Maliyet Analizleri Dersi 2. Ünite Sorularla Öğrenelim

Madde kavramını açıklayabilir misiniz?

Sözlükler, maliyet analizi açısından, “madde” kavramını; “bir cismi oluşturan unsur,” “duyularla algılanabilecek nesne” olarak tanımlamaktadır. “Büyüklüğü olan, yaşadığımız uzayda yer kaplayan ve eylemsizliği olan katı, sıvı veya gaz halinde bulunan, duyu organlarımızla algıladığımız her şey,” maddedir. Un yapımında kullanılan buğday, masamızın yapımında kullanılan kereste, ayran yapımında kullanılan su, ısınmakta kullandığımız doğalgaz, buzdolabımızın yapımında kullanılan çelik sac ve ayakkabımızın yapımında kullanılan deri, birer maddedir. Kısacası, elimizle dokunduğumuzda var olduğunu algıladığımız unsurlardan gözümüzle görebildiğimiz nesnelere ve atmosferde göremediğimiz gazlara kadar her şey, maddedir.

Malzeme kavramını açıklayabilir misiniz?

Tıpkı maddeler gibi, malzemeler de günlük yaşantımızda kullandığımız hemen hemen her şeyi meydana getiren temel bileşenler, yaşamımızı sürdürmemiz için gereken şeylerdir. Malzemeler; “bir işin yapılabilmesinde kullanılan tamamlayıcı unsurlardır.”

İlk Madde kavramını açıklayabilir misiniz?

İlk maddeler; mamulün içine giren ve bir mamulün özünü oluşturan, üzerinde emek ve üretim işlemleri yoluyla değişiklikler yapılabilmesine olanak sağlayan nesnelerdir. Kitap üretiminde kullanılan kağıt, çikolata üretiminde kullanılan kakao, pantolon üretiminde kullanılan kumaş, çimento üretiminde kullanılan kil, ilk madde için verilebilecek örneklerdir. Mamul; ilk maddelere şekil verilmesi, bir başka ifade ile, daha önce hazırlanan esas mamul örneğine benzeyecek şekilde bu ilk maddelerin üzerinde
yapılan dönüştürme işlemleri sonucunda ortaya çıkar.
İlk maddeler, bir işletmenin üretim çıktısı, yani mamulü iken, yeni bir mamulün girdisi olabilirler. Örneğin; un, bir değirmenin çıktısı veya mamulü iken, unlu mamuller üreten bir başka işletmenin girdisi, ilk maddesi olabilmektedir. Kimi zaman ilk maddelerin doğadan elde edilmesi de söz konusu olabilmektedir. Bir başka ifade ile, üzerinde hiçbir çalışma yapılmamış olan ilk maddeler de vardır. Örneğin; yün, değişik üretim alanlarında kullanılan ve doğadan elde edilen bir ilk maddedir. 

İlk Maddelerin sınıflandırılması nasıl yapılır?

İlk maddelerin sınıflandırılması, genellikle, ilk maddenin ismi kullanılarak yapılır. Örneğin; gömlek üretiminde kullanılan ilk maddeler; sentetik ilk madde, yünlü ilk madde, ipekli ilk madde, pamuklu ilk madde şeklinde sınıflandırılabilir.

Yardımcı Madde kavramını açıklayabilir misiniz?

Yardımcı maddeler; mamulün içerisine girmesine karşılık mamulün özünü veya temel yapısını oluşturmayan, bir birim mamul içinde ne kadar kullanıldığını doğrudan saptayabilmenin teknik olarak çok zor olduğu veya bunu doğru olarak saptayabilmenin maliyetinin bunu doğru olarak saptamanın yarattığı faydanın üzerinde olduğu, maddelerdir. Yardımcı maddeler, ilk maddenin mamule dönüştürülmesinde etkilidirler. Kitap üretiminde kullanılan yapıştırıcı, şeker üretim sürecinde kullanılan kireç taşı, toz halindeki kir sökücülerin üretim sürecinde kullanılan parfümler yardımcı maddelere verilebilecek örneklerdir.

İşletme Malzemesi kavramını açıklayabilir misiniz?

İşletme malzemeleri; mamulün üretilmesi sırasında yararlanılan, ancak mamulün içerisine katılmayan, işletme faaliyetlerinin yürütülebilmesi ve üretimin sürdürülebilmesi amacıyla kullanılan, ilk madde ve yardımcı maddeler dışındaki tüm unsurlardır. Yemek fabrikasında mutfakta tüketilen temizlik malzemeleri, kâğıtlar ve peçeteler; sağlık işletmelerinde tüketilen pamuk, gazlı bez, sargı bandı, enjektör gibi sarf malzemeleri; bir üretim işletmesindeki makinelerin ve cihazların yedek parçaları, bakım-onarım malzemeleri, büro malzemeleri, makine yağları, elektrik malzemeleri işletme malzemelerine örnek oluşturur.

Ayakkabı üreten bir işletmede ilk madde ve malzeme unsurları nelerdir?

Deri ve kösele, ayakkabının ilk maddesini oluşturur. Çivi, yapıştırıcı ve dikiş ipliği ayakkabı üretiminde kullanılan yardımcı maddelerdir. Ayakkabı üretiminde kullanılan makinelerin bakım-onarım malzemeleri, ayakkabının üretildiği ortamın temizliğin kullanılan malzemeler gibi malzemelerde de işletme malzemesidir.

Mamulün üretimi amacıyla kullanılarak tüketilen her türlü madde/malzemenin parasal ifadesi, üretim maliyetleri içinde ne şekilde açıklanır?

Mamulün üretimi amacıyla kullanılarak tüketilen her türlü madde/malzemenin parasal ifadesinin, üretim maliyetleri içinde, ilk madde ve malzeme gideri olarak açıklanması gerekir. Bir mamulü üretebilmek için kullanılan ilk madde/malzemelerin gideri, normal olarak sadece mamulün bir parçası olan madde/malzemelerin satın alma bedelini değil, bunun dışındaki bazı giderleri de içine alır. Madde/malzeme giderlerinin içine satın alma bedelinin dışında nakliye, sigorta, taşıma ve komisyon maliyetlerinin girmesi söz konusudur.

İlk madde ve malzeme giderleri, mamullerle ilişkisi açısından nasıl sınıflandırılır?

Bu maliyetler, mamullerle ilişkisi açısından sınıflandırıldığında; direkt ilk madde/malzeme giderleri ve endirekt madde/malzeme giderleri olmak üzere iki ana sınıfta toplanabilir.

Direkt ilk madde/malzeme gideri nedir?

