Haber Türleri Dersi 7. Ünite Sorularla Öğrenelim

Magazin nedir?

Türk Dil Kurumu Sözlüğü magazini şu şekilde tanımlamaktadır: İlk olarak magazin; halkın çoğunluğunu ilgilendirecek konulardan söz eden, bol resimli yayındır. İkinci olarak ise; genellikle sanat, eğlence ve spor dünyasında tanınmış kişilerle ilgili haber ve yorumlardır.

Magazin haberciliğinin haber kaynakları nelerdir?

"Magazin" kavramı ilk olarak kaç yılında ve nerede ortaya çıkmıştır?

Habercilik tarihine bakıldığında “magazin” kavramının ilk olarak 1731 yılında İngiltere’de yayımlanan “Gentleman’s Magazine” adlı dergide ortaya çıktığı söylenebilir.

James Gordon Bennett ile Joseph Pulitzer magazin haberciliğine nasıl katkı sağlamışlardır?

Türkiye'de magazin haberciliği ne zaman ve nasıl başlamıştır?

Siyaset ve magazin arasında nasıl bir ilişki vardır?

Siyaset ve magazin, her ne kadar birbirinden çok ayrı iki kavram olarak görülse de magazin haberciliğinin önemli haber kaynaklarından biri siyasetin ve siyasetçinin gündemidir.

Örneğin, 24 Ocak 2012 tarihli Enerji Bakanı Taner Yıldız ile ilgili bir haberi ele alalım. Bakan Yıldız o tarihte bir nedenle Erciyes Dağı’na gitmiş ve burada fotoğrafları çekilmişti. Bakanın atkısı ‘xoxo’ desenliydi. Xoxo internet dilinde sarılmak, öpmek anlamında kullanılmaktadır. Bakan yazının çıktığı gün arayıp kendisinin de istemeden bu haberle magazinin içinde yer aldığını söylemiştir.

Bu anlamda siyasetçinin, siyaset dışında kalan her hareketinin, giyiminin, gafının, davranışının, hobilerinin, sıradışı özelliklerinin, ziyaretlerinin, bir magazin haber konusu olabildiğini ve siyaset – magazin ilişkinin konusunu oluşturduğunu söylemek mümkündür.

Spor ve magazin arasında nasıl bir ilişki vardır?

Futbolcular ve teknik direktörlerin giydiklerinden arabalarına, sevgililerinden aile hayatlarına, gittikleri eğlence yerlerinden katıldıkları spor dışı etkinliklere kadar çıkan her haber, magazinin gündemini şekillendirebilmektedir. Üstelik sanat dünyası ve spor dünyasının bir araya geldiği özel birlikteliklerde magazin gündemi artık yeni gündemini bulmuştur.

Taraftarlar, tuttukları takımın oyuncusundan teknik ekibine hatta yönetimine kadar her şeyi merak etmektedirler. Yani sadece alınan galibiyetle ya da kimin transfer olduğu ile ilgilenmezler, taraftarı oldukları takımlarını her şeyi ile sahiplenirler.

Magazin gazetecisinin sahip olması gereken özellikler nelerdir?

Magazin gazetecisinin sahip olması gereken özellikleri şöyle sıralamak mümkündür:

• Eğitimli,
• En az bir yabancı dil bilen,
• Basın Meslek İlkeleri’ne saygılı,
• Nezaket ve saygı kurallarının dışına çıkan davranışlardan kaçınan,
• Haber kaynağı ile ilişkilerini saygı sınırlarının ötesine taşımayan,
• Dürüstlük, doğruluk, açıklık, kesinlik, sadelik olarak sıralanan haber değerlerine dikkat eden,
• Objektif, tarafsız olan,
• Tecrübeli,
• Meraklı,
• Sabırlı,
• Röportaj tekniklerini iyi bilen,
• Araştırmacı, detayları takip eden.

Etik kavramını açıklayınız.

