Dış Ticaret İşlemlerinin Muhasebeleştirilmesi Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Dış ticaret nedir?

Dış ticaret deyince akla ilk anda ithalat ve ihracat gelir; ithalat-ihracat başka ülkelerden mal ve hizmet satın almak ve başka ülkelere mal ve hizmet satmaktır.

Kambiyo nedir?

Kambiyo, Latince Cambiare kelimesinden gelir, değiştirmek anlamındadır (Wechsel, Exchange). Başka bir tanıma göre döviz ve altın üzerinden yapılan işlemlere Kambiyo denir.

Döviz nedir?

Döviz, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev’i hesap, belge ve vasıtalar olarak tanımlanmıştır. Yabancı banknot, bankadaki yabancı para, yabancı para üzerinden düzenlenmiş çek, senet, yabancı para üzerinden alac ak, borç dövizdir. Efektifler, yabancı para üzerinden düzenlenmiş çekler, senetler, bankalardaki yabancı para hesapları dövizdir. Döviz kavramı efektif kavramından daha geniştir.

Efektif nedir?

Banknot şeklindeki bütün yabancı ülke paraları efektif olarak ifade edilir. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da ise efektif banknot şeklindeki bütün yabancı ülke paraları olarak tanımlanmıştır. Her efektif dövizdir ancak her döviz efektif değildir.

Kur nedir?

Kur, yabancı paranın ulusal para cinsinden fiyatıdır.

Nominal kur nedir?

Yabancı paranın ulusal para cinsinden fiyatına nominal kur denir. Bankaların günlük olarak yayınladıkları kurlar nominal kurdur.

Reel (gerçek) kur nedir?

Nominal kur dışında ülkeler arasındaki enflasyon farkları dikkate alınarak hesaplanan kura reel (gerçek) kur denir. Ülke dışındaki ve ülke içindeki ödemeler dengesi, enflasyon oranları, faiz oranları, politik riskler gibi etkenler kurların belirlenmesinde rol oynar.

Sabit döviz kur sistemi nedir?

Sabit döviz kur sisteminde ulusal paranın yabancı paralar cinsinden fiyatları resmi otoriteler (hükümet) tarafından belirlenir. Resmi otoriteler tarafından değiştirilmedikçe kur sabittir. Döviz arz ve talebindeki değişiklik kuru değiştirmez.

Değişken (serbest) döviz kur sistemi nedir?

Değişken (serbest) döviz kur sisteminde döviz fiyatları uluslararası piyasalarda belirlenir. Ülkede de serbest bir döviz piyasası mevcuttur. Piyasadaki döviz arz ve talebi döviz fiyatını belirler. Piyasada döviz arz ve talebinde bir değişiklik olduğu zaman kur değişir. Değişken döviz kur sisteminde teorik olarak hükümet müdahalesi yoktur. Ancak hükümetler Merkez Bankası aracılığı ile piyasaya döviz satarak veya piyasadan döviz alarak kur üzerinde etkili olabilirler. Değişken döviz kur sistemi serbest dalgalanma ve gözetimli dalgalanma sistemleri olarak ikiye ayrılır. Serbest dalgalanmada hükümetin hiç bir müdahalesi olmazken, gözetimli dalgalanmada hükümetler tarafından dolaylı müdahaleler yapılabilir.

T.C.Merkez Bankasının belirlediği kura ne denir?

Resmi kur denir.

Kasa hesabı (yabancı paralar kasası hesabı) nedir?

Kasa hesabı işletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların Türk Lirası karşılığının izlendiği hesaptır.

Alış kuru nedir?

Bankaların ve kredi kurumlarının efektif / döviz alışlarında uyguladıkları kurlara alış kurları denir. Efektif için alış kuru ayrı, döviz için ayrıdır. Bir bankada herhangi bir efektif Türk Lirasına çevriliyorsa, banka efektif aldığı için, efektif alış kuru; döviz Türk Lirasına çevriliyorsa banka döviz aldığı için döviz alış kuru uygular.

Satış kuru nedir?

Bankaların ve kredi kurumlarının efektif / döviz satışlarında uyguladıkları kurlara satış kurları denir. Efektif için satış kuru ayrı, döviz için ayrıdır. Bir bankadan Türk Lirası karşılığı efektif alınıyorsa, banka efektif sattığı için, efektif satış kuru; Türk Lirası karşılığı döviz alınıyorsa, banka döviz sattığı için döviz satış kuru uygular.

Çapraz kur nedir?

Bir yabancı paranın başka bir yabancı para cinsinden değerine çapraz kur (parite) denir. Genellikle Dolar üzerinden hesaplanır. Ülkemizde de Merkez Bankası Dolar tabanlı çapraz kurlar ilan etmektedir.

Arbitraj nedir?