Belirli bir tek mamul ile özdeşleşmiş, o mamulle tanımlanabilen ilk madde/malzemelerin giderine, direkt ilk madde/malzeme gideri denir. İlk madde/malzeme giderlerinin bir alt sınıfı olarak düşünüldüğünde, direkt ilk madde ve malzeme giderleri; hangi mamulle veya işle ilişkilendirilebildiği belirlenebilen veya o mamule, işe doğrudan aktarılabilen giderlerdir.

Direkt ilk madde/malzeme giderlerine örnek verebilir misiniz?

Örneğin; kereste gideri, mobilya mamulü için direkt ilk madde/malzeme gideridir. Ancak, kerestenin yapımı için gerekli olan ağacın kesilmesi sırasında kullanılan benzin motorlu testerenin yakıtı için yapılan harcama, direkt ilk madde/malzeme gideri
değildir. Ampul üretiminde kullanılan cam, bir binanın yapımında kullanılan tuğla, plastik mamullerin üretiminde kullanılan polietilen, gömleğin kumaşı, söz konusu mamullerin direkt ilk madde/malzemeleridir ve bunlar için yapılan giderler de direkt ilk madde/malzeme gideridir.

Endirekt madde/malzeme kavramını açıklayabilir misiniz?

Endirekt madde/malzemeler, mamulün temel yapısını oluşturmayan, buna karşılık nihai mamulün ortaya çıkarılabilmesi için gereksinim duyulan, ancak her mamul içinde ne kadar yer aldığının doğrudan doğruya belirlenebilmesi zor olan ilk madde/malzemelerdir.

Endirekt ilk madde/malzeme gideri nedir?

Endirekt ilk madde/ malzemenin her bir mamulün içindeki miktarı, mamulden mamule değişebilmektedir. Bu türdeki ilk madde/malzemelerin giderine, endirekt ilk madde/malzeme gideri denir. Bunlar ya yardımcı maddelerdir ya da işletme malzemeleridir.

Endirekt ilk madde/malzemelere örnek verebilir misiniz?

Sucuğun üretimi sırasında kullanılan baharat gibi ilk maddeler, yardımcı ilk madde olarak kabul edilebilir. Baharat, sucuk üretim tarifinde gerekli bir ilk madde olarak düşünülmüştür. Ancak, bir kilogram sucuğun içinde ne kadar baharat kullanıldığını belirlemek oldukça zordur ve baharat sucuğun temel yapısını oluşturmaz. Bu nedenle, baharatın maliyeti endirekt ilk madde/malzeme gideri olarak kabul edilir.

Ayrıca, endirekt ilk madde/malzeme giderlerine işletme malzemeleri de girmektedir. Bu madde/malzemelerle de herhangi bir mamulün doğrudan ve bire bir ilişkilendirilebilmesi söz konusu değildir. Bu nedenle, üretim sürecinde kullanılan bir makinenin işletilebilmesi amacıyla kullanılan makine yağının gideri gibi giderler, endirekt madde/malzeme gideri olarak kabul edilir.

Üretim işletmelerinde ilk madde/malzemeler ile ilgili ortaya çıkan işlemler nelerdir?

Üretim işletmelerinde ilk madde/malzemeler ile ilgili ortaya çıkan işlemler, çoğunlukla, gereksinimin belirlenmesi, tedarik, teslim alma, depolama ve üretime gönderme (sevk-kullanım) başlıkları altında toplanabilir.

Üretim işletmelerinde ilk madde/malzemeler ile ilgili ortaya çıkan işlemler hangi unsurlara göre farklılık gösterebilir?

Bu işlemler, işletmenin büyüklüğüne, işletmenin organizasyon yapısına, işletme yönetiminin bilgi gereksinimine, üretilen mamullerin sayısına, mamullerin türlerine, ilk madde/malzemelerin sayısına, ilk madde/ malzemelerin türlerine ve benzeri faktörlere bağlı olarak işletmeden işletmeye değişebilmektedir.

İlk madde/malzemelere ilişkin zaman, yer, miktar, kalite ve maliyet bilgilerinin değişik kaynaklar tarafından açık olarak ifade edilmesinin sağladığı fayda nedir?

İşletme faaliyetlerinde gereksinim duyulan ilk madde/malzemelerin bu faaliyetleri yerine getiren bölümlerin istedikleri zamanda, istedikleri yerde, istedikleri miktarda ve istedikleri kalitede bulundurulması, işletme faaliyetlerinin etkin ve verimli yürütülebilmesini sağlayacaktır. Bu nedenle, ilk madde/malzemelere ilişkin zaman, yer, miktar, kalite ve maliyet bilgilerinin değişik kaynaklar tarafından açık olarak ifade edilmesi gerekir. Bu amaçla, ilk madde/malzeme işlemlerinin izlenmesi sırasında
değişik bilgi formları kullanılmaktadır.

İlk Madde ve Malzeme gereksinimlerinin belirlenmesi işlemi nasıl gerçekleştirilir?

İşletmeler ister yığın üretim isterlerse sipariş üretimi düşüncesi ile mamul üretsinler, üretilecek mamullerle ilgili planlanma ve programlama yapılması gerekir. Üretimin planlanması ve programlanması sırasında; üretim için gereksinim duyulan ilk madde/malzemelerin türleri hakkında ve her türdeki ilk madde/malzemeden gerekli miktarda olması yönünde çalışmalar yapılır. Ayrıca, bu ilk madde ve malzemelerin ilgili üretim yerlerinde gerekli zamanda olması istenir. İşletmelerde bu faaliyetleri yürüten
üretim planlama ve kontrol bölümü, tasarımı daha önceden yapılmış bir mamulün, mamul reçetesindeki veya mamul ağacındaki tüm ilk madde ve malzemeleri belirleyerek, bunların depoda bulunup bulunmadığını ve bulunanların da gereksinim duyulan miktarda, kalitede ve zamanda var olup olamayacağını belirlemelidir. Planlama ve programlama çalışmaları sonrasında ve fiilen üretime geçilmeden hemen önce, gereksinim duyulan ilk madde/malzemeler, ilgili üretim birimleri yöneticilerince, bir “İstek Fişi”
doldurularak, işletmenin ilk madde/malzeme ambarından istenir. “İstek Fişi”nde istenilen ilk madde/malzemenin hangi birim tarafından, hangi türde, hangi miktarda, hangi tarihte istendiği açık olarak belirtilir.

İşletmeler açısından tedarik kavramını açıklayabilir misiniz?

İşletmeler açısından ise tedarik kavramı; “üretim sürecinde gerekli olan ilk maddenin, yardımcı maddenin ve işletme malzemesinin piyasada araştırılarak bulunması ve bunların satın alınması yoluyla elde edilmesi için yapılan faaliyet olarak” açıklanabilir.

