Genel Muhasebe 2 Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bir işletmenin varlıkları hangi kaynaklardan
oluşmaktadır?

Bir işletmenin varlıkları;
• Öz kaynak ve
• Yabancı kaynak olmak üzere iki kaynaktan
oluşmaktadır.

Öz kaynaklar (öz sermaye) ne ifade etmektedir?

Öz kaynaklar, işletme sahip veya sahiplerinin
(ortakların) işletmenin varlıkları üzerindeki toplam
haklarının parasal ifadesidir.

Öz kaynakların kapsamı nedir?

Öz kaynaklar, ortaklar tarafından işletmeye
konmuş esas sermaye ile faaliyet sonucu elde edilen ve
dağıtılmayıp çeşitli isimlerle işletmede bırakılan kârlardan
ve değer artışlarından meydana gelmektedir.

Öz kaynakların unsurları nelerdir?

Öz kaynakların unsurları şunlardır;
• Ödenmiş sermaye,
• Sermaye yedekleri,
• Kâr yedekleri,
• Geçmiş yıllar kârları veya zararları ile
• Faaliyet dönemi kârı veya zararı.

Öz kaynaklar nasıl hesaplanmaktadır?

Bir işletmenin net varlıklarından borçları
çıkarıldığında, öz kaynaklar hesaplanmaktadır.

Öz kaynakların veya öz kaynakları oluşturan
unsurların değerlemesi neden söz konusu değildir?

Öz kaynaklar, işletmenin varlıklarının ve
borçlarının değerleri tespit edildikten sonra, buna bağlı
olarak hesaplanmaktadır. Bu nedenle yasalarda öz
kaynakların veya öz kaynakları oluşturan unsurların
değerlemesi söz konusu değildir.

Öz kaynakları bölümünde yer alan hesaplar, nasıl
değerlenmektedir?

Öz kaynaklar bölümündeki hesaplar;
• Vergi Usul Kanunu (VUK),
• Türk Ticaret Kanunun (TTK) ve
• Sermaye Piyasası Kanunu (SPK) hükümlerine
göre “kayıtlı değerleri (mukayyet değer)” ile
değerlendirilmektedir.

Tekdüzen Hesap Planında, sermaye için ve ödenmemiş
sermaye için ayrı iki hesap bulunurken, ödenmiş sermaye
tutarını gösteren bir hesap bulunmasının nedeni nedir?

Tekdüzen Hesap Planında, sermaye için ve
ödenmemiş sermaye için ayrı iki hesap bulunmaktayken
ödenmiş sermaye tutarını gösteren bir hesap
bulunmamaktadır. Çünkü ödenmiş sermaye, ortakların
şirkete koymayı taahhüt ettikleri esas sermaye ile henüz
ödenmemiş sermaye arasındaki fark olarak ifade edilir.

Tek şahıs işletmelerinde, ödenmiş sermaye ile kast
edilen nedir?

Tek şahıs işletmelerinde, sermaye taahhüdü
işlemi olmadığından sermaye hesabının kalanı, aynı
zamanda ödenmiş sermayeyi göstermektedir. Yani
ödenmiş sermaye ile kast edilen bu kalan tutardır.

Ödenmiş sermaye, hangi unsurlardan oluşmaktadır?

Ödenmiş sermaye şu unsurlardan oluşmaktadır:
• Sermaye,
• Ödenmemiş sermaye,
• Sermaye düzeltmesi olumlu farkları,
• Sermaye düzeltmesi olumsuz farkları.

Sermayenin tanımı nedir?

Sermaye, işletme sahibi ya da ortaklarının,
şirketin kuruluşunda koymayı taahhüt ettikleri sermaye
payları toplamının parasal ifadesidir.

Sermaye tutarı hangi hesapta ve nasıl izlenmektedir?

Sermaye tutarı, 500. Sermaye Hesabı’nda, alacak
tarafında izlenmektedir.

Sermaye hesabı, neden statik bir yapıya sahiptir?

Sermaye hesabı, sermaye tutarının ticaret siciline
tescil ve ilan edilmektedir. Bu nedenle de statik bir yapıya
sahiptir.

Sermaye hesabının statik yapısı, neye neden
olmaktadır?

Sermaye hesabı statik bir yapıya sahip olduğu
için öz kaynaklardaki artış veya azalış, doğrudan kâr veya
zarar, sermayeden ayrı olarak izlenmektedir.

Sermaye tutarının değişebilmesi için hangi durumların
meydana gelmesi gerekmektedir?

