Liman Ve Terminal Yönetimi Dersi 5. Ünite Özet

Yük Elleçleme İlkeleri

Yük elleçleme Bu işlem terminallerde gemi ya da diğer taşıtlara yapılan yükleme, araçlardan yük boşaltma ile liman istif sahaları ve depolarına/depolarından gerçekleştirilen tüm yük hareketlerinin planlanması, örgütlenmesi, eşgüdümü, icrası ve denetimini kapsar. Yük elleçleme aynı zamanda limanın temel fonksiyonu olduğu için belirli ilkeler dahilinde yapılması gereken bir iştir. Bu ilkeler;

Emniyet

• Yüke uygun ve yüke özel elleçleme donanımı (ekipmanı) kullanma
• Donanımın kaldırma, uzanma ve salınım kapasitelerine dikkat etme
• Ağırlık merkezi, ambalajın içeriği vb. hakkında yükün işaretlenmesi ve etiketleme
• Yükün istifi sırasında kayma ve devrilmeleri önlemek için takozlama ve bağlama
• Tehlikeli yüklerin taşınmasında IMDG vb. kurallara uyma
• Bozulma, ısınma, kimyasal tepkime olasılığına karşı yükün suyla temas etmemesine dikkat etme (örneğin, yağmur yağarken elleçlemenin durdurulması gibi)
• İstiflenen yüklerin ağır-hafif, kuru-ıslak, pistemiz, kokulu-duyarlı şeklinde ayrılması (segregasyon)
• Yük işlem alanlarının temizlik ve düzenliliği
• Yangın söndürme donanımı vb. diğer donanımın acil kullanıma hazır tutulması
• Çalışanların iş başı eğitimi, sertifikalandırılmaları, özenli davranış ve iş ciddiyeti
• Tüm personelin etkili iletişimi
• Acil durumlar için hazırlıklı olma ve tatbikatlar
• Çalışma ve dinlenme zamanlarına gereken dikkat

Güvenlik

• Çitler, kapılar ve güçlü aydınlatma gibi fiziksel engel koyucular
• İzleme ve gözetim
• Kimlik kontrolü ve ziyaretçi defteri kayıtları
• Bilgili, eğitimli ve donanımlı devriye örgütlenmesi
• Kapalı devre kamera sistemi (KDTV), detektör, x-ışını gibi teknolojik donanımdan yararlanma
• Düzenli sayım ve puantaj
• Uluslararası Gemi ve Liman Güvenlik (ISPS) kurallarına uyum

Etkinlik

• En uygun (optimal) donanım kullanımı ve teknolojiden yararlanma
• Operasyon sürelerinin en aza indirilmesi ve yük hareketlerinin hızlandırılması için uzmanlaşma (ihtisaslaşma)
• Verimliliğin sürekli geliştirilmesi ile ölçek ekonomileri yaratılması
• Sadeleşme ve standardizasyon
• Bakım-tutum programları
• İş başı eğitimleri ve çalışanların motivasyonu
• Doğru yükün doğru zamanda doğru yere teslimi için yüklerin hattına, ithal-ihraç oluşuna, gideceği yere, türüne, alıcısına göndericisine göre ayrılması

Çevre Duyarlılığı

• Acil durum planlaması ve risk yönetimi
• İlgili kamu ve özel kurumlarla eşgüdüm
• Yerel, bölgesel ve ulusal acil müdahale planlarına uyum
• Yükün etrafa yayılıp saçılmaması için doğru elleçleme donanımı kullanımı
• Su üzeri petrol ve yağ yayılmasını engelleyen bariyerler, sıyırıcı ve çözeltici köpük ve kimyasalların hazır tutulması
• Araçlar ve donanımın egzoz salınım ölçümleri
• Çevresel gürültünün değerlendirilmesi ve yönetimi yönetmeliğine uyum
• Eğitimli, çevre duyarlılığı ve bilinci gelişmiş personel
• Kirliliğin boyut ve türünü saptamada örnek inceleyecek laboratuvar
• Yeşil liman olabilme ölçütlerini karşılayabilme

Fonksiyonlarına Göre Yük Elleçleme Ekipmanları

Bazı liman ekipmanları sadece yükü kaldırmak için tasarlanırken bazıları hem kaldırmak hem taşımak hem de istiflemek için çok amaçlı tasarlanmıştır. Tüm bu farklıkları dikkate alarak liman ekipmanlarını fonksiyonlarına göre vinçler, çekiciler, istifleyiciler, yükleyiciler/yığıcılar ve kesintisiz aktarıcılar olarak gruplandırabiliriz.

