İnternet Yayıncılığı Dersi 4. Ünite Özet

Giriş

Tarih boyunca gerçekleştirilen icatlar bir çok alanda değişimlere olanak sağlamıştır. Bu süreçte iletişim yazının bulunmasından itibaren teknolojik dönüşümler ile farklı boyutlara taşınmıştır.

İletişim ve teknoloji arasındaki karşılıklı ilişki, bireysel iletişimden küresel iletişime kadar bütün iletişimsel etkinliklerin niteliğini belirlemektedir.

Dijital Medya

Yeni medya, sosyal medya gibi farklı isimler ile anılan dijital medya bilgisayar ve internet tabanlı dijital teknolojilerin oluşturduğu yeni bir iletişim ve medya ortamını ifade etmektedir.

Bu ifadenin karşılığında geleneksel medya ise; gazete, radyo, televizyon gibi kitle iletişim araçlarının bulunduğu yapı görülmektedir. Ancak sözü edilen ilerlemeler ile geleneksel medya araçlarının internet ortamına taşınarak bir dijital medya aracı olduğu görülmektedir.

Geleneksel medya varlığını sürdürmekte iken dijital medyaya ile bazı farklılıkların ortaya çıktığı görülmektedir. Bu farklılıklar;

• Dijitalleşme,
• Etkileşimlilik,
• Çoklu ortam ve
• Hipermetinsellik olarak ifade edilebilir.

Dijital medya beraberinde yoğun veriyi, eş zamanlı bilgi oluşumunu, çoklu ortam araçlarını kullanarak güçlü yansıtma avantajlarını getirmektedir. Yaşadığımız çağa ilişkin yapılan kavramsallaştırmalarda da ağ toplumu, siber toplum, enformasyon toplumu, global köy gibi ifadelerin kullanılmasının temelinde küresel enformasyon otoyollarına dönüşmekte olan dijital iletişim ağları bulunmaktadır.

Dijital Medya ve İnternet

Amerikan Askeri Araştırma Projesi (ARPANET) ve MIT’in tartışmaya sunduğu galaktik ağ kavramıyla birlikte internet kavramı gündeme gelmiştir. Gün geçtikçe kullanıcı sayısı artan internetin içeriği de genişlemektedir. Ticari amaçlar için kullanımı yaygınlaşmasıyla birlikte çağa adını verecek kadar hızlı ilerlemeler kaydetmiş ve “İnternet Çağı” olarak araştırmacılar tarafından nitelenmiştir.

Yeni iletişim teknolojisi olarak internetin geleneksel ve yeni medya ayrımında da önemli bir yer vardır. Çünkü, yeni medya; bilgisayar ve internet tabanlı dijital teknolojilerin oluşturduğu yeni bir iletişim ve medya ortamına gönderme yapmaktadır. Bu yeni medya ortamında ise, geleneksel medyadan farklı olarak, kitle izleyicisini bireysel olarak da kapsayabilen, kullanıcıların içeriğe veya uygulamalara farklı zaman dilimlerinde ve etkileşim içinde erişebilmesi mümkün olmaktadır.

Geleneksel medya ilet yeni/dijital medyanın farklılıklarını temel alan yeni medyaya yönelik avantajları;

• Çok sayıda kalan,
• Alıcı kontrolü,
• Çift yönlü iletim (etkileşim),
• Çeşitli içerik, • Küresel kapsama alanı,
• Toplumsal izleme kontrolü ve
• Eş zamansız kullanım olarak sıralanmaktadır.

Buna karşılık geleneksel medya ise;

• Az sayıda kalan,
• Gönderici kontrolü,
• Tek yönlü iletim,
• Sınırlı içerik,
• Bölgesel ve küresel kapsamı alanı,
• Yasaların denetimi ve
• Eş zamanlı kullanım gibi sınırlılıklar taşımaktadır.

Geleneksel medyada bulunmayan, ancak dijital medya ve internet ortamının kullanıcılara sunduğu bireysel ve toplumsal iletişim biçimlerinden bazıları şunlardır:

• Usenet; dünya üzerinde milyonlarca internet kullanıcısının değişik konularda haberler edindiği, kendi görüşlerini gönderdiği bir tartışma platformudur.
• Elektronik posta (elektronik mail); internet kullanıcılarının hesaplarına mesaj (ileti) ya da dosya, resim gibi istenilen herhangi bir şeyi göndermek için kullanılan ve çok sayıda aboneye sahip olan bir internet hizmetidir.
• World Wide Web ( www); araştırdığı verileri toplayıp internet kullanıcısına sunmaya izin veren hipermetin temelli bir araç olarak tanımlanmaktadır.
• Sohbet sistemleri (chat); internet kullanıcıları arasında eş zamanlı olarak mesaj alışverişine izin veren uygulamadır.
• Wiki; kullanıcıların, ortak üretime uygun bir altyapıda, tablolar, grafikler, bağlantılar içeren metinler üretebilmesi için en kullanışlı yöntemlerden biridir.
• Sosyal medya platformları; kullanıcı içeriği, yayınlarını, düşüncelerini ve aktivitelerini paylaşabildiği platformların genel adıdır.