Sermaye tutarının değişebilmesi için ancak
sermayenin yetersiz veya fazla olması durumunda şunların
meydana gelmesi gerekmektedir:
• Ortakların sermaye paylarını arttırmaları,
• İşletmeye yeni ortak almaları,
• Ortakların sermaye paylarını azaltmaları,
• İşletmeden bazı ortakların ayrılması.

Sermaye tutarındaki değişimde, şirket türlerinin etkisi
nedir?

Şirketler, genel olarak kanunlarımıza göre;
• Adi şirketler ve
• Ticaret şirketleri (kolektif, komandit, anonim,
limitet ve kooperatif) olarak iki gruba ayrılmıştır.
Sermaye tutarı, adi şirketlerde istendiği anda veya resmî
bir işleme gerek olmaksızın değiştirilebilmektedir. Ticaret
şirketlerinde ise sermaye, üçüncü kişiler açısından büyük
önem taşıdığı için sermayenin değiştirilmesinde bir takım
hukukî işlemlerin yerine getirilmesi gerekmektedir.

Anonim ortaklıkların bağlı olabileceği sermaye
sistemleri nelerdir?

Anonim ortaklıkların bağlı olabileceği iki tür
sermaye sistemi vardır:
• Esas sermaye sistemi ve
• Kayıtlı sermaye sistemi.

Esas sermaye sistemi ile kayıtlı sermaye sisteminin
ayrım noktası nedir?

Esas sermaye sistemi ile kayıtlı sermaye sistemi,
sermaye artırım süreci bakımından farklılık
göstermektedir.

Kayıtlı sermayenin tanımı nedir?

Kayıtlı sermaye, ortaklıkların, esas
sözleşmelerinde hüküm bulunmak kaydıyla, yönetim
kurulu kararı ile TTK’nin sermaye artırımı hükümlerine
tabi olmaksızın çıkarabilecekleri hisse senedi azami
miktarını gösteren, ticaret siciline tescil edilmiş
sermayelerdir.

Kayıtlı sermaye sisteminin tanımından yola çıkarak, bu
sisteme alınmış ortaklıklarda, bilançoda çıkarılmış
sermaye gösterilmektedir. Çıkarılmış sermaye ne ifade
etmektedir?

Çıkarılmış sermaye, kayıtlı sermayeli
ortaklıklarda satışı yapılmış hisse senetlerini temsil eden
sermayedir.

Ödenmemiş sermaye hesabının kalanı neyi
göstermektedir?

Ödenmemiş sermaye hesabının kalanı, ortakların
sermaye taahhüt borçlarını göstermektedir.

Taahhüt edilen sermaye tutarı, hangi hesabın borcuna,
hangi hesabın alacağına kaydedilmektedir?

Taahhüt edilen sermaye tutarı, 501. Ödenmiş
Sermaye Hesabı’nın borcuna, 500. Sermaye Hesabı’nın
alacağına kaydedilmektedir.

Sermaye taahhütleri ödendiğinde, hangi hesap, nasıl
çalışmaktadır?

Sermaye taahhütleri hesabı ödendiğinde, 501.
Ödenmemiş Sermaye Hesabı alacaklandırılmaktadır.

Vadesi geçtiği halde ödenmeyen sermaye taahhüttü
için hangi işle yapılmaktadır?

Vadesi geçtiği hale ödenmeyen sermaye
taahhütleri için iki seçenek söz konusudur;
• TTK’nin 482. maddesi gereği, taahhüdünü yerine
getirmeyen ortaktan faizi tahsil edilebilir,
• Ya da hisse senetleri iptal edilerek yeni ortak
alınabilir.

Bir işletmenin esas sermayesi ?100.000, ödenmemiş
sermayesi de ?25.000 ise ödenmiş sermayesi ne kadardır?

Ödenmiş sermayenin hesaplanmasında da
belirtildiği gibi esas sermayeden ödenmemiş sermaye
tutarı çıkarıldığında, ödenmiş sermayenin ?75.000 olduğu
ortaya çıkmaktadır.

Ödenmemiş sermayede enflasyon düzeltmesi ne
anlama gelmektedir?

İşletmenin bilançosundaki sermaye tutarı ile hisse
senedi ihraç primleri gibi nakit girişi sağlayarak oluşan
yedekler, parasal olmayan varlıklar olarak enflasyon
düzeltmesine tabi tutulmaktadırlar.

Enflasyon muhasebesi ile ilgili olarak kabul edilen
5024 Sayılı Kanun’a göre sermayenin düzeltilmesinde
hangi tarih dikkate alınmaktadır?