• Vinçler: Yükün gemiden karaya, karadan gemiye ya da gemiden gemiye (limbo) aktarılmasında kullanılır. Sahil vinçlerine ve yüzer vinçlere sapan, kanca, kilit, polip, kapma, kepçe ya da konteyner kavrayıcı (spreader) gibi çeşitli ataşmanlar (eklentiler) eklenerek kuru dökme, karışık eşya, palet, varil, balya gibi çok farklı türde yük elleçlenebilir.
• Çekiciler: Gemiden vinç vasıtasıyla alınan yükü depo/istif sahasına aktaran/taşıyan lastik tekerlekli araçlardır.
• İstifleyiciler: Yükü depo, istif sahası ya da gemi ambarına istiflemek için kullanılan ekipmanlardır. Verimli bir istifleme, depo/istif alanlarının etkin kullanımı için gereklidir. Forkliftler, dolu/boş konteyner istif makineleri lastik tekerlekli/raylı istif vinçleri bu gruba örnek olarak gösterilebilir.
• Yükleyiciler/yığıcılar: Yükün başka bir araca yüklenmesi, ya da yükün depo alanı ya da gemi ambarında bir noktaya yığılması için kullanılan ekipmanlardır. Bu gruba örnek olarak yükleyiciler (loder) ve ekskavatörler gösterilebilir.
• Kesintisiz aktarıcılar: Boru hattı, emici sistemler (pnömatik) ve yürüyen bant (konveyör) gibi daha çok akıcı maddelerin ve tahıl gibi taneli, ayrıca kömür, cevher gibi parçalı dökme yüklerin belli noktalar arasında sürekli taşınması ve yığılmasında kullanılan donanımlardır.
• Diğer yardımcı ekipmanlar: Ekipman türlerinde yer yer bahsedildiği gibi bazı yardımcı ekipmanlar da vardır. Bunlar dorse (şase, treyler), huni (hopper), sapan, kanca, kilit, polip, kapma, kepçe ya da konteyner kavrayıcı (spreader) olarak sayılabilir. Bu ekipmanlar yalnız başına değil, yukarıda bahsedilen ekipmanlar ile birlikte kullanılırlar.
• Çok amaçlı ekipmanlar: Bazı ekipmanlar birden çok işleve sahiptir. Çok amaçlı ekipmanlara bir başka örnek olarak yükleyiciler (loder) gösterilebilir. Yükleyiciler hem yükleme hem de yığma işlemi için kullanılabilir.

Terminal Türlerine Göre Yük Elleçleme Ekipmanları

Yükler genel yükler, dökme yükler ve yolcu olarak 3 ana gruba ayrılır. Genel ve dökme yüklerin de kendi içinde ayrışmasından dolayı 6 tür terminal yapılanması oluşur.

Sıvı Dökme Yük Terminallerinde Kullanılan Ekipmanlar

Pompa: Sıvı yükü gemi tankından terminal tankına (ya da tersine) basan ekipmandır.

Vana: Akışı açıp kapamaya yarayan ekipmandır.

Manifold: Tek bir borudan gelen sıvıyı farklı boru hattına/hatlarına aktaran/ayrıştıran ekipmandır.

Yükleme kolları (loading arms): Boru ve döner eklemlerden oluşan bir mafsallı (eklemli) boru sistemi vasıtasıyla bir tanktan diğerine sıvı yük ve gazın aktarılmasına izin veren sistemlerdir.

Hortum ağacı: Sıvı yükün yükleme ve boşaltmasında kullanılan hortumların bir arada yer aldığı mekanizmadır.

Gaz geri dönüş sistemleri: Yükleme boşaltma sırasında ortaya çıkabilecek tehlikeli/zararlı gazların bertaraf edilmesinde kullanılan sistemlerdir.

Inert gaz sistemi: Yükleme öncesinde yükleme yapılacak tankta yangın çıkma tehlikesini engellemek için tanktaki oksijen seviyesini belirli bir yüzdenin (%8 gibi) altına düşüren sistemdir.

Sayaçlar: Yüklenen ve boşaltılan yükün miktarını ölçen ekipmandır

Akış ölçer (Flow meter): Boru hattından saatte kaç metre küp ürün aktığını gösterir.

