Haber Türleri Dersi 6. Ünite Özet

Giriş

Spor artık toplumsal bir olgu, hatta toplumsal bir kurum haline gelmiştir. Bu nedenle de kitle iletişim araçlarının (KİA), özellikle de habercilik yapan KİA’nın spora ilgisiz kalması mümkün değildir.

Toplumsal bir kurum olan spor artık KİA’nın de en önemli içeriği, konusu olmuştur. Spor artık KİA için bir uzmanlık alanı haline gelmiştir. Çünkü spor haberciliği alanında da çok ciddi bir rekabet ortaya çıkmıştır. Bu sıralanan nedenlerden ötürü spor gibi spor haberciliğinin de artık eğitimi önemli olmuştur.

Spor Haberciliği Nedir?

Spor haberciliği habercilik türlerinden biridir. Spor haberciliği en genel şekilde “spor konusunda habercilik yapmak”, “konusu spor olan haberler yapmak” şeklinde tanımlanabilir.

Spor haberciliği, her ne kadar haberciliğin bir türü olsa da diğer habercilik türlerinden ciddi biçimde farklılaşmaktadır. Söz konusu edilen farklılaşma sadece işlenilen konuyla sınırlı değildir.

Spor haberciliği konu ve içerik, teknik ve teknolojik, işleyiş, personel ve hedef kitle anlamında diğer habercilik türlerinden oldukça farklıdır.

Spor haberciliği adından da anlaşıldığı üzere konu ve içerik olarak sporu işlemektedir. Bugün Türkiye’de aralarında futbol, basketbol, at yarışı, güreş gibi spor dallarının da bulunduğu 63 spor federasyonu bulunmaktadır.

Spor haberciliği diğer habercilik türlerine oranla daha az maliyetlidir. Haber konusu ve haber olayı arama, ulaşma ve diğer haber üretim maliyetleri spor haberciliğinde çok daha düşüktür. Bunun en önemli nedeni ise haber kaynaklarının spor habercilerine ulaşmada istekli ve hevesli olmasıdır.

Habercilik türlerine göre ciddi bir biçimde farklılaşır. Örneğin ekonomi haberciliğinin hedef kitlesi ekonomi dünyasının aktörleri, yatırımcılar, özellikle de küçük yatırımcılar, neredeyse tamamen orta yaş ve üzeri erkekler, gelir ve eğitim anlamında üst gruplar gibi bir kategoriyi ifade etmektedir.

Spor haberciliğinin hedef kitlesi içinde ağırlıklı bir yer tutan çocuklar ve gençler özellikle basın için önemlidir. Bu grup basın için yeni bir okur kitlesini ifade etmektedir. Çocuklar ve gençler basının yeni okurlarıdır.

Spor haberciliği ve habercilik yapan KİA herhangi bir spor dalıyla ilgili farkındalık, gündem ve kamuoyu oluşturabilir.

Sıralanan bu farklı niteliklerinin yanı sıra hedef kitlenin konuyu bilse de olayı, karşılaşmayı görse de dinlese de hem de yerinden tribünden izlese de haberiyle yorumuyla tekrar okumak, görmek, izlemek isteyeceği tek habercilik türü spor haberciliğidir.

Spor Haberciliğinin Gelişim ve Tarihçesi

Dünyadaki ilk spor gazetesi 1838 yılında İngiltere’de yayınlanan Sporting Life’tır. Bu ilkin İngiltere’de yaşanması çok doğaldır. Çünkü İngiltere Sanayi Devrimi’nin, göçün, kentleşmesinin, işçi emekçi sınıf oluşumunun ilk başladığı ülkedir. 1830’lu yıllarda ABD’de başlayan Penny Press kitlesel pazara seslenmekteydi.

Türkiye’de spor haberciliğinin gelişimi dünyadaki gelişimden farklı bir çizgi izlemiştir. Türkiye’de ilk gazete Dünyada yayınlanan ilk gazeteden yaklaşık 200 yıl sonra 1831 yılında yayınlanmıştır. Takvîm-i Vekâyi adını taşıyan bu gazetede beklendiği gibi spor haberi verilmemiştir.

Türkiye’de ilk spor haberi 14 Mart 1891 tarihinde Servet-i Fünun dergisinde yayınlanmıştır. Haber Ali Ferruh Bey’in Fransa’dan yazdığı eskrimle ilgili bir haberdir. II. Meşrutiyet’ten sonra hayatın tüm alanları gibi spor ve spor yayıncılığı alanı da hareketlenmiştir.

Türkiye’de gazetelerdeki ilk futbol haberi, 1911 yılında Tasvir-i Efkâr gazetesinde yayınlandı. Abidin Daver tarafından yapılan haber Galatasaray, İstanbul Karması ve Macar Tamşvar takımları arasındaki turnuvayı konu almıştır.

