Sağlık Kurumlarında Maliyet Muhasebesi Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Çeşit açısından üretim maliyetini oluşturan unsurlar nelerdir, maddeler halinde yazınız?

•  İlk madde ve malzeme giderleri 
• İşçi ücret ve giderleri
• Memur ücret ve giderleri 
• Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler 
• Çeşitli giderler 
• Vergi, resim ve harçlar 
• Amortisman ve tükenme payları 
• Finansman giderleri 

İlk madde ve malzeme giderleri hakkında bilgi veriniz?

İlk madde ve malzeme giderleri; mamul ve hizmetlerin üretilmesini, işletme faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla tüketilen her türlü direkt ilk madde ve malzeme, endirekt malzeme ve üretimle ilgili dışarıya yaptırılan işleri kapsar. İlk madde ve malzeme giderleri arasında; hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi, yedek parça, kırtasiye ve basılı evrak, yakıt malzemesi sayılabilir.

Üretim maliyeti unsurları ürünlere yüklenmesi açısından kaç grupta incelenir, açıklayınız?

• Direkt ilk madde ve malzeme giderleri 
• Direkt işçilik giderleri 
• Genel üretim (hizmet) giderleri

Üretim maliyeti unsurlarından direkt ilk madde ve malzeme giderleri nelerdir, açıklayınız?

Direkt ilk madde ve malzeme giderleri; üretilen mamullerle/hizmetlerle direkt bağlantısı kurulabilen, yani hangi ürün için ne kadar tüketildiği doğrudan izlenebilen ham madde ve malzemenin maliyetinden oluşur. Diğer bir ifadeyle direkt ilk madde ve malzeme, üretilen ürünün bünyesine esas madde olarak katılan ve o ürün için ne kadar kullanıldığı herhangi bir dağıtım anahtarına gerek olmaksızın hesaplanabilen ilk madde ve malzemedir. Sağlık kurumlarında ilk madde ve malzeme giderleri; ilaç, tıbbi sarf ve tıbbi sarf olmayan malzemelerin kullanılmasından kaynaklanan maliyetlerden oluşmaktadır

Üretim maliyeti unsurlarından direkt işçilik giderleri nelerdir, açıklayınız?

Direkt işçilik giderleri; üretilen mamullerle/hizmetlerle direkt bağlantısı kurulabilen, yani hangi ürün için ne kadar yapıldığı doğrudan izlenebilen işçilik giderlerini kapsar. Sağlık kurumlarında işçilik giderleri; tıbbi hizmetin sunulmasında görev yapan doktor, hemşire, sağlık personeli ve hizmet üretim yeri personeli gibi kişilere ödenen ücretlerden oluşmaktadır.

Tam maliyet yöntemi nedir, açıklayınız?

Tam maliyet yöntemi, üretim ile ilgili ortaya çıkan bütün maliyetlerin ürünlere yüklendiği hesaplama yöntemidir.

Değişken maliyet yöntemi nedir, açıklayınız?

Üretimle/hizmetle ilgili değişken nitelikteki giderleri ürün maliyetine dâhil eden bir yöntemdir. Diğer bir ifadeyle, bu yöntemde ürün maliyeti sadece değişken üretim giderlerinden oluşur. Sabit nitelikteki maliyet unsurları ise o dönemin gideri kabul edilir ve sonuç hesaplarına aktarılır. Bu yöntemde, ürün maliyeti; Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri, Direkt İşçilik Giderleri ve Değişken Genel Üretim Giderleri’nden oluşur. Buradaki temel düşünce, sabit maliyetlerin sadece belirli bir ürün nedeniyle ortaya çıkmadıkları, aksine dönemin toplam üretimi ile ilgili olduğudur.

Değişken maliyet yönteminin avantajları nelerdir?