Esnek Hortum (Flexible hose): Yükleme kollarının olmadığı durumlarda kullanılan yükleme/ boşaltma ekipmandır.

Kuru Dökme Yük Terminallerinde Kullanılan Ekipmanlar

Mobil vinç (Mobile Harbour Crane-MHC): Rıhtım/iskele üzerinden gemi yükleme ve boşaltmasında kullanılan, lastik tekerlekleri sayesinde limanda istenilen yere konumlandırılabilen sahil vincidir.

Raylı sahil vinci (Gantry Crane, Ship to Shore GantrySSG/ STS): Mobil vinçten farkı denize paralel bir ray üzerinde konuşlanması ve belirli yük türlerinde uzmanlığı nedeniyle daha verimli olmasıdır.

Terminal çekicisi: Apron ile depolama alanları arasında yükün aktarımını sağlar.

Yürüyen bant (Konveyör-Conveyor): Gemiye yüklenen yükün bir uçtan diğer uca sürekli taşınmasını sağlayan kesintisiz aktarma sistemidir.

Emici veya hava basınçlı sistemler (Pnömatik-Pneumatic): Sıvı yüklerde bahsedilen yükleme kollarının farklı bir türüdür. Bu sistemlerle tahıl, çimento, uçucu küller, kaolin, kireç taşı gibi yüklerin kesintisiz aktarımı sağlanır.

Yükleyici (Loder): Bir traktör ve önünde yüklemeyi sağlayan kepçeden oluşan, liman sahası ya da gemi ambarında yükleme ve/veya yükü bir araya toplama/yığma amaçlı kullanılan iş makinesidir.

Ekskavatör: Genellikle paletli olan ve hidrolik güçle çalışan, saha ya da ambar içinde yükleme ve/ veya yükü bir araya toplama/yığma amaçlı kullanılan iş makinesidir.

Polip ve kapmalar: Gemi ambarında yığın hâlinde olan yükü boşaltma için kullanılan hidrolik veya manuel ataşmanlardır.

Huni (Hopper): Tahıl, kömür, hurda demir gibi taneli/parçalı yüklerin gemiden alındıktan sonra çekiciye yüklenirken yükün düzgün bir şekilde yüklenmesinde kullanılan ve apron üzerinde vincin ulaşabileceği bir noktaya konuşlandırılan V şeklindeki ekipmandır.

Genel Yük Terminallerinde Kullanılan Ekipmanlar

Mobil vinç (Mobile Harbour Crane-MHC): Aşağıda bahsedilen genel yük elleçlemesine uygun ataşmanlar ile kullanılır.

Yüzer vinç (Maçuna, Floating Crane): Denizde bir duba üstüne kurulan, ağır yükleri kaldırmada ve gemiye yüklemede kullanılan vinçtir.

Terminal çekicisi: Dorse üzerine konulan yükü çeker.

Forklift: Yükleri çatalları aracılığıyla kaldırmak ve bir araca ya da rafa yüklemek için kullanılan bir çeşit iş makinesidir.

Yük kaldırma düzenekleri, ataşmanlar ve yardımcı ekipmanlar: Genel yükler çok fazla çeşitlilik gösterdiği için bu yüklerin elleçlenmesinde birçok yük kaldırma düzenekleri (Lifting gear), ataşmanlar ve yardımcı ekipmanlar kullanılır. Bunlardan bazıları;

• Ağır yük kaldırma kirişleri
• Sapanlar: Zincirli sapan, çelik tel halatlı sapan, araç yükleme/ kaldırma sapanı, brandalı sapan
• Kancalar: Kereste kancaları varil kancaları, yük kancaları, kutu kancaları
• Kilitler
• Kayışlar
• Yük tablaları
• Yük ağları
• Plaka kaldırma kelepçeleri
• Birimleştiriciler: Varil, fıçı, kasa, kutu ve paletler

Konteyner Terminallerinde Kullanılan Ekipmanlar

Raylı sahil vinci: Kuru dökme yük terminallerinde kullanılan raylı vinçlerle benzerlik gösterse de bu ekipman ile konteyner elleçlerken kullanılan ataşman farklıdır. Konteyner kavrayıcı (spreader) olarak adlandırılan bu ataşman konteynerin ağırlığını dört köşesine yayan bir yapıdadır.

