Sağlık Kurumlarında Maliyet Muhasebesi Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bir hastane yöneticisinin giderlerin farklı açılardan nasıl sınıflandırılacağını bilmesi niçin gereklidir?

Bir hastane yöneticisinin giderlerin farklı açılardan nasıl sınıflandırılacağını bilmesi ve bu giderleri izlemesi, hastanenin maliyet muhasebe sistemini doğru olarak oluşturmasına ve sağlıklı bir maliyet analizi yapabilmesine imkan sağlayacaktır.

Giderler sınıflandırılırken göz önünde bulundurulması gereken şeyler nelerdir?

Giderlerin sınıflandırılmasında; 

• Üretim (hizmet) maliyetlerinin hızlı, kolay ve sağlıklı bir biçimde hesaplanabilmesi, 
• Etkin bir gider kontrolüne olanak vermesi, 
• Planlama ve karar verme açısından hastane yöneticisinin gereksinimlerinin karşılanması göz önünde bulundurulmalıdır.

Giderler hangi ölçütlere göre sınıflandırılabilir?

Giderler aşağıdaki ölçütlere göre sınıflandırılmaktadır; 

• Türlerine göre, 
• İşletme fonksiyonlarına göre, 
• Gider yerlerine göre, 
• Gider yüklenicilerine göre, 
• Faaliyet hacmi ile ilişkisine göre, 
• Sorumluluk alanlarına göre, 
• Saptanma zamanlarına göre.

Tek Düzen Muhasebe Sisteminde de esas alınan giderler türlerine göre nasıl sınıflandırılır? 

• İlk Madde ve Malzeme Giderleri 
• İşçi Ücret ve Giderleri 
• Memur Ücret ve Giderleri 
• Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 
• Çeşitli Giderler 
• Vergi, Resim ve Harçlar 
• Amortisman ve Tükenme Payları 
• Finansman Giderleri

İlk madde ve malzeme giderleri nelerdir?

İşletme faaliyetlerinin yerine getirilmesi ve üretim ya da hizmeti ortaya çıkarmak amacıyla kullanılan ve tüketilen her türlü madde ve malzemelerdir. İlk madde ve malzeme giderleri arasında; 

• İlk madde giderleri, 
• Yardımcı madde giderleri, 
• İşletme malzemesi giderleri, 
• Ambalaj malzemesi giderleri, 
• Yedek parça giderleri, 
• Büro tüketim (kırtasiye) malzemesi giderleri, 
• Temizlik malzemesi giderleri gibi giderler yer alır.

 İlk madde ve malzeme giderleri kendi içinde kaça ayrılır?

Bu gider türü iki kısımdan oluşmaktadır: “ilk madde” sadece üretim (hizmet) faaliyetleri ile ilgili bir gider türü iken “malzeme” hem üretim (hizmet) hem de diğer işletme faaliyetleri için söz konusu olabilir.

İşçi nedir?

İş Kanunu’nda isçi, bir hizmet akdine dayanarak herhangi bir iste ücret karşılığı çalışan kişi olarak tanımlanmaktadır.

İşçi ücret ve giderleri neleri kapsar?

İşçi ücret ve giderleri; üretim ve diğer işletme faaliyetlerini yerine getirebilmek için İş Kanunu’na göre çalıştırılan işçiler adına tahakkuk ettirilen ücretler ve bunlarla ilgili her türlü giderleri kapsar. Bunlar arasında; 

• Brüt ücretler, 
• Fazla mesai, 
• Primler, ikramiyeler, 
• Nöbet ücretleri, 
• Sosyal Güvenlik Kurumu işveren primi, 
• Gece primi, 
• Sosyal yardımlar, 
• Eğitim giderleri, 
• Ek ödeme ve harcırahlar

gibi giderler yer alır.

Memur ücret ve giderleri neleri kapsar?

İşletme faaliyetlerini yerine getirmek için çalıştırılan aylıklı yönetici, memur, büro çalı-sanları ve benzeri personele ait ücret ve bunlarla ilgili her türlü giderler bu kapsamda yer alır. Doktor, hemşire ve hasta bakıcılara tahakkuk ettirilen ücretler, hastane işletmeleri açısından, memur ücret ve giderleri olarak kabul edilmektedir. İşçi ücret ve giderleri arasında sayılan giderler, memur ücret ve giderleri arasında da yer alır. Sadece devlet memuru kapsamında çalışanlarla ilgili emekli sandığı aidatları da bu gider türü içinde yer alır.

Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler neleri kapsar?

Sağlık hizmetlerinin yerine getirilmesi ve işletme faaliyetlerini sürdürmek için işletme dışı kurum ve kuruluşlardan sağlanan her türlü fayda ve hizmetler için yapılan giderleri kapsar. Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler arasında; 

• Elektrik, su ve doğal gaz giderleri, 
• Haberleşme ve iletişim giderleri, 
• Dışarıdan sağlanan bakım onarım hizmetleri, 
• Kurum dışından sağlanan temizlik hizmetleri giderleri, 
• Güvenlik hizmetleri giderleri, 
• Beslenme hizmetleri giderleri, 
• Danışmanlık hizmetleri giderleri, 
• Pazarlama faaliyetleri için alınan hizmetlerin giderleri gibi giderler yer alır.