Değişken maliyet hesaplama yönteminin birtakım üstünlükleri ve sakıncaları da mevcuttur. Değişken maliyet sisteminin en önemli özelliği, yukarıda ifade edildiği gibi, toplam maliyetlerin sabit ve değişken olarak iki kısma ayrılmasıdır. Bu yöntemde, sabit maliyetlerin ürünlere yüklenmemesi, maliyet hesaplarını kolaylaştırmakta ve bunun sonucu olarak birim maliyetler daha çabuk hesaplanabilmektedir. Bu yöntemde birim üretim maliyetleri üretim hacmindeki değişimlerden etkilenmez. Değişken maliyet yöntemi, kâra geçiş noktasının belirlenmesinde ve çeşitli yönetim kararlarının alınmasında etkili bir yöntemdir. Bu yöntemde sabit giderlerin dağıtımı söz konusu olmadığından, giderlerin dağıtımındaki yanlış uygulamalardan ortaya çıkacak hatalar ve anlaşmazlıklar önlenir.

Değişken maliyet hesaplama yönteminin sakıncaları nelerdir, açıklayınız?

Yöntemin en önemli sakıncalarından biri, giderlerin sabit ve değişken şeklinde ayrılmasının ek bir külfete yol açmasıdır. Sabit maliyetleri ayırmak çoğu kez büyük güçlükler doğurmaktadır. Mutlaka bir ayrım yapılması zorunluluğu, baştan savma veya hatalı sını?amalara neden olabilir. Değişken maliyet fikri, sabit maliyetlere gereken önemin verilmemesine de neden olabilmektedir. Sabit maliyetlerin dikkate alınmaması nedeniyle birim maliyetler düşük çıkar. Yöntemin bir başka sakıncası, genel muhasebede ve vergi mevzuatında kabul edilmemesidir.

Tam maliyet hesaplama yönteminin avantajları nelerdir, açıklayınız?

Tam maliyet yönteminin en önemli üstünlüğü, basit olmasıdır. Genel üretim giderlerinin değişken ve sabit kısımlarının birbirinden ayrılmasına ihtiyaç göstermez. Çünkü hepsi o dönemde yapılan üretimin maliyetine yüklenecektir. Bunun yanı sıra, her mamulün/hizmetin satış fiyatına göre bütün giderlerden sonra bırakabileceği kâr unsurunu görme imkânını sağlaması ve yönetimin bu uygulamaya elverişli olması bir diğer üstünlüğüdür.

Tam maliyet hesaplama yönteminin dezavantajları nelerdir, açıklayınız?

Yöntemin en önemli sakıncası ise, endirekt giderlerin maliyetlere yüklenmesinde bazı dağıtım ölçülerinden yararlanılması zorunluluğunun olması ve söz konusu dağıtım ölçülerinin bazen subjektif olabilmesidir. Bu durum, elde edilen bulguların güvenilirliğini etkilemektedir. Diğer taraftan, sabit giderlerin üretim hacmiyle bağlantısının olmaması, bu giderlerin ürün birimi başına düşen payının üretimin fazla olduğu dönemlerde düşük, üretimin azaldığı dönemlerde ise yüksek olmasına neden olmaktadır. Bu ise birim maliyetlerin dönemler arasında büyük dalgalanmalar göstermesine yol açmaktadır. Özellikle mevsimlik üretim dallarında daha yoğun bir şekilde hissedilen bu dalgalanmalar, üretim hacmindeki değişmenin derecesine göre önemli boyutlara ulaşabilmektedir. Bunun bir sonucu olarak tam maliyet yönteminde dönem kârlarında tutarsızlıklar söz konusu olabilmektedir. Bunun yanı sıra, söz konusu yöntemin fiyatlandırma kararlarında uygun olmadığı, planlama ve kontrol için gerekli verileri sağlayamadığı ifade edilmektedir. Tüm bu sakıncalarından dolayı, tam maliyet yönteminde sağlanan bilgilerin yönetim aracı olarak kullanılması uygun olmamaktadır.

Direkt (Asal) maliyet hesaplama yöntemi hakkında bilgi veriniz?

Tam maliyet yönteminin tam karşılığı olan bu yöntemde üretilen birimlerin maliyetine yalnızca Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri ile Direkt İşçilik Giderleri dâhil edilmekte, Genel Üretim Giderlerinin tamamı maliyet dışında bırakılmaktadır. Bu yöntemde, endirekt nitelikte olan maliyet unsurları dönem gideri olarak kabul edilerek sonuç hesaplarına aktarılmaktadır. Bu yöntem, Genel Üretim Giderlerinin maliyetlerin önemsiz bir parçası olması durumunda uygulanır. Ancak, günümüzde, genel üretim giderleri maliyetlerde önemli bir paya sahip olduğunda, bu yöntemin uygulama alanı pek yoktur.