Enflasyon muhasebesi ile ilgili olarak kabul
edilen 5024 Sayılı Kanun’a göre sermayenin
düzeltilmesinde, sermayenin işletmeye tescil edildiği tarih
veya ödendiği tarih dikkate alınmaktadır.

Ödenmiş sermaye tutarının enflasyon düzeltmesinde
tabi tutulması sonucunda, ödenmiş sermaye tutarında
meydana gelen artışlar hangi hesapta, nasıl izlenir?

Ödenmiş sermaye tutarının enflasyon
düzeltmesinde tabi tutulması sonucunda, ödenmiş sermaye
tutarında meydana gelen artışlar, 502. Sermaye Düzeltmesi
Olumlu Farkları Hesabı’nın alacağına; 698. Enflasyon
Düzeltme Hesabı’nın borcuna kaydedilir.

502. Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları Hesabı ve
698. Enflasyon Düzeltme Hesabı’nın ters işlemesi ne
anlama gelmektedir?

Söz konusu iki hesabın ters işlemesi, izleyen
dönemde enflasyon oranının düşmesi sonucu azalışın
meydana gelmesini ifade etmektedir.

Ödenmiş sermaye tutarının ilk kez enflasyon
düzeltmesinde tabi tutulması sonucunda, ödenmiş sermaye
tutarında meydana gelen azalışlar hangi hesapta, nasıl
izlenir?

Ödenmiş sermaye tutarının enflasyon
düzeltmesinde tabi tutulması sonucunda, ödenmiş sermaye
tutarında meydana gelen azalışlar, 503. Sermaye
Düzeltmesi Olumsuz Farkları Hesabı (-)’nın borcuna; 698.
Enflasyon Düzeltme Hesabı’nın alacağına kaydedilir.

Ödenmiş sermaye tutarının ilk kez enflasyon
düzeltmesinde tabi tutulmasının ardından izleyen dönemde
ortaya çıkan olumlu farklar için hangi kayıtlar
yapılmaktadır?

Böyle bir durumda ortaya çıkan farklar önce 503.
Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farklar (-) Hesabı’ndaki
tutardan mahsup edilir, varsa kalanı 502. Sermaye
Düzeltmesi Olumlu Farkları Hesabı’nın alacağına
kaydedilir.

Yedekler ne ifade etmektedir?

Yedekler, net kârın dağıtılmamış ya da işletmede
alıkonulmuş tutarları ile sermaye hareketleri dolayısıyla
ortaya çıkan ve işletmede bırakılan tutarı ifade etmektedir.

Yedekler, işletme tarafından hangi amaçlarla ayrılır?

Yedekler, ileride doğması mümkün olan
zararların işletmenin sermaye büyüklüğünü bozmasını
engellemek, öz kaynakların yapısını korumak, işletmenin
sahipleri ile alacaklıların haklarının korunmasını sağlamak
amacıyla ayrılmaktadır.

Yedeklerin ayrılmasındaki dayanak noktası nedir?

Öz kaynakların bir unsuru olan yedekler;
• Türk Ticaret Kanunu (TTK),
• Şirket sözleşmeleri ve
• Genel kurul kararlarına göre ayrılmaktadır. Bu
anlamda yedeklerin ayrılmasında üç temel
dayanak noktası olduğu görülmektedir.

Tekdüzen Hesap Planında yedeklerin türleri nelerdir?

Tekdüzen Hesap Planında yedekler;
• Öz kaynaklar grubunda sermaye yedekleri ve
• Kâr yedekleri olarak iki başlık altında
sınıflandırılmaktadır.

Sermaye yedekleri ne ifade etmektedir?

İşletmenin faaliyet kârı dışında kalan, yukarıda
değindiğimiz etmenler sonucu ortaya çıkan ve işletmede
bırakılan tutarlar sermaye yedeklerini ifade etmektedir.

Öz kaynaklar kâr dışında sermaye hareketlerine dayalı
hangi etmenlerle arttırılabilir?

Sermaye yedekleri, bir kısım sermaye hareketleri
sonucunda ortaya çıkan yedeklerdir. Söz konusu sermaye
hareketleri ise şu etmenlerle meydana gelmektedir:
• Çıkarılan hisse senetlerinin yazılı değerinden
daha yüksek değerle satılması nedeniyle ödenmiş
sermayenin üzerinde bir tahsilât yapılması (hisse
senedi ihraç primleri),
• Sermaye taahhüdünü yerine getirmeyen ortağın,
ortaklık payının iptali ve yeniden çıkarılan hisse
senedinin satışından olumlu fark doğması (hisse
senedi iptal kârları),
• Varlıkların yeniden değerlemesi (yeniden
değerleme artışları).

