Klasik Mantık Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Önerme nedir?

Önerme, en az iki veya daha fazla terimden yapılmış sözdür. Önerme, içinde en az bir yargı ve doğruluk değeri taşıyan sözdür. Tekrar tanımlayacak olursak önerme, en az iki terimden oluşan ve doğruluk değeri taşıyan yargı cümlesidir

Aristoteles’e göre önerme nedir?

Aristoteles’e göre de önerme, Bir şey hakkında bir şey kabul eden veya inkâr eden sözdür. Kar beyazdır, İnsanlar ölümlüdür, Erol çalışkandır. Gibi ifadeler önermedir. Bu sözler yargı bildirir ve doğru ya da yanlış değeri alabilirler. Yani önerme bir yargı olduğuna göre bir yüklenen bir de yüklenilen ve bağ vardır.

Önermeler kaç çeşide ayrılır?

3’e çeşide ayrılır. • Gerektirdiği yargı sayısı • Yargının niteliği • Yargının niceliği ve kipliği (tarzı)

Basit, yüklemli veya kategorik önerme nedir?

Bir önermenin tek bir yargı gerektirmesine basit, yüklemli veya kategorik önerme denir.

Birleşik önerme nedir?

Bir önermenin birden fazla yargı gerektirmesine birleşik önerme denir.

Yargının niteliğine göre önermeler kaça ayrılır?

2’ye ayrılır. • Olumlu önermeler • Olumsuz önermeler

Yargının sayısına göre önermeler kaça ayrılır?

• Basit ya da kategorik önermeler • Bileşik önermeler

Olumlu ve olumsuz önermeler ne anlama gelmektedir?

Bir önermede bir yüklenen, bir yüklenilen ve bir de bağ vardır demiştik. Bu bağ, iki tarafı birbirine yaklaştırır veya uzaklaştırır. Yani bu bağ, bu iki taraf arasında bir ilişki bulunduğunu veya bulunmadığını gösterir. Bir ilişki bulunduğunu gösterdiği duruma olumlu, bir ilişki bulunmadığını gösterdiği duruma olumsuz önerme denir. Kar beyazdır. önermesi olumludur, çünkü dır eki ile kar ve beyaz birbirine yaklaştırmıştır ikisi arasında bir bağ bulunduğu ifade edilmiştir. Kar beyaz değildir. önermesi ise olumsuzdur. değildir bağlacı ile kar ve beyaz terimleri birbirinden uzaklaştırılmıştır.

Basit ya da kategorik önermeler ne anlama gelmektedir?

Bu tip önermelerde bağ kaldırıldığı zaman iki tarafta birer terim kalır. Kar beyazdır önermesinde dır bağlı kaldırıldığı zaman, kar ve beyaz terimleri kalır. Yüklemli (kategorik) önermelerde tek yargı vardır ve özne+yüklem+bağlaç’tan oluşur. Kar beyazdır önermesinde kar özne, beyaz yüklem, dır da bağdır.

Tümel olumlu önerme nedir?

Eğer önermenin öznesi (konu) tümel ise, yani özne olan terim bir sınıfın tümünü içinde alıyorsa, ona tümel önerme denir. Her S (özne), P’dir (yüklem). Bütün anneler değerlidir., Bütün politikacılar yalancıdır. Bütün insanlar onurludur. Birer tümel önerme örneğidir.

Tikel olumlu ve olumsuz önerme nedir?

Özne olan terimin bir sınıfın bir kısmını içine almasıdır. Bazı insanlar doktordur. önermesi gibi. Tikel olumsuz önermede Bazı insanlar doktor değildir. dir.

Tekil olumlu ve olumsuz önerme nedir?

Tekil önerme öznenin tek bir bireyi göstermesidir. Ayşe çalışkandır. , Ahmet zekidir. Birer tekil olumlu önerme örneğidir. Tekil olumsuzu da Ahmet zeki değildir., Ayşe çalışkan değildir. Gibi önermelerdir.

Belirsiz önerme nedir?