Tahmini maliyet hesaplan yöntemi hakkında bilgi veriniz?

Maliyetlerin, geçmiş deneyimlerden ve cari girdi fiyatlarından yararlanılarak önceden tahmin edilmesi ve kayıtların bu maliyetlere göre tutulması esasına dayanan bir yöntemdir. Bu yöntemde, işletmenin geçmiş dönemlerinde gerçekleşmiş maliyet verileri ile gelecekle ilgili beklentiler dikkate alınarak yapılan tahminlerden yararlanılır. Bu tahminler, normal şartlarda beklenen maliyetleri ifade eder. Ürün maliyeti tahminî olarak belirlenirken, giderlerin gerçekleşen tutarları da ayrıca izlenir. Yıl sonunda, tahminî ve fiilî maliyetler arasında bir farkın olması hâlinde gerekli düzeltme işlemleri yapılarak defter kayıtları fiilî maliyetlere dönüştürülür.

Standart maliyet hesaplama yöntemi hakkında bilgi veriniz?

Standart maliyet sistemi, ürün maliyetlerinin önceden ve bilimsel hesaplara dayanılarak “olması gereken düzeyde” planlanması ve maliyet hesaplarında fiilî rakamların yerine bunların kullanılmasını kapsayan bir sistemdir. Standart maliyet sisteminin en önemli özelliği, geçmiş dönemin fiilî maliyetlerine dayanmaksızın maliyetlerin mühendislik ve etüt çalışmaları sonucunda elde edilmesidir. Standart maliyet yönteminde, dönem boyunca üretilen mamul/hizmet maliyetleri önceden belirlenmiş olan standart birim maliyetlere göre hesaplanır. Mamul/hizmet maliyetinin standart verilere göre belirlenmesinin temel nedeni, maliyet kontrolüdür. Bu yöntemin uygulanmasıyla, “olması gereken maliyetler (standart maliyetler)” ile “gerçekleşen maliyetlerin” karşılaştırılması imkânı elde edilmiş olur. Standart maliyetlerden sapmalar hesaplanır. Sebepleri araştırılır ve gerekli önlemler alınır

Standart maliyet hesaplama yönteminin faydaları nelerdir? 

Standart maliyet yönteminin sağlayacağı bazı yararlar aşağıdaki gibidir: 

• Maliyet kontrolü, 
• Stokların maliyetinin hesaplanması, 
• İşletme bütçelerinin hazırlanması, 
• Ürün fiyatlandırması, 
• Bölüm yöneticilerinin başarı değerlendirmesi

Giderlerin dağıtımında esas alınan baza göre maliyet hesaplama yöntemleri nelerdir, açıklayınız?

Direkt ilk madde ve malzeme giderleri ve direkt işçilik giderleri ürünlere doğrudan ilişkilendirilmektedir. Genel üretim giderlerinin ürünlere ilişkilendirilmesinde ise iki temel yöntem söz konusudur. Bunlar; hacim tabanlı ve faaliyet tabanlı dağıtım yöntemleridir.

Hacim Tabanlı Dağıtım Yöntemi

Geleneksel maliyet hesaplama yöntemi olarak da bilinen hacim tabanlı dağıtım yöntemi; genel üretim giderlerini ürünlere üretim miktarı, direkt işçilik saatleri, makine saatleri ve bunlarla ilişkili olan ölçütlere göre dağıtan yöntemdir.

Faaliyet Tabanlı Dağıtım Yöntemi

Maliyetlerin ürünlere dağıtılmasında hacim tabanlı dağıtım yöntemini esas alan geleneksel yaklaşım, teknolojik gelişmeyle birlikte, mamul ve hizmetlerin maliyetlerinin belirlenmesinde gerçeğe yakın sonuçlar vermekten uzaklaşmıştır.

Standart maliyet hesaplama yönteminin sakıncaları nelerdir?