Çeşitli giderler neleri kapsar?

İşletme faaliyetlerinin sürdürülebilmesi için yapılması gerekli olan diğer giderler olarak açıklanır. Çeşitli giderler arasında; 

• Sigorta giderleri, 
• Kira giderleri, 
• Sergi ve reklam giderleri, 
• Temsil ve ağırlama giderleri, 
• Dava, icra ve noter giderleri, 
• Aidat giderleri gibi giderler yer alır.

Vergi, resim ve harçlar neleri kapsar?

İşletme faaliyetlerini yürütmek amacıyla mevzuat gereğince tahakkuk ettirilen gider niteliğindeki vergi, resim ve harçların yer aldığı gider grubudur. Vergi, resim ve harç giderleri arasında; 

• Emlak vergisi,
• Motorlu taşıtlar vergisi,
• Taşıt alım vergisi, 
• Damga vergisi, 
• Tapu harçları, 
• Dış ticaret harçları, 
• Belediye resimleri

gibi giderler yer alır

Amortisman ve tükenme payları neleri kapsar?

Hastane işletmesinin aktifine kayıtlı makine, teçhizat, taşıt, demirbaş, bina ve tesisleri ile diğer tüm maddi, maddi olmayan ve özel tükenmeye tabi varlıkları için hesaplanan amortisman giderleri bu grupta yer alır.

Finansman giderleri arasında neler bulunur?

İşletmenin yabancı kaynak kullanımı nedeniyle ortaya çıkan faiz, komisyon, kur farkı gibi giderler bu grupta yer alır.

İşletmeler temelde hangi fonksiyonları yerine getirirler?

Temelde işletmeler; satın alma, üretim, araştırma ve geliştirme, pazarlama, yönetim ve finansman gibi işlevleri (fonksiyonları) yerine getirirler.

İşletme fonksiyonlarına göre giderler nelerdir?

• Satın Alma (Tedarik) Giderleri 
• Üretim Giderleri 
• Araştırma ve Geliştirme Giderleri 
• Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri 
• Genel Yönetim Giderleri 
• Finansman Giderleri

Satınalma giderleri nelerden oluşur?

Sunulan sağlık hizmetlerinin kesintisiz bir şekilde devam ettirilmesi ve işletme faaliyetlerini sürdürmek amacıyla kullanılmak veya satılmak üzere satın alınan mal ve hizmetlerin alımı için yapılan giderlerden oluşur.

 Üretim giderleri neleri kapsar? 

İşletmenin üretim ya da hizmet fonksiyonunu yerine getirmesi için ortaya çıkan tüm giderler bu grupta yer alır. Bu giderler direkt ilk madde ve malzeme, direkt isçilik ve genel üretim giderleri olarak da bölümlenebilir. Üretim ya da hizmet fonksiyonunun yerine getirilmesi için yapılan ilk madde ve malzeme giderleri, isçi ücret ve giderleri, memur ücret ve giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, vergi, resim ve harçlar, amortisman ve tükenme payları ile çeşitli giderler işletmenin üretim giderlerini oluştururlar.

Araştırma ve geliştirme giderleri nelerdir? 

İşletmelerin araştırma ve geliştirme faaliyetlerini yerine getirirken yaptığı giderlerin tamamı, araştırma ve geliştirme giderleri olarak ifade edilir. Hastane işletmelerinde uygulanan teşhis ve tedavi yöntemlerini geliştirmek, maliyetlerini düşürmek, yeni tedavi yöntemleri bulmak, ameliyatlarda kullanılan teçhizatların yenilerinin ve mevcutlarının geliştirilmesine ilişkin araştırmalar yapmak, yeni ilaçlar bulmak gibi faaliyetler için yaptıkları giderler, araştırma ve geliştirme gideri olarak kabul edilebilir.

Araştırma ve geliştirme fonksiyonunun yerine getirilmesi için yapılan malzeme giderler iş, isçi ücret ve giderleri, memur ücret ve giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, vergi, resim ve harçlar, amortisman ve tükenme payları ile çeşitli giderler işletmenin araştırma ve geliştirme giderlerini oluştururlar.

Pazarlama, satış ve dağıtım giderleri neleri kapsar?

Üretim sürecinin tamamlanmasıyla ortaya çıkan ürün veya hizmetin ortaya çıktığı andan tüketicilere teslimine kadar pazarlama, satış ve dağıtım faaliyetlerine ilişkin yapılan tüm giderler bu fonksiyonla ilgili giderleri oluşturur. Pazarlama, satış ve dağıtım fonksiyonunun yerine getirilmesi için yapılan malzeme giderleri, isçi ücret ve giderleri, memur ücret ve giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, vergi, resim ve harçlar, amortisman ve tükenme payları ile çeşitli giderler işletmenin pazarlama, satış ve dağıtım giderlerini oluştururlar.

Genel yönetim giderleri neleri kapsar?