Dijital Medya ve Yöndeşme

Günümüzde medyanın sınırlarını belirlemek giderek güçleşmektedir. Bu durumu ifade etmek üzere kullanılan yöndeşme (convergence) ya da yakınsama terimi; iletişim süreçleriyle endüstrinin iç içe geçmesi olgusuna işaret etmektedir. Yöndeşme sonucunda ses, görüntü ve metin sayısal olarak kodlandıktan sonra aynı platformda kullanılabilir biçime gelmiştir.

Günümüz medyası, başlıca üç iletişim aracı etrafında yöndeşmektedir:

• Dijital televizyon,
• İnternet ve
• Üçüncü kuşak cep telefonları.

Genelde yapılan sınıflandırmaların birçoğunda yöndeşmenin, teknolojik ve ekonomik boyutları üzerinde odaklanılmaktadır:

• Teknolojik yöndeşme; dijital teknolojilerle birlikte, geleneksel medyanın, telekomünikasyon ve internet teknolojilerinin bir arada kullanılması.
• Sektörel (kurumsal)/ekonomik yöndeşme; geleneksel medya endüstrilerinin (televizyon, radyo, gazete gibi) internet, cep telefonu, dijital (sayısal) televizyon gibi yeni medyalarla birleşmesiyle ortaya çıkan yöndeşme.

Kitle İletişim Kuramları ve Dijital Medya

Egemen ya da anaakım olarak bilinen liberal-çoğulcu paradigma ve Marksist-eleştirel paradigma medyaya yönelik gerçekleştirilen kuramsal tartışmaların genel iki temel yaklaşımıdır.

Egemen paradigma, liberal demokratik çoğulcu bir toplum idealini simgeleyen kuramsal çerçeveden hareket etmektedir. Egemen paradigmanın eleştirisini yapan eleştirel paradigmanın kuramsal temelini ise, Marksizmin sınıflı toplum çözümlemesi oluşturmaktadır.

Dijital İletişim Teknolojilerinin Toplumsal Boyutu

Gazete, radyo, televizyon gibi kitle iletişim araçları gelişen teknolojilik yenilikler sonucu ortaya çıkan internetin eklenmesiyle yepyeni bir görünüm kazanmıştır. Tarih boyunca, teknolojik yenilikler toplumsal yaşamı biçimlendiren gelişmeler olmuşlardır. Her teknolojik yenilik beraberinde siyasi, ekonomik ve sosyal değişimleri de getirmiştir. Yeni iletişim teknolojileri ve dijital medyanın günümüzde ulaştığı boyut (yaygınlığı ve etkinliği) nedeniyle siyasi, ekonomik ve sosyal sonuçları itibariyle de incelenmektedir.

Kamusal ve Özel Alanın Birbirine Karışması

Toplumsallığın zaman ve mekanla ilişkisi dikkate alındığında, zaman ve mekana ilişkin vurgu aynı zamanda kamusallığın tanımının teknolojiyi de içine alacak şekilde genişletilmesini içermektedir. Eleştirel kuramcılar, iletişim teknolojilerinin mevcut siyasal ve ticari ortamda kamusal alanı güçlendiren değil, yeniden feodalleştiren bir işlev gördüğünü söylemektedir. Bu durumun toplumsal parçalanmaya yol açacağı ve aynı fikirdekiler dışındakilerin çatışma içinde olacağına işaret etmektedir.

Elektronik Demokrasi

Yeni iletişim teknolojilerinin ve özellikle de internetin demokratik potansiyeline elektronik demokrasi kavramı ile ifade edilmektedir. Daha eşitlikçi bir toplum projesinin gerçekleştirilebilmesi ve siberuzamın demokrasi bilincine sahip netizenler (netyuttaşlar) tarafından düzenlenmesinin ve demokratik bir tartışma ortamının hazırlanması elektronik katılımcı demokrasi kavramı ile gündeme gelmiştir. Yeni iletişim teknolojilerinin temsili demokrasiye, doğrudan demokrasinin yöntemlerini getirerek katkıda bulunabileceği belirtilmektedir. Bu kapsamda, bilgisayar destekli yeni iletişim sistemleri, bilgiye erişime katkısı, mesafe sorununun aşılması ve bireysel yurttaş erişimini kolaylaştırması bakımından demokratikleştirici olarak nitelendirilmektedir.