•  Her işletmenin yapısına uygun olmayabilir. 
• Zamanla standartların geçerliliğini yitirmesi veya önceden tam olarak belirlenememiş olması sonuçlarda yanlışlıklara neden olur.
•  İşletmenin tüm dikkatini bu sisteme vermesi diğer maliyet sistemlerinin izlenmesine engel teşkil edebilir. 
• Standartlar, kontrol bakımından pahalı hesap ve kayıt işlemleri gerektirebilir.

Faaliyet tabanlı maliyetleme nedir açıklayınız?

Faaliyet tabanlı maliyetleme, faaliyetler üzerine yoğunlaşan ve faaliyetlerin kaynak kullanımlarını temel alarak kaynak maliyetlerini faaliyetlere yükleyen, maliyet taşıyıcılarının faaliyet kullanımlarını göz önüne alarak faaliyet maliyetlerini maliyet taşıyıcılarına yükleyen bir yaklaşımdır. Faaliyet tabanlı maliyetlemede, iki aşamalı bir hesaplama yapılır. Birinci aşamada maliyetler departmanlar yerine, üretim sürecindeki faaliyetleri temsil eden maliyet (faaliyet) havuzlarında toplanırlar. Maliyet havuzları tespit edildikten sonra, birinci aşamada maliyetler artık geleneksel maliyetlemede olduğu gibi departmanlar itibarıyla değil, maliyet havuzlarına göre tespit edilir. Maliyetlerin maliyet havuzlarına dağıtımında kaynak taşıcıları kullanılmaktadır. Kaynak taşıyıcısına örnek olarak işçi sayısı, makine çalışma saati, hazırlık sayısı verilebilir. İkinci aşamada, maliyetler maliyet havuzlarından üretim sürecindeki siparişlere veya ürünlere, bu ürünler için yapılan faaliyetler ile orantılı olarak dağıtılırlar.

Sipariş maliyet hesaplama yöntemi nedir, açıklayınız?

Birbirinden oldukça farklı tür veya nitelikteki mamullerin veya hizmetlerin üretimini yapan ve özellikle her bir mamulü veya hizmeti ayrı bir üretim partisi hâlinde üretime alıp tamamlayan işletmelerde, maliyetlerin parti bazında saptanmasını sağlamak amacıyla geliştirilmiş yöntemdir. Sipariş maliyet sisteminde ürün maliyetini oluşturan direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetlerinin her sipariş için ayrı ayrı hesaplanmasına imkân verecek şekilde bir kayıt yapılır. Bu amaçla uygulamada her sipariş için ayrı bir sipariş maliyet kartı düzenlenir. Sipariş maliyetlemesinin temel özelliği, her siparişe ait malzeme ve iş gücü maliyetlerinin siparişler itibariyle izlenebilir ve yüklenebilir olmasıdır. Genel üretim maliyetleri ise belirli ölçülere göre dağıtımla yüklenir. Sipariş maliyetleme yöntemini, hastanedeki doktor muayenesinin yapıldığı polikliniklerde uygulamak mümkündür. Çünkü, hasta muayenesinde doktorun ve hemşirenin hastayı muayene süreleri kolaylıkla izlenebilir nitelikte olduğundan, personel maliyetlerinin doğrudan yüklenebilmesi mümkündür. Bunun yanı sıra, poliklinik muayenelerinde çoğu zaman malzeme maliyeti toplam maliyetin çok küçük bir kısmını oluştururken genel üretim maliyetleri büyük bir kısmını oluşturabilmektedir. Dolayısıyla, buradaki genel üretim maliyetleri tahminî yüklenecektir.

Maliyetin hesaplanması şekline göre maliyet hesaplamaları kaç gruba ayrılır, açıklayınız?

• Sipariş maliyeti yöntemi 
• Safha Maliyet yöntemi 
• Karma maliyet yöntemi

Safha maliyet hesaplama yöntemi hakkında bilgi veriniz.