İşletmelerin yönetim fonksiyonunu yerine getirebilmek için yapmış olduğu işletme politikasının tayini, organizasyon ve kadro kurulusu, büro hizmetleri, kamu ilişkileri, güvenlik, hukuk isleri, personel isleri ile muhasebe ve mali isler servislerinin giderleri genel yönetim giderleri olarak kabul edilir. Hastanenin esas faaliyeti ile doğrudan ilişkili olan, fakat sağlık hizmetleri faaliyetleri dışındaki genel giderler genel yönetim giderleri olarak adlandırılabilir. Genel yönetim fonksiyonunun yerine getirilmesi için yapılan malzeme giderleri, isçi ücret ve giderleri, memur ücret ve giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, vergi, resim ve harçlar, amortisman ve tükenme payları ile çeşitli giderler işletmenin genel yönetim giderlerini oluştururlar.

Finansman giderleri neleri kapsar?

İşletmelerin kısa ve uzun vadeli borç kaynaklarını bulma görevi olan finansman bölümünün bu kaynakları sağlarken katlandıkları faiz, komisyon ve kur farkları gibi giderler finansman giderlerini oluşturmaktadır.

Gider yeri nedir?

Gider yeri, herhangi bir faaliyetin gerçekleştirildiği ve maliyet merkezi olarak tanımlanan bir alandır. Gider yeri (maliyet merkezi), bir hastane işletmesinde oluşan maliyetlerin biriktiği ve kontrol altına alındığı is istasyonları veya faaliyet yerleridir

Gider yerleri ne işe yarar?

Gider yerleri, giderlerin planlanmasını, denetlenmesini ve dengeli bir biçimde toplanıp dağıtılmasını sağlar.

Gider yerlerinin sınıflandırılmasında ve isimlendirilmesinde ne gibi yöntemler kullanılır?

Bu yöntemler aşağıdaki gibi sıralanabilir: 

• Yerel bölümleme: Yer bakımından aynı özellikleri taşıyan veya diğerlerinden be-lirli fiziksel unsurlarla ayrılabilen yerlerden her biri, tek tek veya gruplandırılarak bir gider yeri olarak kabul edilir. Bu ayrımda temel ölçüt fiziksel mekândır. Örneğin, hastanenin her bir katının ayrı bir gider yeri olarak sınıflandırılması gibi. 
• Fonksiyonel Bölümleme: Bu esasa göre aynı isi yapan personel, araç ve gereçten oluşan her birim, ayrı bir gider yeri olarak kabul edilir. Burada temel ölçüt mekân değil, mekânda yapılan istir. Örneğin, bir kattaki dâhiliye kliniğinin bir gider yeri olarak sınıflandırılması gibi. 
• Sorumluluklara Göre Bölümleme: Bu esasa göre ise, basında sorumlu bir yöneticisi bulunan her örgüt birimi ayrı bir gider yeri olarak kabul edilir.

Gider yerleri nasıl sınıflandırılır?

Gider yerlerinin sınıflandırılmasında Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nin sekizli sınıflaması temel alınmaktadır. Buna göre gider yerleri; 

• Esas Üretim Gider Yerleri Giderleri 
• Yardımcı Üretim Gider Yerleri Giderleri 
• Yardımcı Hizmet Gider Yerleri Giderleri 
• Yatırım Gider Yerleri Giderleri 
• Üretim Yerleri Yönetimi Gider Yerleri Giderleri 
• Araştırma ve Geliştirme Gider Yerleri Giderleri 
• Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gider Yerleri Giderleri 
• Genel Yönetim Gider Yerleri Giderleri Şeklinde sınıflandırılmaktadır.

Gider yüklenicisi kimler olabilir?

Gider yüklenicisi, giderlerin yükleneceği çıktılar (ürünler veya hizmetler) olabileceği gibi gider yerleri (bölümler) de olabilir.

 Giderler, üretilen ürünlere ya da gider yerlerine yüklenmesi açısından kaça ayrılır?

Giderler, üretilen ürünlere ya da gider yerlerine yüklenmesi açısından, 

• Direkt (dolaysız) giderler, 
• Endirekt (dolaylı) giderler

olmak üzere ikiye ayrılırlar.

Bir giderin direkt ya da endirekt olması neye göre belirlenir?

Bir giderin direkt ya da endirekt olması, gider ile gider yüklenicisi arasındaki ilişkiye bağlıdır. Gider ile giderin yükleneceği ürün (hizmet) ya da gider yeri arasında doğrudan bir ilişki kurulabiliyorsa, gider direkt niteliktedir, değil ise endirekt niteliktedir.

Direkt giderler nelerdir?

Hastane işletmelerinde hizmetlerin sunulmasında kullanılan ve herhangi bir dağıtım anahtarına ihtiyaç duyulmadan dağıtılan giderler, direkt giderler olarak kabul edilir. Otelcilik hizmet inde ranza, çarşaf ve nevresim giderleri, ameliyat hizmetlerinde narkoz, tıbbî ve sarf malzemeleri ile doktor ve diğer sağlık hizmeti çalışanlarına ilişkin giderler, eğitim hizmetinde ise eğitime tabi tutulan doktorlara ödenen ücretler ile bu eğitim sırasında harcanan tıbbî ve sarf malzemeleri direkt giderlere örnek olarak verilebilir.

