Haber Türleri Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Haber nedir?

Haber, toplumun kendi içinde olup bitenin farkında olmak için geliştirdiği kitle iletişim sistemleri aracılığıyla edindiği, daha önce bilmediği, ilgisini çeken, içinde bulunduğu dinamik yapının sorunlarının, bu sorunlara ilişkin çözümlerin, gelişmelerin aktarıldığı bilgidir.

Haberin tür ve coğrafi olarak çeşitleri nelerdir?

Haber, basit bir gözlemle iki grupta incelenebilmektedir. Tür olarak haber ile
politika, kültür - sanat, spor, eğitim, polis - adliye, spor gibi ayrımlar anlatılmak istenirken; coğrafi nitelik
sınıflandırmasına göre de yerel, bölgesel, ulusal ya da küresel içerik taşıması durumu kastedilmektedir.

Kültür-sanat haberciliği nedir?

Kültür- sanat haberciliği, yaşanılan toplumda ve dünyadaki kültür-sanat alanındaki etkinlikleri takip
ederek, haber niteliği taşıyan olayların yazılı ve görsel olarak hazırlanıp sunulduğu uzmanlık alanıdır.

Kültür nedir?

Kültür; Meydan Larousse tarafından, “bir toplumda geçerli olan ve gelenek halinde devam eden her
türlü duygu, düşünce, dil, sanat, yaşayış unsurlarının tümü, uygarlık” olarak tanımlanmaktadır. Bu
tanımlamaya ek olarak bir toplumun ya da genel olarak tüm insanlığın yaşam içinde ürettiği gelenekler,
alışkanlıklar, barınma, savunma ve varlığını sürdürmeyi sağlayan ortak değerler ve bu değerlerin
yansıdığı araç gereçlerin tümüdür kültür.
Toplumsal yapılara doğrudan bağımlı bulunan kültürün her topluma göre değişmesi doğaldır. Bu
nedenle yeryüzünde kültürlerin göreceliliği söz konusudur. Bir toplumun geçmişten aldığı ve geleceğe
aktardığı değerler bütünü olarak kültür, toplumsal yaşamın birikimidir.

Kültürün içinde ne gibi eserler vardır?

Kültür, tarihsel ve geleneksel yaşam deneyimlerini simgeleyen tapınak, abide, konut, antlaşma,
mektup, berat gibi yazılı kaynaklar, musiki ve ezgiler, dinsel kutsama törenleri, duvar resimlerinden
başlayarak günümüze kadar gelen plastik sanat terimleri, sözlü ve yazılı edebiyat eserlerini kapsar.

Sanat nedir?

Kültürün en önemli bileşenlerinden birisi ise kültürel yaşama yaratıcılıkla katkı sağlayan ve estetik
beğeniye hitap eden tasarımlardır ki bu tasarımlara da sanat adı verilmektedir. Sanat, bir duygunun bir
tasarımın veya güzelliğin ifadesinde kullanılan metotlar ve bu metotlar sonucunda ulaşılan üstün
yaratıcılıktır.

Sanatın bileşenleri nelerdir?

Sanatın bileşenleri ise, musiki, resim, mimari, heykelcilik, fotoğraf, sinema, çizgi, hat, ebru, karikatür,
grafik, edebiyat, tiyatro ve benzeri yaratıcılık faaliyetleri ile bunları her türlü icralarından oluşur. Bunlara
ek olarak her türlü sanat etkinliklerine ilişkin ödüller, yarışmalar ve kültür-sanat alanında ün yapmış,
eserler vermiş kişilerin doğum ve ölüm yıldönümlerini de kültür-sanat uzmanlık alanı içinde incelenebilir.

Kültür-sanat haberciliği nedir?

Kültür-Sanat Haberciliği, bu tanımlamaların ışığında kültür- sanat faaliyetlerinin kitle iletişim araçları
kanalıyla iletilmesine denmektedir. Kültür-sanat haberciliğinde uzmanlaşma diğer uzmanlık alanlarına
göre daha farklı bir anlam ifade etmektedir.

Haberde dikkat edilmesi gereken önemli noktalar nelerdir?

Haberde doğruluk, açıklık, kesinlik, sadelik ilkelerine dikkat edilmesi, kimden alındığının açıklanması, tüm uzmanlık haber türlerinde olduğu gibi kültür- sanat haberciliğinde de dikkat edilmesi gereken önemli noktalardır. Bir diğer önemli nokta ise, haberci olayı biçimlendirirken, haber haline getirirken hangi araçlardan yararlanacaktır?

Haberciliğin temel ilkesi nedir?