Bu yöntem, homojen ürünlerin büyük miktarlarda üretilmesi durumunda uygulanabilir. Burada saadan kastedilen üretimin yapıldığı departmanlardır. Bu yöntemde maliyetleri hesaplayabilmek için birinci departmandan başlanır, birinci departmanda ortaya çıkan maliyetler ikinci departmana aktarılır. Bu işleme üretim tamamlanıncaya kadar devam edilir. En son departmandaki tamamlanan ürünlerin maliyetleri mamullere veya hizmetlere dâhil edilir. Çoğu hastanede, hasta bakımı hizmetlerinin maliyeti hastalara hastanede kaldığı güne göre ortalama olarak yüklenmektedir (safa maliyetlemesi). Dolayısıyla bütün hastalara aynı yükleme oranıyla maliyet yüklenmekte ve hasta maliyetleri hakkında yönetime son derece zayıf bilgi sunulmaktadır. Çünkü, bütün hastaların aynı bakım hizmetinden yararlandığı ve kaynakları aynı oranda tükettiği kabul edilmektedir. Hâlbuki her hastanın hastalığının şiddetine göre farklı bakım hizmeti gerektireceği açıktır. Bu bakımdan hastalara farklı yükleme oranıyla maliyet yükleyebilmek için her hastanın tükettiği kaynak maliyetinin tespiti gerekir.

Karma maliyet hesaplama yöntemi hakkında bilgi veriniz.

Sipariş ve safa maliyet sistemleri iki farklı uygulamayı temsil etmektedir. Ancak birçok üretim sürecinde hem sipariş ve hem de safha maliyet sistemlerinin kullanılması gerekebilmektedir. Bazı işletmeler ilk etapta seri hâlde bir üretim yaparken daha sonra seri hâlde ürettikleri parçaları birleştirerek müşterinin istekleri doğrultusunda nihai ürün hâline getirebilirler. Bu tip işletmeler seri hâlde üretimin yapıldığı bölümlerde safha maliyet sistemini kullanırken müşterinin siparişi üzerine üretilen parçaların nihai mamul hâline getirilmesinde ise sipariş maliyet sistemini kullanabilirler. Bir hastanede hasta maliyetini belirlemek için sadece sipariş maliyetlemesi ya da safha maliyetlemesi yönteminin kullanılması nadir karşılaşılan bir durumdur. Çoğu zaman her iki maliyetleme yönteminin birlikte kullanıldığı karma maliyetleme yöntemi tercih edilmektedir. Karma maliyetleme hastanın bazı maliyetlerinin sipariş, bazılarının ise safha maliyetleme yöntemi ile hesaplanmasına dayanır. Karma maliyetlemede direkt ilk madde ve malzeme maliyetleri ürünlere sipariş maliyetlemesinde olduğu gibi doğrudan yüklenir. Direkt işçilik ve genel üretim maliyetleri ise çeşitli bölümlerde veya faaliyetlerde toplanır.

Hastanelerde hizmet üretiminin muhasebeleştirilmesi hakkında bilgi veriniz?

Hastaneler, hizmet işletmesi olduklarından muhasebe sistemlerinin işleyişi üretim ve ticaret işletmelerine göre farklıdır. Hastanelerde ilk madde ve malzeme alımında “150 İlk Madde ve Malzeme” hesabı kullanılır. Hizmet üretim maliyetinin diğer unsurları (direkt işçilik ve genel hizmet üretim giderleri) ile ilgili bir harcama yapılması hâlinde doğrudan “740 Hizmet Üretim Maliyeti” hesabı kullanılır. Hastanelerde hizmet üretimi ile ilgili olarak ortaya çıkan ilk madde ve malzeme, işçilik ve genel hizmet üretim giderleri kapsamındaki direkt ve endirekt giderlerin tamamı, “740 Hizmet Üretim Maliyeti” adı altında tek bir hesapta kayıt altına alınır. Dönem sonunda 740 Hizmet Üretim Maliyetleri hesabında biriken tutarlar 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma hesabı aracılığıyla 622 Satılan Hizmetin Maliyeti hesabına aktarılarak sonuç hesaplarına kaydedilmiş olur. Hastanelerde maliyetler, muhasebe tebliğlerinde öngörülen 7/A veya 7/B seçeneklerinden birisi kullanılarak yapılabilir. 7/A seçeneğinde, giderler büyük defterlerde fonksiyon esasına göre bölümlenir; gider çeşitleri ve gider yerleri yardımcı defterlerde izlenir. 7/B seçeneğinde ise, giderler, büyük defterlerde gider çeşitlerine göre bölümlenir ve dönem sonunda gider dağıtım tablosu düzenlenerek fonksiyonlarına ayrılıp ilgili hizmet maliyetine veya sonuç hesaplarına aktarılır. 7/A seçeneği giderleri, hastanelerin gider merkezlerinde ortaya çıkan gider çeşitlerine göre daha ayrıntılı bir şekilde verdiğinden yöneticiler için maliyetlerin kontrolü ve yönetimi açısından daha kullanışlıdır.