Etik, özünde, bir ahlaki eylem kuramıdır; ama bu kuramı öncelikle bilgi adına değil, eylem adına geliştirmektedir. Bu nedenle etik, kuram oluşturma amacıyla geliştirilmiş zihinsel bir çalışma değil; en başta düşünce ile eylem ilişkisi olarak tanımlanmaktadır. Burada düşünce-eylem ilişkisinde vurgulanan ahlaki yetkinlik, herkesten beklenen ahlaki davranma ve yargılama becerisini, herkesin özgürlüğe saygı göstermeye ve özgürlük temelinde hesap vermeye hazır olmasını öngören sosyal sorumluluğu yansıtmaktadır.

Türkiye’de de bir bütün olarak gazetecileri ve basın mensuplarını kapsayan meslek ilkeleri nelerdir?

Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi ve Basın Konseyi Basın Meslek İlkeleri'nin magazin haberciliğindeki yeri nedir?

Bu çok önemli iki mesleki örgütün, yine çok önemli mesleki ilke ve görevleri, elbette magazin gazetecisini, onun yaptığı magazin haberciliğini yakından ilgilendiren, hazırladığı magazin haberini de bu anlamda her yönüyle bağlayan mesleki ilkelerdir. Farklı deyişle, magazin gazetecisi de magazin haberciliği ve haberleri de sınırsız bir özgürlüğe, mesleğin temel ilke ve değerlerine aykırı olamaz, bu ilke ve değerlerin uzağında kalarak icra edilemez.

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Gazetecilik Hak ve Sorumluluk Bildirgesi'ne göre gazeteciyi tanımlayınız.

Gazeteci tanımı: Düzenli bir şekilde, günlük yahut süreli bir yazılı, görüntülü, sesli elektronik veya dijital basın ve yayın organında, kadrolu, sözleşmeli ya da telif karşılığı, haber alma, işleme, iletme veya görüş, fikir belirtme görevi üstlenen ve asıl işi ile başlıca geçim kaynağı bu olup, çalıştığı işletme ile ilgili yasalar karşısındaki konumu bu tanıma uygun olanlar gazetecidir. Basın ve yayın alanındaki her işletme, çalıştırdıkları gazetecileri, yasaların gazetecilere tanıdığı haklardan yararlandırmak zorundadır.

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Gazetecilik Hak ve Sorumluluk Bildirgesi'ne göre gazetecinin sorumlulukları nelerdir?

Gazetecinin sorumluluğu: Gazeteci, basın özgürlüğünü, halkın doğru haber alma, bilgi edinme hakkı adına dürüst biçimde kullanır. Bu amaçla her türlü sansür ve oto sansürle mücadele etmeli, halkı da bu yönde bilgilendirmelidir. Gazetecinin halka karşı sorumluluğu, başta işverenine ve kamu otoritelerine karşı olmak üzere, öteki tüm sorumluluklardan önce gelir. Bilgi ve haber ile özgür düşünce, herhangi bir ticari mal ve hizmetten farklı olarak toplumsal bir nitelik taşır. Gazeteci, ilettiği haber ve bilginin sorumluluğunu üstlenir ve paylaşır. Gazetecinin özgürlüğünün içeriğini ve sınırlarını, öncelikle sorumlulukları ile meslek ilkeleri belirler.

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Gazetecilik Hak ve Sorumluluk Bildirgesi'ne göre gazetecinin hakları nelerdir?

Gazetecinin hakları:

1. Gazeteci tüm bilgi kaynaklarına serbestçe ulaşma ve kamu yaşamını belirleyen, halkı ilgilendiren tüm olayları izleme, araştırma hakkına sahiptir. Gazetecinin karşısına çıkarılacak gizlilik ve sır gibi engeller kamusal işlerde yasaya, özel işlerde açık ve ikna edici gerekçelere sahip olmalıdır.

2. Gazeteci, çalıştığı basın ve yayın organının kendisiyle yaptığı sözleşmede de kaydedilmiş olması gereken temel çizgisini dikkate alır. O temel çizgi dışındaki ve onunla çelişen veya orada açıkça belirtilmemiş olan tüm telkin, öneri, istek ve talimatları reddetme hakkına sahiptir.