Mobil vinç: Raylı sahil vinci için yapılan açıklama mobil vinç için de geçerlidir. Ancak mobil vinçlerin raylı sahil vinçlerine göre verimlilikleri ve dolayısıyla saat başına elleçlenen konteyner sayısı daha düşüktür.

Konteyner kavrayıcı: Raylı sahil vinçlerine ya da mobil vinçlere takılan konteyner elleçleme ataşmanıdır.

Pabuç: Konteyner köşe sabitleme kilididir.

Terminal çekicisi: Arkasına takılı konteyner yüklü dorseyi çekerek yer değiştirmesini sağlayan ve sadece liman sahaları içinde sürülen araçtır.

Otomatik kılavuzlu araç: Bir tür terminal çekicisidir. Ancak elektrikli batarya ile operatörsüz (insansız) olarak ve ofisten kumanda edilerek hizmet verir.

Ayrık ayaklı taşıyıcı: Konteyneri üzerlerinde taşıyan çekicilerden farklı olarak, konteyneri sahip olduğu kavrayıcı (spreader) vasıtasıyla yerden kaldıran ve tekerlek hizasının üzerinde taşıyan ekipmandır.

Ayrık ayaklı besleyici: Tasarım olarak Ayrık Ayaklı Taşıyıcıya benzer fakat istif yapmadığı için daha kısa ve esnektir.

Lastik tekerlekli istif vinci: Kendi tekerlekleri üzerinde hareket eden ve terminal sahasında konteyner istifleyen ekipmandır.

Raylı istif vinci: Sabit bir ray üzerinde hareket eden ve terminal sahasında konteyner istifleyen ekipmandır.).

Dolu konteyner istif makinesi: Dolu konteyneri kaldıracak güce sahip forklift türü bir iş makinesidir.

Boş konteyner istif makinesi: Dolu konteyner istif makinesi ile aynı işi yapar fakat sadece boş konteyner kaldırabilecek yeterliliktedir.

Forklift: Konteyner yük istasyonlarında (CFS) konteyner içinin doldurulup boşaltmasında kullanılan çatallı ve esnek iş makineleridir.

Yandan konteyner kaldırıcı: Temel olarak bir çekicidir. Ancak bu tür çekicilerde kamyon dorsesi üzerine monte edilen bir vinç sayesinde başka hiçbir ekipmana ihtiyaç duyulmadan yerdeki konteyner kaldırıp kamyon üzerine yüklenebilir ya da kamyon üzerinden alınıp yere indirilebilir. Katma değerli hizmet sağlamak için uygun bir ekipmandır.

Tava dorse: Sızıntı yapan konteyneri güvenli sahalara taşınması için kullanılan havuz biçimindeki dorsedir

Taşmalı konteyner aparatı: Çıkıntılı konteynerler operasyonlarının hızlı ve güvenli bir şekilde yapılmasını sağlayan aparattır

Kafes: Yüksekte çalışan personeli taşımada kullanılan araçtır.

Tekerlekli Yük Terminallerinde Kullanılan Ekipmanlar

Tekerlekli yük terminallerinde yapılan işler “insan yoğun” iş grubu olarak değerlendirilebilir. Araçların gemilere indirilmesi/bindirilmesi sırasında görev alan ekipler şu şekildedir:

• Şoför, Operatör
• İstifçi, Yanaştırıcı, Serdümen
• Trafikçi, İşaretç
• Lasher/Unlasher
• Servis Şoförü
• Sörveyör (Teslim, el değiştirme noktalarında araçların kontrollerini yapan personel)
• Yıkama Personelleri (Yıkama istasyonunda konuşlanan personel)
• Akü Şarj Personelleri (Akü şarj istasyonunda konuşlanan personel)
• Yakıt İkmal Personelleri

Tekerlekli yük terminallerde, terminal sınırları içerisinde kullanılan ekipmanlardan bazıları şu şekildedir:

• El terminali
• Araç türüne uygun
• Lastik onarım ve hava takviye ekipmanları
• Araç yıkama ekipmanları
• Statik elektrikten etkilenmeyen ölçümlü yakıt taşıma, aktarma tankları
• Treyler çekici
• Servis dorsesi
• Saha temizleme ekipmanlar
• Personel taşıma servisleri
• Sörvey (denetim) ekipmanları
• MobilTır Rampaları
• Bağlama/çözme malzemeleri/aparatları