Çeşit açısından üretim maliyeti unsurlarını sınıflandırınız. 

Çeşit açısından üretim maliyeti unsurları şu şekilde sınıflandırılabilir:
• İlk madde ve malzeme giderleri
• İşçi ücret ve giderleri
• Memur ücret ve giderleri
• Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler
• Çeşitli giderler
• Vergi, resim ve harçlar
• Amortisman ve tükenme payları
• Finansman giderleri

İlk madde  ve malzeme giderlerini anlatınız. 

İlk madde ve malzeme giderleri; mamul ve hizmetlerin üretilmesini, işletme faaliyetlerinin devamlılığını sağlamak amacıyla tüketilen her türlü direkt ilk madde ve malzeme, endirekt malzeme ve üretimle ilgili dışarıya yaptırılan işleri kapsar. İlk madde ve malzeme giderleri arasında; hammadde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ambalaj malzemesi, yedek parça, kırtasiye ve basılı evrak, yakıt malzemesi sayılabilir.

Maliyet muhasebesinde üretim maliyeti unsurları ürünlere yüklenme açısından nasıl ayrılmaktadır? 

Üretim maliyeti unsurlarını “ürünlere (çıktılara) yüklenme açısından” da sınıflandırılır. Maliyet muhasebesinde üretim maliyeti unsurları ürünlere yüklenme açısından üç  grup altında toplanmaktadır.
• Direkt ilk madde ve malzeme giderleri
• Direkt işçilik giderleri
• Genel üretim (hizmet) giderleri

Direkt ilk madde ve malzeme giderlerini anlatınız. 

Direkt ilk madde ve malzeme giderleri; üretilen mamullerle/hizmetlerle direkt bağlantısı kurulabilen, yani hangi ürün için ne kadar tüketildiği doğrudan izlenebilen hammadde ve malzemenin maliyetinden oluşur. 

Direk işçilik giderlerini anlatınız. 

Direkt işçilik giderleri; üretilen mamullerle/hizmetlerle direkt bağlantısı kurulabilen, yani hangi ürün için ne kadar yapıldığı doğrudan izlenebilen işçilik giderlerini kapsar. Sağlık kurumlarında işçilik giderleri; tıbbi hizmetin sunulmasında görev yapan doktor, hemşire, sağlık personeli ve hizmet üretim yeri personeli gibi kişilere ödenen ücretlerden oluşmaktadır.

Genel üretim/hizmet giderlerini anlatınız. 

Genel üretim/hizmet giderleri; hizmet üretimi ile ilgili direkt ilk madde ve malzeme giderleri, direkt işçilik giderleri dışında kalan tüm maliyet kalemlerinden oluşur. Bu
giderler, mamullere veya hizmetlere doğrudan yüklenemeyen giderlerdir. Genel üretim giderleri, üretilen mamul ve hizmetler için ortak olarak katlanıldıklarından, bu giderleri belirli mamul veya hizmetlere doğrudan doğruya yükleme imkânı yoktur. Bu giderlere örnek olarak elektrik, su, doğalgaz, amortisman, kira gibi giderler ile sağlık hizmetlerinde kullanılan alkol ve sıvı sabun verilebilir.

Kapsamına göre maliyet hesaplama yöntemleri nelerdir? 

