Maliyet Muhasebesi Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

İşletmeler hangi durumlarda safha maliyeti sistemini kullanmalıdır?

Büyük miktarlarda, yığın hâlinde ve benzer (homojen) mamuller üreten işletmelerde, üretim maliyetlerinin hesaplanabilmesi için safha maliyeti sistemi kullanılmalıdır.

Safha maliyeti sistemini anlamak mümkün müdür?

Safha maliyeti sistemini daha iyi anlayabilmek, sistemin temelinde yatan faaliyetler ve bunların akışını anlamaya bağlıdır.

Safha maliyeti sistemi nasıl bir felsefe üzerine kurulmuştur?

Safha maliyeti sistemi; büyük miktarlarda yığın olarak üretilen mamullerin çeşitli aşamalardan (safhalardan) geçmesi ve her bir safhada mamule bir ya da daha fazla işlem uygulanarak yarı mamullerin tamamlanmış mamul hâline getirilmesi felsefesi üzerine kurulmuştur.

Safha kavramı yerine başka hangi kavram kullanılır?

Safha kavramı yerine kimi zaman “evre” kavramı da kullanılır. Bunun için sistem evre maliyeti sistemi olarak da adlandırılmaktadır.

Safha kavramı nasıl açıklanır?

Safha özel bir amaca ulaşmak için birbiri ile bağlantılı olarak çalışan faaliyetlerin gerçekleştiği üretim yerleridir.

Mamullerin üretilebilmesi için üretime devam edildiğinde her bir safhada ne gibi girdilere gereksinim duyulur?

Her bir safhada direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetlerine ilişkin girdilere gereksinim duyulmaktadır. Bir safhadaki işlemler tamamlandıktan sonra kısmen tamamlanmış olan mamuller yarı mamuller hâlinde bir sonraki safhaya devredilirler.

Safha maliyeti sistemi nasıl tanımlanır?

Safha maliyeti sistemi; bir veya birbirine benzeyen birkaç mamulün bir arada ve birbirini izleyen aşamalarda yığın ya da kitlesel olarak üretildiği işletmelerde, maliyetlerin safhalar (maliyet yerleri veya evreler) itibariyle biriktirilerek hesaplandığı bir sistemdir.

Safha maliyeti sistemi ne tür üretim işletmelerinde kullanılmaktadır?

Safha maliyeti sistemi, üretimin birbirine paralel ve zincirleme olarak bağlı safhalarda gerçekleştiği, devamlı olarak ve kitlesel bir tek ya da birkaç mamulün üretildiği işletmelerde kullanılmaktadır.

Safha maliyeti sisteminde birim maliyetlerinin hesaplanmasında hangi ölçütler büyük önem taşır?

Safha maliyeti sisteminde üretim faaliyetleri sırasında maliyetlerin toplanması ve toplanan maliyetlerin o dönem üretilen mamul miktarına bölünerek birim maliyetlerin hesaplanmasında “zaman” ve “yer” ölçütleri büyük önem taşımaktadır.

Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi ile ilk giren ilk çıkar maliyet yöntemleri karşılaştırıldıklarında aralarındaki farklılıklar nelerdir?

• Ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde dönem sonu stokları ilk giren ilk çıkar maliyet yöntemine göre daha yüksektir. Bu fark, çok önemli dönem sonu stoku bulunan işletmeler için çok daha büyük olabilir. • Üretimi tamamlanmış mamuller satıldıklarında, ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde satılan mamullerin maliyeti, ilk giren ilk çıkar maliyet yöntemine göre daha düşük olacağından, daha yüksek bir kârlılık ve buna bağlı olarak kurumlar vergisi ya da gelir vergisi tahakkuk edecektir. • İlk giren ilk çıkar yöntemi, cari dönemde ilk tamamlanan ve devredilen bütün mamullerin önceki dönemden devralınan daha yüksek maliyetli dönem başı yarı mamullerden ve dönem sonu yarı mamullerin de daha düşük maliyetli yalnızca cari dönemdeki birimlerden olduğunu varsaymaktadır. Buna karşılık ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi ise cari dönemde tamamlanan ve devredilen mamullerin daha düşük maliyetli ve dönem sonu yarı mamul stoklarının da daha yüksek maliyetli birimlerden oluştuğunu varsayarak birim eş değer mamul maliyetlerini düzeltmektedir. • Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi, ilk giren ilk çıkar yöntemi ile karşılaştırıldığında, cari dönemdeki birim eş değer mamul maliyetindeki azalış, cari dönemde tamamlanıp devredilen birim mamul maliyetlerine daha düşük, dönem sonu yarı mamul stoklarına ise daha yüksek olarak yansımaktadır.

