmamalı, gizlilik içeren konularda durumun hassasiyetini göz önünde bulundurarak hareket etmeli, sahip oldukları silah ve teçhizatlara özenli davranmalı ve uygunsuz kullanmamalıdırlar. Bunların yanında güvenlik görevlileri sosyal ağlarda yaptıkları paylaşımlara da dikkat etmeli ve iletişimde oldukları kişilerin tehlike arz eden kişiler olup olmadığı hususunda dikkatli davranmalıdırlar.