KAPSAMINA GÖRE MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ
• Tam Maliyet Yöntemi
• Değişken Maliyet Yöntemi
• Normal Maliyet Yöntemi
• Direkt (Asal) Maliyet Yöntemi
• Direkt İlk Madde ve Malzemeye Dayalı Maliyet Yöntemi

Gerçekleşme durumuna göre maliyet hesaplama yöntemleri nelerdir? 

GERÇEKLEŞME DURUMUNA GÖRE MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ
• Fiilî (Gerçek) Maliyet Yöntemi
• Tahminî Maliyet Yöntemi
• Standart Maliyet Yöntemi

Giderlerin dağıtımında esas alınan baza göre maliyet hesaplama yöntemleri nelerdir? 

GİDERLERİN DAĞITIMINDA ESAS ALINAN BAZA GÖRE MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ
• Hacim Tabanlı Maliyet Yöntemi
• Faaliyet Tabanlı Maliyet Yöntemi

Maliyetin hesaplanma şekline göre maliyet hesaplama yöntemleri nelerdir? 

MALİYETİN HESAPLANMA ŞEKLİNE GÖRE MALİYET HESAPLAMA YÖNTEMLERİ
• Sipariş Maliyet Yöntemi
• Safha (Evre) Maliyet Yöntemi
• Karma (İşlem) Maliyeti Yöntemi

Tam maliyet yöntemini anlatınız.

Üretim ile ilgili ortaya çıkan bütün maliyetlerin (Direkt İlk Madde ve Malzeme, Direkt İşçilik ve Genel Üretim) ürünlere yüklendiği maliyet hesaplama yöntemidir. Bir başka
ifadeyle, bu yöntemde, direkt-endirekt ya da değişken-sabit genel üretim maliyetlerinin tümü üretilen mamüle ya da hizmetlere yüklenmekte ve bunun yanında üretim maliyetlerine ilave olarak dönem maliyetleri de tamamen veya kısmen ürünlere aktarılmaktadır. Türkiye’de bu yöntem yaygın bir biçimde kullanılmaktadır.

Değişken maliyet yöntemini açıklayınız. 

Üretimle/hizmetle ilgili değişken nitelikteki giderleri ürün maliyetine dâhil eden bir yöntemdir. Diğer bir ifadeyle, bu yöntemde ürün maliyeti sadece değişken üretim giderlerinden oluşur. Sabit nitelikteki maliyet unsurları ise o dönemin gideri kabul edilir ve sonuç hesaplarına aktarılır. Bu yöntemde, ürün maliyeti; Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri, Direkt İşçilik Giderleri ve Değişken Genel Üretim Giderleri’nden oluşur. Buradaki  temel düşünce, sabit maliyetlerin sadece belirli bir ürün nedeniyle ortaya çıkmadıkları, aksine dönemin toplam üretimi ile ilgili olduğudur.

Normal maliyet yöntemini anlatınız. 

Değişken nitelikteki üretim giderlerinin tamamı ile sabit üretim giderlerinin bir kısmını  ürün maliyetine dâhil eden bir yöntemdir. Ürün maliyetine dâhil edilecek sabit nitelikteki üretim giderleri, işletmenin, o dönemdeki kapasite kullanım oranına göre belirlenir. Bir başka ifadeyle, kullanılan kapasiteye isabet eden sabit üretim giderleri ürün maliyetine dâhil edilirken, kullanılmayan kapasiteye isabet eden kısım sonuç hesaplarına aktarılır. Türkiye Muhasebe Standartlarından 2 no.lu Stoklar Standardı da maliyetlerin hesaplanmasında normal maliyet yönteminin kullanılmasını istemektedir.

Direkt (Asal) Maliyet Yöntemini anlatınız. 

Tam maliyet yönteminin tam karşılığı olan bu yöntemde üretilen birimlerin maliyetine yalnızca Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri ile Direkt İşçilik Giderleri dâhil edilmekte, Genel Üretim Giderlerinin tamamı maliyet dışında bırakılmaktadır. Bu yöntemde,  endirekt nitelikte olan maliyet unsurları dönem gideri olarak kabul edilerek sonuç hesaplarına aktarılmaktadır. Bu yöntem, Genel Üretim Giderlerinin maliyetlerin önemsiz bir  parçası olması durumunda uygulanır.