Değişik ülkelerdeki çapraz kurların farklılığından yararlanma (kar etme) işine arbitraj denir.

Kambiyo karları hesabına neler kaydedilir?

Döviz kurları yükselmiş ise yabancı para, yabancı para üzerinden düzenlenmiş çek, bankadaki döviz hesabı, yabancı para üzerinden düzenlenmiş alacak senetlerinin değeri artar, bu değer artışı (kar) 646.Kambiyo Karları hesabına kaydedilir. Döviz kurları yükselmiş ise keşide edilmiş (vadeli) çeklerin ve borç senetlerinin değeri yükselir. Bu değer artışı (zarar) 656. Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir. Döviz kurları düşmüş ise keşide edilmiş (vadeli) çeklerin ve borç senetlerinin değeri düşer. Bu değer düşüşü (kar) 646. Kambiyo Karları hesabına kaydedilir. Bütün finansal olaylar Tekdüzen Hesap Planı’ndaki hesaplara Türk Lirası cinsinden kaydedilir. Kayda konu olan finansal olay döviz cinsinden ise, hesap planındaki hesaplara işlem yine Türk Lirası olarak kaydedilir, ancak muhasebe sistemi içinde veya dışında döviz hareketlerinin döviz cinsinden de izlenmesi gerekir.

Kambiyo zararları hesabına neler kaydedilir?

Döviz kurları düşmüş ise yabancı para, yabancı para üzerinden düzenlenmiş çek, bankadaki döviz hesabı, yabancı para üzerinden düzenlenmiş alacak senetlerinin değeri de düşer, bu değer düşüşü (zarar) 656. Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir.

Dövizli (yabancı paralı) işlemler muhasebede nasıl kaydedilir ve izlenir?

• Birçok muhasebe programı ile işlemler Türk Lirası ve döviz olarak ayrı ayrı izlenebilmektedir. • Yabancı paranın Türk Lirası değerleri ilgili bilanço hesaplarına kaydedilirken, döviz tutarları da ayrıca Nazım Hesaplara kaydedilir. • Döviz tutarları muhasebe kayıtlarında açıklama olarak yazılabilir (Fazla işlem olduğunda bu uygulama kullanışlı değildir) • Dövizler tamamen muhasebe sistemi dışında izlenebilir.

Dönem sonunda kasada mevcut yabancı paralar nasıl değerlenir?

Dönem sonunda kasada mevcut yabancı para Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre değerlenir. Vergi Usul Kanunu’nun 280. maddesinde Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin tekerrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır. Yabancı paranın borsa rayici yok ise, değerlemede uygulanacak kur Maliye Bakanlığı’nca tespit olunur. Bu maddenin hükmü yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da caridir şeklinde ifade edilmiştir. Ülkemizde serbest yasal kambiyo borsası olmadığından değerlemede T.C. Merkez Bankası tarafından belirlenen kurlar esas alınır. Yabancı paralar (efektifler) Merkez Bankası’nın belirlediği efektif alış kurları ile değerlenir. Maliye Bakanlığı da değerlemede esas alınacak kurları (Merkez Bankası’nın belirlemiş olduğu alış kurlarını) Vergi Usul Kanunu tebliği ile yayınlar. Dönem sonunda ayrı alt hesaplarda yer alan her yabancı para tek tek değerlenir. Değerlemeden önce kasa noksanı veya fazlası olup olmadığı tespit edilir. Yani muhasebe dışı envanter sonucu (sayım sonucu), muhasebe içi envanter sonucu (kayıtlardaki döviz hesabı kalanı) ile karşılaştırılır, fark yok ise değerleme yapılır. Mevcut yabancı para V.U.K. tebliğinde belirtilen kur ile çarpılır. Bu çarpım sonucu bulunan tutar ile alt hesaptaki Türk Lirası üzerinden yabancı para hesabı kalanı arasındaki fark kambiyo karı veya zararı olarak kaydedilir. Dönem sonunda Maliye Bakanlığı kuru üzerinden değerlenmiş yabancı paranın Türk Lirası tutarı hesap kalanından yüksek ise kambiyo karı, düşük ise kambiyo zararı söz konusudur. Kambiyo karları 646. Kambiyo Karları hesabına; kambiyo zararları 656. Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir. İstenirse yabancı paralar (muhasebe sistemi içinde) Nazım Hesaplarda da izlenebilir. Nazım Hesaplara kayıtlar yabancı para birimi üzerinden de yapılabilir. Nazım Hesaplar, işletmenin varlıkları ve bu varlıkların finansmanındaki kaynaklar üzerinde olumlu ya da olumsuz etkisi olmayan, sonuç hesaplarını ilgilendirmeyen, ancak hatırlatmak ve istatistiki bilgi sağlamak amacıyla izlenmesi gereken işlemler için kullanılan hesaplardır. Nazım Hesaplarda izlenen işlemler, işletmenin varlıklarında kıymet hareketine neden olmamasına ya da işlemin yapıldığı anda kıymet hareketi meydana getirmemesine karşın, ileri bir tarihte kıymet hareketine neden olabilecek işlemlerdir. Nazım Hesap tutarları bilançoda aktif-pasif toplamlarına dahil edilmezler.