Sermaye yedeklerinin unsurları nelerdir?

Sermaye yedekleri, aşağıdaki unsurlardan
oluşmaktadır:
• Hisse senedi ihraç primleri,
• Hisse senedi iptal kârları,
• Maddi duran varlık yeniden değerleme artışları,
• İştirakler yeniden değerleme artışları,
• Diğer sermaye yedekleri.

Sermaye yedeklerinin unsurlarından hangileri büyük
oranda kullanılmaktadır?

17.12.2003 tarih ve 5024 Sayılı “Vergi Usul
Kanunu, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar vergisi
Kanunu’nda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanun”un
2004 yılı başında yürürlüğe girmesiyle, yeniden
değerlemeye ilişkin olan “maddi duran varlık yeniden
değerleme artışları” ve “iştirakler yeniden değerleme
artışları” unsurlarının kullanım alanı büyük ölçüde ortadan
kalkmıştır.

Hisse senedi ihraç primleri ne ifade etmektedir?

Yeni çıkarılan hisse senetlerinin TTK’de 347.
Madde gereğince başa başın üstünde bir fiyatla (ihraç
primli olarak) satılması sonucunda ortaya çıkan farklar
ödenmiş sermaye dışında, ancak yine ortakların tümüne ait
bir sermaye anlamını taşır. Bu da hisse senedi ihraç
primlerini ifade etmektedir.

şletmeler, itibari değerinin altında pay
çıkaramamaktadır. Payların itibari değerinin üstünde bir
bedelle çıkarılabilmesi için gereken nedir?

Bir işletmenin itibari değerinden yüksek bir
bedelle pay çıkarabilmesi için esas sözleşmede buna
yönelik bir hükmün bulunması ya da genel kurul kararı
alınması gerekmektedir.

Hisse senetlerinin nominal değeri ile satış fiyatı
arasındaki olumlu fark, hangi hesapta nasıl izlenmektedir?

Hisse senetlerinin nominal değeri ile satış fiyatı
arasındaki olumlu fark, 520.Hisse Senetleri İhraç Primleri
Hesabı’nın alacağında izlenmektedir.

İhraç priminin sermayeye ilavesi veya başka bir amaçla
kullanılması durumunda hangi hesap nasıl kullanılır?

İhraç priminin sermayeye ilavesi veya başka bir
amaçla kullanılması durumunda, 520. Hisse Senetleri
İhraç Primleri Hesabı borçlanmaktadır.

Sermaye taahhüdünü yerine getirmeyen ortağın hisse
senedini iptal etmedeki dayanak noktası nedir?

Sermaye taahhüdünü yerine getirmeyen ortağın
hisse senedi, TTK’nin 482/2 maddesi gereğince iptal
edilmektedir. Bu maddeye göre yönetim kurulu, sermaye
taahhüdünü yerine getirmeyen ortağı, iştirak
taahhüdünden veya yaptığı kısmi ödemelerden doğan
haklarından yoksun bırakmaya ve söz konusu ortağın
payını satıp yerine başkasını almaya ve kendisine verilmiş
pay senedi varsa bunları iptal etmeye yetkilidir.

Hisse senedi iptal kârları ne ifade etmektedir?

Sermaye taahhüdünü yerine getirmeyen ortağın
hisse senedi iptal edilerek yerine alınan yeni ortaktan söz
konusu hisseler için alınan meblâğ, eski ortağın taahhüt
kalanından sermayenin bir parçası olarak muhafaza
edilmektedir. Bu da hisse senedi iptal kârlarını ifade
etmektedir.

Hisse senedi iptali nedeniyle ortaya çıkan ve kâr niteliği
taşımayan farklar, hangi hesapta nasıl izlenmektedir?

Hisse senedi iptali nedeniyle ortaya çıkan ve kâr
niteliği taşımayan farklar, 521. Hisse Senetleri İptal
Kârları Hesabı’nın alacağında izlenmektedir.

521. Hisse Senetleri İptal Kârları Hesabı hangi
durumlarda borçlanmaktadır?

521. Hisse Senetleri İptal Kârları Hesabı, hisse
senedi iptali nedeniyle ortaya çıkan olumlu farkın
sermayeye eklenmesi veya başka amaçlarla kullanılması
durumlarında borçlanmaktadır.