Yolcu Terminallerinde Kullanılan Ekipmanlar

Yolcu terminalleri öncelikle yolcu gemilerine güvenli bir yanaşma ortamı sağlamakla yükümlüdür. Bu terminallerde yolcuların gemiye indirilip bindirilmesinde borda merdivenleri (Gangways) kullanılabilir. Borda merdivenleri yolcuların ve mürettebatın gemiye güvenle indirilmesi ve bindirilmesine yardımcı olur. Ayrıca yolcu bagajlarının ve gemi kumanyasının yüklemesinde ve saha içinde çekilmesinde forklift, çekici, asansör, yükleme rampaları gibi ekipmanlar kullanılır. Yolcu ve eşya güvenliği için x-ray ve detektörler de bu terminallerde yer alır. Hangi ekipmanın hangi terminallerde kullanıldığını görmek için kitabınızın 108. Sayfasında yer alan Şekil 5.2 incelenebilir.

Konteyner Terminallerinde Ekipman Kombinasyonları

Konteyner elleçleme ekipmanlarının tamamı değil, bir ekipman kombinasyonu kullanılır. Her kombinasyonun kendine göre avantaj ve dezavantajları vardır. İşletmeci bu avantaj ve dezavantajlara göre kendine en uygun ekipman kombinasyonunu seçer. Konteyner terminallerinde ekipman kombinasyonu seçiminde dikkate alınan faktörler;

• Sahanın geometrik şekli
• Sahanın büyüklüğü
• Apron-Saha arasındaki mesafe ve topoğrafya
• Sahanın istiflemeye uygunluğu
• Tercih edilen konteyner istif yüksekliği
• Rıhtım ya da iskele kullanımı
• Uğrak yapacak gemi büyüklüğü
• Ağırlıklı yük rejimi
• Dolu/boş konteyner oranı
• Enerji fiyatları
• Ekipman maliyetleri
• Trafiğin yoğunluğu
• Konteynerin sahada ortalama bekleme süreleri
• İş gücü maliyetleri
• İş gücü bulunabilirliği
• Terminalin ihtisaslaşma derecesi
• Yatırımcının/İşletmecinin bilgi düzeyi

Dünyadaki konteyner terminalleri üzerinden yapılacak temel bir sınıflandırmayla 6 tür ekipman kombinasyonu olduğu kabul edilebilir. Bunlar;

• Çekici Sistemi
• Çekici + İstif Makinesi (CRS/ECS) Sistemi
• Ayrık Ayaklı Taşıyıcı (SC) Sistemi
• Çekici + Lastik Tekerlekli İstif Vinci (RTG) Sistemi
• Otomatik Kılavuzlu Araç (AGV) + Raylı İstif Vinci (RMG) Sistemi
• Ayrık Ayaklı Besleyici (ShC) + Raylı İstif Vinci (RMG) Sistemi
• Karma Sistemler

Çekici Sistemi

Konteynerlerin tek sıra hâlinde dorseler ile istiflenmesi ve dolayısıyla üst üste konulamamasından dolayı bu sistemin çalışması için çok geniş istif sahalarına ihtiyaç duyulur. Konteynerin her an yüklemeye ve liman dışarısına çıkarılmaya hazır bir şekilde beklemesi bu sitemi çok verimli kılar.

Çekici + İstif Makinesi (CRS/ECS) Sistemi

Gemiden boşaltılan konteyner, çekici vasıtasıyla istif sahasında hazır bekleyen istif makinesine taşınır. İstif makinesi ise konteyneri çekicinin üzerinden alarak istifler.

Sistemin üstünlükleri ve zayıf yanları şu şekildedir;