Safha maliyeti sisteminde üretim maliyet unsurları nasıl ele alınır?

Safha maliyeti sisteminde üretim maliyet unsurları; direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetleri olarak ayrı ayrı ele alınabilir.

Safha maliyeti sisteminin özellikleri nelerdir?

• Safha maliyeti sistemi, mamullerin kitleler hâlinde üretildiği ve genellikle birbirini izleyen safhaların yer aldığı işletmelerde kullanılmaktadır. • Safha maliyeti sisteminde tüm mamullerin maliyetlemesi bir ortalamadan ibarettir. • Safha maliyeti sisteminde; arıza, bakım-onarım, mesai bitimi vb. durumlar dışında, üretim sürekli ve akış hâlindedir. • Safha maliyeti sisteminde, homojen, türdeş veya benzer karakterlere ve yapıya sahip olan mamuller üretilmektedir. • Safha maliyeti sisteminde üretim süreci safhalara ayrılmaktadır ve bu safhalar esas üretim maliyet yeri olarak tanımlanır. • Safha maliyeti sisteminde her safhanın toplam üretim maliyeti, mamul miktarları ve maliyetleri tamamlanma dereceleri dikkate alınarak eş değer birim türünden hesaplanır. • Safha maliyeti sisteminde; direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetleri önce safhalara sonra da mamullere yansıtılır. • Safha maliyeti sisteminde, maliyetler “üretim maliyeti raporu” düzenlenerek hesaplanmaktadır. • Safha maliyeti sisteminde; dönem başı ve dönem sonu yarı mamul stokları ile fire söz konusu olması durumunda, mamul miktarlarının hesaplanması bazı karmaşık durumları doğurur ve belli varsayımların kullanılmasını gerektirir. • Safha maliyeti sisteminde son safhada üretimi tamamlanmış nihai mamullerin toplam maliyeti, stok maliyeti olarak 152 MAMULLER HESABI’na, satılanlar da 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI’na aktarılır.

İşletmelerde dönem başı ve dönem sonu yarı mamullerin bulunması durumunda ne olur?

İşletmelerde dönem başı ve dönem sonu yarı mamullerin bulunması ve bunların diğer dönem maliyetlerini etkilemesi nedeniyle birim maliyetlerde farklılıklar olabilmektedir.

Beş temel basamakta maliyetleri doğru hesaplayabilmek için hangi yöntemler kullanılır?

Bu amaçla yaygın kullanılan yöntemler, ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi ve ilk giren ilk çıkar yöntemidir.

Safha kavramı üretim sistemi içinde hangi kavram ile eş değerdedir?

Safha kavramı, direkt ilk madde ve malzemenin mamul hâline gelinceye kadar üretim sistemi içinde hareket ettiği süreçteki “yer” kavramı ile eş değerdir.

Safha maliyeti sisteminde birim eş değer mamul maliyeti nedir?

Safha maliyet sisteminde sürekli üretim sürecinde üretim yapan işletmelerde her bir safhada toplanan maliyetlerin toplamı, o safhada üretilen mamul ya da mamul grubunun toplam üretim maliyetini oluşturmaktadır. Her safhanın toplam üretim maliyeti, o safhada üretilen toplam birime bölünerek, birim maliyet saptanır ve buna birim eş değer mamul maliyeti denir.

Safha maliyeti sisteminde direkt ilk madde ve malzemeye şekil veren direkt işçilik ve genel üretim maliyetleri tek bir maliyet unsuru olarak nasıl ifade edilir?

Safha maliyeti sisteminde; direkt ilk madde ve malzemeye şekil veren direkt işçilik ve genel üretim maliyetleri “şekillendirme” ya da “dönüştürme” maliyeti olarak tek bir maliyet unsuru olarak ifade edilebilmektedir.

İlk giren ilk çıkar maliyet yöntemi nedir?