Kâr yedekleri ne ifade etmektedir?

Kanun, ana sözleşme hükümleri ya da
ortaklıkların yetkili organları tarafından alınan kararlar
uyarınca dağıtılmamış ya da işletmede alıkonmuş kârlar,
kâr yedekleri olarak ele alınır.

Türk Ticaret Kanunun (TTK), sermaye şirketlerinde
yedek ayırmayı neden zorunlu kılmıştır?

Sermaye şirketlerinde, kârın bir kısmının şirketin
öz kaynaklarının bir bölümü olarak işletmede bırakılması,
şirketle ilişkide bulunan üçüncü kişilerin güvencesini
artıracağından, TTK sermaye şirketleri için yedek
ayırmayı zorunlu hale getirmiştir.

Kâr yedekleri kaç sınıfa ayrılmaktadır?

Kâr yedekleri; yasal yedekler, statü yedekleri ve
olağanüstü yedekler olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

Kâr yedeklerinin ortak özelliği nedir?

Kâr yedeklerinin ortak özelliği, önceki dönemde
elde ettiği kârlardan elde edilmiş olmasıdır.

Kâr yedeklerine ilişkin hesaplar, 570. Geçmiş yıllar
Kârları Hesabı’nın borçlandırılması karşılığında
alacaklandırılırlar. Hangi durumlarda borçlanırlar?

Kâr yedeklerine ilişkin hesaplar, yedekler
sermayeye eklendiğinde, kâr payı olarak dağıtıldığında ya
da başka bir şekilde kullanıldıklarında borçlanırlar.

Yasal yedeklerin türleri nelerdir?

Yasal yedekler TTK’ye göre ayrılan yedeklerdir:
• Birinci tertip ve
• İkinci tertip yedek akçe olmak üzere ikiye
ayrılmaktadır.

Birinci tip yedek akçe ne ifade etmektedir?

TTK’nin 519. maddesine göre, sermaye
şirketlerinin, her yıl yıllık kârın yüzde beşi, ödenmiş
sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar ayırmak
zorunda oldukları genel kanuni yedek akçeye birinci tip
yedek akçe denilmektedir.

İkinci tip yedek akçe ne ifade etmektedir?

TTK’nin 519/2 ve 3. maddesine göre, ikinci tip
yedek akçe pay sahiplerine %5 oranında kâr payı
ödendikten sonra, kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak
toplam tutarın %10’unun genel kanuni yedek akçeye
eklenmesini ifade etmektedir.

Birinci ve ikinci tip yedek akçe, hangi
hesapta/hesaplarda izlenmektedir?

Her iki yedek akçe de (Birinci ve ikinci tip) 540.
Yasal Yedekler Hesabı’nda izlenmektedir.

Birinci ve ikinci tip yedek akçe zarara mahsup
edildiğinde bilançonun hangi tarafına kayıt edilir?

Birinci ve ikinci tip yedek akçe zarara mahsup
edildiğinde bilançonun borç tarafına kaydedilir.

Statü yedekleri ne ifade etmektedir?

Statü yedekleri, ana sözleşme hükümleri gereği
ayrılan yedekler olup ayrılmaları için yasal zorunluluk
yoktur.

Statü yedekleri hangi amaçlarla ayrılabilir?

Statü yedekleri şirket genel kurulu tarafından
yeni yatırım yapmak, artan işletme sermayesi ihtiyacını
karşılamak ya da düzenli kâr payı dağıtabilmek gibi
amaçlarla ayrılmaktadırlar.

Statü yedekleri hangi hesapta izlenmektedir?

Statü yedekleri, 541. Statü Yedekleri Hesabı’nda
izlenmektedir.

Özel fonların yedek akçelerden farkı nedir?

Özel fonlar, genel kurul kararı gereği özellikle
belirli bir hizmet için ayrılırlar. Ancak yedek akçeler,
genel bir amaca hizmet ederler.

Özel fonlar hangi hesapta izlenmektedir?

Özel fonlar, 549. Özel Fonlar Hesabı’nda
izlenmektedir.

Geçmiş yıllar kârları ne ifade etmektedir?

Geçmiş yıllar kârları, geçmiş faaliyet
dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya
ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek
hesaplarına alınmayan tutarlardır.

Geçmiş yıllar kârları hangi hesapta izlenmektedir?

Geçmiş yıllar kârları, 570. Geçmiş Yıl Kârları
Hesabı’nda izlenmektedir.