• CRS ve ECS forkliftin bir çeşididir ve kullanım ömürleri çok uzun olmakla birlikte arıza yapma oranları çok düşüktür.
• Konteynerin demir yoluna aktarımı yapılabilir.
• Diğer konteyner taşıma sistemlerine göre birim maliyeti, dolayısıyla ilk yatırım maliyetleri düşüktür.
• Bu tip ekipmanlar çok güvenlidir, çünkü operasyon hızları çok yavaştır ve Ayrık Ayaklı Taşıyıcılara (SC) göre kör noktaları çok daha azdır.
• Bu ekipmanda hareketli parçanın az olmasından dolayı bakım onarım masrafları azdır.
• Ağırlığını zemine yayması ve tekerleklerinin kalın olması zemine verdiği zararı azaltır.
• Diğer ekipman tiplerine göre operasyon sahası daha
• Bu ekipmanların ana fonksiyonları konteynerin terminal çekicisine yüklenmesi, indirilmesi ve istiflenmesidir. Konteynerin saha içinde uzun mesafelerde taşınması için bu ekipmanlar çok uygun değildir.
• Operasyon sırasında sahada çok sık konteyner hareketi (shifting) yapılabilir.
• Yüksek istiflerde ekipmanın yetersiz kalır.
• Her bir hektar için ortalama 3 istif yüksekliği durumunda 350 TEU, 4 istif yüksekliğinde ise 500 TEU gibi bir istifleme oranı vardır.
• Yüksek iş gücü maliyetine ve düşük ilk yatırım maliyetine ihtiyaç duyulur.
• Yükü terminal dışından getiren ve/veya terminal dışına taşıyan kamyonların saha içinde dolaşması liman içinde trafik oluşturur.
• Otomasyona uygun değildir.

Ayrık Ayaklı Taşıyıcı (SC) Sistemi

Gemiden alınan konteynerin sahil vinciyle sahaya bırakılıp SC ile depolama sahasına taşınması ve yine bu ekipman ile istiflenmesi prensibiyle çalışır. Sistemin en önemli özelliği bu ekipmanın konteyneri yerden kendi başına kaldırabilmesi, taşıması ve istifleme yapabilmesinden dolayı operasyonların hızlı olmasıdır. SC sisteminin üstünlükleri ve zayıf yanları şu şekildedir;

• SC konteyneri kaldırmak, taşımak ya da istiflemek için başka bir ekipmanın yardımına ihtiyaç duymaz, bu özelliği operasyonların çok hızlı olmasını sağlar.
• SC’ler konteyneri liman sahasında her hangi uygun bir alana istifleyebilir (belli bir hatta bağımlılığı yoktur).
• Terminal operasyonları sadece SC’ler ile gerçekleştiği için ilk yatırım maliyetleri düşüktür.
• Depolanan konteyner sayısının az olmasından dolayı, diğer sistemlere göre yük takibi kolaydır.
• Elleçlemedeki birim maliyeti RTG/RMG sistemine göre %30 daha ekonomiktir.
• Konteyner istifleri tek bir hat olduğundan ve bu hatlar blok olmadığından konteynerin depolama sahasındaki kontrolü kolaydır.
• Hareketli parçaların fazla olması bu ekipmanın ömrünün kısa olmasına ve bakım onarım masraflarının yüksek olmasına neden olur.
• Bu sistemde çok fazla terminal içi yola ihtiyaç duyulur.
• SC’ler konteynerden başka bir yük için uygun değildirler.
• SC’de operatör ekipmanın çapraz köşesinde yer almaktadır. Bu yüzden operatörün görmediği kör noktalar çok fazladır ve bu durum sahadaki personel, yük ve diğer ekipmanlar için tehlikeli bir ortam yaratır.
• Tek bir hat istifi yapmasından dolayı ağır hava şartlarında konteyner hatlarının devrilme tehlikesi vardır. Bir konteynerin devrilmesi durumunda ise diğer tüm hatların domino taşı gibi zincirleme yıkılması tehlikesi ortaya çıkabilir.
• Belirli bir alanda istiflenen konteyner sayısı diğer sistemlere göre daha azdır
• Bu sistemde çok geniş liman sahalarına ihtiyaç duyulur.
• İstif yüksekliğine bağlı olarak (2 ya da 3 istif ) her bir hektarda 500-750 arası konteyner istiflenebilir. Maksimum istif yüksekliği 4 olabilir.
• Düşük iş gücü maliyeti fakat yüksek sermaye ve operasyon maliyeti gerektirir.
• Yüksek enerji maliyeti gerektirir.