İlk Madde ve Malzemenin teslim alınması işlemi nasıl gerçekleştirilir?

İlk madde/malzeme işletmeye geldiğinde, bunları, işletmenin teslim alma ve kontrol birimi ele alır. Teslim alma biriminin çalışanları, eğer varsa, bunların ambalajını kontrol ettikten sonra ambalajı açarak, miktar ve kalite açısından ilk madde/malzemeyi kontrol ederler ve işletmenin satıcı ile yaptığı sözleşmeyi ve satıcının düzenlediği sevk irsaliyesini de dikkate alarak bunların kabul edilip edilmeyeceğine karar verirler. Bazı ilk madde ve malzemelerin kontrolü uzun sürecekse, gerekirse, bunları geçici bir süre için kabul ederek ambarda korurlar. Teslim alınması uygun görülen ilk madde/malzemeler için, bu birimin
ilgili çalışanlarınca “Teslim Alma ve Muayene Raporu” düzenlenir. Bu rapor, işletme içi kalite kontrol sisteminin önemli bir belgesi düzeyindedir. Teslim alma ve muayene raporu teslim koşulları ile ilgili bilgileri içerir. Raporda; ilk madde/malzemenin tanımı ve türü, satıcı ile sözleşme yapılmışsa bu sözleşme tarihi, satıcının unvanı ve satıcı ile ilgili bilgiler, taşıma aracı, satın alma istek fişi numarası, teslim alınan miktar, kontrol sonucu kabul edilen miktar, eğer kabul edilmeyen miktar varsa bunun miktarı ve kabul
edilmemesinin nedeni açıklanmalıdır. Kesin kabulü yapılan ilk madde/malzemeler ilgili ambara gönderilir. Kabul edilmeyen ilk madde/malzeme varsa, bu satıcıya iade edilir.

İlk Madde ve Malzemenin depolanması işlemi nasıl gerçekleştirilir?

Teslim alınan ilk madde/malzeme, ambara yerleştirilmesi için, “Teslim Alma ve Muayene Raporu” ile birlikte ambara aktarılır. Ambar çalışanları, bu belgeye dayanarak, kesin kabulü yapılmış ilk madde/malzemenin, daha önce belirlenmiş yerleştirme planına göre, yerlerine konulmasını sağlarlar. Ambar çalışanları, ambara giren ilk madde/malzemeleri izleyebilmek amacıyla bunların her biri için ayrı bir “Ambar Stok Kartı” açarak ilk madde/malzemenin miktarlarını bu belgeye kaydederler. Ambarda
meydana gelen stok hareketlerinin ele alındığı bu belgede; ilk madde/ malzemelere ilişkin miktar bilgisi bulunur. Satın alınarak ambara giren ilk madde/malzemelerin miktarı, ambardan çıkarılarak üretime gönderilen ilk madde/malzemelerin miktarı ve ambarda her hareket sonrasında kalan ilk madde/malzemelerin miktarı, işlem tarihleri sırasına göre, fiş veya rapor numaraları bilgilerine de yer verilerek ambar stok kartında kayıt altına alınır.

Sürekli Envanter Stok Kartında hangi bilgiler yer alır?

Ambardaki stok hareketlerini izleyen ambar birimi ise, ilk madde/malzeme stok hareketlerini izleyerek, ayrıca, “Sürekli Envanter Stok Kartı” belgesini düzenler. Bu belgede ilk madde/ malzemenin tanımı ve varsa kodu, birim ölçüsü, en fazla veya en az kalan miktar, gerekli ise ortalama birim fiyatı ve satıcılara verilen sipariş bilgileri yer alır.
Sürekli envanter stok kartında tedarik edilerek (satın alınarak) depolanan ilk madde/malzemeler, kartın “GİREN” bölümüne; işlem tarihine göre ve satın alma fişi numarasıyla birlikte, satın alınarak depolanan; miktar, birim fiyat, miktar ve birim fiyatın çarpılması sonucu bulunan tutarda belirtilerek işlenir.

İlk Madde ve Malzemenin Üretime Gönderilmesi (Sevk ve Kullanım) işlemi nasıl gerçekleştirilir?

Yukarıda da belirtildiği gibi, üretim hatlarında üretime geçilmeden önce, gereksinim duyulan ilk madde/malzemeler, ilgili üretim birimleri yöneticilerince, bir “İstek Fişi” doldurularak, işletmenin ilk madde/malzeme ambarından istenir. Bu belge, ambar çalışanına istenen ilk madde/malzemeyi isteyen bölüme sevk etme olanağı sağlar. Ambar çalışanları da “İstek Fişi”nde türü, miktarı ve kalitesi açıkça belirtilen ilk madde/ malzemeyi istenilen zamanda üretime göndermekten sorumludur. Ambar çalışanları
ilk madde/malzeme istek fişine dayanarak ambar çıkış fişlerini düzenler ve isteği yapan bölüme ilk madde/malzemeyi sevk eder. Ambar çıkış fişleri yardımıyla, ambarda “Ambar Stok Kartı”nın “ÇIKAN” bölümüne işlem kaydedilir.

Ambar birimi, üretime gönderilen (sevk edilen) ve üretimde kullanıldığı kabul edilen ilk madde/malzemeleri nasıl takip eder?

Ambar birimi, üretime gönderilen (sevk edilen) ve üretimde kullanıldığı kabul edilen ilk madde/malzemeleri, kendi birimine bir kopyası gönderilen ambar çıkış fişinden yararlanarak “Sürekli Envanter Stok Kartı”nın “ÇIKAN” bölümüne işlemekle sorumludur. “Ambar Stok Kartı”ndan farklı olarak, Sürekli Envanter Stok Kartı”nda üretime gönderilen ilk madde/malzeme miktarı ve bunların birim fiyatı dikkate alınarak, üretime gönderilen ilk madde/malzemenin maliyeti (tutarı) belirlenir. Maliyet bilgisini elde edebilmek için gerekli olan miktar bilgisini, “İstek Fişi”nden belirlemek olanaklıdır. Ancak, birim fiyat bilgisi, işletmede kullanılması kabul edilen stok değerleme yöntemine uyularak belirlenecektir. Belirlenen miktar ve birim fiyatın çarpılması sonucu bulunan tutar, ilk madde/malzemenin maliyeti (tutarı) olarak karta kaydedilir.

Üretime gönderilen (sevk edilen) ve üretimde kullanıldığı kabul edilen ilk madde/malzemelerin muhasebeleştirilmesi için izlenen yol nedir?