Alınan çekler hesabı nedir?

Alınan yabancı paralı çekler hesap planında Alınan Çekler ana hesabının yardımcı hesabı olan Alınan Yabancı Paralı Çekler yardımcı hesabında izlenir. Yabancı para üzerinden düzenlenmiş çek alındığında hesap borçlandırılır, çek tahsil veya ciro edildiğinde alacaklandırılır. Çek, tahsil için bankaya verildiğinde Tahsildeki Yabancı Paralı Çekler yardımcı hesabı borçlandırılır, Alınan Yabancı Paralı Çekler yardımcı hesabı alacaklandırılır.

Vadeli çek nedir?

Ticaret Kanunu’na göre çeklerde vade yoktur, çekler görüldüğünde ödenir. Ancak çek keşide edilirken, keşide tarihi olarak ileri bir tarih yazılabilir. Bu tür çeklere ülkemizde sık rastlanır ve bu çeklere uygulamada vadeli çek denir. Üzerinde keşide tarihi olarak ileri bir tarih yazılı olan alınan çekler, alacak senedi gibi işlem görür. Dönem sonunda bu çekler alacak senetleri hesabına aktarılır. Bilançoda Alacak Senedi gibi gözükür. Ertesi yıl ise tekrar Alınan Çekler hesabına aktarılmalıdır. Dönem sonunda mevcut çekler Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen döviz kurları ile değerlenir. Maliye Bakanlığı’nın ilan ettiği bu kurlar değerleme günündeki TCMB döviz alış kurlarıdır. Değerleme sonunda kur farkı geliri oluşursa fark Kambiyo Karları hesabına; kur farkı zararı oluşursa fark Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir.

Keşide edilen çekler nedir?

Keşide edilen (düzenlenen) çekler hesap planında 103 nolu Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabında izlenir. Kişilere çek keşide edildiğinde hesap alacaklandırılır (karşı hesap: Satıcılar Hesabı), çek satıcı veya elinde bulunduran tarafından bankadan tahsil edildiğinde hesap borçlandırılır (karşı hesap: Bankalar Hesabı). Keşide edilmiş olan çekler dönem sonunda Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen döviz kurları ile değerlenir. Maliye Bakanlığı’nın ilan ettiği bu kurlar değerleme günündeki TCMB döviz alış kurlarıdır. Değerleme sonunda kur farkı geliri oluşursa fark kambiyo karları hesabına; kur farkı zararı oluşursa fark kambiyo zararları hesabına kaydedilir. Üzerinde keşide tarihi olarak ileri bir tarih yazılarak keşide edilen çekler, borç senedi gibi işlem görür. Bu çekler dönem sonunda Borç Senetleri hesabına aktarılır. Bilançoda Borç Senetleri olarak gözükür. Ertesi yıl tekrar Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabına aktarılmalıdır.

Banka Hesabı (Döviz Tevdiat Hesapları) nedir?

Yurtiçi ve yurtdışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan yabancı paralar Bankalar ana hesabının alt hesabı olan Döviz Tevdiat Hesapları nda izlenir. Bankalarda açtırılacak döviz hesapları vadesiz veya vadeli olur. Hesap planında vadeli ve vadesiz hesapları ayırmak gerekir. Vadesiz hesabın borcuna ve alacağına kayıt yaparken (yabancı paralar kasası hesabında olduğu gibi) işlemin yapıldığı tarihteki kur esas alınır. Yani hesaba değişik tarihlerde kayıt yapıldığından kurlar hep farklıdır. Dönem sonunda hesap kalanının fazla bir anlamı yoktur. Değerleme yapılmadan önce bankadan hesap özeti alınır ve muhasebe kayıtları ile uyumu kontrol edilir. Fark varsa farkın nedenleri araştırılır ve gerekli düzeltmeler yapılır. Bankada mevcut dövizler, değerleme gününde Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan döviz kurları (T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru) ile değerlenirler. Bankada mevcut dövizin dönem sonu kuru ile değerlenmiş tutarın hesap kalanından çıkartılması ile kur farkı hesaplanır. Yapılacak işlem ve kayıt, yabancı paralar kasası hesabındaki gibidir.

Alacak senetleri nedir?