Endirekt giderler nelerdir?

Hastane işletmelerinde sunulan hizmetlerin maliyetlerine direkt olarak verilemeyen, ancak dağıtım anahtarları yardımıyla ilgili hizmet üretim maliyetlerine dâhil edilebilen giderlerdir. Bu giderlere örnek olarak hastane binası ve ortak kullanıma tabi araç ve gereçlere ilişkin amortismanlar, güvenlik ve temizlik hizmeti sunan isçilere veya kuruluşlara ödenen isçilik giderleri gösterilebilir.

Bir gideri ürüne ya da hizmete yükleme açısından ele aldığımızda direkt ve endirekt giderler nasıl belirlenir?

Bir gideri ürüne ya da hizmete yükleme açısından ele aldığımızda, o giderin maliyetini hesaplamak istediğimiz ürün ya da hizmetle ilişkisine bakılır. Ürün ile doğrudan ilişkisi kurulabilen, hangi ürün için ne kadar harcandığı belirlenip izlenebilen giderler, direkt giderlerdir. Ürünle doğrudan ilişkisi kurulamayan, hangi ürün için ne kadar harcandığı doğrudan belirlenemeyen giderler, endirekt giderlerdir.

Bir gideri gider yerlerine yükleme açısından ele aldığımızda direkt ve endirekt giderler nasıl belirlenir?

Bir gideri gider yerlerine yükleme açısından ele aldığımızda, o giderin maliyetini hesaplamak istediğimiz gider yeri ile ilişkisine bakılır. Gider yerleri ile doğrudan ilişkilendirilebilen giderler, o gider yeri için direkt giderdir. Normal şartlar altında bir gider yerinde ortaya çıkan giderlerin tamamı o gider yeri için direkt giderdir. Bir gider yerinin hizmet aldığı diğer gider yerlerinden aldığı pay ise o gider yeri için endirekt gider olarak tanımlanır.

Giderler üretilen ürüne ya da hizmete yüklenmeleri açısından nasıl sınıflandırılırlar?

Bu şekilde sınıflandırmada giderler; 

• Direkt İlk madde ve Malzeme Giderleri, 
• Direkt İşçilik Giderleri, 
• Genel Üretim Giderleri

şeklinde üç gruba ayrılmaktadır.

Direkt ilk madde ve malzeme giderleri nelerdir? 

Üretim veya hizmetle ilgili ilk madde ve malzeme tüketimleri incelendiğinde, bunların ürün (hizmet) ile ilişkisi doğrudan doğruya kurulabilenleri, hangi ürün için ne kadar kullanıldığı kolaylıkla tespit edilenleri “direkt ilk madde ve malzeme giderleri” olarak adlandırılır. Sağlık hizmetleri sonucunda ortaya çıkan hizmetle doğrudan ve kolay bir şekilde bağlantısı kurulabilen ve hizmetin maliyetine doğrudan yüklenebilen madde ve malzemeler, direkt ilk madde ve malzeme giderlerini oluşturur.

Endirekt malzeme giderleri nelerdir?

Ürünle (hizmetle) doğrudan doğruya ilişkisi kurulamayan ya da tespit edilmesi ekonomik olmayanlar ise “endirekt malzeme giderleri” olarak nitelendirilir. Sağlık hizmetleri sonucunda ortaya çıkan hizmetle dolaylı (endirekt) şekilde bağlantısı kurulabilen, genellikle ortak niteliğe sahip harcamalar endirekt malzeme giderleri olarak sınıflandırılır.

Direkt işçilik giderleri nelerdir?

Üretim veya hizmetle ilgili isçilik giderleri incelendiğinde, bunların ürün (hizmet) ile ilişkisi doğrudan doğruya kurulabilenleri, hangi ürün (hizmet) için ne kadar çalışıldığı izlenebilen isçilikler direkt nitelikte olup bunlara ilişkin yapılan ödeme veya tahakkuklar “direkt işçilik giderleri” olarak adlandırılır. Bir sağlık kurumunun temel faaliyet konusu olan sağlık hizmetlerini yerine getirmek için fiziksel, zihinsel veya el becerisi ile çalışanlar tarafından gerçekleştirilen ve sunulan hizmete doğrudan yüklenebilen işçilik türü, direkt işçilik giderlerini oluşturur. Doktor, hemşire, hasta bakıcı, röntgen teknisyeni ve benzeri çalışanların ücretleri sağlık kurumlarında direkt isçilik giderleri için örnek verilebilir.

Endirekt işçilik giderleri nelerdir?

Direkt işçilik giderleri dışındaki üretimle (hizmetle) ilgili işçilikler “endirekt işçilik giderleri” olarak ifade edilir ve genel üretim giderleri içinde gösterilir. Genellikle sağlık hizmeti ile doğrudan ilgili olmayan, sağlık hizmetiyle ilgisi olsa da sunulan hizmetlere birtakım dağıtım anahtarları kullanılarak yüklenebilen, fiziksel veya el becerisi ile ilgili olan isçilik türleri endirekt isçilik giderleri arasında sayılabilir. Bakım- onarım, temizlik, çamaşırhane, aşçılar, poliklinik veya klinik büro elemanları ve benzeri çalışanların ücretleri endirekt isçilik giderleri olarak nitelendirilir.