Bir kopyası da maliyet muhasebesi birimine gönderilen ilk madde/malzeme çıkış fişleri aracılığıyla, ilk madde/ malzemenin direkt ya da endirekt oluşuna ve kullanılan maliyet sistemine göre, muhasebeleştirme işlemleri yapılır.

Sürekli envanter stok kartının “KALAN” bölümünde hangi bilgiler yer alır?

Sürekli envanter stok kartının “KALAN” bölümünde, her satın alım işleminden sonra oluşan artışa ve her üretime ilk madde/malzeme gönderilme işleminden sonra oluşan azalışa göre, devamlı olarak ambarda oluşan miktar yeniden belirlenir. Daha sonra, kullanılan stok değerleme yöntemine göre belirlenen birim fiyat da dikkate alınarak; yeni miktar ile birim fiyatın çarpılması sonucu ilk madde/malzemenin stok değeri (tutarı) kaydedilir.

Sürekli envanter stok kartlarındaki bilgilerden yararlanarak hangi işlemler gerçekleştirilebilir?

Sürekli envanter stok kartları, ana ilk madde/malzeme (stok) hesabının yardımcı hesabı gibidir. Bu karttaki bilgilerden yararlanılarak, ilgili yevmiye kayıtları kolaylıkla yapılabilir. Bu kartın “GİREN” bölümündeki bilgilerden yararlanılarak, satın alınan ilk madde/malzemenin maliyeti belirlenerek kayıt yapılabilir. Aynı kartın, “ÇIKAN” bölümündeki bilgilerden yararlanılarak da üretime gönderilen ilk madde/malzemenin maliyetine ilişkin kayıtlar yapılabilir.

İlk madde ve malzeme işlemlerinin izlenmesinde hangi belgeler kullanılmaktadır?

İlk madde ve malzeme işlemlerinin izlenmesinde; madde ve malzeme istek fişi, satın alma istek fişi, teslim alma ve muayene raporu, ambar stok kartı ve sürekli envanter stok kartı kullanılır. Ayrıntılı bilgi için; İŞLETME FAALİYETLERİ SIRASINDA İLK MADDE VE MALZEME İŞLEMLERİNİN İZLENMESİ başlığını inceleyiniz.

İşletme açısından stok ne anlam ifade eder?

Stoklar; işletmelerin gereksinimlerini karşılayabilmek ve işletme faaliyetlerinde bir aksamaya olanak vermemek amaçlarıyla, etkinlik ve verimliliğe olanak sağlayacak biçimde faaliyetlerin sürdürülebilmesinin de desteklenmesi için; depolanabilen ilk madde/malzemelerden, ara mamullerden, yarı mamullerden, mamullerden, elde bulundurulan fiziksel varlıklarıdır. Biraz daha açarsak, stoklar; işletmelerin üretim ya da satışlarındaki beklenmedik dalgalanmaları karşılayabilmek için ambarlarında tuttukları veya satılamayan; mamuller, yarı mamuller, ilk madde/malzemeler ve yan mamuller, artıklar, hurdalar gibi kalemlerden oluşan diğer stokları içerir.

Stok kontrolü nedir?

Stok kontrolü, elinde bulundurduğu stokların maliyetini en alt düzeyde tutarak, stoklara karşı talebin karşılanabilmesini sağlayabilmek amacıyla en doğru stok düzeyini belirleme sürecidir.

Stok kontrolü; stok miktar ve çeşitlerinin, işletmelerin tedarik, üretim ve finansal olanaklarına göre en akılcı ve en tasarruflu şekilde belirlenmesi sürecidir.

Stok kontrolünün temel amacı nedir?

Stok kontrolünün temel amacı; stokların ne eksik ne fazla fakat yeterli miktarlarda işletmede hazır bulundurularak üretimin aksatılmadan yürütülmesidir. Stok kontrolü; stokların arzu edilen tarihte, miktarda, yerde ve kalitede talep edenlere sunulabilmesi amacıyla, ne zaman ve hangi miktarda tedarik edilmesi gerektiğini belirler. Stok kontrolü; satın alınması için istekte bulunulan ve daha sonra teslim alınan stokların ayrıntılı kayıtlarını tutar. Ayrıca, stok kontrolü; istenen anda stok sayımlarını gerçekleştirmek ve sayım sonuçları ile fiili durumu karşılaştırarak farkları belirlemek, varsa farkların nedenlerini ortaya koymak, en uygun stok stratejilerini ve politikalarını belirleyerek giderleri en alt düzeyde tutma işlemlerinden oluşan bir süreçtir.

Stok kontrol sistemi hangi etkenler dikkate alınarak oluşturulur?

Her işletme; çalışma alanına, büyüklüğüne, genel işletme strateji ve politikalarına, üretim yöntemlerine ve tekniklerine, stok türüne, finansal olanaklara, üretimin hızına, stokların tedarik edilme zorluğuna, ambarda koruma olanaklarına, rakiplere, stokların tedarik edildiği pazarların yapısına, yasal düzenlemelere ve diğer birçok etkene uygun bir stok kontrol sistemi oluşturmalıdır. Stok kontrol sistemleri ve süreçleri, ambardaki stok miktarının en uygun miktarda ve satışlarla müşteri tatmininin en üst düzeyde olabileceği şekilde tanımlanmalıdır.

Üretim işletmeleri stok kontrol yöntemlerini seçerken nelere dikkat etmelidir?

İşletmeler; bulundukları sektöre, işletmenin büyüklüğüne, genel iş strateji ve politikalarına, üretim sürecine, madde ve malzemelerin cinsine, finansal durumuna, piyasaların durumuna, işletme içi koşullara, rakiplere, yasal koşullara göre stok kontrol yöntemlerinden birisini veya birkaçını kullanmalıdır. Ayrıntılı bilgi için; İLK MADDE VE MALZEME STOKLARININ KONTROL YÖNTEMLERİ VE SİSTEMLERİ başlığını inceleyiniz.

Stok kontrol yöntemleri nelerdir?

İşletmelerde stok kontrol sistemlerinde kullanılan yöntemler farklılıklar göstermektedir. Bunların bazıları şöyledir?

En Düşük-En Yüksek Yöntemi
Görsel Kontrol Yöntemi
Çift Depo Yöntemi
Sabit Sipariş Yöntemi
ABC Yöntemi
Çizgi İmleme (Barkodlama) Yöntemi
Radyo Frekansı ile Tanımlama (RFIT) Yöntemi
Tam Zamanında (Just-In-Time-JIT) Stok Kontrol Yöntemi

Stok kontrol yöntemlerinden En Düşük-En Yüksek Yöntemi nasıl çalışır?