Eğer özne nicelik belirtmiyorsa böyle önermelere belirsiz önermeler denir. Bilgin filozoftur, İnsan ölümlüdür. gibi önermeler belirsiz önermelerdir.

Karmaşık önerme nedir?

Özne ve yüklemi tek tek terimlerden oluşan basit önermelerde bazen özne ve yükleme açıklayıcı fikirler eklenir. Bu tür önermeler karmaşık önermelerdir. Annesi tarafından çok sevilen Teoman uslu bir bebektir, Teyzesi tarafından özlenen Yonca çok zekidir. önermeleri de birer karmaşık önerme örneğidir.

Yardımcı cümle nedir?

Ayşe çalışkandır. önermesi Babası tarafından şımartılan ifadesi ile bir nitelik kazanmıştır. Bu gibi nitelik kazandırıcı sözlere yardımcı cümle denir.

Bileşik önerme nedir?

Birden fazla yargıyı gerektiren önermeye bileşik önerme denir. ‹ki ya da daha fazla önerme ve, veya, ise ancak ve ancak gibi eklemlerle birbirine bağlanır.

Bileşik önermeler kaça ayrılır?

2’ye ayrılır. • Bileşiği açık olan önermeler • Bileşiği gizli olan önermeler

Bileşiği gizli olan önermeler nasıl anlaşılır?

Yalnızca anlamları ile belli olur.

Bileşiği açıkça belli olan önermeler kaça ayrılır?

4’e ayrılır. • Koşullu önermeler • Bitişik koşullu önermeler • Nedenli önermeler • Ekli önermeler

Koşullu önermeler ne anlama gelmektedir?

Bu tür önermelerde yargı bir koşula bağlanmıştır. Koşullu önermelerde bağ kaldırıldığı zaman, iki tarafta birer küçük cümle kalır, yani birer yargı kalır. Yağmur yağarsa sokaklar ıslanır. önermesi koşullu önermedir. Sokakların ıslanmasının koşulu yağmurun yağmasıdır. Sa yani ise eklemi kaldırıldığında, bir tarafta yağmur yağar, diğer tarafta sokaklar ıslanır cümlecikleri kalır, yani birer yargı kalır. Yukarıdaki önermede yağmur yağar önbileşen, sokaklar ıslanır artbileşen, sa da bağdır. Bir diğer örnek verecek olursak: Ayşe çalışırsa (ise) sınıfını geçer. Ayşe çalışırsa önbileşen, sınıfını geçer artbileşen, sa (ise) ise bağdır.

Koşullu önermeler kaça ayrılır?

• Bitişik koşullu önermeler • Ayrık koşullu önermeler

Bitişik koşullu önerme nedir?

Eğer koşullu önermede önbileşen ile artbileşen olumluda birleşip, olumsuzda birleşmediğine hükmolunuyorsa buna bitişik koşullu önerme denir. Bu yargının gerçekleşmesi diğer yargının gerçekleşmesine bağlıdır.

Olumlu bitişik koşullu önerme nedir?

Güneş doğarsa çiçekler açar. önermesinde güneş doğar ön koşulu ile çiçekler açar art koşulu ise bağı ile birleştirilmiştir. Yani ikisinin bir arada olduğu bildirilmiştir. Bu önerme olumlu bitişik koşullu önermedir.

Olumsuz bitişik koşullu önerme nedir?

Güneş doğarsa çiçekler açar değildir. önermesinde güneş doğar önbileşeni değildir olumsuzlama eki ile çiçekler açar artbileşenden uzaklaştırılmış, yani ikisinin bir arada bulunmaması ile hükmolunmuştur. Bu önerme olumsuz bitişik koşullu önermedir.

Ayrık koşullu önerme nedir?

Bu önerme türünde önbileşen ve artbileşen birbirinin seçeneği durumundadır. Olumlusunda iki tarafın ayrılmasına hükmedilir, olumsuzunda ise iki tarafın ayrılmasının yok edilmesi ile yargıya varılır. veya, ya, ya da eklemleriyle kurulan bu önerme türünde, bileşenlerden biri kendi varlığı ile diğerini geçersiz kılar. Buna tekil evetleme önermesi de diyebiliriz. Bu tür önermelerde taraflardan biri doğrudur. Ya birincisi doğrudur ya da ikincisi. Bileşenlerden biri varlığıyla diğerini geçersiz kılar. Bu önermeler aynı zamanda olumludur.

