Konaklama İşletmelerinde Muhasebe Uygulamaları Dersi 2. Ünite Özet

Konaklama İşletmelerinde Hasılat Kavramı

Hasılat (gelir), işletmenin ana faaliyet konusundan elde edilen ve sürekliliği olan brüt tutarlar olarak tanımlanmaktadır. Bir işletme için ana faaliyet konusu mamul, mal ya da hizmet satışları hasılatı oluşturmaktadır.

Konaklama işletmesi geliri, işletme bünyesinde konaklama, yeme-içme, spor, eğlence gibi gereksinimleri karşılayan hizmet satışlarından elde edilen brüt tutardır. Varlıklardaki artışın gelir olarak adlandırılabilmesi için işletme faaliyetinin bir sonucu olması gerekmektedir.

Gelirlerin Sınıflandırılması

Genel Gelir Sınıflaması

Genel gelir sınıflaması, ülkemizde uygulanan Tekdüzen Hesap Planı ile belirlenmiştir. Gelir sınıflaması üç ana başlık altında toplanabilir. Bunlar;

• Ana faaliyet gelirleri (hasılat),
• Diğer (yan) faaliyetlerden gelirler,
• Faaliyet dışı gelirler şeklindedir.

Ana faaliyet gelirlerine (hasılata) ait ana hesaplar; Yurtiçi Satışlar, Yurtdışı Satışlar ve Diğer Gelirler olarak belirlenmiştir.

Yurtiçi Satışlar Hesabı : Yurt içindeki gerçek ve tüzel kişilere satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da tahakkuk ettirilen toplam değerlerin izlendiği hesaptır. Satış gerçekleştiğinde hasılat tutarı bu hesaba alacak kaydedilir. Gereksinime göre bölümlenebilmektedir.

Yurtdışı Satışlar Hesabı: Yurt dışında satılan mal ve hizmetler karşılığında alınan ya da alınacak olan toplam değerlerin izlendiği hesaptır. İşleyişi Yurtiçi Satışlar hesabı gibi gerçekleşmektedir.

Diğer Gelirler : İşletmenin korunması, ihracatı teşvik ya da hükümet politikasına uyma zorunluluğu karşısında oluşan, işletmenin faaliyet hasılatındaki düşüklüğü veya faaliyet zararını gidermek için, sermaye katkısı niteliğinde olmayan mali yardımlar, devletin bazı malları vergi yükümlülüklerinden istisna etmesi yoluyla yaptığı yardımlar (vergi iadesi) ve satış tarihindeki vade farkları bu hesapta izlenmektedir.

Tekdüzen Hesap Planında belirlenen hesaplar, tüm (finans sektörü hariç) işletmeler tarafından kullanma zorunluluğu getirilen genel çerçeveyi göstermektedir. Ancak işletmelerin faaliyet alanlarına göre farklı gelir ve gider türleri ortaya çıkabilmektedir. Gerek kâr planlaması gerekse gelirin kaynağının kontrolü açısından, işletmenin faaliyet konusuna uygun gelir sınıflaması yapması önem taşımaktadır.

Konaklama İşletmelerinde Gelirler

Konaklama işletmesi ana faaliyet gelirleri; oda satışları, yiyecek-içecek satışları ve diğer konaklama hizmet satışlarından oluşmaktadır. Konaklama işletmelerinde ana faaliyet gelirleri yurt içinde yerleşik konuklara veya yabancı ülke vatandaşlarına yapılan satışlara göre “yurtiçi” ve “yurtdışı” satış gelirleri şeklinde ayrılmaktadır. Konaklama işletmelerinde gelir yönetimi bakımından, işletme bölümlerinin gelir getiren ve gelir getirmeyen şeklinde ayrıldığı da görülmektedir. Genel olarak satışlar, alacaklar ve tahsilat ile ilgili işlemler yani hasılat işlemleri bu kapsamda ele alınır. Gelir muhasebesi adı verilen bu alt sistemden yararlanarak konaklama işletmelerinde gelir yönetimi uygulamaları da gerçekleştirilebilmektedir.

Gelir Hesapları ve İşleyişi

Gelir muhasebesi; satışlar, alacaklar ve tahsilat ile ilgili işlemlerin gerçekleştirildiği alt muhasebe sistemi olarak tanımlanmaktadır. Konaklama işletmelerinde gelirlerin izlenmesi için Tekdüzen Hesap Planındaki gelir hesapları kullanılmaktadır. Konaklama işletmelerinin özelliklerine uygun hesaplar ise standart ana hesaplara bağlı olarak açılan yardımcı ve alt hesaplarla oluşturulmaktadır. gelir hesapları bir sonraki döneme kalan vermemekte, dönemin faaliyet sonucunu gösteren gelir tablosunun hazırlanmasında kullanılmaktadır. Satışlar gerçekleştikçe gelir hesaplarına toplam gelir tutarı kadar alacak kaydedilmektedir. Bunun karşılığında, satış koşullarına uygun olarak Ön büro Kontrol, Kasa, Alınan Çekler, Bankalar, Alıcılar gibi aktif hesaplar borçlandırılmaktadır. Dönem içinde kullanılan tüm gelir hesapları, dönem sonunda, borç kaydı verilerek kapatılmak suretiyle “Dönem Kârı veya Zararı” hesabına devredilmektedir. Böylece gelir hesapları bir sonraki döneme kalan vermemekte, dönemin faaliyet sonucunu gösteren gelir tablosunun hazırlanmasında kullanılmaktadır.

