Dış Ticaret İşlemleri ve Belgeleri Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Kambiyo mevzuatı nedir?

Kambiyo mevzuatı: İthal ve ihraç edilen mal ve hizmetlerin bedellerinin tahsil/ödeme şekillerini düzenleyen mevzuattır.

Dış ticareti kısaca tanımlayınız.

Dış ticareti kısaca, farklı ülkelerde faaliyet gösteren firmalardan, üretim yaparak satan taraf (ihracatçı) ve malı satın alan ülkede faaliyet gösteren alıcı taraf (ithalatçı) olmak üzere iki tarafın olduğu, genellikle konvertibilitesi yüksek bir para birimi üzerinden yapılan, garantör banka ve muhabir banka olmak üzere iki mali kurumun olduğu, gümrük tarifeleri ve belirli kısıtlama ve teşvik kurallarının olabileceği, ikili anlaşmalar kapsamında yapılabilen, anlaşmazlıklar durumunda uluslararası kurumlar ve ikili anlaşmaların geçerli olduğu alım satım işlemleri olarak tanımlamak mümkündür. 

Arbitraj nedir?

Arbitraj, iki piyasa arasındaki fiyat farkından yararlanmak amacıyla para, kıymetli maden, kıymetli evrak menkul kıymet vb. değerlerin fiyatlarının düşük olduğu piyasalardan alınarak yüksek olduğu piyasalarda satılmasıdır.

Avarya ne demektir?

Avarya, deniz taşımacılığında gemide ve kargoda meydana gelen hasarı ve masrafları ifade eder.

Antrepo ne demektir?

Antrepo, ihracata konu olan malların gümrük sınırları içinde muhafazası amacıyla konulduğu yerleri ifade eder.

Navlun ne demektir?

Navlun, dış ticarete konu olan malların bir yerden başka bir yere taşınmasından kaynaklanan ve nakliye firmasına ödenen taşıma ücretidir

Pasavan ne demektir?

Pasavan, sınır bölgelerinde oturanlara verilen ve pasaport yerine geçen belgedir. Sınır ötesi günübirlik geçişlerde bu belge kullanılmaktadır

Kliring ne demektir?

Kliring, karşılıklı anlaşmalarda ithalat ve ihracat bedellerinin döviz kullanılmadan takas edilmesi ve mahsup edilmesi işlemidir.

Kuvertür ne demektir?

Kuvertür, transfer talimatı veren bankanın yapılacak ödeme karşılığı olarak bulundurduğu alacaklı hesaptır.

Dış ticareti ortaya çıkaran faktörler nelerdir?

Ülkelerin iklim şartlarının farklı ürünlere elverişli olmasına karşılık üretilemeyen
ürünlere olan ihtiyaç, doğal rezervlerdeki farklılıkların ortaya çıkardığı avantajlar nedeniyle belirli sektörlerde ön plana çıkma veya gerekli hammadde, işgücü vb üretim faktörlerinin üretim açısından yeterli olmaması veya ithal edilmesinden daha pahalı bir hale gelmesi, teknolojik gelişmişlik düzeylerinin yol açtığı rekabet farklılıkları, müteşebbis ruhun ortaya çıkması için gerekli imkânların sağlanıp sağlanamaması gibi nedenlere dayalı olarak birtakım ürünlerin dış pazarlardan alımı veya satılması için farklı piyasalara ihtiyaç duyulması gibi üretim farklılıkları, Üretim sürecinden, teknik bilgi düzeyinin getirmiş olduğu üretim farklılıklarından veya yenilikçiliği destekleyen politikalar nedeniyle yenilikçilik tabanlı ürün tasarımlarından kaynaklanan ve ürünü benzerlerine göre ekonomik, kaliteli, sağlam ve daha fonksiyonel ürünler tasarlanabilmesinden kaynaklı ürün ve fiyat farklılıkları, Kullanıcıların tercihleri veya toplumsal statü nedeniyle değişik ülkelerde üretilen ürünlerin tercih edilmesi gibi nedenlerden dolayı kişisel tercihlerin yol açtığı farklılıklar dış ticareti günümüzün en önemli ekonomik olgularından birisi haline getirmiştir. Gümrük tarifelerindeki düşüşler, karşılaştırmalı üstünlükler neticesinde ortaya çıkan avantajlar, ödeme kolaylıkları ve bankacılık sisteminin gelişmesi, ithal/ihraç edilen mallar nedeniyle ortaya çıkan birbirine bağlılık, yeni alışkanlıklar dış ticareti ortaya çıkaran diğer sebepler olarak sıralanabilir.