Safha maliyeti sisteminde ilk giren ilk çıkar maliyet yönteminde, önceki dönemden devreden dönem başı yarı mamullerin üzerindeki maliyetler, cari dönemin üretim maliyetlerinden ayrı düşünülür. İlk giren ilk çıkar yöntemi, önceki dönemden devralınan yarı mamullerin önceki maliyetlerini cari dönemde ilk önce tamamlanıp devredilen birimlere yükler. Bununla birlikte bu yöntemde; dönem maliyetleri öncelikle dönemde üretimi tamamlanan dönem başı yarı mamullere, daha sonra cari dönemde üretimine yeni başlanan ve tamamlanıp devredilen mamullere ve dönem sonu yarı mamullere yüklenir. Bu nedenle, bu yöntemde dönem başı yarı mamullerin üretiminin ilk önce tamamlandığı ve dönem sonu yarı mamullerin son maliyetleri yansıttığı varsayılmaktadır. Bu yöntemin en belirgin özelliği, dönem başı yarı mamuller ile cari dönemde üretime başlanan birimlerin birbirinden ayrı tutulması esasıdır.

Safha maliyeti sisteminin yararları nelerdir?

• Safha maliyeti sisteminde, maliyetler her dönemin sonunda (genellikle ayın sonunda) düzenli olarak hesaplanabildiği için, yöneticilerin toplam ve birim maliyetlerle ilgili gereksinimi düzenli olarak karşılanmış olur. • Safha maliyeti sisteminde, üretilen mamullerin tek tip ve türdeş olması nedeniyle, birim ve toplam maliyetlerin hesaplanması daha sağlıklı ve kolaydır. • Safha maliyeti sistemi diğer maliyet sistemlerine göre daha yalın ve tekdüze olması nedeniyle daha düşük maliyetli, uygulaması kolay ve ekonomik bir sistemdir. • Safha maliyeti sistemi standart maliyet sistemine dayalı olarak kullanıldığında, yöneticilere maliyetlerle ilgili zamanlı bilgi sunabilmektedir.

Safha maliyeti sisteminin sakıncaları nelerdir?

• Safha maliyeti sistemi, özellikle fiili maliyet sistemine dayalı olarak uygulandığında, maliyetlerin ancak dönem sonlarında hesaplanabilmesi nedeniyle raporlamada gecikmeler yaşanabilir. • Mamullerin homojen olmaması durumunda, birim eş değer mamul miktarı ve maliyetlerin hesaplanması güçleşmekte ve sağlıksız hesaplamalar söz konusu olabilmektedir • Yarı mamul stokların bulunması ve bunların tamamlanma derecelerinin doğru belirlenememesi hâlinde, birim ve toplam maliyetlerin hesaplanmasında hatalar ortaya çıkabilmekte; stok ve satılan mamul maliyetleri bunlardan olumsuz etkilenebilmektedir.

Safha maliyeti ve sipariş maliyeti sistemleri arasındaki temel fark nedir?

Safha maliyeti ve sipariş maliyeti sistemleri arasındaki temel fark, mamul veya hizmetin birim maliyetini hesaplamada ortalama doğru maliyet yaklaşımıdır. Sipariş maliyeti sisteminde, her bir siparişin özelliğine göre farklı miktarda kaynak kullanılması nedeniyle hesaplanacak siparişin maliyeti doğru hesaplanamamaktadır. Bunun aksine, safha maliyeti sisteminde, seri olarak üretilen özdeş ya da homojen mamul veya hizmetlerin maliyetleri, her bir mamul için ayrı ayrı hesaplanmayarak üretilen tüm birimler için ortalama üretim maliyeti kullanılmaktadır.

Safha maliyeti sistemi ile sipariş maliyeti sistemi karşılaştırıldıklarında aralarındaki farklılıklar nasıl açıklanabilir?