Tahsilat Kavramı ve İlgili Hesaplar

Tahsilat, işletmelerde mal ve hizmet satışları ya da diğer işlemler nedeniyle para alınması şeklinde tanımlanmaktadır. Tahsilat peşin mal veya hizmet satışlarından, senetsiz alacaklardan, çek veya senetlerden, banka hesaplarından, havalelerden vb. şeklinde olabilmektedir. Tahsilat işlemlerinin muhasebeleştirilmesi için kullanılan hesaplar şu şekildedir:

Kasa Hesabı : İşletmenin elinde bulunan nakit Türk parası ile yabancı paranın (Türk lirası karşılığının) izlendiği aktif hesaptır.

Alınan Çekler Hesabı : Yapılan satışlar karşılığında konuklardan alınan (vadesiz) çeklerin izlendiği aktif hesaptır. Söz konusu çek ilgili bankadan tahsil edilinceye ya da ciro edilerek elden çıkarılıncaya kadar, kısa süreli olarak bu hesapta izlenmektedir.

Bankalar: Konaklama işletmesinin herhangi bir ticari bankada açtırdığı mevduat hesabın durumunu gösterir. Mevduat hesabında, işletmenin bankalara yatırdığı paralar ile bunlardan kullanılan tutar ve kullanılabilir para mevcudu görülür.

Alıcılar: Konuklara veya aracılara yapılan hizmet satışlarından kaynaklanan senetsiz alacakların izlendiği aktif hesaptır.

Alacak Senetleri : Konuklara veya aracılara yapılan hizmet satışlarından kaynaklanan senede bağlı alacakların izlendiği aktif hesaptır.

Kredi Kartlarından Alacaklar : Konukların yararlandıkları hizmet bedellerini kredi kart› hesabından ödemeleri durumunda, kredi kartının kullanılmasından paranın ilgili bankadan alınmasına kadar geçen sürede, alacağın izlendiği aktif hesaptır.

Diğer Hazır Değerler: Tahsil edilecek banka ve posta havaleleri ile yoldaki paralar, tahsil edilebilir kuponların ve pulların izlendiği aktif hesaptır.

Ön büro Kontrol Hesabı: Konaklama işletmelerinde ana hizmet birimi konaklama (geceleme/ oda hizmeti) olmaktadır. Konaklama faaliyetinin gereği olarak, konaklama işletmelerinde verilen hizmet karşılığında gerçekleşen gelirden alacak (gelir tahakkuku) önce Ön büro Kontrol Hesabı’na işlenmekte, konuk ayrılırken de tahsilat şekline göre bu geçici hesap kapatılmaktadır.

Konaklama İşletmelerinde Gelirlerin ve Tahsilatın Muhasebeleştirilmesi

Günlük hasılatın muhasebeleştirilmesi için, ön büro ile muhasebe arasındaki ilişki “günlük gelir raporu” ile sağlanmaktadır. Konukların otele girişinden itibaren otelden ayrılıncaya kadar yaptıkları harcamalar ön büroda toplanır. Ön büro; konukların yararlandıkları hizmet bedellerini, konuk adına açılan hesapta biriktirerek konuktan alacaklı; aynı zamanda, bu işlemleri muhasebe adına yürüttüğü için de muhasebeye borçlu durumdadır.

Gelirlerin muhasebeleştirilmesinde günlük gelir raporu önemli rol oynar. Günlük gelir raporunda aşağıdaki bilgiler yer almaktadır:

• Önceki günden devrolan konuklardan alacaklar,
• O güne ait toplam gelir tutarı,
• O gün içinde konuktan tahsil edilen tutar,
• Sonraki güne devredilen alacak tutarı,
• Kredili satış nedeniyle muhasebeye devredilen alacaklar.

Günlük gelir raporunda yer alan satış verileri ise şu belgelerden sağlanmaktadır:

• Konaklama belgesi,
• Konuk hesabı (folyo),
• Günlük oda raporu,
• Kasiyer raporu,
• Kat hizmetleri raporu.