 Genel üretim giderleri neleri kapsar? 

Direkt ilk madde ve malzeme giderleri ve direkt işçilik giderleri dışında kalan ürün ve hizmetin üretimiyle ilgili tüm giderler “genel üretim giderleri” olarak adlandırılır. Sunu unutmamak gerekir ki, bir giderin genel üretim gideri olabilmesi için mutlaka üretimle ilgisi olması gerekir. Genel üretim giderleri arasında; endirekt malzeme giderleri, endirekt isçilik giderleri, memur ücret ve giderleri, dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler, çeşitli giderler, amortisman ve tükenme payları ile vergi, resim ve harçlar yer alır.

Hastane işletmelerinde faaliyet hacmi ölçüsü neler olabilir?

Hastane işletmelerinde faaliyet hacmi ölçüsü, hizmet verilen hasta sayısı, ameliyat sayısı, yatak sayısı veya çekilen röntgen filmi sayısı olabilir.

Giderler faaliyet hacmi ile ilişkilerine göre kaça ayrılır?

Giderler faaliyet hacmi ile ilişkilerine göre; 

• Sabit giderler, 
• Değişken giderler, 
• Karma giderler

şeklinde üç gruba ayrılır.

Sabit gider nedir?

Belirli bir zaman dilimi ve belli bir kapasite düzeyi içinde faaliyet hacmindeki değişmelerden etkilenmeyen, toplam tutarı değişmeyen giderler sabit giderler olarak tanımlanır. Faaliyet hacminde, artış veya azılış olması sabit giderlerde artış veya azalışa neden olma-maktadır. Örneğin; amortisman giderleri, kira giderleri, yöneticilerin maaşları sabit gider niteliğindedir

Sabit giderler kaça ayrılır?

Sabit giderler, yapısal sabit giderler ve programlanmış sabit giderler olarak ikiye ayrılabilir.

Yapısal sabit giderler nelerdir?

İşletmelerin faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli olan ve işletme yöneticilerinin kısa dönemde alacakları kararlardan etkilenmeyen giderlerdir. Örneğin; maddi duran varlıkların amortisman giderleri, yöneticilerin ücretleri ve kira giderleri gibi.

Programlanmış sabit giderler nelerdir?

Belli bir faaliyet dönemi için harcanacak tutarları üst kademe yöneticileri tarafından saptanabilen giderlerdir. Programlanmış giderler bütçeye konulan ödenekler içinde bölüm yöneticileri tarafından yapılan giderlerdir. Örneğin; reklam giderleri, araştırma ve geliştirme giderleri gibi.

Faaliyet hacmi ile birim başına sabit gider arasındaki ilişki nasıldır?

Faaliyet hacmi artıkça birim basına sabit gider düşmektedir.

Değişken giderler nelerdir?

Faaliyet hacminde meydana gelen değişme karşısında, toplam tutarı aynı yönde değişim gösteren giderlere değişken giderler denir. Değişken giderler, sabit giderlerin aksine, faaliyet hacmindeki değişmelerden etkilenen giderlerdir. Değişken giderler faaliyet hacmiyle doğrudan doğruya ilişkili ve aynı oranda değişme gösterirler. Bir başka ifadeyle, faaliyet hacminin artmasıyla artan, azalması karşısında da azalış eğilimi gösteren giderlerdir. Değişken giderlere örnek olarak, direkt ilk madde ve malzeme ile direkt isçilik giderleri verilebilir. Ameliyat hizmetlerindeki değişken giderlere, kullanılan tıbbî ve sarf malzemeleri örnek verilebilir

Değişken giderlerle faaliyet hacmi başına düşen birim değişken gider arasında nasıl bir ilişki vardır?

Değişken giderlerin toplam tutarı faaliyet hacmi ile aynı yönde değişim gösterirken, faaliyet hacmi başına düşen birim değişken gider sabit kalır. Diğer bir ifadeyle, toplam değişken giderler, faaliyet hacmi karsısında değişirken birim basına sabit kalmaktadır.

Karma giderler nelerdir?

Sabit ve değişken unsurları aynı anda içeren giderler, karma giderler olarak adlandırılır. Bir başka ifadeyle, bu giderler ne tam anlamıyla sabit ne de tam anlamıyla değişkendir.

Karma giderler kaça ayrılır?

Karma giderleri; 

• Yarı değişken giderler, 
• Yarı sabit giderler

şeklinde iki gruba ayırmak mümkündür

Yarı değişken giderler nelerdir?

Faaliyet hacmi sıfır olsa bile varlığını koruyan sabit kısım ve faaliyet hacmiyle aynı yönde değişen değişken kısımdan oluşan giderlere yarı değişken gider adı verilir. Bir başka ifadeyle, yarı değişken giderlerin bir kısmı sabit, bir kısmı ise değişken özellik gösterir. Sağlık kurumlarında ortaya çıkan bakım onarım giderleri, temizlik malzemesi tüketimi yarı değişken giderlere örnek olarak verilebilir.