Fiilî (Gerçek) Maliyet Yöntemini anlatınız. 

Tarihî gelişimi itibariyle ilk ortaya çıkan maliyet sistemidir. Bu sistemde, üretim maliyetlerinin hesaplanmasında üretim ile ilgili direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetlerinin fiilî (gerçekleşmiş) tutarları dikkate alınır. Maliyetlerin bu şekilde hesaplanabilmesi için üretimin fiilen tamamlanmış ve maliyetlerin de fiilî tutarlarının kesinleşmiş olması gerekir. Yöntem; tarihî maliyet, gerçek maliyet gibi isimlerle  de anılmaktadır. Bu yöntemi uygulayan bir işletme, ürün birim maliyetini, ancak tüm giderlerin gerçekleşmesinden sonra hesaplayabilir. Gerçekleşmiş maliyet verileri işletmenin  defter kayıtlarından elde edilir. Bu sebeple, fiilî maliyet yöntemine göre hesaplanan ürün  maliyetleri, gerçek maliyettir ve tamamı belgeye dayalıdır.

Tahmini maliyet yöntemini anlatınız. 

Maliyetlerin, geçmiş deneyimlerden ve cari girdi fiyatlarından yararlanılarak önceden  tahmin edilmesi ve kayıtların bu maliyetlere göre tutulması esasına dayanan bir yöntemdir. Bu yöntemde, işletmenin geçmiş dönemlerinde gerçekleşmiş maliyet verileri ile gelecekle ilgili beklentiler dikkate alınarak yapılan tahminlerden yararlanılır. Bu tahminler, normal şartlarda beklenen maliyetleri ifade eder. 

Standart maliyet yöntemini anlatınız. 

Standart maliyet sistemi, ürün maliyetlerinin önceden ve bilimsel hesaplara dayanılarak
“olması gereken düzeyde” planlanması ve maliyet hesaplarında fiilî rakamların yerine  bunların kullanılmasını kapsayan bir sistemdir. Standart maliyet sisteminin en önemli özelliği, geçmiş dönemin fiilî maliyetlerine dayanmaksızın maliyetlerin mühendislik ve  etüt çalışmaları sonucunda elde edilmesidir.

Faaliyet tabanlı dağıtım yöntemini anlatınız. 

Faaliyet tabanlı maliyetleme, faaliyetler üzerine yoğunlaşan ve faaliyetlerin kaynak kullanımlarını temel alarak kaynak maliyetlerini faaliyetlere yükleyen, maliyet taşıyıcılarının faaliyet kullanımlarını göz önüne alarak faaliyet maliyetlerini maliyet taşıyıcılarına yükleyen bir yaklaşımdır. 

Sipariş maliyet yöntemini anlatınız. 

Sipariş (Parti) maliyet yöntemi, birbirinden oldukça farklı tür veya nitelikteki mamullerin veya hizmetlerin üretimini yapan ve özellikle her bir mamulü veya hizmeti ayrı bir üretim partisi hâlinde üretime alıp tamamlayan işletmelerde, maliyetlerin parti bazında saptanmasını sağlamak amacıyla geliştirilmiş yöntemdir.

Safha maliyet yöntemini anlatınız. 

Bu yöntem, homojen ürünlerin büyük miktarlarda üretilmesi durumunda uygulanabilir.
Burada safhadan kastedilen üretimin yapıldığı departmanlardır. Bu yöntemde maliyetleri
hesaplayabilmek için birinci departmandan başlanır, birinci departmanda ortaya çıkan
maliyetler ikinci departmana aktarılır. Bu işleme üretim tamamlanıncaya kadar devam
edilir. En son departmandaki tamamlanan ürünlerin maliyetleri mamullere veya hizmetlere dâhil edilir.

Hastanelerde dönem sonunda biriken tutarlar nasıl sonuç hesaplarına aktarılır ? 

Dönem sonunda 740 Hizmet Üretim Maliyetleri hesabında biriken tutarlar 741 Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma hesabı aracılığıyla 622 Satılan Hizmetin Maliyeti hesabına  aktarılarak sonuç hesaplarına kaydedilmiş olur.