Haberciliğin temel ilkesi olan ve iletişim sürecinde bütün mesajların temelini oluşturan yapısal kural olarak 5N+1K kuralı burada da doğal olarak karşımıza çıkmaktadır. Kültür-sanat haberlerinin tasarımında da 5N+1K kuralına göre haber tasarımını gerçekleştirmemiz gerekmektedir ki bir kez daha hatırlatmak gerekirse bunlar; • Ne • Ne zaman • Nerede • Neden • Nasıl • Kim sorularıdır.

Haberciliğin temel ilkelerini oluşturan haber değerleri hangi ana kümelerde toplanır?

Haberciliğin temel ilkelerini oluşturan haber değerlerini, beş ana kümede toplamak mümkündür: 1. Zamanlılık 2. Yakınlık 3. Önemlilik 4. Sonuç 5. İnsanın ilgisini çekme

Bazı yazarlar, beş ana kümede toplanan haber değerlerine, anlaşmazlık, kuşku, gariplik, duygulara yönelme, yenilik, şimdi olması, tazelik, birtakım özellikler taşıması, en geç olması, yeni ortaya çıkması değerlerini ekleyerek bu beş ana kümeyi daha da genişletmektedir.

Güncel olmayan haberlere ne ad verilir?

Haberciliğin genel kuralları içinde kısa öz ve yukarıda söz edilen çerçevede, yani 5N+1K kuralına göre hazırlanacak haberlerin özellikle taze olmasına dikkat etmek gerekir. Güncel olmayan haberlere habercilik dilinde “bayat haber” adı verilmektedir.

Kültür-sanat haberciliğinde görsel malzemeler ve bunların önemi nelerdir?

Kültür-sanat haberciliğinde görsel vurgu işlevsellik açısından önemlidir. Haberin inandırıcılığını vurgulayan görsel malzemeler değişikler gösterebilir: Fotoğraf, video, görsel kayıtlar, kültür-sanat haberciliğinin önemli malzemeleridir. Ses kayıtları ise haberde yer almasa da görsel malzemeyi güçlendirecek bir haberci malzemesi olarak kabul edilmektedir. Görsel malzemeler haberin inandırıcılığı açısından önemlidir. Görsel malzeme, haberi destekler, haberi açıklar, ilgi çeker, olaylara tanıklık eder, haberi tasarım açısından rahatlatır, rutinlikten kurtarır. Haberin inandırıcılığını kuvvetlendiren görsel malzeme, olayın doğruluğunun da kanıtı olarak kabul edilmektedir.

Kültür-sanat haberlerinde eleştiri ve yorumda dikkat edilmesi gereken hususlar nelerdir?

Kültür-sanat haberleri yorum ve eleştirinin sıklıkla kullanıldığı metinlerdir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta etik ilkelere bağlı kalınarak yapılacak yorum ve eleştirilerdir. Çok dikkat ve özen isteyen bu konuda, habercilikte belirli bir birikim ve deneyim kazanmış kişilerin haberleri önem kazanmaktadır. Genellikle haber imzasız ya da kültür-sanat servisi imzasıyla sunulmakta; yorum ve eleştiri ise imzalı olarak yayınlanmaktadır. Yorum ya da eleştirinin haberle birlikte değerlendirildiği yazılı ürünler ise daha çok köşe yazısı türünde olmaktadır. Örneğin; bir tiyatro ya da sinema eleştirmeni izlediği oyunun/filmin haberini yazısının ilk paragraflarında tanıttıktan sonra oyunun değerlendirmesine geçebilmektedir. Kültür-sanat haberciliği alanındaki yorum ve eleştiriler yeni bakış açıları edinmemize ve bilgi dağarcığımızın zenginleşmesine hizmet eder. Yorum veya eleştiriye uğrayan eser ve kişi açısından ise kendini geliştirmesine yarayabilir. Bu bağlamda kültür- sanat haberciliğinde yorum ve eleştiri, toplumsal sorumluluk kuramı çerçevesinde düşünülmeli ve etik ilkelere bağlı kalınarak, tarafsızlık korunmalıdır.

Kültür-sanat haberlerinin yorumlarının geçtiği aşamalar nelerdir?

Kültür-sanat haberlerinin içerik ve biçimi ile ilgili son söz ise, kültür-sanat haberlerinde yorum ve eleştiridir. Haber yorumları üç aşamadan geçmektedir. Bunlar: 1. Analiz; 2. Bütün unsurları bir araya getirme; 3. Sonuç çıkarmadır.

Kültür-sanat haberciliğinin kaynakları kaç grupta toplanır ve bunlar nelerdir?