Çekici + Lastik Tekerlekli İstif Vinci (RTG) Sistemi

Sadece istifleme amacıyla kullanılan istif vinçlerinin lastik tekerlekli (RTG) ve raylı (RMG) olmak üzere iki tasarımı mevcuttur. Bu sistemde ağırlıklı olarak RTG kullanılır. Bu sistemin üstünlükleri ve zayıf yanları şu şekildedir;

• Bu sistem de depolama kapasitesi yüksektir
• RTG’ler farklı bloklara taşınabilir.
• Hareket yönünün sabit olmasından dolayı bu sistemde ayrılan yol azdır.
• Bakım onarım masrafları SC sistemine göre düşüktür (Neredeyse yarısı).
• Terminallerde kullanılan otomasyon sistemlerine uyumludur.
• Makul istif yükseklikleri sayesinde konteyner istifleri ağır hava şartlarından etkilenmemektedir.
• Diğer konteyner istifleme ekipmanlarıyla karşılaştırıldığında istif vinçlerinin operasyon hızı yavaştır.
• İstif vincinin temel fonksiyonu konteynerin çekiciden alınıp istiflenmesi veya istiften alınıp çekiciye yüklenmesidir. Dolayısıyla konteynerin saha içindeki hareketlerinde çekicilere ihtiyaç duyulması sistemin maliyetini arttırır.
• İstif yüksekliğinin fazla olması durumunda alt sıralardaki konteynere erişim (shifting) sorunu ortaya çıkar. Bu durum hem ilave maliyete hem de zaman kaybına neden olur.
• Terminal dışından gelecek kamyonların terminal sahasına alınması, içerde bir trafik oluşturur.

Otomatik Kılavuzlu Araç (AGV) + Raylı İstif Vinci (RMG) Sistemi

Kısaca AGV olarak adlandırılan otomatik kılavuzlu araçlar operatörsüz (insansız) terminal çekicisi olarak düşünülebilir. Bu sistemde tam otomasyon kullanılabildiği için iş gücü maliyetleri oldukça düşük, verimlilik oldukça yüksektir. Bu sistemin avantaj ve dezavantajları şu şekildedir:

• RMG’ler RTG’lere göre daha geniş ve yüksek istif yapabilirler (12 konteyner yan, 7 konteyner yüksekliğe kadar)
• 4 istif yüksekliğinde her bir hektarda 1,000 TEU’nun üzerinde konteyner istiflenebilir
• RMG’ler RTG’lere göre daha dayanıklı ve güvenilirdir.
• Bakım onarım maliyetleri daha makuldür
• RTG’ye göre daha kolay otomasyona geçebilirler
• Bu sistemin kurulum maliyetleri oldukça yüksektir.

Ayrık Ayaklı Besleyici (ShC) + Raylı İstif Vinci (RMG) Sistemi

Bu sistem AGV+RMG sistemi ile benzerlik gösterir. Farklı olarak AGV yerine ShC kullanılmaktadır. Bu sistemde gemi boşaltılırken sahil vinci yükü ShC’yi beklemeden apron zeminine bırakır, ShC yükü kaldırıp RMG hattının hemen önünde oluşturulan tampon bölgeye (buffer zone) konteyneri bırakıp sonraki konteyneri almak üzere aprona döner. RMG ise bu konteyneri yerden alıp istifler. RMG aynı zamanda terminal dışına çıkacak ithal konteyneri istiften alıp kamyona yükleme işlemini de yapar. Genellikle bir hatta iki RMG yer almakta, birisi apron tarafındaki tampon bölgeye diğeri terminalin çıkış tarafındaki tampon bölgeye hizmet vermektedir. Bu sistem özellikle yoğun transit yük elleçlenen terminallerde tercih edilebilir.

Karma Sistemler

SC ve RTG sistemleri dünyada yoğun olarak kullanılan sistemlerdir. Bunun yanında özellikle terminal sahasındaki kısıtlar, sahanın geometrik şekli ve müşteri ihtiyaçları dikkate alınarak operasyonları desteklemek amacıyla sahada ECS/CRS desteği sağlanabilir. Bu durumda ortaya çıkan sistemler karma sistemler olarak adlandırılabilir.

Ekipman Kombinasyonları Hakkında Genel Bir Değerlendirme

Konteyner istifleme operasyonlarını gerçekleştiren elleçleme ekipmanları arasında performanslarına göre bir karşılaştırma yapıldığında, birim depolama alanı içerisinde en fazla konteyner depolama kapasitesine sahip olan ekipman RMG’dir. Daha sonra ise RTG ve SC gelir. Farklı ekipman kombinasyonları ile oluşan farklı operasyon sistemlerinin temel girdi ve çıktıları karşılaştırıldığında kitabınızın 114. Sayfasında yer alan Tablo 5.1’deki sonuçlara ulaşılabilir.