Yabancı para üzerinden düzenlenmiş bir senet alındığında, alacak senetleri hesabının yardımcı hesabı 121,50. Cüzdandaki Yabancı Senetler hesabı, alt hesabı ile birlikte borçlandırılır (karşı hesap: alıcılar veya başka bir borçlu), senet ciro edildiğinde (karşı hesap: satıcılar veya başka bir alacaklı) veya tahsile gönderildiğinde ise (karşı hesap: 121.51. Tahsildeki Yabancı Senetler hesabı) alacaklandırılır. Vergi Usul Kanunu’nun 280. maddesinde Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin tekerrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır. Yabancı paranın borsa rayici yok ise, değerlemede uygulanacak kur Maliye Bakanlığı’nca tespit olunur. Bu maddenin hükmü yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da caridir denilmektedir.

İtibari değer nedir?

İtibari değer, senedin üzerinde yazılı olan değerdir. Yıl sonunda (veya değerleme gününde) senetlerin fiziki envanteri yapılır ve kayıtların doğruluğu kontrol edilir. Daha sonra TCMB tarafından belirlenmiş ve VUK tebliği ile yayınlanmış döviz (alış) kuru ile değerleme yapılır. Değerlemede senedin üzerinde yazılı olan değer (itibari değer) esas alınır. Alacak senetlerinin değerlemesi sırasında kur, önceki kayıtlara göre düşmüş ise aleyhte kur farkı; kur yükselmiş ise lehte kur farkı oluşur. Alacak senetlerinin değerlemesi sonucu ortaya çıkan aleyhte kur farkları Kambiyo Zararları hesabına, lehte kur farkları Kambiyo Karları hesabına kaydedilir. Alacak senetlerinin dönem sonunda itibari değer ile değerlenmesinden başka, tasarruf değeri ile de değerlendirilmesi mümkündür. V.U.K.nun 281. maddesinde vadesi gelmemiş olan senede bağlı alacaklar değerleme gününün kıymetine icra olunabilir ifadesi mevcuttur.

Tasarruf değeri nedir?

Tasarruf değeri; senedi elinde bulundurana, senedin değerleme tarihi itibariyle ifade ettiği değerdir. İtibari değer ile tasarruf değeri arasındaki fark kurum için bir giderdir. Bu gider reeskont gideri olarak adlandırılır. Türk Lirası üzerinden yazılı olan senetlerde itibari değerden tasarruf değerine indirme işleminde, varsa senedin üzerinde belirtilmiş olan faiz oranı, yoksa TC. Merkez bankasının o tarihte geçerli olan resmi iskonto haddi; yabancı para üzerinden düzenlenmiş senetlerde değerleme gününde geçerli olan LIBOR (Londra Bankalar Arası Faiz Oranı – London Inter Bank Offered Rate) oranı uygulanır. Senetlerin tasarruf değeri iç iskonto formülüne göre hesaplanır.

Borç senetleri nedir?

Yabancı para üzerinden senet keşide edildiğinde veya poliçe kabul edildiğinde senet bedeli TCMB döviz alış kuru ile değerlenir ve 321. Borç Senetleri ana hesabının yardımcı hesabı olan 321.50. Dövizli Borç Senetleri hesabı bu tutar kadar alacaklandırılır. Karşı hesap genellikle 320.50. Yurtdışı Satıcılar hesabıdır. Vergi Usul Kanunu’nun 280. maddesinde Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin tekerrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır. Yabancı paranın borsa rayici yok ise, değerlemede uygulanacak kur Maliye Bakanlığınca tespit olunur. Bu maddenin hükmü yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da caridir denilmektedir. Yıl sonunda (veya değerleme gününde) senetlerin kaydi envanteri yapılır (borç senetleri işletmede bulunmadığı için hesaben envanter yapılır) ve kayıtların doğruluğu kontrol edilir. Daha sonra TCMB tarafından belirlenmiş ve VUK tebliği ile yayınlanmış döviz (alış) kuru ile değerleme yapılır. Değerlemede senedin üzerinde yazılı olan değer (itibari değer) esas alınır. Borç senetlerinin değerlemesi sırasında kur önceki kayıtlara göre düşmüş ise lehte kur farkı; kur yükselmiş ise aleyhte kur farkı oluşur. Borç senetlerindeki aleyhte kur farkı Kambiyo Zararları hesabına; lehte kur farkları Kambiyo Karları hesabına kaydedilir. Borç senetlerinin dönem sonunda itibari değer ile değerlenmesinden başka, tasarruf değeri ile de değerlenmesi mümkündür. İtibari değer ile tasarruf değeri arasındaki fark kurum için bir gelirdir. Bu gelir, reeskont geliri olarak adlandırılır. 322. nolu Borç Senetleri Reeskontu hesabı aktif karakterli bir hesap olmasına rağmen, borç senetleri hesabını düzenleyici bir hesap olduğundan bilançoda pasif tarafta, Borç Senetleri hesabı altında eksi (-) olarak yer alır. Borç Senetleri Reeskontu hesabı sadece dönem sonunda yapılan değerleme için kullanılan bir hesaptır. Bu nedenle ertesi yılın başında bu hesap 657. Reeskont Faiz Giderleri hesabına devredilerek kapatılır. Senet bedeli vadesinde üzerinde yazılı olan değerden ödenecektir.