Bilgi/Enformasyon Toplumu Tartışmaları

Bilgi toplumu kavramı; bilginin en değerli kaynak, üretim aracı, aynı zamanda da temel ürün olduğu, işgücünün çoğunluğunun bilgi endüstrisinin işçilerinden oluştuğu ve bilginin diğer göstergelere göre ekonomik ve toplumsal olarak da baskın olduğu/olacağı bir topluma gönderme yapmaktadır. Yeni toplumsal yapıyı tanımlamak üzere kullanılan endüstri-ötesi toplum, post-modern toplum ya da postkapitalist toplum gibi çeşitli kavramlar da aynı tarihsel dönemi işaret etmektedir.

Tarihsel süreci üç dalgadan hareketle dönemselleştirmektedir:

• Birinci dalga, tarımın bulunmasından sonra ortaya çıkmıştır. Daha sonra endüstrinin belirlediği ikinci dalga, birinci dalganın yerini almıştır. İçinde yaşadığımız çağda ise üçüncü dalga ortaya çıkmıştır. Birinci dalga boyunca en önemli iletişim kanalları sadece egemen güçler ve iktidarda olanların kullanımındadır.
• İkinci dalgada bu tekel yıkılmış ve işverenler, işçiler ve tacirlerin birbirleri ile iletişim kurmalarını sağlayacak ucuz, güvenli, hızlı kitle iletişim araçları icat edilmiştir.
• Nihayet üçüncü dalgada ise, bilgiye eşit bir şekilde sahip olunulabilmenin kapıları açılmıştır.

Küreselleşme

İletişim teknolojilerindeki gelişmeler, liberal politikalar son 20 yılda yaşanan değişimin temel belirleyicileri olmuştur. Küreselleşme olarak adlandırılan bu değişim süreci, özellikle 1980’li yılların sonu ve 1990’lı yılların başından itibaren ekonomik, sosyal, siyasal ve kültürel alanda önemli değişikliklere neden olmuştur.

Sermayenin çok hızlı hareketliliği küreselleşmenin temelini oluşturmaktadır. Bilginin hızlı hareketi ve aktarımı ekonomik gelişmelerde hız ve niteliği etkilemektedir.

Medya/Kültür Emperyalizmi

Kültür/medya emperyalizmi, uluslararası iletişim bağlamında merkez (Batılı gelişmiş ülkeler) ile çevre (az gelişmiş, üçüncü dünya ülkeleri) arasındaki ilişkinin, ekonomik ve teknolojik olarak merkezin egemenliğine dayalı eşitsizlikçi ve dengesiz bir bağımlılık ilişkisi olduğunu ileri sürmektedir.

Gözetlenen ve Gözetleyen Toplum

Günümüz toplumu insanlarını, gündelik hayatın kontrol edildiği gözetlenen bir toplumun bireyleri olarak niteleyen bazı kuramcılar, teknolojik değişimlerin -kamera sistemleri, internet gibi teknolojilerin- “bilgi mahremiyeti”ni azalttığını ve sınırladığını belirtmektedir.

Rıza Mühendisliği ve Propaganda Yaklaşımı

Ticari kuruluşlar, reklam verenler vb. için bireyleri istenilen ürünü almaya ya da istendik yönde karar vermeye ikna etmek çok önemli bir amaç haline gelmiştir. Bu yöndeki çaba iknanın boyutlarını aşarak bireyleri çeşitli tekniklerle yönlendirme, etkileme ve hatta kandırmaya kadar varmaktadır. Propoganda Modeli’ne göre kapitalist ülkelerdeki medyanın amacı halka 24 saat boyunca propaganda yaparak egemen değerleri topluma aşılamaktır.

Küresel Köy

Popüler bir kavram olarak sıklıkla atıfta bulunulan küresel köy ifadesi, dünyanın küresel bir köye dönüştüğü iddiasını yeni iletişim teknolojilerinin insanları özgürleştirici ve eşitleyici potansiyeline dayandırmaktadır.

Ağ Toplumu

Ağ Toplumu, gelişmiş bilgi ve iletişim teknolojileri temelinde dünya çapında oluşturulan birtakım ağların çerçevesinde toplumsal yapının yeniden şekillenmesini ifade etmektedir.