Bağlantılı önerme nedir?

Birbirini kabul ya da inkar bağlayıcı ile bağlanan birçok özne veya yüklemden yapılan önermelerdir.

Bağlantılı önermenin diğer adı nedir?

Tüm evetleme önermesi

Sebepli önerme nedir?

Neden bildiren bir kelime ile (çünkü, yani) birbirine bağlı iki önermeyi gerektiren önermelerdir. Bu önerimlere çıkarım da diyebiliriz.

Ekli önerme nedir?

Ama, fakat, mamafih, lakin gibi kelimelerle yapılan önermelerdir.

Bileşikliği gizli olan önermeler kaça ayrılır?

4‘e ayrılır. • Özgülü önermeler • Çıkarmalı önermeler • Karşılaştırmalı önermeler • Sınıflandırıcı önermeler

Özgülü önerme nedir?

Yüklemin yalnız bir konuya ait olduğu belirtilen önermelerdir. Ancak, yalnız gibi kelimeler kullanılır.

Çıkarmalı önerme nedir?

Konunun bir kısmını ya da konunun kaplamına giren bireylerin bir kısmını dışarıda tutarak, konunun bütünü hakkında hüküm vermek suretiyle yapılan önermelerdir. Ben hariç herkes üniversiteyi kazandı. önermesinde Ben üniversiteyi kazandım. Önermesi gizli olarak vardır. Yani bütün ben olmayanlar üniversiteyi kazandı.

Karşılaştırmalı önerme nedir?

En, daha sözcükleriyle yapılan, bir fikri karşılaştırma ile ifade edilen önermelerdir. Bu yüzden iki yargı içerir. Örneğin Emine, Yonca’dan daha zekidir. önermesi Yonca zekidir. Ve Emine daha zekidir. Yargılarını içerir.

Sınırlandırıcı önerme nedir?

Yüklemin belirttiği özelliğin belli bir zamanla sınırlandırıldığı önermelerdir. Bir şey şöyle olmaya başladı veya böyle olmayı bıraktı denildiğinde iki yargı verilmiş olur. Birisi o şeyin bahsedilen zamandan önceki hali, diğeri sonraki halidir.

Kip nedir?

Bir önermede bazen konu ile yüklem arasındaki ilişki bir kayıtla kayıtlanır ki bu kayda önermenin kipliği denir. Tarz, tavır, varlık durumudur. Bir şeyin var olma, ortaya çıkma ya da sunulma tarzıdır. Bir şeyin zorunlu, aktüel ya da olanaklı olması durumudur.

Aristoteles Önermeler adlı kitabında kiplik ile ilgili hangi önermelerden bahsetmiştir?

Zorunlu, olumsal, mümkün ve imkansız önermeler.

Orta çağ batı mantıkçıları, Aristoteles’ten esinlenerek kaç çeşit kiplik kabul etmişlerdir?

4 çeşit kiplik kabul etmişlerdir. • Zorunlu • Olumsal • Mümkün • İmkansız

Mümkün önerme nedir?

Yüklemde belirtilen özelliğin belli koşullar altında olasılık dahilinde olduğu belirtilen önermelerdir. Mümkün önermelerin doğruluğu bir takım koşullara bağlıdır. Ahmet’in üniversiteyi kazanması mümkündür önermesi gibi, yüklem birtakım koşullara bağlı olarak gerçekleşir ya da gerçekleşmez.

İslam dünyasında ilk mantıkçılar kaç çeşit kiplik kabul etmişlerdir?

4 çeşit. • Zorunluluk • Devam • İmkan • Fiil

Günümüz kitapları kipliği genellikle kaça ayırır?

3’e ayırır. • Yalın • Zorunlu • Mümkün

Yalın önerme nedir?