Sonuç hesapları nelerdir?

• Kambiyo karları • Kambiyo zararları

Kambiyo karları nelerdir?

Kambiyo karlarının izlendiği hesaptır. İhracatla ilgili dönem içinde ortaya çıkan kur farkları bu hesaba değil, 601. Yurtdışı Satışlar hesabına aktarılır. Kambiyo işlemlerinden doğan karlar bu hesaba alacak yazılır.

Kambiyo zararları nelerdir?

Kambiyo zararlarının izlendiği hesaptır. Borçlanma ile ilgili kur farkları bu hesaba alınmaz, finansman gideri olarak muhasebeleştirilir. Kambiyo işlemlerinden doğan zararlar bu hesaba borç yazılır.

Kambiyo nedir?

Kambiyo, Latince “Cambiare” kelimesinden gelir, değiştirmek anlamındadır (Wechsel, Exchange). Başka bir tanıma göre döviz ve altın üzerinden yapılan işlemlere “Kambiyo” denir.

Döviz nasıl tanımlanmaktadır?

Döviz, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da “efektif dahil yabancı parayla ödemeyi sağlayan her nev’i hesap, belge ve vasıtalar” olarak tanımlanmıştır. Yabancı banknot, bankadaki yabancı para, yabancı para üzerinden düzenlenmiş çek, senet, yabancı para üzerinden alacak, borç dövizdir. Efektifler, yabancı para üzerinden düzenlenmiş çekler, senetler, bankalardaki yabancı para hesapları dövizdir. Döviz kavramı efektif kavramından daha geniştir. 

Efektif kavramını açıklayınız.

Banknot şeklindeki bütün yabancı ülke paraları efektif olarak ifade edilir. Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da ise efektif “banknot şeklindeki bütün yabancı ülke paraları” olarak tanımlanmıştır.Her efektif dövizdir, ancak her döviz efektif değildir. 

Nominal ve gerçek(reel) kur tanımlarını açıklayınız.

Kur, yabancı paranın ulusal para cinsinden fiyatıdır. (Örnek: 1 $ =
1,75 ) Nominal Kur: Yabancı paranın ulusal para cinsinden fiyatına “nominal kur” denir. Bankaların günlük olarak yayınladıkları kurlar nominal kurdur. Konularımızda kullanılan kurlar da nominal kurlardır. Reel (Gerçek) Kur: Nominal kur dışında ülkeler arasındaki enflasyon farkları dikkate alınarak hesaplanan kura “reel (gerçek) kur” denir. Ülke dışındaki ve ülke içindeki ödemeler dengesi, enflasyon oranları, faiz oranları, politik riskler gibi etkenler kurların belirlenmesinde rol oynar.

Döviz kuru sistemlerini açıklayınız.

Döviz Kuru Sistemleri: Döviz kurlarının belirlenmesine yönelik olarak kullanılan sistemlere döviz kuru sistemleri adı verilir. Döviz kurlarının belirlenmesi konusunda kimlerin söz sahibi olduğu döviz kuru sistemlerini birbirinden ayıran özelliktir. Bu ayırıma göre “sabit döviz kur sistemi” ve “değişken (serbest) döviz kur sistemi” söz konusudur. Sabit döviz kur sisteminde ulusal paranın yabancı paralar cinsinden fiyatları resmi otoriteler (hükümet) tarafından belirlenir. Resmi otoriteler tarafından değiştirilmedikçe kur sabittir. Döviz arz ve talebindeki değişiklik kuru değiştirmez. Değişken (serbest) döviz kur sisteminde döviz fiyatları uluslararası piyasalarda belirlenir. Ülkede de serbest bir döviz piyasası mevcuttur. Piyasadaki döviz arz ve talebi döviz fiyatını belirler. Piyasada döviz arz ve talebinde bir değişiklik olduğu zaman kur değişir. Değişken döviz kur sisteminde teorik olarak hükümet müdahalesi yoktur. Ancak hükümetler Merkez Bankası aracılığı ile piyasaya döviz satarak veya piyasadan döviz alarak kur üzerinde etkili olabilirler.

Serbest kur nedir?

Serbest piyasa şartlarında oluşan kurlara “serbest kur” denir. Enflasyon oranları, faiz oranları, ödemeler dengesi, bir dövize olan arz ve talebi belirler. Arz ve talebe göre de piyasalarda döviz kurları oluşur. Türkiye’de 1980 yılından itibaren gözetimli dalgalı kur sistemi uygulanmaktadır. Hükümetlerin ara sıra piyasadan döviz alarak veya piyasaya döviz satarak döviz kuruna müdahaleleri olmaktadır. Serbest piyasada kur yükseliyorsa (kuru düşürmek için) Merkez Bankası’nın döviz satarak; kur düşüyorsa (kuru yükseltmek için) döviz alarak kurlara müdahalesi mümkündür.