Bu yöntemde, stok kontrolünden sorumlu yetkili, en düşük ve en yüksek olmak üzere iki stok düzeyi belirler. Stoklar en düşük düzeyine ulaştığında, stokları yeniden doldurmak amacıyla sipariş verilir. En yüksek düzey, stok miktarı olarak aşılmaması gereken düzeydir. En düşük düzeye ulaşıldığında, en yüksek düzey aşılmayacak şekilde sipariş verilir. Aksi takdirde işletme; finansal açıdan, depolama, israf ve fazla kullanım açılarından önemli ölçüde zorlanacaktır. Bu yönteme göre, stoklar iki düzey arasında bir yerlerde olduğu sürece, herhangi bir sorun yoktur. En düşük-en yüksek yöntemi, basittir ve stokların dengelenmesi görevinin oldukça anlaşılır bir şekilde yürütülebilmesini sağlayan bir yöntemdir. Sipariş miktarı çok fazla olduğunda veya sipariş teslim alınıncaya kadar geçen sürede stokların tükenmesi durumunda, sorunlarla karşılaşılabilir.

Stok kontrol yöntemlerinden Görsel Kontrol Yöntemi nasıl çalışır?

Bu stok kontrol yönteminde, ambar biriminde görevli deneyimli bir çalışan, belirli aralıklarla stokları gözden geçirir. Bu deneyimli çalışanın kişisel görüşüne göre, belirli bir düzeyin altına düştüğü belirlenen stokların yeniden tedariki sağlanır. Stokların sipariş verme düzeyi ve siparişteki stok kalemi miktarı tamamen çalışanın görüşüne ve sorumluluğuna kalmıştır. Bu yöntem, küçük işletmelerde birim değeri düşük, düşük hacimli ancak çok sayıdaki stokların kontrolünde kolaylıkla uygulanabilir. Görsel kontrol yöntemi, maliyeti düşük bir yöntem olarak kabul görmüştür. Ancak, gözden geçirme aralığı, sipariş düzeyi ve sipariş miktarının kişisel olarak belirlenmesi, yanlışlıkların olabilme olasılığını yükseltebilmektedir. Ayrıca, stokların ambarda düzenli bir şekilde yerleştirilmemiş olması yanılgılara yol açabilir. Stokların hızla tüketimi ve tedarik süresi gibi etkenlerde değişim olması durumlarında da bu yöntemin olumlu sonuçlar vermesi güçleşir.

Stok kontrol yöntemlerinden Çift Depo Yöntemi nasıl çalışır?

Bu yöntemde herhangi bir stok, iki bölmeli bir depoda tutulur. Deponun ana bir bölümü vardır. Bunun yanı sıra ikincil bir yedek depo bölümü de bulunur. Yöntem, yedek bölümü olan bir benzin deposuna da benzetilebilir. Normal olarak ana depo kullanılır. Bu depodaki stoklar tamamen kullanıldığı zaman, yeniden sipariş verilir. Yeni stok teslim alınıncaya kadar yedek depo kullanılır. Ancak, yedek depoda sipariş teslim alınıncaya kadar geçecek sürede gereksinim duyulan miktar kadar stok miktarı bulunmalıdır. Bu yöntem de, görsel kontrol yönteminin olumlu ve olumsuz yanlarını taşımaktadır. Ayrıca, olağan dışı durumlar ve talepteki ani yükselmelere karşılık, yedek stok bulundurulması iyi bir durumdur. Ancak, yedek depoda bulunan stoklar, ana depoya geçilinceye kadar bozulabilir ve kullanılamaz hale gelebilir. Ayrıca, bu yöntemde elde bulundurma maliyetleri yükselebileceğinden yedek depodaki miktar çok dikkatle belirlenmelidir.

Stok kontrol yöntemlerinden Sabit Sipariş Yöntemi nasıl çalışır?

Bu çok temel bir stok kontrol yöntemidir. Toplam stok maliyetini minimum yapacak şekilde önceden belirlenmiş sabit bir miktarda veya her ay veya her hafta gibi, sabit bir süre sonrasında, sipariş verilir. Stokların tüketim hızının her zaman farklı olabilmesi, bu yöntemin sakıncasını oluşturur. Bu nedenle, verilecek sipariş miktarlarının değişik miktarlarda olması gerekebilir. Farklı özelliklerde çok sayıda stok kaleminin bulunduğu bir sistemde sipariş aralıklarının ayrı ayrı inceleme sonucu hesaplanması ve bulunacak sürelere göre kontrol yapılması çok güç bir iştir. Bu da sabit sipariş yönteminin uygulanmasını güçleştirir.

Stok kontrol yöntemlerinden ABC Yöntemi nasıl çalışır?

Bu yöntemde, amaç stoklara yapılan toplam yatırımı en düşük düzeyde tutmaktır. ABC yönteminin uygulanmasında iki ilkeye dikkat edilmelidir. Bunlar; parasal değeri düşük olan stok unsurlarından çok miktarda bulundurmak ve parasal değeri yüksek olan stok kalemlerinin miktarını düşük tutup kontrolünü sıklaştırmaktır. Bu amaçla, ambar çalışanları, stokları önem ve parasal değerleri açısından üç ana gruba ayırmaktadırlar: (A) grubu, (B) grubu ve (C) grubu. “A” grubu: Bu gruptaki stok unsurlarının birim maliyetleri, diğer gruplardaki stok unsurlarından daha yüksektir. Bu nedenle, bunlardan ambarda miktar olarak daha az bulundurulur. “A” grubuna giren stok unsurlarının miktarı, toplam stok miktarının %15-20’sini, yıllık toplam stok değerinin de %75-80’ini oluştururlar. Bir otomobilin üretim maliyeti içinde, değer olarak, motorun maliyeti oldukça önemli olduğundan ve bir otomobil motoru olmadan üretilemeyeceği düşünüldüğünde bir otomobil üreticisi için motor “A” grubundaki bir stok unsurudur. “B” grubu: Bu gruptaki stokların birim maliyetleri, “A” grubuna göre daha düşüktür. “B” grubundaki stoklar, miktar olarak, “A” grubuna göre daha fazla bulundurulur. “B” grubuna giren stok unsurlarının miktarı, toplam stok miktarının %20-40’ını, yıllık toplam stok değerinin de %10-15’ini oluştururlar. “C” grubu: Bu gruptaki stoklar ise birim fiyatı en düşük stoklardır. “C” grubundaki stoklar, toplam stok miktarının % 40-50’sini, toplam stok değerinin % 5-10’unu oluştururlar. Bu gruba giren stok unsurları, toplam stok miktarının önemli bir bölümünü oluştururlar. Bu gruptaki stok unsurlarının birim maliyetleri, diğer gruplardakilere göre, en düşük düzeydedir. ABC yönteminde, “C” grubundaki stoklar için kontrol, sipariş ve kayıt işlemleri basitleştirilir. Hatta bu gruptaki bazı stok unsurları için bu faaliyetlerin bazıları yerine getirilmez. “C” grubundaki stokların miktarı yüksek tutulduğundan sık gözden geçirme ve sipariş işlemlerine gerek kalmaz. İşlemler basit olduğundan daha az kalifiye personel tarafından yürütülebilir. Buna karşılık, “B” grubundaki unsurlar için “A” ve “C” gruplarının ortası bir yol izlenir. “A” grubu stok unsurlarını tedarik edenler ile ilişkiler çok dikkatli yürütülmelidir. Ayrıca ”A” grubundaki stok unsurlarının fiziksel sayımı ve talep tahminleri özenle yerine getirilmelidir.