Geçmiş yıllar kârları hesabının kalanı ne ifade
etmektedir?

Geçmiş yıllar kârları hesabının kalanı, henüz
dağıtılmamış veya zarara mahsup edilmemiş kâr
bakiyesini göstermektedir.

Geçmiş yıllar zararları ne ifade etmektedir?

Geçmiş yıllar zararları, geçmiş faaliyet
dönemlerinde ortaya çıkan dönem net zararları ile ilgili
tutarlardır.

Geçmiş yıllar zararları hangi hesapta izlenmektedir?

Geçmiş yıllar zararları, 580. Geçmiş Yıl Zararları
Hesabı’nda izlenmektedir.

Geçmiş dönem zararlarında dikkat edilmesi gereken
nokta nedir?

Geçmiş dönem zararlarında dikkat edilmesi
gereken nokta, zararın;
• Ticari zarar mı,
• Mali zarar mı olduğudur.
Ticari zarar, şirketin faaliyetleri sonucunda mali zarar ise
Vergi Kanunlarında yer alan indirim ve istisnalar
dolayısıyla ortaya çıkmaktadır.

Tekdüzen Hesap Planında işletmenin faaliyet dönemi
kârı veya zararı kaç unsurdan oluşur?

Öz kaynaklar bölümünde aşağıdaki unsurlar
oluşturulmuştur:
• Dönem net kârı
• Dönem net zararı

Dönem net kârı ne ifade etmektedir?

Dönem net kârı, işletmenin faaliyet dönemine
ilişkin vergi sonrası net kâr tutarını ifade etmektedir.

Dönem net kârı hangi hesapta izlenmektedir?

Dönem net kârı, 590. Dönem Net Kârı
Hesabı’nda izlenmektedir.

Hangi durumlarda faaliyet dönemi kâr ve zarar
farkları işletmeden çekilmiş sayılır ?

Vergi Kanunlarındaki yararlandırıcı hükümlerden
yararlanarak sermayeye eklenen bu farklar, sermayenin
azaltılması, işletmenin tasfiye edilmesi veya başka bir
hesaba nakledilmesi hâlinde işletmeden çekilmiş kabul
edilmektedir.

Tevkifat (stopaj) neye denir?

İleride gerçekleşecek vergiden indirilmek üzere,
gelirler üzerinden önceden Gelir Vergisi Kanunu madde
94’e ve Kurumlar Vergisi Kanunu madde 15’e göre
kesinti yoluyla vergi alınmasıdır.

Dönem net zararı ne ifade etmektedir?

Dönem net zararı, işletmenin faaliyet dönemine
ilişkin net zarar tutarını ifade etmektedir.

Dönem net zararı hangi hesapta izlenmektedir?

Dönem net kârı, 591. Dönem Net Zararı
Hesabı’nda izlenmektedir.

Bir işletmedeki ‘öz kaynaklar’ neyi ifade eder?

Öz kaynaklar (öz sermaye), ­işletme sahip veya sahiplerinin (ortakların) ­işletmenin varlıkları üzerindeki toplam haklarının parasal ­ifadesidir. Öz kaynaklar, ortaklar tarafından ­işletmeye konmuş esas sermaye ­ile faaliyet sonucu elde edilen ve dağıtılmayıp çeşitli ­isimlerle işletmede bırakılan kârlardan ve değer artışlarından meydana gelir. Bir başka deyişle öz kaynaklar, işletmenin net varlıkları ­ile borçları arasındaki fark olarak değerlendirilir.

Öz kaynakları oluşturan unsurlar nelerdir?

Öz kaynaklar, şu unsurlardan oluşur:

• Ödenmiş sermaye
• Sermaye yedekleri
• Kâr yedekleri
• Geçmiş yıllar kârları veya zararları
• Faaliyet dönemi kârı veya zararı

Bir işletmedeki ‘ödenmiş sermaye’ neyi ifade etmektedir?

Ödenmiş sermaye, esas sermaye ile ortaklar tarafından henüz ödenmemiş sermaye arasındaki farktır.

Ödenmiş sermaye hangi unsurlardan oluşmaktadır?

Ödenmiş sermaye, şu unsurlardan oluşmaktadır:

• Sermaye
• Ödenmemiş sermaye
• Sermaye düzeltmesi olumlu farkları
• Sermaye düzeltmesi olumsuz farkları

Şirketler genel olarak kaça ayrılır?

Şirketler, kanunlarımıza göre genel olarak ­iki gruba ayrılmıştır.