Döviz ve efektif için bulunan farklı kurları açıklayınız.

Alış Kuru: Bankaların ve kredi kurumlarının efektif / döviz alışlarında uyguladıkları kurlara alış kurları denir. Efektif için alış kuru ayrı, döviz için ayrıdır. Bir bankada herhangi bir efektif Türk Lirasına çevriliyorsa, banka efektif aldığı için, efektif alış kuru; döviz Türk Lirasına çevriliyorsa banka döviz aldığı için döviz alış kuru uygular.

Satış Kuru: Bankaların ve kredi kurumlarının efektif / döviz satışlarında uyguladıkları kurlara satış kurları denir. Efektif için satış kuru ayrı, döviz için ayrıdır. Bir bankadan Türk Lirası karşılığı efektif alınıyorsa, banka efektif sattığı için, efektif satış kuru; Türk Lirası karşılığı döviz alınıyorsa, banka döviz sattığı için döviz satış kuru uygular.

Döviz kurları ile ilgili muhasebe hesaplar nasıl yapılır?

Döviz kurları yükselmiş ise yabancı para, yabancı para üzerinden düzenlenmiş çek, bankadaki döviz hesabı, yabancı para üzerinden düzenlenmiş alacak senetlerinin değeri artar, bu değer artışı (kar) 646. Kambiyo Karları hesabına kaydedilir. Döviz kurları düşmüş ise yabancı para, yabancı para üzerinden düzenlenmiş çek, bankadaki döviz hesabı, yabancı para üzerinden düzenlenmiş alacak senetlerinin değeri de düşer, bu değer düşüşü (zarar) 656. Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir. Döviz kurları yükselmiş ise keşide edilmiş (vadeli) çeklerin ve borç senetlerinin değeri yükselir. Bu değer artışı (zarar) 656. Kambiyo Zararları hesabına kaydedilir. Döviz kurları düşmüş ise keşide edilmiş (vadeli) çeklerin ve borç senetlerinin değeri düşer. Bu değer düşüşü (kar) 646. Kambiyo Karları hesabına kaydedilir. Bütün finansal olaylar Tekdüzen Hesap Planı’ndaki hesaplara Türk Lirası cinsinden kaydedilir. Kayda konu olan finansal olay döviz cinsinden ise, hesap planındaki hesaplara işlem yine Türk Lirası olarak kaydedilir, ancak muhasebe sistemi içinde veya dışında döviz hareketlerinin döviz cinsinden de izlenmesi gerekir.

Dövizli (yabancı paralı) işlemler muhasebede nasıl kaydedilir?

Dövizli (yabancı paralı) işlemler muhasebede aşağıdaki şekilde kaydedilerek izlenebilir.

• Birçok muhasebe programı ile işlemler Türk Lirası ve döviz olarak ayrı ayrı izlenebilmektedir.

• Yabancı paranın Türk Lirası değerleri ilgili bilanço hesaplarına kaydedilirken, döviz tutarları da ayrıca Nazım Hesaplara kaydedilir.

• Döviz tutarları muhasebe kayıtlarında açıklama olarak yazılabilir (Fazla işlem olduğunda bu uygulama kullanışlı değildir)

• Dövizler tamamen muhasebe sistemi dışında izlenebilir. Yukarıda sayılanlardan en pratik ve kullanıcı için kolay olanı birinci sıradakidir. Kullanılan muhasebe programında bu imkân yoksa dövizli işlemler (hareketler) yukarıda belirtildiği şekilde yabancı para cinsinden ayrıca izlenmelidir.

Kasa hesabı nedir?

Kasa hesabı işletmenin elinde bulunan ulusal ve yabancı paraların Türk Lirası karşılığının izlendiği hesaptır. Yabancı paralar kasası hesabı aşağıda görüldüğü gibi hesap planında Kasa Hesabının yardımcı hesabı şeklinde düzenlenmiştir. Kurumun kasasında bulunan yabancı paralar (efektifler) bu yardımcı hesapta Türk Lirası cinsinden izlenmektedir

Dönem sonunda kasada mevcut yabancı paralar nasıl değerlenir?