Yarı sabit giderler nelerdir?

Yarı sabit giderler belirli bir faaliyet düzeyinde sabit, bu faaliyet düzeyi aşıldığında basamaksal artış gösteren, sıçrama yapan giderlerdir. Bu tür giderlere basamaksal bir görüntüleri olduğundan basamaklı giderler adı da verilmektedir. Örneğin, hastane işletmesi kullandığı bir röntgen cihazının yanına, ikinci bir röntgen cihazı alıp kullanırsa, yeni röntgen cihazının da amortismanı söz konusu olacak, bu durumda sabit gider niteliğindeki amortisman giderleri iki katına çıkacak ve basamaksal artış gösterecektir.

 Giderlerin faaliyet hacmi ile ilişkilendirilmesinde ki temel amaç nedir?

Giderlerin faaliyet hacmi ile ilişkilendirilmesinde ki temel amaç, işletmenin toplam gider fonksiyonunun elde edilmesidir

Sorumluluk merkezleri açısından giderler kaça ayrılır?

Sorumluluk merkezleri açısından giderler; 

• Kontrol edilebilen giderler, 
• Kontrol edilemeyen giderler

olarak iki gruba ayrılabilir.

Kontrol edilebilen giderler nelerdir?

Belli bir sorumluluk biriminin yöneticisinin kararları doğrultusunda etkileyebildiği giderler, o birim yöneticisi açısından kontrol edilebilir bir giderdir. Sağlık kurumlarında, sorumlu yöneticinin karar ve faaliyetlerinden etkilenen, yani ilgili birim/bölüm için kontrol altında tutulabilen giderler kontrol edilebilen giderlerdir

Kontrol edilemeyen giderler nelerdir?

Bu tür giderler belli bir birim yöneticisinin kararları ile etkileyemediği ve kontrolü dışında kalan giderlerdir. Sağlık kurumlarında birimin sorumlu yöneticisinin karar ve faaliyetlerinden etkilenmeyen kira giderleri bu tür giderlere örnek verilebilir.

Giderler saptanma zamanına göre kaça ayrılır?

Giderler saptanma zamanına göre; fiilî giderler, standart giderler ve tahmini giderler olmak üzere üçe ayrılabilir

Fiili giderler nelerdir?

Bu tür giderler katlanılmış, yani gerçekleşmiş giderlerdir. Doktor, hemşire ve diğer personele ödenmiş ücretler, yatan hastalar için harcanmış yemek ve temizlik malzemelerine ilişkin giderler, ameliyatlarda kullanılan malzemelere ilişkin giderler bu tür giderlere örnek verilebilir.

Standart giderler nelerdir?

Belli bir zaman aralığında ve kapasitede ortaya çıkması beklenen giderlerdir. Faaliyet yapılmadan önce bilimsel yöntemlerden yararlanarak belirlenen giderler standart giderlerdir. Hastane işletmelerinde kullanılması zordur.

Tahmini giderler nelerdir?

Bu giderler de belli bir zaman aralığında ve kapasitede ortaya çıkması beklenen giderler olarak tanımlanır. Standart giderlerden farklı olarak bu giderlerin belirlenmesinde daha çok sezgi, tecrübe ve tahminlerden yararlanılır.

“7 Maliyet Hesapları” kaça ayrılır?

 “7 Maliyet Hesapları” ise kendi içinde büyük ve orta çapta işletmeler ve küçük işletmelere yönelik olmak üzere 7/A ve 7/B şeklinde iki ayrı seçeneğe sahiptir. 7/A seçeneği büyük ve orta çapta üretim ve hizmet işletmeleri için, 7/B seçeneği ise küçük çaptaki üretim ve hizmet işletmeleri ile ticaret işletmeleri için hazırlanmıştır.

Hastane işletmeleri hangi seçeneği kullanırlar?

Hastane işletmeleri büyük ölçekli kuruluşlar olduklarından 7/A seçeneğini kullanmak zorundadırlar.

 7/A seçeneğine göre giderler nasıl kaydedilir?

7/A seçeneğine göre, giderler bir taraftan yapıldıkları anda ilgili büyük defter hesaplarına “Fonksiyon Esasına” göre kaydedilirken aynı zamanda yardımcı defterlerde hem çeşit hem de gider yerleri açısından izlenebilecek şekilde kaydedilmektedir.

7/A seçeneğinde yer alan hesaplar kaç gruba ayrılır?

7/A seçeneğinde yer alan hesaplar; gider hesapları, gider yansıtma hesapları ve fark hesapları olmak üzere üç ana gruptan oluşmaktadır.

7/A seçeneğinde “gider çeşitleri yardımcı hesaplarının” kodlanmasında nasıl bir sınıflama esas alınmıştır?

• 0 – İlk Madde ve Malzeme 
• 1 – İşçi Ücret ve Giderleri 
• 2 – Memur Ücret ve Giderleri 
• 3 – Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 
• 4 – Çeşitli Giderler 
• 5 – Vergi, Resim ve Harçlar 
• 6 – Amortisman ve Tükenme Payları 
• 7 – Finansman Giderleri 

7/B seçeneğine göre giderler nasıl kaydedilir?