• Sipariş maliyeti sisteminde birbirinden farklı mamul ya da hizmetler iş partileri şeklinde üretilirken, safha maliyeti sisteminde türdeş ya da birbirine çok benzeyen mamuller kesintisiz ve seri olarak büyük miktarlarda ve yığın olarak üretilmektedir. • Sipariş maliyeti sisteminde üretim maliyetleri siparişlerde toplanırken safha maliyeti sisteminde ise safhalarda toplanmaktadır. • Sipariş maliyeti sisteminde üretim maliyetleri; “sipariş maliyeti kartı”nda toplanırken safha maliyeti sisteminde ise “üretim maliyeti raporu”nda toplanmaktadır. • Sipariş maliyeti sisteminde bir üretim bölümünden diğerine maliyet transferi yapılmazken, safha maliyeti sisteminde bir safhada tamamlanan birimler daha sonraki işlemler için bir sonraki safhaya devredilir. Bu birimlere önceki safhadan yüklenen toplam maliyetler “önceki safhadan devralınan maliyet” olarak ifade edilmektedir. • Safha maliyeti sisteminde dönem sonu yarı mamullerin tamamlanma derecelerine göre kaç tamamlanmış mamule eşit olabileceği belirlenir ve bunlara “eş değer birim” adı verilir. Sipariş maliyeti sisteminde ise bütün maliyetler her bir sipariş için ayrı ayrı belirlendiğinden böyle bir işleme gereksinim duyulmamaktadır. • Safha maliyeti sisteminde birim maliyetler dönem sonlarında hesaplanırken sipariş maliyeti sisteminde sipariş maliyetinin hesaplanabilmesi için siparişlere ilişkin tüm maliyetlerin hesaplanmış olması ve üretimin tamamlanmış olması gerekmektedir. • Safha maliyeti sisteminde maliyet raporları safhalar dikkate alınarak hazırlanırken, sipariş maliyeti sisteminde ise safhalar bazında bir raporlamaya gereksinim duyulmamaktadır. • Safha maliyeti sistemi, özellikle fiili maliyet sistemine dayalı olarak uygulandığında, maliyetlerin ancak dönem sonlarında hesaplanabilmesi nedeniyle raporlamada gecikmeler yaşanabilir. • Sipariş maliyeti sisteminde “151 YARI MAMULLER-ÜRETİM HESABI”nın yardımcı hesapları siparişler olurken, safha maliyeti sisteminde ise yardımcı hesapları safhalar oluşturmaktadır.

Hangi tür işletmeler safha maliyeti sistemi yaklaşımından faydalanabilirler?

Birbiriyle özdeş ve sürekli olarak aynı hizmeti üreten işletmeler safha maliyeti sistemi yaklaşımından faydalanabilirler.

Özdeş ve sürekli tekrarlanabilen işlemler nelerdir?

Tahakkuk, postalama, banka çeki işleme, yağ değiştirme, biletleme, bagaj kontrolü, uçuş vb. işlemler, özdeş ve sürekli tekrarlanabilen hizmet işlemlerine örnek olarak gösterilebilir.

Safha maliyeti sisteminin de tam zamanlı üretim yaklaşımının temel felsefesi nedir?

Tam zamanında üretim yaklaşımının temel felsefesi, ilk madde ve malzemeye gereksinim duyulduğu anda ve miktarda tedarik edilmesidir.

Safha maliyeti sisteminde faaliyet temelli maliyetlemenin temel rolü nedir?

Faaliyet temelli maliyetlemenin temel görevi, hücreler ya da safhalara yüklenmiş genel üretim maliyetlerini safha ya da hücrelere atamaktır. Her bir safha ya da hücre, tek bir mamulün üretilmesine tahsis edildiği için, safhada gerçekleşen genel üretim maliyetleri yalnızca o mamule yüklenir.

Her bir safhada tamamlanan üretim ile yapılan işin ortak bir noktada buluşabilmesi için neye gereksinim vardır?

Her bir safhada tamamlanan üretime ve yapılan işe ilişkin ortak bir noktada buluşturacak ortak bir ölçüye gereksinim duyulmaktadır.

Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi nedir?

Ağırlıklı ortalama maliyet yönteminde, dönem başı yarı mamullerin cari dönemde başlanıp cari dönemde tamamlandığı varsayılmaktadır. Bu varsayım, dönem başı yarı mamullerin önceki dönem maliyetlerinin ve önceki dönemde yapılan üretim işlemlerinin cari dönemde yapılmış gibi kabul edilmesini esas almaktadır. Birim eş değer mamul miktarlarının hesaplanması, dönem başı yarı mamul olmadığı durumlardaki gibi, tamamlanan ve dönem sonu yarı mamullerin miktarına ve tamamlanma derecelerine göre yapılmaktadır. Dönem içinde tamamlanan ve dönem sonu yarı mamullerin tamamının cari dönemde başlanan miktarlardan olduğu kabul edilir. Birim eş değer mamul maliyetlerinin hesaplanmasında ise dönem başı yarı mamullerin önceki dönem maliyetleri cari dönemde katlanılan maliyetlere eklenerek eş değer mamul miktarlarına bölünür.

Safha maliyeti sisteminde beş temel aşama kullanılarak maliyetler nasıl belirlenir?