Dönem sonunda kasada mevcut yabancı para Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre değerlenir. Vergi Usul Kanunu’nun 280. maddesinde “Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin tekerrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır. Yabancı paranın borsa rayici yok ise, değerlemede uygulanacak kur Maliye Bakanlığı’nca tespit olunur. Bu maddenin hükmü yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da caridir” şeklinde ifade edilmiştir. Ülkemizde serbest yasal kambiyo borsası olmadığından değerlemede T.C. Merkez Bankası tarafından belirlenen kurlar esas alınır. Yabancı paralar (efektifler) Merkez Bankası’nın belirlediği efektif alış kurları ile değerlenir. Maliye Bakanlığı da değerlemede esas alınacak kurları (Merkez Bankası’nın belirlemiş olduğu alış kurlarını) Vergi Usul Kanunu tebliği ile yayınlar. Kur
2,40 iken kasaya 2.000 Euro alınmışsa ve kur
2,44 iken 1.000 Euro bankada bozdurularak
’ye çevrilmiş ise; yabancı paralar kasası hesabının borç toplamı (2.000 Euro x
2,40 )
4.800; alacak toplamı (1.000 Euro x
2,44 =)
2.440, hesap kalanı
2.360’dir.
2.360 bir anlam ifade etmemektedir. Bu tutar kasada kalan 1.000 Euro’nun değeri değildir. Yabancı paralar kasası hesabı kalanının 1.000 Euro’nun Türk Lirası değerini göstermesi için, 1.000 Euro’nun değerleme günü kuru ile değerlenmesi gerekmektedir.

Dövize dayalı alınan çek hesapları nasıl yapılır?

Alınan yabancı paralı çekler hesap planında Alınan Çekler ana hesabının yardımcı hesabı olan “Alınan Yabancı Paralı Çekler” yardımcı hesabında izlenir. Yabancı para üzerinden düzenlenmiş çek alındığında hesap borçlandırılır, çek tahsil veya ciro edildiğinde alacaklandırılır. Çek, tahsil için bankaya verildiğinde “Tahsildeki Yabancı Paralı Çekler” yardımcı hesabı borçlandırılır, “Alınan Yabancı Paralı Çekler” yardımcı hesabı alacaklandırılır.

Dövize dayalı keşide edilen çeklerin hesabı nasıl izlenir?

Keşide edilen (düzenlenen) çekler hesap planında 103 nolu “Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri” hesabında izlenir. Kişilere çek keşide edildiğinde hesap alacaklandırılır (karşı hesap: Satıcılar Hesabı), çek satıcı veya elinde bulunduran tarafından bankadan tahsil edildiğinde hesap borçlandırılır (karşı hesap: Bankalar Hesabı)Keşide edilmiş olan çekler dönem sonunda Maliye Bakanlığı tarafından ilan edilen döviz kurları ile değerlenir. Maliye Bakanlığı’nın ilan ettiği bu kurlar değerleme günündeki TCMB döviz alış kurlarıdır. Değerleme sonunda kur farkı geliri oluşursa fark kambiyo karları hesabına; kur farkı zararı oluşursa fark kambiyo zararları hesabına kaydedilir. Üzerinde keşide tarihi olarak ileri bir tarih yazılarak keşide edilen çekler, borç senedi gibi işlem görür. Bu çekler dönem sonunda Borç Senetleri hesabına aktarılır. Bilançoda Borç Senetleri olarak gözükür. Ertesi yıl tekrar Verilen Çekler ve Ödeme Emirleri hesabına aktarılmalıdır. 

Döviz Tevidat Hesabı nedir?

Yurtiçi ve yurtdışı banka ve benzeri finans kurumlarına yatırılan yabancı paralar Bankalar ana hesabının alt hesabı olan “Döviz Tevdiat Hesapları” nda izlenir. Bankalarda açtırılacak döviz hesapları vadesiz veya vadeli olur. Hesap planında vadeli ve vadesiz hesapları ayırmak gerekir. Vadesiz hesabın borcuna ve alacağına kayıt yaparken (yabancı paralar kasası hesabında olduğu gibi) işlemin yapıldığı tarihteki kur esas alınır. Yani hesaba değişik tarihlerde kayıt yapıldığından kurlar hep farklıdır. Dönem sonunda hesap kalanının fazla bir anlamı yoktur. Değerleme yapılmadan önce bankadan hesap özeti alınır ve muhasebe kayıtları ile uyumu kontrol edilir. Fark varsa farkın nedenleri araştırılır ve gerekli düzeltmeler yapılır.

Yabancı para üzerinden düzenlenmiş bir senet alındığında nasıl bir yol izlenir?

Yabancı para üzerinden düzenlenmiş bir senet alındığında, alacak senetleri hesabının yardımcı hesabı “121,50. Cüzdandaki Yabancı Senetler” hesabı, alt hesabı ile birlikte borçlandırılır (karşı hesap: alıcılar veya başka bir borçlu), senet ciro edildiğinde (karşı hesap: satıcılar veya başka bir alacaklı) veya tahsile gönderildiğinde ise (karşı hesap: 121.51. Tahsildeki Yabancı Senetler hesabı) alacaklandırılır.

İtibari değer nedir?