Geleneksel dış ticaret teorisini kısaca açıklayınız.

Geleneksel teori teorik analizlerin daha basit ve anlaşılabilir olmasını sağlamaya yönelik olarak reel alanı içermeyen bazı soyutlamalar yapma yoluna gitmektedir. Geleneksel yaklaşımda iki mallı ve iki ülkeli standart dış ticaret modelleri kullanılmaktadır. Geleneksel model ise kendi içerisinde Klasik Dış Ticaret Teorisi ve Neoklasik Dış Ticaret Teorisi olarak ikiye ayrılmaktadır.

Mutlak Üstünlükler Teorisini kısaca açıklayınız.

Adam Smith tarafından ortaya atılan Mutlak Üstünlükler Teorisine göre, dış ticaret ülkenin doğal ekonomik gelişimiyle uyumlu ise faydalıdır ve ticaret, ülkenin üretiminin fazla olduğu mallara pazar bularak pazar payını genişletiyor ise yapılmalıdır. İş bölümü temeline dayanan teoride, üretimin pahalı olması buna karşılık dışarıdan daha ucuz alınması durumunda dış ticaret kabul edilmelidir.

Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisini kısaca açıklayınız.

Bugünkü ticaretin temelini de oluşturan ve David Ricardo tarafından geliştirilen Karşılaştırmalı Üstünlükler teorisine göre, bir ülke diğeri ile kıyaslandığında hangi malların üretiminde daha yüksek üstünlüğe sahip ise üstün olduğu ürünün üretiminde uzmanlaşmalıdır. Ancak burada ülke içinde üretilen mallardan birden fazlası için üstünlük söz konusu ise en üstün olunan mal uzmanlaşılması gereken alanı oluşturacaktır. Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisine göre her iki üründe de üstünlüğü bulunan ülkenin en üstün olduğu malda uzmanlaşması ve ihraç etmesi gerekirken, Mutlak Üstünlükler Teorisine göre ülke her iki üründe de üstün olmasından dolayı dış ticaret işlemini yapmaz. 

Fırsat Maliyeti Teorisini kısaca açıklayınız.

Fırsat Maliyeti teorisinde, emek dışında diğer üretim faktörleri de dikkate alınmakta ve emek maliyetinin homojen olduğu varsayımı kabul edilmemekte, kaynakların ise tam istihdam düzeyinde olduğunu varsaymaktadır. Bir malın vazgeçme maliyeti, herhangi bir malın üretimini bir birim artırmak için gerekli kaynakları sağlayabilmek amacıyla, söz konusu kaynakları kullanan bir başka malın üretiminden vazgeçilmesi gereken birim miktara eşittir. Kısaca, üretilen malların maliyeti, üretimde kullanılan tüm faktörlerin parasal değerleri ile ifade edilmektedir. Dolayısıyla vazgeçme maliyetinin düşük olduğu ürünlerde ülke karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olmaktadır.

Faktör Donatımı Teorisini kısaca açıklayınız.

Faktör donatımı teorisinde ise üretim faktörlerinin ticarette ana belirleyiciler olduğu, ancak ülkelerin faktör donatımlarındaki farklılıklarının karşılaştırmalı üstünlüğe yol açtığı ileri sürülmektedir. Bu teoride klasik görüş varsayımlarına ilave olarak, emek ve sermaye olmak üzere iki üretim faktörü olduğu, ülkelerin faktör donatımı yönünden farklı olduğu, malların faktör yoğunluğuna göre değiştiği, ölçeğe göre sabit getiri koşullarının var olduğu, üretim tekniklerinin değişmediği, talep koşullarının benzerlik gösterdiği kabul edilmektedir.

Yeni Dış Ticaret Teorisi nasıl sınıflandırılmaktadır?

Yeni Dış Ticaret teorisi, Nitelikli İşgücü Teorisi, Teknoloji Açığı Teorisi, Ürün Dönemleri Teorisi, Tercihlerde Benzerlik Teorisi, Ölçek Ekonomileri Teorisi, Monopolcü Rekabet Teorisi olmak üzere sınıflandırılmaktadır.

İthalat işlemlerinin faydaları nelerdir?