Gazeteciler haber toplama aşamasında çeşitli kaynaklardan yararlanmaktadırlar. Bu kaynakları basit bir sınıflandırma ile birinci el kaynaklar ve ikinci el kaynaklar olmak üzere iki grupta toplamak mümkündür. Birinci el kaynaklar; yerinden haber toplama ve insanlarla konuşmadır. Ancak yerinden haber toplama maliyetli bir yöntem olduğu için pek çok haber kuruluşu, bu işlemi kendileri adına yapacak ajanslara abone olarak bu maliyeti en aza indirme yoluna gitmektedir.

Kültür-sanat haberciliğinin kaynakları nelerdir?

Kültür sanat haberciliğinin kaynakları şu şekilde sıralamak mümkündür: • Tiyatrolar, • Sergiler • Konserler • Festivaller • Galalar • Yeni yayınlar • Sanatçı ve yazar örgütlerinin, meslek kurumlarının basın açıklamaları, haber ajansları, • Her türlü telif hakları konusundaki gelişmeler, • Sanat kurumlarının bültenleri • Sanatçı ve yazarların konuşma veya konferansları • Açık oturumlar, sempozyumlar • Açılışlar • Sanat ve kültür fuarlarındaki söyleşiler • Yarışmalar • Arkeolojik kazılar • Kültür sanat eğitimciliği alanındaki girişimler, • Medyanın ön haberleri (konferans, kongre, sempozyum, ölüm, jüri, ödül v.b.) • Devlet kurumlarının, devlet adamlarının kültür ve sanatla ilgili açıklamaları • Sanatçı ile yayıncı veya sergileyici kurumlar arasındaki ilişkiler konusundaki uyuşmazlık bilgileri, • Ulusal birliği temsil eden gün ve olaylar konusunda kültür ve sanat mensuplarının görüşleri.

Kültür-sanat haberciliğinde haber kaynakları konusunda, dikkat edilmesi gereken unsur nedir?

Kültür-sanat haberciliğinde haber kaynakları konusunda, dikkat edilmesi gereken unsur ikinci el kaynaklar kullanılması noktasında gelişmektedir. İkinci el kaynaklar olarak ifade edilen raporlar, belgeler, ilanlar, reklamlar ve araştırma dosyaları, kültür-sanat habercilerinin en çok yararlandıkları kaynaklardır. Bu nedenle kültür-sanat haberciliği uzmanlık alanında çalışan bir habercinin, iyi eğitim görmüş olması ve alanında uzmanlaşmış olması, haberin güvenirliliği ve geçerliliği açısından önemlidir.

Magazin haberciliği içine sıkıştırılmış ya da reklamlar arasında küçük sütunlarla verilmiş kültür- sanat haberlerinin kanalları nelerdir?

Kültür- sanat haberciliğine kitle iletişim araçlarında yeterince yer ayrılmaması konusu, habercilik üzerine yapılan akademik çalışmalarda sıkça eleştirilen bir konu olarak dikkat çekmektedir. Magazin haberciliği içine sıkıştırılmış ya da reklamlar arasında küçük sütunlarla verilmiş kültür- sanat haberlerinin kanalları şu şekilde sıralanabilir: • Televizyon yayınları • Radyo yayınları • Süreli yayınlar • Günlük gazeteler ve ekleri • Dergiler • Broşürler, kataloglar, el ilanları ve çeşitli duyuru metinleri • Elektronik gazeteler • VCD, DVD, CD gibi görsel ve işitsel araçlardır. 

Haftalık veya aylık kitap eki veren başlıca gazeteler nelerdir?

Haftalık veya aylık kitap eki veren başlıca gazeteler; • Radikal • Cumhuriyet

• Aydınlık • Akşam • Vatan • Sabah • Milliyet • Star • Yeni Şafak • Zaman ve • Taraf gazeteleridir.

Kültür-sanat haberi izleyicisi kaç grupta incelenebilir ve bunlar nelerdir?

Kültür-sanat haberi izleyicisini dört grupta incelemek mümkündür: a. Yazılı basında izleyiciler, b. Radyolarda izleyiciler c. Televizyonda izleyiciler, d. İnternet yoluyla izleyiciler

Kültür-sanat haber servislerinde kimler görev alabilir?

Kültür-sanat haber servislerinde, İletişim Fakültelerini bitirmiş kişiler öncelikli olarak görev almaktadırlar. Bununla birlikte sanat tarihi, arkeoloji ve güzel sanatlar eğitimi almış kişilerin de yayın kuruluşlarının kültür-sanat servislerinde görev alabildiği görülmektedir. Bu noktada habercilik eğitiminde okullu / alaylı ayrımı göze çarpmaktadır. Türkiye’de son yıllarda artan İletişim Fakülteleri ve teknolojinin gelişimiyle birlikte haberde uzmanlık noktasının objektif değerlendirilebilmesi için ülkemizde gazetecilik eğitimi tarihinin de bilinmesi bir zorunluluk olarak görülmektedir.