1. Basamak: Fiziki akımların belirlenmesidir. Üretime giren ve üretimden çıkan toplam üretim miktarlarının akışını gösterir ve giren miktar ile çıkan miktarın eşitlenmesi gerekir. 2. Basamak: Eş değer birim miktarlarının hesaplanmasıdır. Üretimi tamamlanmış mamuller ile üretimi devam eden yarı mamullerin direkt ilk madde ve malzeme ile şekillendirme açısından tamamlanma dereceleri ile çarpılması sonucunda eş değer miktarlar belirlenir. 3. Basamak: Toplam üretim maliyetlerinin hesaplanmasıdır. Dönem başı yarı mamuller ile dönem içinde ilgili safhada üretimi gerçekleştirilen mamul ve yarı mamuller için katlanılan direkt ilk madde malzeme ve şekillendirme maliyetlerinin toplamının hesaplanması sürecidir. 4. Basamak: Birim eş değer mamul maliyetlerinin hesaplanmasıdır. Safhalarda oluşan toplam üretim maliyetlerinin, ilgili safhadaki eş değer birim sayılarına bölünmesi yoluyla birim eş değer mamul maliyetleri hesaplanır. 5. Basamak: Mamul ve yarı mamul maliyetlerinin dağıtımı ve sağlamadır. Üretim için katlanılan maliyetlerin, ilgili safhadaki mamul ve yarı mamul stoklarına dağıtımı yapılarak tam olarak yüklenip yüklenilmediğinin kontrolü sürecidir. Bu basamak sonundaki toplam maliyetler ile üçüncü basamaktaki toplam maliyetlerin birbirine eşit olması gerekmektedir.

Safha maliyeti sisteminde direkt ilk madde ve malzeme ile şekillendirme maliyetlerinin yevmiye ve büyük defter kayıtları nasıl gerçekleşir?

Safha maliyeti sisteminde katlanılan maliyetler, öncelikle ilgili yansıtma hesapları aracılığı ile “151 YARI MAMULLER-ÜRETİM HESABI”na yansıtılacaktır. Bu yansıtma sırasında maliyet hangi safhaya yüklenecekse o safhaya ilişkin yardımcı hesap borçlandırılacaktır. Safhalarda tamamlanan birimler mamul hâline gelmedikleri sürece bir sonraki safhaya ilişkin hesap borçlandırılarak devredilecektir. Son safhada üretimi tamamlanan mamuller ise “151 YARI MAMULLERÜRETİM HESABI”nın alacağı karşılığında “152 MAMULLER HESABI”na borç kaydedilecektir.

Safha maliyeti sisteminde, her bir safhada işlem gören mamullere, ilgili safhada gerçekleşen üretim maliyetlerinin dağıtılabilmesi amacıyla kullanılan ortak ölçü nedir?

Safha maliyeti sisteminde kullanılan bu ortak ölçü eş değer birimdir.

Safha maliyeti sisteminde, eş değer birim sayısı nasıl hesaplanır?

Eş değer birim sayısı, yarı mamul miktarının tamamlama derecesi ile çarpımı sonucunda hesaplanır.

Safha maliyeti sisteminde üretim maliyetlerinin hesaplanması sürecinde kaç temel aşama vardır?

Safha maliyet sisteminde üretim maliyetlerinin hesaplanması sürecinde beş temel aşama vardır.

Safha maliyeti sisteminde safhalarda üretilen farklı mamuller birleşik mamul niteliğinde ise hangi maliyetleme tekniği kullanılmalıdır?

Safhalarda üretilen farklı mamuller birleşik mamul niteliğinde ise birleşik mamullere ilişkin birleşik mamul maliyetlemesi teknikleri kullanılmalıdır.

Safhalarda birleşik mamul özelliği taşımayan farklı tür mamuller üretildiğinde maliyetler nasıl hesaplanır?

Safhalarda birleşik mamul özelliği taşımayan üretimlerde iki yaklaşım söz konusu olabilir. Bunlardan ilki, her bir mamul türüne ilişkin maliyetler birbirini izleyen işlemler aracılığı ile hesaplanabileceği gibi kat sayılarla belirtilen ortak maliyetleme birimini kullanan ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi aracılığı ile de hesaplanabilir. Bu nedenle, safha maliyeti sisteminin uygulandığı bir işletmede farklı tip mamuller üretiliyorsa her bir mamulün maliyetinin ayrıca hesaplanması gerekmektedir. İkincisi de farklı türdeki mamuller farklı zamanlarda üretilebileceklerinden, her bir parti bir sipariş olarak kabul edilerek, her bir safhada bir siparişe düşen maliyet ayrı hesaplanır. Farklı türdeki mamuller aynı anda üretildiklerinde ise bu mamullerin maliyetleri, yine iş emirlerine göre siparişler bazında hesaplanabilir.