Ayrıca her bir gelir merkezinde günlük hasılat teslim dosyası düzenlenir. Birimlerden gelen günlük hasılat teslim dosyaları ön büroda teslim alınırken günlük nakit hasılat teslim bordrosu düzenlenmektedir.

Konaklama işletmelerinde ana gelir kaynağının etkinliğini artırmak amacıyla şunlara dikkat edilmektedir;

• Oda doluluk oranının olabildiğince %100’e yaklaştırılması,
• Oda satış fiyatının olabildiğince yüksek tutulması,
• Oda satış hasılatının belge ve kayıt düzeninin sağlanması,
• Gece denetiminin düzenli ve dikkatli şekilde gerçekleştirilmesidir.

Oda Satışlarının Muhasebeleştirilmesi

Konaklama işletmelerinin en önemli gelir kayna¤› konaklama hizmeti yani oda satışlarıdır. Konaklama süreci genellikle rezervasyon ile başlamaktadır. Konuğun otele ulaşarak kesin kabul (resepsiyon) işlemleriyle satış gerçekleşmektedir. Faturanın düzenlenmesiyle birlikte, konukla yapılan anlaşmaya göre, tahsilat süreci de başlamaktadır. Fakat bunun kesin sonucunun alınması için konuğun otelden ayrılma zamanı beklenir. Konuk otelde kaldığı sürece, oda hizmetine ilave bir takım hizmetlerden yararlanmaya devam eder ve bunların toplam› çıkışta fatura edilmektedir. Fatura, kesin satış belgesi olarak satışın muhasebeleştirilmesine temel dayanak olmaktadır. Oda satış koşulu nasıl olursa olsun bunun muhasebeye yansıması, ancak konaklama (geceleme) hizmetinin gerçekleşmesiyle olacaktır. Öncesinde, yalnızca avans veya güvence bedeli alınma durumu varsa muhasebeyi ilgilendiren bir işlem söz konusu olmaktadır.

Yiyecek İçecek Satışlarının Muhasebeleştirilmesi

Konaklama işletmelerinde yiyecek denildiğinde restoran, içecek denildiğinde de bar akla gelmektedir. Satış şekline göre yiyecek - içecek bedelinin oda fiyatına dâhil edilip edilmemesi hem gelir türlerinin ayrımı hem de vergilendirme açısından önem taşımaktadır. Genellikle oda + kahvaltı, tam pansiyon ve her şey dâhil satışlarda yemek ve içecek tutarı oda fiyatı içinde yer almaktadır. Bu durumda düzenlenen tek belge (fatura) ile oda gelirleri ve yiyecek-içecek gelirleri birlikte muhasebeleştirilmektedir. Konukların konaklama işletmelerinden ayrılıncaya kadar yani fatura düzenleninceye kadar yiyecek içecek hasılatı Ön büro Kontrol hesabında biriktirilmektedir. Bazı satış noktalarında ise yemek veya içecek bedelleri konuktan peşin olarak tahsil edilebilmektedir.

Diğer Gelirlerin Muhasebeleştirilmesi

Konaklama işletmelerinde oda satışı ve yiyecek - içecek satışları dışında çok çeşitli gelir kalemleri söz konusudur. Bunlar; kuru temizleme, yıkama, ütüleme, telefon, internet, havuz, hamam, sauna, masaj, plaj, kayak, deniz bisikleti, spor sahaları, hediyelik eşya, butik, disko, vb. söz konusu gelir getirici hizmet ve alanlar şeklinde ele alınmaktadır. Konaklama hizmetinin uzantısı olarak sunulan bu tür hizmetlerden elde edilen gelirler oda ve yiyecek-içecek gelirleri gibi muhasebeleştirilmektedir.

Gelir kaynağı ise yardımcı hesaplar aracılığıyla izlenmektedir.

Yüzdeli Ücret Uygulamasında Gelirlerin Muhasebeleştirilmesi

Bazı konaklama işletmelerinde personele ödenecek ücret satışlar ile ilişkilendirilmektedir. Yüzdeli ücret adı verilen bu sistemde satışlar üzerinden belli oranda personel primi hesaplanmakta ve bu tutar belli esaslara göre; “Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik” hükümleri dikkate alınmaktadır.

Yurtdışı Satış Gelirlerinin Muhasebeleştirilmesi

Konaklama işletmelerinin, özellikle büyük hacimli ve mevsimlik kitlesel turizme hitap eden otellerin hizmet satışlarının bir bölümü de yurt dışı müşterilere yapılmaktadır. Konaklama işletmelerinde yabancı para ile yapılan satışlar ve tahsilat, işlem gününde T.C. Merkez Bankası’nca yayımlanan efektif alış kuru üzerinden Türk lirası karşılıkları ile kayıtlara alınmaktadır. Bu hesaplar yabancı para değeriyle Nazım Hesaplarda izlenebilmektedir.