Stok kontrol yöntemlerinden Çizgi İmleme (Barkodlama) Yöntemi nasıl çalışır?

Çizgi im (barkod); iliştirildiği nesne hakkında değişik verileri temsil eden, ince veya kalın, koyu veya açık renkte çubuk şeklindeki çizgilerden oluşmaktadır. Bunların aralarında değişik boyutta boşluklar vardır. Çubuklardan oluşan bir dizgi halinde bir araya getirilmiş bu çizgiler, özel olarak hazırlanmış aletler tarafından taranır. Bu aletler bu dizgideki bilgileri özel bilgisayar yazılımları ile okuyarak bilgiye dönüştürür ve bu bilgiyi de yazıcılara aktarır. Bu çizgi imler sayesinde, çok sayıda ilk madde/malzeme birbirinden kolaylıkla ayırt edilebilmektedir. Ayrıca, çizgi imler (barkodlar), bu ilk madde/malzemelerin; tedarikçileri, ilk madde/malzemenin sahip olduğu renk-büyüklük-boyut gibi farklı özellikleri, seri numaraları, türleri, kilogram veya metre gibi ölçü birimleri, işletmeye teslim ve kabul tarihleri, satın alma birim maliyetleri gibi çok yararlı olabilecek bilgiler sağlar. Hazırlanma maliyeti çok düşük olan çizgi imler (barkodlar), özellikle büyük pazarlama ve üretim işletmelerinde, stok hareketlerinin izlenmesinde, stok düzeylerinin belirlenmesinde, stokların ambardaki yerinin bildirilmesinde ve stokların kontrol edilmesinde yaygın olarak kullanılmaktadır. İlk madde/malzemeler tedarik aşaması sonrasında ambara alınırken ve ambardan da üretime gönderilirken, bunların üzerine iliştirilmiş çizgi imler kullanılarak kolaylıkla stok kontrolü yapılabilmektedir. Çizgi imleme stok kontrol yönteminde, çizgi imler sayesinde, stok kontrol sistemine ilk madde/malzemeler hakkında hızlı ve güvenilir bilgi girilebilmektedir. Bu nedenle bu yöntem, güvenilir ve zamandan tasarruf açısından çok iyi bir stok kontrol yöntemi olarak kabul edilir. Ancak, bu yöntemin genel giderleri artırması söz konusudur. Ayrıca, yöntemin kullanılabilmesi için, teknolojiye yatırım yapılması gerekir.

Stok kontrol yöntemlerinden Radyo Frekansı ile Tanımlama (RFIT) Yöntemi nasıl çalışır?

Gerçek zamanlı stok kontrol yöntemlerinden birisi olan bu yöntemde, radyo frekansı kullanılır. RFIT yönteminde temel olarak bir etiket ve okuyucu vardır. Stok unsurlarını tanımlamak ve bu unsurları ambarda takip etmek amacıyla, tek tek otomatik ve elektronik olarak tanımlanan RFIT künyesini oluşturan etiketler kullanılır. Bu etiketler, radyo frekansı ile yapılan sorguları almaya ve cevaplamaya olanak tanıyan bir silikon yonga, anten ve kaplamadan oluşurlar. Yonga, etiketin üzerinde bulunduğu nesne ile ilgili bilgileri saklar. Anten, radyo frekansı kullanarak stok unsurunun bilgilerini okuyucuya iletir. Kaplama ise etiketin bir nesne üzerine yerleştirilebilmesi için yonga ve anteni çevreler. Çoğunlukla, kum gibi büyük hacimli katı ilk maddelere, çimento, sulu harç veya çeşitli sıvılara ilişkin stok hareketleri bu yöntemle izlenerek stok kontrolü sağlanır. Bir kutu, bir benzin deposu veya bir kazan içerisindeki ilk madde/malzemeye etiket takılabilir. Bir başka ifade ile, her bir stok unsuruna bir kimlik verilir. RFIT etiketlerinin, radyo frekans kullanan okuyucular aracılığıyla okunması sonrasında ilgili stok unsurunun kimliği, otomatik olarak belirlenir ve bu unsurdaki stok hareketi kayıt altına alınır. Ortaya çıkan stok hareketleri hakkındaki bilgi, kablosuz halde, birbirileri ile bağlantılı ve aynı yerel alanda bulunan iki bilgisayar terminalinin bir ağ içinde karşılıklı olarak iletişim kurması ile merkezî veri tabanına iletilir. Böylece fiziki stok sayımı ve stok devir hızı için bilgi elde edilebilmektedir. En güvenilir stok kontrol yöntemlerinden birisi olan RFIT yönteminde, çizgi iml zaman tasarrufu sağlar. Bu yöntemde, ilk madde/malzemelerin radyo frekansı okuyucularına yeterince yakınlıkta bir yerde tutularak etiketlerinin okunmasının sağlanması, bunların sıraya sokularak okutulması sorununu da ortadan kaldırır. Bu da RFIT yöntemini daha üstün ve verimli hale getirir. Ancak, bu yöntemde de yöntemin kullanılabilmesi için teknolojiye yatırım yapılması gerekliliği, genel giderlerin artması sonucunu doğurur.eme yönteminde olduğu gibi, ilk madde/malzemelerin elle okuyuculara gösterilmesine gerek duyulmaması çok önemli bir

Stok kontrol yöntemlerinden Tam Zamanında (Just-In-Time-JIT) Stok Kontrol Yöntemi nasıl çalışır?