Bu seçeneğe göre giderler, defter-i kebirde (büyük defter) “Çeşit Esasına” göre kaydedilir.

7/B seçeneğinde yer alan hesaplar nelerdir?

• 790 İlk Madde ve Malzeme Giderleri 
• 791 İşçi Ücret ve Giderleri 
•  792 Memur Ücret ve Giderleri 
• 793 Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 
• 794 Çeşitli Giderler 
• 795 Vergi, Resim ve Harçlar 
• 796 Amortisman ve Tükenme Payları 
• 797 Finansman Giderleri 
• 798 Gider Çeşitleri Yansıtma Hesapları 
• 799 Üretim Maliyeti Hesab

Giderlerin sınıflandırılmasında göz önünde bulundurulması gereken unsurlar nelerdir?

• Üretim (hizmet) maliyetlerinin hızlı, kolay ve sağlıklı bir biçimde hesaplanabilmesi,
• Etkin bir gider kontrolüne olanak vermesi,
• Planlama ve karar verme açısından hastane yöneticisinin gereksinimlerinin karşılanması göz önünde bulundurulmalıdır.

Giderler hangi ölçütlere göre sınıflandırılmaktadır?

• Türlerine göre,
• İşletme fonksiyonlarına göre,
• Gider yerlerine göre,
• Gider yüklenicilerine göre,
• Faaliyet hacmi ile ilişkisine göre, 
• Sorumluluk alanlarına göre, 
• Saptanma zamanlarına göre.

Gider türlerine göre giderler nelerdir?

• İlk Madde ve Malzeme Giderleri
• İşçi Ücret ve Giderleri 
• Memur Ücret ve Giderleri
• Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler 
• Çeşitli Giderler 
• Vergi, Resim ve Harçlar 
• Amortisman ve Tükenme Payları 
• Finansman Giderleri

İlk madde ve malzeme giderleri arasında hangi giderler yer alır?

• İlk madde giderleri,
• Yardımcı madde giderleri, 
• İşletme malzemesi giderleri, 
• Ambalaj malzemesi giderleri, 
• Yedek parça giderleri, 
• Büro tüketim (kırtasiye) malzemesi giderleri, 
• Temizlik malzemesi giderleri gibi giderler yer alır.

İşçi ücret ve giderleri arasında hangi giderler yer almaktadır?

• Brüt ücretler,
• Fazla mesai,
• Primler, ikramiyeler,
• Nöbet ücretleri, 
• Sosyal Güvenlik Kurumu işveren primi, 
• Gece primi, 
• Sosyal yardımlar, 
• Eğitim giderleri, 
• Ek ödeme ve harcırahlar

Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler arasında hangi giderler yer almaktadır?

• Elektrik, su ve doğal gaz giderleri, 
• Haberleşme ve iletişim giderleri, 
• Dışarıdan sağlanan bakım onarım hizmetleri, 
• Kurum dışından sağlanan temizlik hizmetleri giderleri, 
• Güvenlik hizmetleri giderleri, 
• Beslenme hizmetleri giderleri, 
• Danışmanlık hizmetleri giderleri, 
• Pazarlama faaliyetleri için alınan hizmetlerin giderleri gibi giderler yer alır.

Çeşitli giderler hangi giderleri kapsamaktadır?

Çeşitli giderler arasında; 

• Sigorta giderleri, 
• Kira giderleri, 
• Sergi ve reklam giderleri, 
• Temsil ve ağırlama giderleri, 
• Dava, icra ve noter giderleri,
• Aidat giderleri gibi giderler yer alır.

Vergi, resim ve harç giderleri hangi tür giderlerden oluşmaktadır?

Vergi, resim ve harç giderleri arasında;

• Emlak vergisi, 
• Motorlu taşıtlar vergisi, 
• Taşıt alım vergisi,
• Damga vergisi,
• Tapu harçları, 
• Dış ticaret harçları, 
• Belediye resimleri gibi giderler yer alır.

Amortisman nedir açıklayınız.

Amortisman, işletmelerin faaliyetlerini sürdürmek için bir yıldan uzun süre kullandıkları varlıkları ile ilgili ortaya çıkan eskime, yıpranma paylarını belirleme işlemidir.

İşletme fonksiyonlarına göre giderler hangileridir?

• Satın Alma (Tedarik) Giderleri 
• Üretim Giderleri 
• Araştırma ve Geliştirme Giderleri 
• Pazarlama, Satış ve Dağıtım Giderleri 
• Genel Yönetim Giderleri
• Finansman Giderler

Hastane işletmelerinde gider yerlerinin belirlenmesinde, fonksiyonel bölümleme temel olarak kullanılmaktadır. Gider yerlerinin sınıflandırılmasında ise Tekdüzen Muhasebe Sistemi’nin sekizli sınıflaması temel alınmaktadır. Buna göre gider yerleri nelerdir?