Türk spor basın tarihinde çok sayıda dergi yayınlanmasına karşın çok az sayıda gazete yayınlanmıştır çünkü günlük olarak yayınlanacak bir spor gazetesini dolduracak kadar spor etkinliği, spor haber bulunmamaktaydı. Bunun yerine haftalık veya aylık olarak yayınlanan dergiler haber biriktirilerek çıkartılmıştır.

Özellikle ekonomi alanında dışa açılma yılları olarak adlandırılan 1990’lı yıllar sporda da dışarıya açılma yılları olmuştur. Bu dönemde özellikle kulüp takımları ve ardından milli takım yurt dışında geçmiş döneme göre başarılı sonuçlar almıştır. Görece bu başarılar spor basının yaygınlığının da artmasını sağlamıştır.

Spor basını ve yaygın basının sayfaları az haberli, bol yorumlu, bol fotoğraflı, tartışma ve gerilim üzerine yayıncılık anlayışını kurmuş, bilgiden çok yorum ve sezgiyle yön bulmaya, yön vermeye gayret eden bir basın haline gelmiştir.

Spor Haberciliğinin Konuları

Günümüzde küreselleşmenin etkisiyle sporda artık yerel veya ulusal düzleme hapsedilemeyecek kadar gelişmiş bir noktaya ulaşmıştır. Spor artık uluslararası boyutta bir değerlendirme yapmaksızın anlaşılabilecek veya anlatılabilecek bir olgu olmaktan çıkmıştır.

Sporla ilgili her türlü konunun, yön ve boyutun yerel ve ulusal olduğu kadar uluslararası bağlamında da değerlendirilmesi artık bir gereklilik halini almıştır. Yani bir ulusal takım veya takımın başarısı veya başarısızlığı için bir değerlendirme yapılırken, uluslararası düzeydeki rakiplerinin de durumunun değerlendirmeye alınması, en azından değerlendirme ölçütlerinin buna göre belirlenmesi gerekir.

Yine anımsanacağı üzere spor haberciliği sporu tüm yön ve boyutlarıyla konu ve içerik olarak işleyen bir habercilik türü olarak tanımlanmıştır. Bu açıdan bakıldığında da sporu sadece karşılaşma boyutuyla konu ve içerik olarak işlemek bir hata ve eksikliğe işaret etmektedir.

Spor Haberciliğinin Kaynakları

Spor Haberciliğinin kaynakları temel olarak ikiye ayrılır. Bunlardan ilki “Haber kaynakları” ikincisi ise “Bilgi kaynakları”dır.

Haber kaynakları haber olayından habercileri haberdar eden, bir diğer ifadeyle haber olayını bize söyleyen aktaran kaynaklardır. Bu noktada haber kaynaklarının çok önemli ve değerli olduğunun altı çizilmelidir çünkü haber kaynaklarının haberciyi haber olayından haberdar etmemesi halinde o olayın, gelişmenin, değişmenin haber yapılması mümkün değildir.

Haberin en önemli özelliği doğru, geçerli ve güvenilir bilgi vermesidir. Bu açıdan bakıldığında spor habercisine düşen hangi haber ve bilgi kaynağına başvurursa başvursun alacağı bilginin geçerli ve güvenilir olmasıdır.

Spor Haberi Yazarken Dikkat Edilecek Noktalar

Spor haberi, sonuçta bir haberdir ve haberin yazımında dikkat edilecek noktalar spor haberi için de geçerlidir.

Tüm habercilik türlerinde olduğu gibi spor haberciliğinde de 5 N 1K haberin olmazsa olmazıdır. Kim, Ne, Nerede, Ne zaman, Nasıl ve Neden sorularının yanıtları haberciliğin temel ilkesini oluşturur. 5 N 1K bir olayın genel çerçevesini çizer. 5 N 1 K bir haber olayının hangi yön veya boyutunun ön plana çıkartılması gerektiğini belirler.

Haberde 5N 1K’nın tümünün bulunması esastır. Kimi durumlarda bu altı sorunun bazılarının yanıtları henüz ortaya çıkmamış olabilir. Bu durumda eksik soruların yanıtları haberin güvenilirliği için yanıtsız bırakılabilir ancak unutmamak gerekir ki 6 sorunun yanıtlanması haberin temel ödevi, görevidir, haberde ne kadar fazla soruya yanıt verilirse haber işlevlerini o kadar yerine getirmiş olur.

Her haberde olduğu gibi spor haberlerinde de 5N 1K’nın önem sırası değişmektedir. Söz konusu değişiklik haber olayının özsel niteliklerinden kaynaklanmaktadır. Örneğin kaybeden büyük bir takım olduğunda “Kim” sorusu ön plana çıkmakta, kaçan gol nedeniyle galibiyet elden gittiğinde ise “Nasıl” sorusu ön plana alınmaktadır.