Tam zamanında stok kontrolünde “sıfır stok” ile çalışılmak istenmektedir. Bu yöntemde, tedarikçiler ilk madde/malzemeleri tam gereksinim duyulduğu zamanda ve en uygun yerde işletmeye teslim eder. Tedarikçiler ile karşılıklı güvene ve eşgüdüme dayalı olarak kurulan sistemde, gereksiz stoklar ortadan kaldırılmaya, böylece de stok bulundurma maliyetlerinden tasarruf sağlanmaya çalışılmaktadır. Bu yöntemle, fazla üretimden, beklemeden, ulaştırmadan, stoktan, fazla sayıda süreçten, hareketten ve hatalı üretimden kaynaklanan israf yok edilmeye çalışılmaktadır. Tam zamanında stok kontrolü yönteminde, ilk madde/malzemenin bir işletmeden başka işletmeye veya bir yerden başka bir yere nakliyesi için katlanılan mesafe azaltılarak emniyet stokları ortadan kaldırılmaya çalışılmaktadır. Tam zamanında sistemleri, herhangi bir üretim merkezinde belirli bir zamanda sadece gereksinim duyulan miktarda ilk madde/malzeme bulunmasını gerektirir. Ek ilk madde/malzeme, ancak gerektiğinde istenebilir, tedarikçiden çekilebilir. Bu durum düşük stok düzeylerinin ortaya çıkmasına neden olur. Tam zamanında sisteminde amaç, sık ve düzenli ilk madde/malzeme teslimatlarıyla gerek tedarikçinin gerekse alıcının stok seviyesini düşürmektir. Sistem ilk madde/malzeme maliyetlerini doğrudan etkileyerek, satın alma, teslimat, kontrol ve stok maliyeti gibi fonksiyonlardaki maliyetlerden tasarruflar elde edilmesini sağlar. Ayrıca, yarı mamul ve nihai mamul stoklarında da aynı hedeflere ulaşılmaya çalışılır. Böylece, depolama gereksinimleri ve depolama maliyetleri düşürülmeye çalışılır. Stok devir hızında artış gözlemlenir.

Kurumsal Kaynak Planlaması nedir?

Kurumsal Kaynak Planlaması (Enterprise Resource Planning-ERP), bir işletmede üretim için gereken emek (işçi), sermaye (makine vb. gibi duran varlık) ve doğa (ilk madde/malzeme) gibi üretim faktörlerinin etkin ve verimli olarak kullanılmasını sağlayan bütünleşik bir yönetim sistemi yazılımıdır.

Kurumsal Kaynak Planlaması yazılımlarının işleyişi nasıldır?

Kurumsal Kaynak Planlaması sisteminde, bir işletmenin tüm bölümleri bir bilgisayar sistemi altında bütünleştirilerek farklı bölümlerin eldeki verileri ortaklaşa kullanımı sağlanır. Kurumsal Kaynak Planlaması yazılımlarında, bir işletmenin alınan siparişten mamul satışı, maliyet hesaplamadan maliyet analizine, üretimden insan kaynaklarına, stok değerlemeden müşteri ilişkileri yönetimine kadar çok sayıda işletme faaliyeti bütünleştirilerek sunulur. Bir üretim işletmesinde işçilerin makineleri kullanarak ilk madde/malzemeleri mamule dönüştürmeye çabaladığı gibi, Kurumsal Kaynak Planlaması yazılımlarında da, işletme ile ilgili veriler işletmenin ortak veri tabanına girdikten sonra, farklı bölümlerdeki işlemler sonucu bilgiye dönüşür. İşletmede çalışanlar, bu ortak veri tabanı sayesinde, gereksinimleri olan tüm bilgileri elde edebilirler. Buna karşılık, işletmelerde kurulan geleneksel bilgi sistemlerinde her bölüm kendisine uygun bir iş planı yapar ve bu plana uygun bir bilgi sistemi kurarak çalışır. Kurumsal Kaynak Planlaması’nda işletmenin bölümleri arasında bütünleşik bir bilgisayar yazılım mimarisiyle ve tek bir veri tabanı kullanılarak; bölümlerin yürüttükleri tüm faaliyetlerin özellikleri dikkate alınarak; gereksinim duyulan kaynaklar belirlenir.

Kurumsal Kaynak Planlaması sistemlerinin en temel konusu nedir?

Stok kontrolü ve yönetimi ise, genel olarak tüm Kurumsal Kaynak Planlaması sistemlerinin en temel konusu ve bu sistemlerin en önemli, ilk düşünülmesi gereken parçasıdır. Bu parçanın içinde de; stok kontrolü, üretim partisinin izlenmesi, stokların değerlenmesi önemli unsurlardır.

Malzeme İhtiyaç Planlaması yazılımının görevi nedir?

Malzeme İhtiyaç Planlaması (Material Requirements Planning-MRP-), Kurumsal Kaynak Planlaması sistemlerinin en eski ve temel parçasıdır. Malzeme İhtiyaç Planlaması’nın ana düşüncesi; doğru ilk madde/malzemeyi, doğru miktarda ve doğru zamanda almaktır.

Malzeme İhtiyaç Planlaması yazılımı, bir üretim işletmesinde, üretim için gereksinim duyulan ilk madde/malzemelerin hesaplanmasını sağlar. Bu hesaplamalar sırasında ambarda var olan stoklar, alınan iş emirleri ve diğer faktörler dikkate alınır. Böylece üretim sırasında herhangi bir ilk madde/malzeme yetersizliği sorunu ile karşılaşılması ortadan kaldırılmaya çalışılır.

Üretim Kaynak Planlaması (Manufacturing Resource Planning- MRP II ) yazılımının görevi nedir?

Üretim Kaynak Planlaması (Manufacturing Resource Planning- MRP II )ise, Malzeme İhtiyaç Planlaması’nın yetersiz kaldığı noktalarda, planlama amacıyla; zaman, makine ve insan gücü gibi, diğer kaynakların da katılması ile genişletilmiş bir yazılımdır.

Stok kontrolü ve yönetimi için Kurumsal Kaynak Planlaması sisteminin uygulanmasının olumlu ve olumsuz yönleri nelerdir?

Stok kontrolü ve yönetimi için Kurumsal Kaynak Planlaması sisteminin uygulanmasının olumlu yanları arasında; işletmenin bölümleri arasında bütünleşmenin ve iletişimin artırılabilmesi, ilgili ve zamanlı bilgi sayesinde daha doğru raporlama sonuçlarının çıkması sayılabilir. Buna karşılık Kurumsal Kaynak Planlaması sisteminin olumsuz yanları arasında, bu sistemi oluşturabilmek için önemli sayılabilecek bir finansal kaynağın ayrılması gerekliliği, sistemin işletmeye uyarlanması sırasında direnç ile karşılaşılması ve bu nedenle de uyarlama aşamasının zorluğu belirtilebilir.

Muhasebede ilk madde ve malzeme maliyetinin belirlenmek istenmesindeki amaçlar nelerdir?