İthalat işlemleri ile ülkede üretimi yapılamayan malların, ekonomik bir şekilde, güvenceli olarak ve çeşitli standartların varlığı ile daha yüksek kalitede ülkeye transferi ve gerek işletmelerin, gerek nihai tüketicilerin kullanılması sağlanır. Üretimi yapılan mallarda ise yerel üretimde kalitenin artması, kaynakların israf edilmemesi, rekabet düzeyini artırılması için daha fazla sayı ve daha yüksek kalitede personelin istihdamı sağlanmış olur.

İhracat işlemlerinin faydaları nelerdir?

İhracat işlemleri ise;
• Firmaların nakit akışlarının düzenli hale gelmesini,
• İşletme sermayesinin yeterli düzeye ulaşmasını,
• Kârlılığın artmasını,
• İstihdam olanaklarını gelişmesini,
• Develüasyona karşı korunmayı,
• Daha fazla sayıda müşteriye ulaşmayı,
• Kriz ve dalgalanma dönemlerinde daha az etkilenmeyi,
• Ülke ve marka tanıtımının yapılmasını,
• Riskin azaltılmasını,
• Satışların artırılmasını
• Ürün yaşam seyrinin uzamasını,
• Yeni teknoloji ve gelişmelerin daha yakından takip edilmesini,
• Uluslararası piyasalarda iş görmeyi,
• İç pazara olan bağımlılığın azalmasını,
• Rekabet gücünün artmasını sağlayacak dönüşümleri gerçekleştirir.

Dış ticaret ile iç ticaret arasındaki farklılıklar nelerdir?

Dış ticaret ile iç ticaret birbirinden belirli bir takım özellikler ile ayrılmaktadır.
İç ticaret işlemleri esnasında taraflar genellikle ulusal para birimini kullanmaktayken dış ticarette tarafların farklı ülkelerde faaliyet göstermeleri nedeniyle tarafların aralarında anlaştığı, genellikle konvertibilitesi yüksek para birimleri üzerinden işlemleri gerçekleştirmek isteyecektir. Bu durum ise kimi zaman döviz kuru riskine yol açabilecektir. Farklı ülkelerin varlığı aynı zamanda ülkeler arası mevzuatlarda farklılığın olmasına yol açacaktır. Aynı zamanda ekonomik sisteme ait unsurlarda çeşitli farklılıklar bulunabilecektir. Bu gibi yasal mevzuattan kaynaklanan sebepler nedeniyle ülkeler arası ticaret anlaşmaları, anlaşmazlıkların çözümünde önemli bir fonksiyona sahiptir. Farklı kültürel değerler nedeniyle, taraflar daha dikkatli davranmak durumundadır. Dış ticaret işlemlerinde, mevzuat ve düzenlemeler daha fazladır ve anlaşmazlıkların çözümünde uluslararası kurum ve mevzuat belirleyici olacaktır. Ayrıca, tercüman, uluslararası nakliye firmaları gibi profesyonel aracılar devrede olacaktır. Bunun yanı sıra, ülke sınırları içerisinde gerçekleştirilen ticaret işlemlerinden farklı olarak riskin daha yüksek olması nedeniyle garantör banka, muhabir banka, sigorta firması, finansal danışmanlık ve destek hizmeti sunan firmalar devrede olacaktır. İhracatçı ülke, ithalat yaptığı ülke ile ilgili beğeni ve zevkleri göz önünde bulundurmak durumundadır. Aynı şekilde ithalatçı firma da çeşitli sosyo-kültürel nedenleri dikkate almalı ve süreçte karşı tarafa bilgi vermelidir. Kültürel farklılıklar dikkate alınmadığında, ürünlerin hedef kitleye ulaşmasında sorun yaşanabilecek veya anlaşma sürecinde taraflardan birisinin kültürüne göre normal olan davranışlar karşı taraf için olumsuz bir algıya yol açabilecek, bu durum ise süreçte sosyo-kültürel temelli anlaşmazlıklara ve dış ticaret sürecinde olumsuz sonuçlara yol açabilecektir.

Dış pazarlara giriş yöntemleri nelerdir?