Spor haberini okuyan veya izleyenler haberde geçen sporda, spor basınında kullanılan kimi kavramları bilemeyebilir. Bu durumdaki bir okur veya izleyicinin okuduğu veya izlediği haberi anlaması, sevmesi, zevk alması çok da mümkün olmayabilir. Bu nedenle de spor haberciliğinin ürünlerini takip etmesi, izlemesi de düşük olasılıktır.

Spor basını son derece gelişmiş teknoloji ve teknolojinin biçimsel ürünlerini kullanır. Dizüstü bilgisayarlar, cep telefonları, tele objektifler, telefoto, sözcük ve görüntü işleme teknolojilerinin en son ürünleri spor basını çalışanlarınca kullanılır.

Konusu ne olursa olsun, nerede yayınlanırsa yayınlansın spor haberleri anlaşılır olmalıdır. Konu ve yaklaşım, olayın örgüsü bağlamında anlaşılır olduğu kadar dil anlamında da anlaşılır olmalıdır. Spor haberlerinde açık, anlaşılır, yalın bir dil kullanılmalıdır.

İyi Bir Spor Muhabiri Hangi Niteliklere Sahip Olmalıdır?

Spor habercisi öncelikle haberin ve haberciliğin önemini ve sorumluluğunu bilmek zorundadır. Spor haberlerinin en önemli tüketicileri gençler ve çocuklardır. Spor habercisi yazdıkları ve yazmadıklarıyla, söyledikleri ve söylemedikleriyle toplumun en korunaksız bu grubunu olumlu veya olumsuz etkileyebilir.

Spor haberleri, politik haberlerle birlikte en fazla taraftarlığın olduğu haberlerdir. Spor habercisi de bir takımın taraftarı olabilir. Bu noktada taraftar kimliğiyle haberci kimliğini birbirine karıştırmayacak, bu kimlikleri çatıştırmayacak bir olgunluğa sahip olması gerekir.

Spor habercileri verdikleri haberlerle her zaman haber ve bilgi kaynaklarını, spor dünyasının aktörlerini mutlu etmeyebilir. Haberci ve kaynak arasındaki ilişki, zamanla bazı beklentilerin oluşmasına yol açabilir.

Spor habercisi teknolojinin, iletişim ve ulaşım olanaklarının artık sınır tanımadan değiştiği bir dünyada mutlaka en az bir yabancı dil bilmek zorundadır. Bu zorunluluk hem ülkemizde görev yapan teknik direktör ve sporcularla ilişki ve iletişim kurmak için, hem dünyayı izlemek, yabancı yayınları izlemek için gereklidir.

Spor Haberciliği Özelinde Dikkat Edilecek Etik İlkeler

Spor haberciliğinde haber ve yorum farklı ürünlerdir. Her ikisi aynı konuda, aynı olayla ilgili olabilir ancak amaçları ve sonuçları farklıdır. Spor habercileri haberlerinde yorum yapmamalıdır.

Spor habercileri sadece bir olayı, bir karşılaştırmayı haber vermekle sorumlu değildir. Onlar verdikleri bilginin güvenilir olması, geçerli olmasından da sorumludur.

Spor habercileri verdikleri veya vermeyi düşündükleri bilgilerin nasıl verildiği, nasıl anlaşıldığı ve bundan sonra ne gibi etkilere yol açacağından da sorumludur. Bu nedenle de verdiği bilgileri araştırma gerekliliğini duymalı, hatta bunu görevleri arasında içselleştirmelidir.

Spor habercileri verdikleri veya vermeyi düşündükleri bilgilerin nasıl verildiği, nasıl anlaşıldığı ve bundan sonra ne gibi etkilere yol açacağından da sorumludur. Bu nedenle de verdiği bilgileri araştırma gerekliliğini duymalı, hatta bunu görevleri arasında içselleştirmelidir.

Spor haberlerinde mutlak bir denge, mutlak bir adalet ve tarafsızlık sağlamak her zaman mümkün değildir ancak olabildiğince bunların sağlanmasına çalışılmalı, olabildiğince “eşit zaman, eşit yer” ilkesine uymaya çalışılmalıdır.

Spor habercileri doğruluk, dürüstlük, hakkaniyet, dengeli ve sorumlu habercilik gibi değerlerin, gazetecilik etiğinin temelini oluşturduğunu, bunların kendileri için geçerli olduğunu asla unutmamalıdır.

Spor haberinin sonuçta halk için, toplum için yapıldığı, bu nedenle de kamu yararı taşıması gerektiği akıllardan asla çıkartılmamalıdır.