Yalın önerme öznenin yüklemi deney ve gözlemle ispatlanmış bir biçimde kendisinde taşıdığı ifade edilen önermedir.

Karşıt önerme nedir?

Öznesi ve yüklemi aynı olan iki tümel önerme nitelik (olumlu-olumsuz) bakımından farklı ise buna karşıt önerme denir. Eğer tümel olumlu doğru ise tümel olumsuz yanlış olur. Eğer tümel olumlu yanlış ise, tümel olumsuz doğru veya yanlış olabilir. Eğer tümel olumsuz yanlış ise, tümel olumlu doğru veya yanlış olabilir.

Altkarşıt önerme nedir?

Öznesi ve yüklemi aynı olan iki tikel önerme nitelik (olumlu-olumsuz) bakımından farklı iseler, bunlara altkarşıt önermeler denir. Buna göre eğer tikel olumlu doğru ise, tikel olumsuz doğru veya yanlış olabilir. Eğer tikel olumsuz doğru ise, tikel olumlu doğru veya yanlış olabilir. Eğer tikel olumlu yanlış ise, tikel olumsuz doğrudur. Eğer tikel olumsuz yanlış ise tikel olumlu doğrudur.

Altık önerme nedir?

Öznesi ve yüklemi aynı olan iki önerme yalnız nicelik bakımından farklı olup, nitelik bakımından aynı olursa bu iki önerme birbiri ile altıktır. Buna göre eğer tümeller doğru iseler altıkları olan tikeller de doğrudur. Eğer tümeller yanlış iseler onların altıkları olan tikeller bazen doğru bazen yanlıştır. Eğer tikeller doğru ise, bunların altıkları olan tümeller bazen doğru bazen yanlış olabilir. Eğer tikeller yanlış ise onların altıkları olan tümeller de yanlıştır.

Çelişik önerme nedir?

Öznesi ve yüklemi aynı olan iki önerme, hem nitelik hem nicelik bakımından birbirinden farklı iseler bu önermeler birbiri ile çelişiktir. Bu durumda tümel olumlu ile tikel olumsuz, tümel olumsuzla tikel olumlu önermeler çelişiktir. Çelişik önermelerden birisi doğru ise diğeri yanlıştır.

Önermeyi döndürme ne anlama gelmektedir?

Bir önermeyi döndürme, onun niteliğini bozmadan yüklemini özne, öznesini yüklem yapmaktır. Böylece anlamca eş değer, aynı doğruluk değerine sahip yeni bir önerme yapmaktır. Bu suretle doğruluk değeri araştırmaları daha rahat yapılabilmektedir.

Döndürme kaça ayrılır?

• Düz döndürme • Ters döndürme

Düz döndürme nedir?

Bir önermenin olumlu ve olumsuzluğuna ve doğruluk değerine dokunmadan yüklemini özne, öznesini yüklem yapmaktır. Buna göre tümel olumlu bir önermenin düz döndürmesi tikel olumlu olur. Tikel olumlunun düz döndürmesi tikel olumlu olur. Tümel olumsuzun düz döndürmesi tümel olumsuz olur. Tikel olumsuzun düz döndürmesi olmaz.

Tikel olumsuzun düz döndürmesinin olmamasının sebebi nedir?

Döndürmede birinci önerme doğru ise ikinci önermenin de (döndürülmüş önerme) doğru olması gerekir. Halbuki tikel olumsuz önerme döndürüldüğünde bu koşul her zaman gerçekleşmez. Örnek verecek olursak, Bazı insanlar taş değildir. Doğru. Bazı taşlar insan değildir. Doğru. Ama şu örnekte doğruluk değerinin döndürmede korunmadığı, değiştirdiği görülüyor. Azı ağaçlar maç değildir. Doğru. Bazı çamlar ağaç değildir. Yanlış.

Düz döndürmenin dayandığı aksiyomlar nelerdir?