• Adi şirketler (Borçlar Kanunu, md.620)
• Ticaret şirketleri (TTK, md.124)

‘Sermaye’ kavramı neyi ifade etmektedir?

Sermaye, işletme sahibi ya da ortakların şirketin kuruluşunda koymayı taahhüt ettikleri sermaye payları toplamının parasal ­ifadesidir. Bu sermaye esas sermaye olarak da adlandırılmaktadır. Şirkete tahsis edilen veya ­işletmenin ana sözleşmelerinde yer alan ve ticaret siciline tescil edilmiş bulunan sermaye tutarı “500 Sermaye” hesabının alacağında yer almaktadır. Sermaye hesabı, sermaye tutarının ticaret siciline tescil ve ­ilan edilmesi nedeniyle statik bir yapıya sahiptir. Bu nedenle öz kaynaklardaki artış veya azalış doğrudan kâr ya da zarar, sermayeden ayrı olarak ­izlenir.

Ticaret şirketleri ne tür şirketleri içerir?

Türk Ticaret Kanunu Madde. 124’e göre, ticaret şirketleri; kolektif, komandit, anonim, limited ve kooperatif şirketlerden oluşur. Kolektif ile komandit şirket şahıs; anonim, limited ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket sermaye şirketi sayılır.

‘Çıkarılmış sermaye’ kavramı neyi ifade etmektedir?

Kayıtlı sermayeli ortaklıklarda satışı yapılmış hisse senetlerini temsil eden sermayeye, çıkarılmış sermaye denir.

Bir işletmedeki ‘ödenmemiş sermaye’ neyi ifade etmektedir?

Ödenmemiş sermaye, ­işletmeye tahsis edilen veya ortaklarca taahhüt edilen sermayenin henüz ödenmemiş kısmının parasal ifadesidir. Hesabın kalanı ortakların sermaye taahhüt borçlarını gösterir. Taahhüt edilen sermaye tutarı, “501 Ödenmemiş Sermaye” hesabının borcuna, “500 Sermaye” hesabının alacağına kaydedilir. Sermaye taahhütleri ödendiğinde “501 Ödenmemiş Sermaye” hesabı alacaklandırılır.

Ödenmiş sermaye tutarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda olumlu farklar ortaya çıktığında, ödenmiş sermaye tutarında meydana gelen artışlar ve azalışlar hangi hesaplara kaydedilir?

Ödenmiş sermaye tutarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda, ödenmiş sermaye tutarında meydana gelen artışlar “502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları” hesabının alacağına; “698 Enflasyon Düzeltme” hesabının borcuna kaydedilir. İzleyen dönemde enflasyon oranının düşmesi sonucunda ortaya çıkan azalışlar “502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları” hesabının borcuna; “698 Enflasyon Düzeltme” hesabının alacağına kaydedilir. Bu farkların sermayeye eklenmesi durumunda “500 Sermaye” hesabının alacağına karşılık bu hesap borçlandırılır.

Ödenmiş sermaye tutarının enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda olumsuz farklar ortaya çıktığında, ödenmiş sermaye tutarında meydana gelen artışlar ve azalışlar hangi hesaplara kaydedilir?

Ödenmiş sermaye tutarının ilk kez enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucunda ödenmiş sermaye tutarında meydana gelen azalışlar “503 Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları (-)” hesabının borcuna, “698 Enflasyon Düzeltme” hesabının alacağına kaydedilir. İzleyen dönemde düzeltme sonucunda ortaya çıkan olumlu farklar önce “503 Sermaye Düzeltmesi Olumsuz Farkları(-)” hesabındaki tutardan mahsup edilir, varsa kalanı “502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları” hesabının alacağına kaydedilir.

İşletmelerde tutulan ‘yedekler’ neyi ifade etmektedir?

Yedekler, ilerde dogması mümkün olan zararların ­işletmenin sermaye büyüklüğünü bozmasını engellemek, öz kaynakların yapısını korumak, işletmenin sahipleri ile alacaklıların haklarının korunmasını sağlamak amacıyla net kârın dağıtılmamış ya da ­işletmede alıkonulmuş tutarları ile sermaye hareketleri dolayısıyla ortaya çıkan ve ­işletmede bırakılan tutarlardır.

'Yedekler' kaça ayrılır ve nelerdir?

Tekdüzen Hesap Planı’nda yedekler, öz kaynaklar grubunda iki başlık altında sınıflandırılmaktadır:

• Sermaye yedekleri: Bir kısım sermaye hareketleri sonucunda ortaya çıkan yedeklerdir.
• Kâr yedekleri: ­İşletmenin kârı üzerinden ayrılan yedeklerdir.

