Kamu Mali Yönetimi Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Devlet Hazineleri çağdaş maliye görüşü kapsamında hangi görevleri üstlenmeye başlamıştır?

Devlet Hazineleri klasik maliye görüşünün egemen olduğu dönemlerde sadece devletin kasası durumunda iken, çağdaş maliye görüşü ile birlikte devletin hem nakit yönetimi hem de borç yönetimi görevlerini üstlenmektedir.

Etkin nakit yönetiminin temel amacı nedir?

Etkin nakit yönetiminin temel amacı devletin yükümlülüklerinin zamanında ve tam olarak yerine getirilmesinin yanı sıra bu sürecin mümkün olan en düşük maliyet ve makul risk düzeyi ile yürütülmesidir.

Nakit yönetimini oluşturan süreçler nelerdir?

Nakit yönetimi şu süreçlerden oluşmaktadır: • Maliye politikası çerçevesinde oluşturulan bütçeler doğrultusunda kamu gelir ve giderlerine ilişkin nakit akımları oluşmak, • Hazinelerce bu akımların gerçekleşme zamanlarına ilişkin tahminler yapmak ve hedeflenen nakit rezervi seviyesine göre nakit programları hazırlanmak, • Orta ve uzun vadeli borçlanma stratejilerinin ışığında nakit programına dayanılarak finansman programları yapmak.

Devletlerin gelir kaynaklarını oluşturan unsurlar nelerdir?

Devletlerin gelir kaynakları; vergi, resim, harç gibi zorunlu yükümlülükler, devletin taşınmaz mallarının satışı, kiralanması veya başka bir şekilde işletilmesinden sağlanan gelirler, devletin çeşitli iktisadi işletmelerinden elde edilen ve hazineye devredilen karlar, temettü gelirleri, kamu mülkiyetindeki iktisadi işletmelerin çeşitli yöntemlerle özelleştirilmesinden elde edilen gelirler, iç ve dış borçlanmalardan elde edilen gelirler, iç ve dış hibeler ve yardımlar, devletin mülkiyetinde bulunan taşınır malların satışı, kiralanması veya işletilmesinden elde edilen gelirler, kamu parasının yatırıldığı bankalardaki hesaplar ve tahvil gibi kaynaklardan elde edilen faiz ve benzeri getiriler, devlete ait bazı tekel hakları ve imtiyazlarının belirli kurum ve kuruluşlara kullandırılmasından elde edilen gelirler, değerli kâğıtların satışından elde edilen gelirler, vergi cezaları, trafik cezaları ve diğer para cezaları olarak sıralanabilir

Nakit akımlarının zaman bakımından uyumlaştırılması ne anlama gelmektedir?

Nakit akımlarının zaman bakımından uyumlaştırılması: Nakit akımları arasındaki zaman farklılıklarının giderilmesi ve gelirlerin giderlerle uyumlaştırılmasını içerir.

Nakit akımlarının yer bakımından uyumlaştırılması ne anlama gelmektedir?

Devlet giderlerinin yapılmaması gibi bir durum söz konusu olamayacağından, kamu fonlarında denkleştirmeye gidilmesi, yeterli gelir elde edilemeyen giderlerin gelirlerden fazla olduğu bölgelere, gelirlerin giderlerden fazla olduğu bölgelerden para nakledilmesi gerekmektedir. İşte bu uyumlaştırma işlemine nakit akımlarının yer bakımından uyumlaştırılması denilmektedir.

Tek Hazine Hesabı (THH) ne demektir?

Çağdaş nakit yönetiminde THH sadece bir banka hesabı olmanın ötesindedir. THH, devletin bütün gelirlerinin toplandığı, bütün giderlerinin gerçekleştirildiği ve banka hesaplarının konsolidasyonu yoluyla devletin nakit pozisyonunun gün sonları itibarıyla ortaya konulduğu tek bir banka hesabı veya birleştirilmiş banka hesaplarının tamamıdır

Başarılı bir işleyiş için THH’nin minimum düzeyde hangi şartları karşılaması beklenmektedir?