• Esas Üretim Gider Yerleri Giderleri
• Yardımcı Üretim Gider Yerleri Giderleri 
• Yardımcı Hizmet Gider Yerleri Giderleri
• Yatırım Gider Yerleri Giderleri
• Üretim Yerleri Yönetimi Gider Yerleri Giderleri
• Araştırma ve Geliştirme Gider Yerleri Giderleri
• Pazarlama, Satış ve Dağıtım Gider Yerleri Giderleri
• Genel Yönetim Gider Yerleri Giderleri

İşletmeler gider yerlerini belirlerken genelde işletmenin organizasyon şemalarını esas alırlar. Ancak gider yerlerinin sınıflandırılmasında ve isimlendirilmesinde bazı yöntemler de uygulanmaktadır. Bu yöntemler nelerdir?

Bu yöntemler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

•  Yerel bölümleme: Yer bakımından aynı özellikleri taşıyan veya diğerlerinden belirli fiziksel unsurlarla ayrılabilen yerlerden her biri, tek tek veya gruplandırılarak bir gider yeri olarak kabul edilir. Bu ayrımda temel ölçüt fiziksel mekândır. Örneğin, hastanenin her bir katının ayrı bir gider yeri olarak sınıflandırılması gibi. 
• Fonksiyonel Bölümleme: Bu esasa göre aynı işi yapan personel, araç ve gereçten oluşan her birim, ayrı bir gider yeri olarak kabul edilir. Burada temel ölçüt mekân değil, mekânda yapılan iştir. Örneğin, bir kattaki dâhiliye kliniğinin bir gider yeri olarak sınıflandırılması gibi.
• Sorumluluklara Göre Bölümleme: Bu esasa göre ise, başında sorumlu bir yöneticisi bulunan her örgüt birimi ayrı bir gider yeri olarak kabul edilir.

Yükleme biçimlerine göre giderler hangileridir?

• Direkt (Dolaysız) Giderler 
• Endirekt (Dolaylı) Giderler

Endirekt (dolaylı) giderler nelerdir? Örnek vererek açıklayınız.

Hastane işletmelerinde sunulan hizmetlerin maliyetlerine direkt olarak verilemeyen, ancak dağıtım anahtarları yardımıyla ilgili hizmet üretim maliyetlerine dâhil edilebilen giderlerdir. Bu giderlere örnek olarak hastane binası ve ortak kullanıma tabi araç ve gereçlere ilişkin amortismanlar, güvenlik ve temizlik hizmeti sunan işçilere veya kuruluşlara ödenen işçilik giderleri gösterilebilir.

Giderleri üretilen ürüne ya da hizmete yüklenmeleri açısından farklı bir şekilde sınıflandırmak da mümkündür. Bu şekilde sınıflandırmada giderler kaç gruba ayrılır ve nelerdir?

Bu şekilde sınıflandırmada giderler;

• Direkt İlk Madde ve Malzeme Giderleri,
• Direkt İşçilik Giderleri,
• Genel Üretim Giderleri şeklinde üç gruba ayrılmaktadır

Faaliyet hacmi ile ilişkilerine göre giderler kaç gruba ayrılır ve bunlar nelerdir?

Giderler faaliyet hacmi ile ilişkilerine göre;

• Sabit giderler, 
• Değişken giderler, 
• Karma giderler şeklinde üç gruba ayrılır.

Sabit giderler ise; kendi içinde ikiye ayrılabilir. Bunlar nelerdir örnek vererek açıklayınız.

Sabit giderler ise; kendi içinde, yapısal sabit giderler ve programlanmış sabit giderler olarak ikiye ayrılabilir.

Yapısal Sabit Giderler: İşletmelerin faaliyetlerini sürdürebilmesi için gerekli olan ve işletme yöneticilerinin kısa dönemde alacakları kararlardan etkilenmeyen giderlerdir. Örneğin; maddi duran varlıkların amortisman giderleri, yöneticilerin ücretleri ve kira giderleri gibi.

Programlanmış Sabit Giderler: Belli bir faaliyet dönemi için harcanacak tutarları üst kademe yöneticileri tarafından saptanabilen giderlerdir. Programlanmış giderler bütçeye konulan ödenekler içinde bölüm yöneticileri tarafından yapılan giderlerdir. Örneğin; reklam giderleri, araştırma ve geliştirme giderleri gibi.

Karma giderler hangi tür giderlerdir ve bu giderlerin alt başlıkları nelerdir?

Sabit ve değişken unsurları aynı anda içeren giderler, karma giderler olarak adlandırılır. Bir başka ifadeyle, bu giderler ne tam anlamıyla sabit ne de tam anlamıyla değişkendir.

Karma giderleri;

• Yarı değişken giderler,
• Yarı sabit giderler şeklinde iki gruba ayırmak mümkündür.

Saptanma zamanına göre giderler hangileridir?

Saptanma Zamanına Göre Giderler

• Fiilî Giderler 
• Standart Giderler 
• Tahmini Giderler

7/A seçeneğinde yer alan hesaplar hangileridir?

7/A seçeneğinde yer alan hesaplar; gider hesapları, gider yansıtma hesapları ve fark hesapları olmak üzere üç ana gruptan oluşmaktadır.