Düz döndürme iki aksiyoma dayanır. 1. Olumlu önermelerde yüklem daima tikeldir. Yani yüklem terimi dağıtılmamıştır. Her insan ölümlüdür. önermesi, insanların bazı ölümlülerden olduğunu söyler. Başlık bir deyişle ölümlülerin bazılarını ya da bir kısmını insanların oluşturduğunu söylüyor. 2. Olumsuz önermelerde yüklem tümeldir çünkü olumsuz önermede özne, yüklemin bütün kaplamının dışında bırakılmıştır. Yani dağıtılmamıştır. Hiçbir insan sürüngen değildir. önermesinde, insan sürüngenler sınıfının dışında bırakılmış, yani yüklem olan sürüngen tümel olarak alınmıştır. Bu aksiyomlar tümel ve tikel olumlu önermelerin döndürmelerinin neden tikel olduğunu, tümel olumsuz önermenin döndürmesinin de neden tümel olduğunu açıklar.

Ters döndürme nedir?

Bir önermenin olumlu ve olumsuzluğuna dokunmadan, öznesinin karşıt halini (tümleyenini) yüklem, yüklemin karşıt halini (tümleyenini) özne yapmaktır. Buna bağlı olarak tümel olumlu önermenin ters döndürmesi yine tümel olumlu olur. Tikel olumlu önermenin ters döndürmesi olmaz. Tümel olumsuz önermenin ters döndürmesi tikel olumsuz önerme olur. Tikel olumsuz önermenin ters döndürmesi tikel olumsuz olur.

Önerme kavramını açıklayınız?

Önerme, en az iki veya daha fazla terimden yapılmış sözdür. Önerme, içinde en az bir yargı ve doğruluk değeri taşıyan sözdür.

Önermeler kaça ayrılmaktadır?

Önermeler;
1. Gerektirdiği yargı sayısı,
2. Yargının niteliği,
3. Yargının niceliği ve kipliği (tarzı)
bakımından üç çeşide ayrılır.

Eğer önerme tek bir yargıyı gerektiriyorsa buna ne denir?

Eğer önerme tek bir yargıyı gerektiriyorsa buna basit önerme, yüklemli önerme veya kategorik önerme denir.

Önerme birden fazla yargıyı gerektiriyorsa buna ne denir?

Birden fazla yargıyı gerektiriyorsa bileşik önerme denir.

Yargının niteliğine göre önermeler kaça ayrılmaktadır?

Olumlu ve olumsuz önermeler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Olumlu ve olumsuz önermeyi tanımlayınız?

Bir önermede bir yüklenen, bir yüklenilen ve bir de bağ vardır demiştik. Bu bağ, iki tarafı birbirine yaklaştırır veya uzaklaştırır. Yani bu bağ, bu iki taraf arasında bir ilişki bulunduğunu veya bulunmadığını gösterir. Bir ilişki bulunduğunu gösterdiği duruma “olumlu”, bir ilişki bulunmadığını gösterdiği duruma “olumsuz” önerme denir.

Yargının sayısına göre önermeler kaça ayrılmaktadır?

Basit (ya da Kategorik) önermeler ve Bileşik önermeler olmak üzere 2'ye ayrılmaktadır. 

Basit (ya da Kategorik) önermeleri açıklayınız?

Basit önermelere yüklemli önermeler veya kategorik önermeler denir. Bu tip önermelerde bağ kaldırıldığı zaman iki tarafta birer terim kalır. “Kar beyazdır.” önermesinde “dır” bağı kaldırıldığı zaman, “kar” ve “beyaz” terimleri kalır. Yüklemli (kategorik) önermelerde tek yargı vardır ve özne+yüklem+bağlaç’tan oluşur. “Kar beyazdır” önermesinde kar özne, beyaz yüklem, “dır” da bağdır.

Bileşik önermeleri açıklayınız?

Birden fazla yargıyı gerektiren önermeye bileşik önerme denir. 

Bileşik önermeler kaça ayrılmaktadır?

Bileşik önermelerde bileşikliği açıkça belli olanlar ve bileşikliği gizli olanlar diye ikiye ayrılır.

Bileşikliği açıkça belli olan önermeler kaç ayrılmaktadır?