Bir işletme dış pazarlara girişte farklı yöntemleri benimseyebilir. Bu yöntemler kısaca aşağıda sıralanmıştır:
• Doğrudan İhracat: Aracı kullanılmaması nedeniyle kâr marjının yüksek olduğu, müşteriler ile yakın ilişkilerin kurulduğu, ihracat sürecinin tamamının takip edilebildiği, buna karşılık daha fazla zaman gerektiren ve riskin yüksek olduğu bir stratejidir.
• Dolaylı İhracat: Doğrudan ihracat için gerekli zaman, tecrübe ve personele sahip olmayan firmalar, bu konuda uzmanlaşmış profesyonellerden faydalanarak
sadece faaliyet konusuna odaklanabilmektedirler. Uygun bir aracın seçilmemesi durumunda, kontrol mekanizmasında devre dışı kalmak veya aracıya yüksek
bedeller ödemek durumunda kalınabilir.
• Ortak Yatırım: Riski azaltan, maliyeti taraflar arasında bölüştüren, pazar hakkında detaylı bilgi sahibi olarak pazara girişi kolaylaştıran bu yöntemde taraflar, hisse üretim, pazarlama vb alanların bir veya birkaçında ortak olmaktadır.
• Lisans Anlaşmaları: Hızlı birşekilde pazara giriş olanağısağlayan bu yöntemde,
firma, know how, tasarım ve fikri mülkiyet haklarını ödeme veya telif karşılığında girmek istediği pazardaki bir firmaya devretmektedir.
• İhracat Konsorsiyumları: KOBİ’lerin ihracat amacıyla bir konsorsiyum çatısında toplanması pazara girişte etkili bir yöntemdir. Sektörel Dış Ticaret Şirketleri
olarak anılan bu konsorsiyumlar aracılığıyla, KOBİ’ler sermaye, bilgi üretim ve
tecrübelerini birleştirip ölçek ekonomisinin avantajlarından faydalanmaktadır.

Dış ticaret işlemlerindeki tarafları kısaca açıklayınız.

Dış ticaret işlemlerinde, malı alan taraf (ithalatçı) ve satın taraf (ihracatçı) olmak üzere iki temel unsur bulunmaktadır. Bunun yanı sıra, dış ticareti düzenleyen ulusal ve uluslararası kuruluşlar ve aracı kurumlar diğer tarafları oluşturmaktadır. İlerleyen bölümlerde bahsedileceğinden burada kısaca değinilecektir. İhracatçı: Üretilen veya satın alınan malı ülke sınırları dışında satan taraftır. İthalatçı: İhtiyaç duyulan bir malı, ülke sınırları dışındaki bir firmadan satın alan taraftır.

Dış ticarette yapılan devlet yardımları nelerdir?

Devlet yardımları
• Yurt dışı pazar paylarını artırmaya ve ürün tanıtımına yönelik şube kurma, mağaza açma vb işlemlerden doğacak giderleri karşılamaya yönelik olarak, yurt dışı ofis mağaza işletmeler ve tanıtım faaliyetlerine ilişkin yardımlar,
• Çevre, kalite ve insan sağlığına yönelik teknik mevzuata uygunluğu ortaya koyan belgeler ve CE vb işaretlerin alımı durumunda sağlanan desteklerden oluşan çevre koruma yardımları,
• Fuar organizasyonu yapan firmaların faydalanabileceği, yurt içi ve yurt dışındaki uluslararası nitelikteki ihtisas fuarlarına ilişkin yardımlar,
• Doğru pazarın ve pazarlama stratejisinin bulunmasına yönelik pazar araştırmasına yönelik yardımlar,
• Ölçülebilir ve faturalandırılmış olmak koşulu ile AR-GE faaliyetlerinde bulunan
kuruluşlara yönelik AR-GE yardımları
• İhracatçı firmaların personeline yönelik eğitim yardımları,
• Sektörel Dış Ticaret şirketlerinin dış ticaret prosedürünün yürütülmesine yönelik olarak istihdam ettikleri yüksek öğrenimli yönetici ve personel istihdamına aracı olan istihdam oluşturmaya yönelik yardımlar,
• İhracat potansiyeli bulunan teknoloji odaklı yeniliklerin, ürün ve yöntemlerin desteklenmesine yönelik, Patent, faydalı model belgesi ve endüstriyel tasarım yardımları,
• Ülkemiz ürünlerinin yurt dışında tanıtılması ve markalaşmasına yönelik, Marka
tanıtım ve Türk Malı imajı olarak sıralanmaktadır.

Dış ticaret politikası araçları nelerdir?

Dış ticarette uygulanacak politikaları kısıtlamaya yönelik araçlar ve teşvik edici araçlar olarak sınıflandırabiliriz.