3. Gazeteci, inanmadığı bir görüşü savunmaya veya meslek ilkelerine aykırı bir iş yapmaya zorlanamaz.

4. ?Gazeteciler, özellikle de yazı işleri çalışanları, basın - yayın işletmesinin işleyişini belirleyen, etkileyen önemli kararlardan haberdar edilmeli ve gereğinde kararların alınmasına katılmalıdır.

5. İşlevi ve sorumlulukları ışığında, gazeteciler örgütlenme hakkının yanı sıra görevinin maddi ve manevi güvencesini sağlayan kişisel sözleşme yapma hakkına sahiptir. Gazeteci ekonomik bağımsızlığını garanti eden toplumsal rolüne ve emeği ile yeteneğine uygun bir ücret almalıdır.

6. Gazeteci, kaynakların gizliliği ilkesi uyarınca, kaynağını açıklamaya ve tanıklık yapmaya zorlanamaz. Kaynağı izin verdiği taktirde gizlilik ortadan kalkabilir. Kaynağı tarafından açıkça yanıltıldığı durumlarda gazeteci kaynağını açıklayabilir.?

Haber yaparken yargılama sürecinde gazeteci nasıl davranmalıdır?

Yargı: Hazırlık soruşturması sırasında soruşturmayı zaafa uğratıcı, yönlendirici biçimde haber ve yorumdan kaçınılmalıdır. Yargılama sürecinde de haberler her türlü ön yargıdan uzak ve kesinlikle doğruluğundan emin olunarak sunulmalıdır. Gazeteci yargı sürecinde taraf olmamalıdır. Yargı kararı kesinleşmedikçe, bir sanık suçlu ilan edilmemelidir. Haberlerde ve yorumlarda suçluymuş gibi değerlendirmeler yapılmamalıdır.

Haber yaparken gazeteci çocuklar konusunda nelere dikkat etmelidir?

Çocuk: Çocuklarla ilgili suçlarda ve cinsel saldırılarda sanık, tanık ya da mağdur (maktul) olsun, 18 yaşından küçüklerin açık isimleri ve fotoğrafları yayınlanmamalıdır. Çocuğun kişiliğini ve davranışlarını etkileyebilecek durumlarda, gazeteci, bir aile büyüğünün veya çocuktan sorumlu bir başkasının izni olmaksızın çocukla röportaj yapmamalı veya görüntüsünü almaya çalışmamalıdır.

Gazeteci ve yatyın organı taraf olma hususunda nasıl davranmalıdır?

Taraf olma: Gazeteci ve yayın organı, her ne nedenle ve her ne biçimde olursa olsun, taraf oldukları bir olaydaki konumlarını kamuoyuna açıkça belirtmelidir. Yayın organı yahut yorumcu, siyasi, ekonomik ve toplumsal tercihlerinin doğrultusunda yayın yapabilir. Bu durumda bu tavır açıkça ortaya konulmalı, ayrıca yorum ile haber - olay ayrımı kesin biçimde yapılmalıdır.

Özel hayatın gizliliğinin geçersiz sayılabileceği başlıca durumlar nelerdir?

"Önceden görme - Off the record" kavramını açıklayınız.

Önceden görme - Off the record: Gazeteci, kendi çabasıyla elde etmedikçe, bir kaynağın verdiği bilgi veya belgenin yayınlanma tarihi konusundaki isteğe uymalıdır. Gazeteci, röportaj, haber, yorum veya görüntü, yayın şekli ne olursa olsun, hazırlığını yayın organındaki sorumlular dışında, kaynağı da dahil kimseye denetlettirmekle yükümlü değildir. Gazeteci, açıklanmaması kaydıyla (off the record) verilen bilgiyi ve sarfedilen sözleri yayınlamamalıdır.

Basın Konseyi Basın Meslek İlkeleri nelerdir?