Safha maliyeti sistemi hangi işletmelerde kullanılmalıdır?

Küçük miktarlar hâlinde farklı mamuller üreten işletmeler için sipariş maliyeti sis­teminin kullanılmasının uygun olduğu daha önce açıklamıştık. Buna karşın, büyük miktarlarda, yığın hâlinde ve benzer (homojen) mamuller üreten işletmelerde, üre­tim maliyetlerinin hesaplanabilmesi için safha maliyeti sistemi kullanılmalıdır.

Safha maliyeti sistemi nedir?

“Safha maliyeti sistemi”, büyük miktarlarda yığın olarak üretilen mamullerin çeşitli aşamalardan (safhalardan) geçmesi ve her bir safhada mamule bir ya da daha fazla işlem uygulanarak yarı mamullerin ta­mamlanmış mamul hâline getirilmesi felsefesi üzerine kurulmuştur. Bir başka ifa­de ile maliyetler her üretim sayfası için belirlenir.

"Safha" terimi üretimde neyi ifade etmektedir?

“Safha” özel bir amaca ulaşmak için birbiri ile bağlantılı olarak çalışan faaliyet­lerin gerçekleştiği üretim yerleridir. Örneğin; ilaç üreten bir işletmede karıştırma, tabletleme ve şişeleme aşamalarından oluşan üç üretim safhası olabilir.

Birbirini izleyen safhalarda girdiler ve çıktıların ilişkisi nasıl olmaktadır?

Mamullerin üretilebilmesi amacıyla üretime devam edildiğinde her bir safhada direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üretim maliyetlerine ilişkin gir­dilere gereksinim duyulmaktadır. Bir safhadaki işlemler tamamlandıktan sonra kıs­men tamamlanmış olan mamuller yarı mamuller hâlinde bir sonraki safhaya dev­redilirler.

“Safha" kavramı, “Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Tekdüzen Hesap Planı’nda nasıl ifade edilmektedir?

“Safha" kavramı, “Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği Tekdüzen Hesap Planı’nda “Esas Üretim Gider Yeri "olarak ifade edilmiştir.

Safha maliyeti sisteminde birim maliyetler nasıl hesaplanır?

Her safhanın toplam üretim ma­liyeti, o safhada üretilen toplam birime bölünerek, birim maliyet saptanır ve buna “Birim Eş değer Mamul Maliyeti (BEDMM.)” denir. Bir mamulün ancak birçok saf­hada işlem görerek nihai mamul (tamamlanmış mamul) hâline gelmesi nedeniyle, önceki safhalardan devralınan maliyetlerin de dikkate alınarak o safhanın toplam üretim maliyeti hesaplanmaktadır. Eğer maliyetler tek bir safha için hesaplanacak ise tek safhalı, birden fazla safha için hesaplanacak ise çok safhalı, maliyet hesap­lama teknikleri uygulanacaktır.

Safha maliyeti sisteminde üretim maliyet unsurları hangileridir?

Safha maliyeti sisteminde üretim maliyet unsurları; direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve genel üre­tim maliyetleri olarak ayrı ayrı ele alınabileceği gibi direkt ilk madde ve malzeme­ye şekil vererek mamule dönüştürmeye çalışan direkt işçilik ve genel üretim mali­yetleri “şekillendirme"ya da "dönüştürme'' maliyeti olarak tek bir maliyet unsuru olarakda ifade edilebilmektedir.

Safha maliyeti sis­teminin özellikleri nelerdir?

Safha maliyeti sis­teminin özellikleri aşağıda sıralanmıştır:

• Safha maliyeti sistemi, mamullerin kitleler hâlinde üretildiği ve genellikle birbirini izleyen safhaların yer aldığı işletmelerde kullanılmaktadır,
• Safha maliyeti sisteminde tüm mamullerin maliyetlemesi bir ortalamadan ibarettir. Başka bir ifade ile üretim maliyeti ortalama olarak hesaplanmak­tadır.
• Safha maliyeti sisteminde; arıza, bakım-onarım, mesai bitimi vb. durumlar dışında, üretim sürekli ve akış hâlindedir.
• Safha maliyeti sisteminde, homojen, türdeş veya benzer karakterlere ve yapıya sahip olan mamuller üretilmektedir.
• Safha maliyeti sisteminde üretim süreci safhalara ayrılmaktadır ve bu safha­lar esas üretim maliyet yeri olarak tanımlanır.
• Safha maliyeti sisteminde mamul miktarları ve maliyetleri tamamlanma de­receleri dikkate alınarak eş değer birim türünden hesaplanır.
• Safha maliyeti sisteminde; direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik ve ge­nel üretim maliyetleri önce safhalara sonra da mamullere yansıtılır.
• Safha maliyeti sisteminde, maliyetler “üretim maliyeti raporu”düzenlenerek hesaplanmaktadır.
• Safha maliyeti sisteminde; dönem başı ve dönem sonu yarı mamul stokları ile fire söz konusu olması durumunda, mamul miktarlarının hesaplanması bazı karmaşık durumları doğurur ve belli varsayımların kullanılmasını ge­rektirir.
• Safha maliyeti sisteminde üretimin birbirine bağlı safhalardan oluşması ne­deniyle ilk safhadan başlayarak her bir safhada toplanan maliyetler bir son­raki safhaya aktarılmak üzere üretilen mamulün toplam ve birim maliyeti hesaplandıktan sonra son safhada üretimi tamamlanmış nihai mamullerin toplam maliyeti, stok maliyeti olarak 152 MAMULLER HESABI’na, satılan­lar da 620 SATILAN MAMULLERİN MALİYETİ HESABI’na aktarılır.

Safha maliyeti sisteminin yararları nelerdir?

Safha maliyeti sisteminin yararları şu şekilde sıralanabilir:

• Safha maliyeti sisteminde, maliyetler her dönemin sonunda (genellikle ayın sonunda) düzenli olarak hesaplanabildiği için, yöneticilerin toplam ve birim maliyetlerle ilgili bilgi gereksinimi düzenli olarak karşılanmış olur.
• Safha maliyeti sisteminde, üretilen mamullerin tek tip ve türdeş olması nede­niyle, birim ve toplam maliyetlerin hesaplanması daha sağlıklı ve kolaydır.
• Safha maliyeti sistemi diğer maliyet sistemlerine göre daha yalın ve tekdüze olması nedeniyle daha düşük maliyetli, uygulaması kolay ve ekonomik bir sistemdir.
• Safha maliyeti sistemi standart maliyet sistemine dayalı olarak kullanıldığın­da, yöneticilere maliyetlerle ilgili zamanlı bilgi sunabilmektedir.

Safha maliyeti sisteminin sakıncaları nelerdir?

Safha maliyeti sisteminin sakıncaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Safha maliyeti sistemi, özellikle fiilî maliyet sistemine dayalı olarak uygulan­dığında, maliyetlerin ancak dönemsonlarında hesaplanabilmesi nedeniyle raporlamada gecikmeler yaşanabilir,
• Mamullerin homojen olmaması durumunda, birim eş değer mamul miktarı ve maliyetlerinin hesaplanması güçleşmekte ve sağlıksız hesaplamalar söz konusu olabilmektedir.
• Yarı mamul stoklarının bulunması ve bunların tamamlanma derecelerinin doğru belirlenememesi hâlinde, birim ve toplam maliyetlerin hesaplanma­sında hatalar ortaya çıkabilmekte; stok ve satılan mamul maliyetleri bunlar­dan olumsuz etkilenebilmektedir

Safha maliyeti ve sipariş maliyeti sistemleri arasındaki temel fark nedir?

Safha maliyeti ve sipariş maliyeti sistemleri arasındaki temel fark, mamul ve­ya hizmetin birim maliyetini hesaplamada ortalama doğru maliyet yaklaşımıdır. Sipariş maliyeti sisteminde, her bir siparişin özelliğie göre farklı miktarda kay­nak kullanması nedeniyle hesaplanacak siparişin maliyetinin doğru hesaplanamamaktadır. Bunun aksine, safha maliyeti sisteminde, seri olarak üretilen öz­deş ya da homojen mamul veya hizmetlerin maliyetleri, her bir mamul için ay­rı ayrı hesaplanmayarak üretilen tüm birimler için ortalama üretim maliyeti kul­lanılmaktadır.

Hizmet işletmelerinde safha maliyeti sistemi uygulanabilir mi?

Birbiriyle özdeş ve sürekli olarak aynı hizmeti üreten işletmeler safha maliyeti sis­temi yaklaşımından faydalanabilirler.

Hangi tür hizmet işletmelerinde safha maliyeti sistemi uygulanabilir?