• Koşullu Önermeler
• Bitişik Koşullu Önermeler
• Ayrık Koşullu Önermeler
• Bağlantılı Önermeler

Koşullu önermeleri açıklayınız?

Bu tür önermelerde yargı bir koşula bağlanmıştır. Koşullu önermelerde bağ kaldırıldığı zaman, iki tarafta birer küçük cümle kalır, yani birer yargı kalır. “Yağmur yağarsa sokaklar ıslanır.” önermesi koşullu önermedir. Sokakların ıslanmasının koşulu yağmurun yağmasıdır. “Sa” yani “ise” eklemi kaldırıldığında, bir tarafta “yağmur yağar”, diğer tarafta “sokaklar ıslanır” cümlecikleri kalır, yani birer yargı kalır.

Bitişik koşullu önermeleri açıklayınız?

Eğer koşullu önermede önbileşen ile artbileşen olumluda birleşip, olumsuzda birleşmediğine hükmolunuyorsa buna bitişik koşullu önerme denir. Bir yargının gerçekleşmesi diğer yargının gerçekleşmesine bağlıdır. “Güneş doğarsa çiçekler açar.” önermesinde “güneş doğar” ön koşulu ile “çiçekler açar” art koşulu “ise” bağı ile birleştirilmiştir. Yani ikisinin bir arada olduğu bildirilmiştir. Bu önerme olumlu bitişik koşullu önermedir.

Ayrık koşullu önermeleri açıklayınız?

Bu önerme türünde önbileşen ve artbileşen birbirinin seçeneği durumundadır. Olumlusunda iki tarafın ayrılmasına hükmedilir, olumsuzunda ise iki tarafın ayrılmasının yok edilmesi ile yargıya varılır. “veya”,“ya, ya da” eklemleriyle kurulan bu önerme türünde, bileşenlerden biri kendi varlığı ile diğerini geçersiz kılar. Buna tekil evetleme önermesi de diyebiliriz.

Bileşikliği gizli olan önermeler kaça ayrılmaktadır?

Bileşikliği gizli önermeler özgülü, çıkarmalı, karşılaştırmalı ve sınıflandırıcı önermeler olmak üzere dörde ayrılır.

Kipsel önermeleri açıklayınız?

Kipsel önermeler kategorik önermelerden farklı olarak, yalnızca özne ile yüklem arasındaki belli bir ilişkiyi dile getirmekle kalmayıp, özneyle yüklem arasındaki söz konusu ilişkiyle ilgili iddianın niteliği, dayanağı konusunda da bilgi verir.

Karşı Olma durumunu açıklayınız?

Aynı terimlerden yapılmış iki önerme ya nicelik ya nitelik veya hem nicelik hem nitelik bakımından birbirinden farklı iseler, bu iki önerme arasında karşı olma durumu vardır. Bu koşullar altında iki önerme birbirine ya “karşıt” tır ya” çelişik” tir veya “altık”tır.

Çelişik Önermeleri açıklayınız?

Öznesi ve yüklemi aynı olan iki önerme, hem nitelik hem nicelik bakımından birbirinden farklı iseler bu önermeler birbiri ile çelişiktir. Bu durumda tümel olumlu ile tikel olumsuz, tümel olumsuzla tikel olumlu önermeler çelişiktir. Çelişik önermelerden birisi doğru ise diğeri yanlıştır.

Döndürme kavramını açıklayınız?

Bir önermeyi döndürme, onun niteliğini bozmadan yüklemini özne, öznesini yüklem yapmaktır. Böylece anlamca eş değer, aynı doğruluk değerine sahip yeni bir önerme yapmaktır.

Düz döndürmeyi açıklayınız?

Bir önermenin olumlu ve olumsuzluğuna ve doğruluk değerine dokunmadan yüklemini özne, öznesini yüklem yapmaktır.

Ters döndürme kavramını açıklayınız?

Bir önermenin olumlu ve olumsuzluğuna dokunmadan, öznesinin karşıt halini (tümleyenini) yüklem, yüklemin karşıt halini (tümleyenini) özne yapmaktır.