Sermaye yedeklerini oluşturan unsurlar nelerdir?

Sermaye yedekler­i şu unsurlardan oluşmaktadır:

• Hisse senedi ihraç primleri
• Hisse senedi iptal kârları
• Maddi duran varlık yeniden değerleme artışları
• İştirakler yeniden değerleme artışları
• Diğer sermaye yedekleri

'Kâr yedeklerini’ kaça ayırabiliriz?

Kâr yedekleri, üç başlık altında sınıflandırılabilir:

• Yasal Yedekler: Yasa gereği ayrılan yedeklerdir.
• Statü Yedekleri: Ana sözleşme gereği ayrılan yedeklerdir.
• Olağanüstü (İsteğe bağlı, İhtiyari) Yedekler: Şirket genel kurulu kararına göre ayrılan yedeklerdir.

Kâr yedeklerini oluşturan unsurlar nelerdir?

Tekdüzen Hesap Planı’nda kâr yedekleri şu unsurlardan oluşmaktadır:

• Yasal yedekler
• Statü yedekleri
• Olağanüstü yedekler
• Diğer kâr yedekleri
• Özel fonlar

‘I. Tertip Yedek Akçe’ ve ‘II. Tertip Yedek Akçe’ terimleri neyi ifade etmektedir ve hangi hesaplarda izlenirler?

TTK’nin 519. maddesine göre; “sermaye şirketleri, her yıl yıllık kârın yüzde beş, ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar genel kanun yedek akçe ayırmak zorundadır.” Buna “I. Tertip Yedek Akçe” denir.

TTK’nin 519/2 ve 3. maddesi uyarınca; “pay sahiplerine yüzde beş oranında kâr payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu genel kanuni yedek akçeye eklenir.” Buna ise “II. Tertip Yedek Akçe” denir.

Her iki yedek akçe de “540 Yasal Yedekler” hesabında izlenmektedir. Yedek akçe ayrıldığında “540 Yasal Yedekler” hesabına alacak, yedek akçe zarara mahsup edildiğinde “540 Yasal Yedekler” hesabına borç kaydedilir.

‘Geçmiş yıllar kârları’ neyi ifade etmektedir ve hangi hesapta izlenirler?

Geçmiş yıllar kârları, geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahi­b­ine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ­ilgili­ yedek hesapların alınmayan tutarlardır. Bu tutarlar, “570 Geçmiş Yıllar Kârları” hesabında izlenmektedir. Önceki yılın net kârı, “590 Dönem Net Kârı” hesabından “570 Geçmiş Yıllar Kârları” hesabına aktarılır.

‘Geçmiş yıllar zararları’ neyi ifade etmektedir ve hangi hesapta izlenirler?

Geçmiş yıllar zararları, geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan dönem net zararları ile ilgili tutarlardır. Bu tutarlar, “580 Geçmiş Yıllar Zararları” hesabında izlenmektedir.

‘Dönem net kârı’ neyi ifade etmektedir ve hangi hesapta izlenirler?

Dönem net kârı, ­işletmenin faaliyet dönemine ­ilişkin vergi­ sonrası “net kâr” tutarını ifade etmektedir. Bu tutar, “590 Dönem Net Kârı” hesabında izlenmektedir. Sonuç hesaplarında yer alan “692 Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabından aktarılan tutarlar “590 Dönem Net Kârı” hesabına alacak, “692 Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabına ise borç kaydedilir.

‘Tevkifat’ terimi neyi ifade etmektedir?

Tevki­fat (stopaj, vergi­ kesintisi­), iler­ide gerçekleşecek vergiden indirilmek üzere, gelirler üzerinden önceden Gelir Vergisi­ Kanunu madde 94’e ve Kurumlar Vergisi­ Kanunu madde 15’e göre kesinti­ yoluyla vergi­ alınmasıdır.

‘Dönem net zararı’ neyi ifade etmektedir ve hangi hesapta izlenirler?

Dönem net zararı, ­işletmenin faaliyet dönemine ilişkin net zarar tutarını ifade etmektedir. Bu tutar, “591 Dönem Net Zararı” hesabında izlenmektedir. Sonuç hesaplarında yer alan “692 Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabından aktarılan tutarlar, “591 Dönem Net Zararı” Hesabına borç, “692 Dönem Net Kârı veya Zararı” hesabına ­ise alacak kaydedilir.