THH’nin asgari olarak aşağıdaki şartları karşılaması zorunlu görülmektedir: • THH nakit kaynakların tam konsolidasyonunu sağlayacak şekilde bütçe içindeki ve bütçe dışındaki bütün devlet organlarını kapsamalıdır, • Devlete ait banka hesapları birleştirilmiş bir yapıda ve elektronik bankacılığın elverdiği ölçüde gerçek zamanlı olmalıdır, • Hazine nakit yönetiminden sorumlu birim dışındaki hiç bir devlet kuruluşunun yönetiminde herhangi bir banka hesabı olmamalıdır. • İdeal THH uygulamasında bütçe kapsamındaki kurum ve kuruluşlar, kamu fonlarını kullanan bütün kuruluşlar kapsam dâhilinde olmalıdır

Ülkemizde 1972 yılından 2007 yılına kadar Merkez Bankası’nın muhabiri konumundaki T.C. Ziraat Bankası (TCZB) üzerinden uygulanan THH sisteminin olumsuz yönleri ne olmuştur? 

Sistem mahsuplaşmaya izin verdiğinden, şubeye intikal eden ödemeler sağlanan gelirler nedeniyle hesaplarda biriken bakiye tutarlar kullanılarak karşılanmıştır. Öte yandan, muhasebe birimlerinin hesaplarında yeterli nakit olmasa dahi ödemeler TCZB tarafından fonlanmak suretiyle yapılmaya devam edilmiştir. Bu durum Hazine’nin hesaplarına girmesini beklediği tahsilatların beklenen tutarda ve zamanda gerçekleşmemesi; benzer şekilde Hazine’ce öngörülmemiş harcamaların da yapılması sonucunu doğurmuştur.

Tek Hazine Hesabının kaldırarak yerine Tek Hazine Cari Hesabının getirilmesi temel olarak hangi değişikliğe yol açmıştır?

Tek Hazine Hesabının kaldırarak yerine Tek Hazine Cari Hesabının getirilmesiyle muhasebe birimlerinin ödemelerini eski sistemden farklı olarak banka hesaplarında para olup olmadığına bakmaksızın yapması üzerine kurulmuştur. Eski sistemde oluşan nakit ihtiyacının haftalık dönem sonunda elde edilmesi uygulaması bulunmaktaydı. Yeni sistemle bu uygulamadan vaz geçilmiş bunun yerine muhasebe birimi ödemeleri için ihtiyaç duyulan nakit toplamının günlük olarak Hazineden talep edilmesi kararlaştırılmıştır.

Tek Hazine Cari Hesabının uygulamada sağladığı pratiklik ve etkililik nasıl açıklanabilir?

TCZB, hak sahiplerine ödemeleri yaptıktan sonra hesapta kalan tutarları gün sonunda Hazine’ninTCZB’deki tediye hesabına iade etmektedir. Uygulama ile Hazinenin haftalık borçlanma yerine günlük olarak sahip olduğu nakit dâhilinde ödemeleri yapması sağlanarak, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması sağlanmaya çalışılmaktadır

Hazine nakit programı nasıl tanımlanabilir?

Hazine nakit programı esas olarak genel bütçe kapsamında tahsil edilmesi beklenen gelirler ile borç servisi de dâhil olmak üzere yapılması öngörülen harcamaların dönemler itibarıyla belirlenmesi, buna göre ortaya çıkan Hazine nakit açığının ortaya konulması ve Hazine nakit rezerv seviyesinin planlanmasıdır.

Nakit programı hazırlanırken öncelikle dikkat edilmesi gereken nokta nedir?

Nakit programı hazırlanırken öncelikle dikkat edilmesi gereken konu bütçe gelir ve harcamalarının izlenmesi ve geçmiş dönem verileri ile devlet hesaplarından sağlanan muhasebe temelli verilerin bir arada kullanılarak yeni bir nakit programı tahmini yapılmasıdır. Böylece devlet bütçesi ile nakit hareketleri arasında ilişki kurulmuş olacaktır

Hazine’nin nakit olarak finanse ettiği miktarı bulmak için ne yapılır?

Hazine’nin nakit olarak finanse ettiği miktarı bulmak için bütçe dengesinden aynı dönemde emanete alınan yani nakden ödenmeyen paraları düşmemiz buna karşılık henüz bütçeye gider yazılmadığı halde avans olarak ödenen paraları eklememiz gerekmektedir.

Hazinenin bütçe açığını değil de nakit açığını finanse etmek için borçlanması nasıl bir anlam taşımaktadır ?