Muhasebede ilk madde ve malzeme maliyetinin belirlenmek istenmesindeki amaçlar;
• İlk madde ve malzemelere ilişkin maliyet kontrolü ve maliyet analizine olanak tanımaktır,
• İşletmenin elde ettiği gelirle doğru bir şekilde karşılaştırmaya olanak sağlayacak doğru maliyet
rakamlarının sağlanması yoluyla, doğru finansal sonuçların elde edilebilmesidir.

Üretime gönderilen ve kullanıldığı kabul edilen ilk madde ve malzemelerin maliyeti ile dönem sonunda ambarda kalan ilk madde malzemelerin değeri nasıl belirlenir?

Maliyeti belirleyebilmek için stokların değerinin belirlenmesi gerekir. Bu da kullanılan stok değerleme yöntemine göre kullanılacak miktar ile değerleme yöntemine göre kullanılacak birim fiyatın çarpılması sonucu elde edilir.

Stok değerleme yöntemleri nelerdir?

Stok değerleme yöntemleri şunlardır:

a. Gerçek Parti ( Has Parti-Özel Maliyet) Yöntemi
b. İlk-Giren-İlk-Çıkar (First-In-First-Out=FIFO) Yöntemi
c. Son-Giren-Son-Çıkar ( Last-In-First-Out= LIFO) Yöntemi
d. Ortalama Maliyet Yöntemleri
     i. Ağırlıklı (Tartılı) Ortalama Maliyet Yöntemi
     ii. Hareketli Ortalama Maliyet Yöntemi
e. Piyasa Fiyatı (Yenileme Maliyeti) Yöntemi
f. Piyasa Fiyatı veya Alış Maliyetinden Düşük Olanı İle Değerleme Yöntemi
g. Standart Maliyet Yöntemi

Stok değerleme yöntemlerinden Gerçek Parti (Has Parti-Özel Maliyet) Yöntemi nasıl çalışır?

Teorik olarak, üretim ve satın alma maliyetlerinin doğrudan ilişkisi olan ilgili mamullere veya hizmetlere aktarılması gerekir. Gerçek parti maliyet yönteminde, ilk madde/malzemeler satın alınırken maliyetleri belirlenir. Satın alınan ilk madde/malzemelerin her partisi (grubu) kendilerine özel birim maliyetleriyle ayrı ayrı depolanır. Böylece işletmenin ambarında farklı birim maliyetli ilk madde/malzeme partileri oluşur. Gerçek parti maliyet yönteminde üretime gönderilen ilk madde/malzemeler hangi partiden ise, o partinin birim maliyeti kullanılarak, üretime gönderilen ilk madde/malzemenin maliyeti belirlenir. Bir başka ifade ile, üretimde kullanılan ilk madde/malzeme hangi partiden alınmış ise, o partinin maliyeti, ilk madde/ malzeme maliyeti olarak üretime yüklenmektedir. Dönemin sonunda ambardaki ilk madde/malzemeler hangi partiden kalmış ise, o partinin maliyeti ile değerlendirilerek, dönem sonu stoklarının değeri belirlenir.

Stok değerleme yöntemlerinden gerçek parti maliyet yönteminin kullanılması hangi durumlarda uygundur?

Gerçek parti maliyet yönteminin; hacim olarak büyük ve birim değeri yüksek olan, satın alma işlemi her dönem az sayıda gerçekleştirilen, normal koşullarda özel projelerde kullanılmak üzere satın alınan ve genellikle birbirinin yerine değiştirilemeyen ilk madde/malzemeler için kullanılması daha uygundur. Bu ölçütlerin tümüne uygun ilk madde/malzemeler için gerçek parti stok değerleme yönteminin kullanılması zorunludur ve alternatif yöntemlerden birisi kullanılamaz. Gerçek parti yönteminin, ilk madde/ malzeme türü sayısı fazla olan işletmelerde kullanımı zor ve işletmeye maliyeti yüksektir. Bu nedenlerle, gerçek parti maliyet yönteminin uygulanması oldukça sınırlıdır. Özellikle üretime gönderilen ilk madde/malzemelerin hangi partiden gönderildiğinin izlenememesi durumlarında, bu yöntem karmaşık bir hal alır. Bu nedenle, başka stok değerleme yöntemleri geliştirilmiştir.

Stok değerleme yöntemlerinden İlk-Giren-İlk-Çıkar (First-In-First-Out=FIFO) Yöntemi nasıl çalışır?

İlk-Giren-İlk-Çıkar stok değerleme yönteminde her parti ilk madde/malzemenin giriş sıraları, bunların miktarları ve kendi birim fiyatları ayrı olarak izlenir. İlk-Giren-İlk-Çıkar yönteminde ilk madde/malzemeler, satın alma tarihi sırasına göre ve kendi parti fiyatlarıyla üretime gönderilir. Bu yöntemde, ambara ilk gelen veya ambarda ilk var olan ilk madde/malzeme, üretime öncelikle gönderilir. Eğer dönemin başında işletmenin ambarında herhangi bir ilk madde/malzeme varsa, hepsinden önce, dönem başındaki bu ilk madde/malzemeler üretime gönderilmelidir. Üretim bölümlerinin isteklerine partiler temelinde cevap verildiğinden, her partinin ambardan çıkışı da kendi birim fiyatıyla olmaktadır.

Stok değerleme yöntemlerinden Son-Giren-İlk-Çıkar (Last-In-First-Out = LIFO) Yöntemi nasıl çalışır?

Son-Giren-İlk-Çıkar yönteminde, üretime gönderilen ilk madde/malzemeler, ambara en son gelen (satın alınan) ilk madde/malzemelerdir. Bir başka ifade ile, Son-Giren-İlk-Çıkar yöntemi, İlk-Giren-İlk-Çıkar yönteminin tam tersine işlemektedir. Her parti ilk madde/malzemenin giriş sırası, miktarı ve birim maliyeti, yöntemin işleyişinde önem kazanır. Son-Giren-İlk-Çıkar yönteminde de, her parti (grup) ilk madde/malzeme kendi alış birim maliyetiyle (fiyatıyla) ambarda izlenir. Üretime gönderilen ve üretimde tüketildiği kabul edilen ilk madde/malzemelerin maliyeti, son olarak ambara giren ilk madde/malzeme partisinin birim maliyetinden yararlanarak belirlenir. Eğer ambara en son gelen bu partideki miktar, üretimden istenilen ilk madde/malzeme miktarını karşılamakta yeterli değilse, aradaki miktar farkı bir önceki ilk madde/malzeme partisinden karşılanır ve her partinin kendi birim maliyetiyle (fiyatıyla) üretime gönderilmesi ilkesi, bu parti gönderilirken de kullanılır.