İtibari değer, senedin üzerinde yazılı olan değerdir. Yıl sonunda (veya değerleme gününde) senetlerin fiziki envanteri yapılır ve kayıtların doğruluğu kontrol edilir. Daha sonra TCMB tarafından belirlenmiş ve VUK tebliği ile yayınlanmış döviz (alış) kuru ile değerleme yapılır. Değerlemede senedin üzerinde yazılı olan değer (itibari değer) esas alınır. Alacak senetlerinin değerlemesi sırasında kur, önceki kayıtlara göre düşmüş ise aleyhte kur farkı; kur yükselmiş ise lehte kur farkı oluşur. Alacak senetlerinin değerlemesi sonucu ortaya çıkan aleyhte kur farkları Kambiyo Zararları hesabına, lehte kur farkları Kambiyo Karları hesabına kaydedilir. Alacak senetlerinin dönem sonunda itibari değer ile değerlenmesinden başka, tasarruf değeri ile de değerlendirilmesi mümkündür. V.U.K.nun 281. maddesinde “vadesi gelmemiş olan senede bağlı alacaklar değerleme gününün kıymetine icra olunabilir” ifadesi mevcuttur

Tasarruf değeri nedir?

Tasarruf değeri, senedi elinde bulundurana, senedin değerleme tarihi itibariyle ifade ettiği değerdir. Tasarruf değeri; senedi elinde bulundurana, senedin değerleme tarihi itibariyle ifade ettiği değerdir. 30.06.2012 vadeli; itibari değeri
10.000 tutarlı bir alacak senedinin tasarruf değeri, 31.12.2011 tarihinde
10.000 den azdır. Çünkü o senet ancak 6 ay sonra
10.000 değere sahip olacaktır. 31.12. 2011 tarihinde senedin ifade ettiği değer, vadeye kadar olan günlerin faizi kadar az olacaktır. İtibari değer ile tasarruf değeri arasındaki fark kurum için bir giderdir. Bu gider “reeskont gideri” olarak adlandırılır. Türk Lirası üzerinden yazılı olan senetlerde itibari değerden tasarruf değerine indirme işleminde, varsa senedin üzerinde belirtilmiş olan faiz oranı, yoksa TC. Merkez bankasının o tarihte geçerli olan resmi iskonto haddi; yabancı para üzerinden düzenlenmiş senetlerde değerleme gününde geçerli olan LIBOR (Londra Bankalar Arası Faiz Oranı – London Inter Bank Offered Rate) oranı uygulanır.

Borç senetleri değerlemesi nasıl yapılır?

Yabancı para üzerinden senet keşide edildiğinde veya poliçe kabul edildiğinde senet bedeli TCMB döviz alış kuru ile değerlenir ve 321. Borç Senetleri ana hesabının yardımcı hesabı olan 321.50. Dövizli Borç Senetleri hesabı bu tutar kadar alacaklandırılır. Karşı hesap genellikle 320.50. Yurtdışı Satıcılar hesabıdır. Önceki bölümlerde de belirtildiği gibi Vergi Usul Kanunu’nun 280. maddesinde “Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin tekerrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır. Yabancı paranın borsa rayici yok ise, değerlemede uygulanacak kur Maliye Bakanlığınca tespit olunur. Bu maddenin hükmü yabancı para ile olan senetli veya senetsiz alacaklar ve borçlar hakkında da caridir” denilmektedir. Yıl sonunda (veya değerleme gününde) senetlerin kaydi envanteri yapılır (borç senetleri işletmede bulunmadığı için hesaben envanter yapılır) ve kayıtların doğruluğu kontrol edilir. Daha sonra TCMB tarafından belirlenmiş ve VUK tebliği ile yayınlanmış döviz (alış) kuru ile değerleme yapılır. Değerlemede senedin üzerinde yazılı olan değer (itibari değer) esas alınır. Borç senetlerinin değerlemesi sırasında kur önceki kayıtlara göre düşmüş ise lehte kur farkı; kur yükselmiş ise aleyhte kur farkı oluşur. Borç senetlerindeki aleyhte kur farkı Kambiyo Zararları hesabına; lehte kur farkları Kambiyo Karları hesabına kaydedilir.

Kambiyo karları hesabı nedir?

Kambiyo karlarının izlendiği hesaptır. İhracatla ilgili dönem içinde ortaya çıkan kur farkları bu hesaba değil, 601. Yurtdışı Satışlar hesabına aktarılır. Kambiyo işlemlerinden doğan karlar bu hesaba alacak yazılır.

Kambiyo zararları hesabı nedir?

Kambiyo zararlarının izlendiği hesaptır. Borçlanma ile ilgili kur farkları bu hesaba alınmaz, finansman gideri olarak muhasebeleştirilir. Kambiyo işlemlerinden doğan zararlar bu hesaba borç yazılır.