Tahakkuk, postalama, banka çeki işleme, yağ değiştirme, rezervasyon, biletleme, bagaj kontrolü, uçuş vb. işlemlerin olduğu hizmet işletmelerinde safha maliyeti sistemi uygulanabilir. 

Hizmet işletmelerinde dönem başı ve dönem sonu stoku bulunur mu?

Hizmet işletmelerinde genellikle dönem başı ve dönem sonu stoku bulunma­maktadır. Ancak istisnai de olsa bazı durumlarda stok olabilmektedir. Örneğin, yı­ğın veri girişi yapılan bir tahakkuk işlemine ait tüm belgeler sisteme girilemeyip er­tesi güne kalabilmektedir.

JIT üretim yaklaşımının temel felsefesi nedir?

JIT üretim yaklaşımının temel felsefesi, ilk madde ve malzemeye gereksinim duyulduğu anda ve miktarda tedarik edilmesidir.

JIT uygulayan işletmelerde safha maliyeti sisteminin de uygulanması avantaj yaratır mı?

İşletmeler, başarılı bir JIT uygulaması sonucunda yarı mamul stoklarını en düşük seviyelere indirecektir. Aynı zamanda bu işletmeler üretim mali­yetlerinin belirlenmesinde kullanabilecekleri safha maliyeti sistemini uygulamaktadır­lar. Bu amaçla baştan sona tüm süreçler için çalışma hücreleri, bir başka ifade ile saf­halar yaratmakta ve maliyetleri bu safhaları temel alarak hesaplamaktadırlar.

Safha maliyeti sisteminde faaliyet temelli maliyetlemenin rolü nedir?

Faaliyet temelli maliyetleme çok sayıda mamulün üretimine olanak veren süreçle­rin oluşturulmasında önemli role sahiptir. Hem hücresel hem de bağımsız üretim süreçleri için faaliyet temelli maliyetlemenin temel görevi, hücreler ya da safhala­ra yüklenmiş genel üretim maliyetlerini safha ya da hücrelere atamaktır. Her bir safha ya da hücre, tek bir mamulün üretilmesine tahsis edildiği için, safhada gerçekleşen genel üretim maliyetleri yalnızca o mamule yüklenir. Bununla birlikte ilk madde ve malzemelerin taşınması, mamullerin kontrolü, ilk madde ve malzeme si­parişlerinin verilmesi gibi faaliyetlere ilişkin maliyetler, safhalara paylaştırabilir. Genel üretim maliyetlerinin spesifik safhalara ya da hücrelere atanmasında faaliyet oranları kullanılmaktadır ve bu genel üretim maliyetleri çıktılara genel yaklaşımlar kullanılarak atanmaktadır.

Safha maliyeti sisteminde tamamlanma dereceleri nasıl hesaplanır?

Günümüzde teknolojik olanaklara karşılık, bilgi teknolojileri gibi bazı alanlarda hatasız tahmin yapmak olanaksız olmakta; tekstil gibi bazı endüstrilerde ise maliyetlidir. Bu gibi durumlarda, şekillendirme maliyetlerinin doğru belirlene­bilmesi amacıyla, safhalardaki tüm yarı mamuller için bazı varsayımlar kullanılarak (örneğin; üçte biri, yarısı, üçte ikisi tamamlandı gibi) tahmini tamamlanma derecelerinin belirlenmesi, doğru bir yaklaşım olacaktır.

Eş değer birimler nasıl hesaplanır?

“Eş değer birimler”, üretimi tamamlanan birimler ile üretimi henüz tamamlan­mamış yarı mamul miktarlarının, üretim faktörleri olan direkt ilk madde ve malze­me ile şekillendirme açısından ayrı ayrı tamamlanma dereceleri ile çarpılması so­nucunda hesaplanır.

İşletmelerde dönem başı ve dönem sonu yarı mamullerin bulunması durumunda birim maliyetlerin hesaplanmasındaki hata payını en aza indiren stok maliyet akış varsayımları hangileridir?

İşletmelerde dönem başı ve dönem sonu yarı mamullerin bulunması ve bunların diğer dönem maliyetlerini etkilemesi nedeniyle birim maliyetlerde farklılıklar olabilmektedir. Bu nedenle temel beş basamakta maliyetleri sağlıklı hesaplayabilmek için uygun stok değerleme yöntemi belirlemek gerekmektedir.
Bu yöntemler; “Ağırlıklı ortalama maliyet yöntemi” ve “ilk Giren ilk Çıkar yöntemi”dir.