Hazine bütçe açığını değil nakit açığını finanse etmek için borçlanmaktadır. Yani aslında hazine nakit dengesi bütçe finansmanının temelini oluşturmaktadır. Bu durumda nakit dengesi aslında, geleneksel borç düzeyini yönetmenin temelini oluşturmaktadır. Genel olarak bakıldığında nakit dengesini azaltan işlemler kamu borcunu arttırmaktadır. Bunun aksine net borçlanmayı arttıran işlemler, finansal yükümlülükleri, bu yükümlülüklerin yıl içinde veya takip eden yılda ödemeye yol açıp açmamasına bağlı olmaksızın artmaktadır. Diğer bir deyişle net borçlanma ve nakit dengesi birbirlerini yakından takip eden iki kavramdır

Bilgi ve iletişim teknolojilerinin mali yönetim süreçlerinde kullanımı amacıyla ülkemizde geliştirilen otomasyon sistemleri hangi amaçlarla kullanılmaktadır?

Uluslararası alanda yaşanan gelişmeler doğrultusunda, bilgi ve iletişim teknolojilerinin mali yönetim süreçlerinde kullanımı amacıyla ülkemizde de önemli çalışmalar yapılmış ve farklı otomasyon sistemleri geliştirilmiştir. Söz konusu sistemler, bütçe hazırlık aşamasından başlayarak, bütçe işlemleri, tahakkuk, harcama, muhasebe, raporlama ve kesin hesaba kadar uzanan tüm aşamalarının izlenmesi, yönetilmesi ve denetime hazır hale getirilmesi amacı ile kullanılmakta; mali politikaların belirlenmesi ve uygulanması sırasında önemli fonksiyonları yerine getirmektedir.

Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın yürüttüğü NYBS (Nakit Yönetimi Bilgi Sistemi) nasıl tanımlanabilir?

Nakit yönetimi kapsamında; Nakit program ve gerçekleşmelerin yapılmasına yönelik altyapının bulunduğu, nakit talebinde bulunan kamu kuruluşlarının taleplerine ilişkin çeşitli raporların üretildiği ilgili mevzuata aykırı işlem tesis eden kamu kuruluşlarının belirlendiği, kamu kuruluşlarının ilave taleplerinin raporlandığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdinde tutulan hazine hesaplarının anlık olarak takip edilebildiği ve bu hesaplara ilişkin nakit hareketlerinin izlenebildiği sistemdir.

Kamu Elektronik Ödeme Sistemi (KEÖS) hangi amaçla oluşturulmuştur?

Ödemelerin elektronik ortamda tek bir merkezden gerçekleştirilerek etkin harcama ve muhasebe yönetimini sağlamaya yardımcı olunmasını amaçlayan KEÖS 2012 yılından itibaren genel bütçeye dahil tüm muhasebe birimlerinde uygulamaya açılmıştır. Ayrıca vergi dairelerinin ret ve iade ödemelerinde nakit talebi, gönderme emri oluşturulması ve bankaya aktarılması işlemleri de KEÖS üzerinden gerçekleştirilmektedir.

Kamu gelir ve giderlerinin zaman ve miktarına ilişkin tahminlerin borç yönetimi ile paylaşılmasının ne gibi olumlu etkileri olacaktır?

Nakit yönetimince yapılan kamu gelir ve giderlerinin zaman ve miktarına ilişkin tahminlerin mümkün olan en gerçekçi şekilde hazırlanması gerekmektedir. Bu tahminlerin borç yönetimi ile paylaşılması borç yöneticileri açısından yol gösterici olmakta, esneklik sağlamakta ve borçlanmalara ilişkin uygun araçların, zamanlamanın ve borçlanma miktarının daha sağlıklı belirlenmesine olanak sağlayarak olası risklere karşı da hazırlıklı olunmasını ve borç yönetiminde etkinliğin artırılmasını sağlamaktadır

Nakit yönetimindeki etkinliğin artırılması hangi uygulamalara bağlıdır?

Nakit yönetimindeki etkinliğin artırılması finansal piyasaların gelişmesine, para politikası ve likidite yönetimi ile borçlanma politikasının da etkinleştirilmesine katkı sağlamaktadır. Anılan katkıların hayata geçirilmesi ise borç yönetimi ile uyumlaştırılmasına, likidite ve rezerv yönetimi kapsamında Merkez Bankası ile koordinasyon halinde çalışılmasına ve nakit yönetiminde maruz kalınabilecek risklerin doğru bir şekilde yönetilmesine bağlıdır. Hazine nakit yönetiminin kendi önceliklerinin de belirlenmesi ve bunların para politikası, bütçe ve borç yönetimi gibi uygulamalarla koordinasyon içinde hayata geçirebilmesini sağlayacak düzenlemelerinin oluşturulması gerekmektedir