Gıda Güvenliğinin Temel Prensipleri Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Gıda Kaynaklı Patojenlerin Epidemiyolojisi

1. Soru

Gıda kaynaklı hastalıklara neden olan zoonotik özellikteki patojenlerin başlıcaları hangileridir?

Cevap

Gıda kaynaklı hastalıklara neden olan zoonotik özellikteki patojenlerin başında tifoidal olmayan Salmonella, Camphylobacter jejuni, Listeria monocytogenes, E. coli O157:H7, Norovirüs ve Toxoplasma bulunur


2. Soru

Gıda kaynaklı hastalıkların epidemiyolojisinde özellikle son yıllarda önemli değişikliklerin olduğu görülmektedir. Bu değişikliklerin nedenleri nelerdir?

Cevap

Bu değişikliklerin nedenleri arasında gıda üretim teknolojisindeki değişimler, gıda tüketim alışkanlıklarının değişmesi, uluslararası ticaret ve seyahatin artması, sosyo-ekonomik koşullar, toplumlarda demografik yapının değişmesi, ekolojik değişimler, yeni veya yeniden önem kazanan mikroorganizmalar ve mikrobiyel adaptasyon gibi birçok faktör bulunmaktadır.


3. Soru

Sosyo-ekonomik gelişmeye bağlı olarak ortalama yaşam süresinin uzaması, gıda kaynaklı hastalıklara yakalanma açısından nasıl bir sonuç doğurmaktadır?

Cevap

Sosyo-ekonomik gelişmeye bağlı olarak ortalama yaşam süresinin uzaması, toplumda bağışıklık sistemi zayıf olan, kronik hastalıklara sahip ve gıda kaynaklı hastalıklara yakalanma riski daha yüksek olan yaşlı nüfus oranının yükselmesine neden olmaktadır.


4. Soru

Tüm dünyada görülen gıda kaynaklı hastalıkların yaklaşık yüzde kaçı hayvansal gıdalardan kaynaklanmaktadır?

Cevap

Tüm dünyada görülen gıda kaynaklı hastalıkların yaklaşık % 90’ı hayvansal gıdalardan kaynaklanmaktadır. Bu nedenle gıda güvenliğinin sağlanması ve halk sağlığının korunmasında özellikle gıda kaynaklı zoonotik hastalıkların takibi ve kontrol altına alınması büyük önem taşımaktadır.


5. Soru

İnfeksiyöz hastalıkların hayvan ve insanlar arasında artışını etkileyen küresel faktörler nelerdir?

Cevap

İnfeksiyöz hastalıkların hayvan ve insanlar arasında artışını etkileyen küresel faktörler: İnsan nüfusu ve hayvan popülasyonundaki hızlı artış; Toplumlarda demografik yapının değişmesi; Hayvansal ve bitkisel üretim sistemlerindeki temel değişimler; Hızlı kentleşme; Çiftlik hayvanları ve yabani hayvanların daha yakın ortamlarda bulunması; Ormanlık alanların azalması; İklim değişikliği başta olmak üzere ekosistemdeki değişiklikler; Su kaynaklarının kirlenmesi; Evcil, yabani hayvan ve hayvansal ürün ticaretinin küreselleşmesi ve Turizmin artması gibi faktörlerdir.


6. Soru

Gıda kaynaklı patojenlerin izlenmesi nasıl tanımlanır?

Cevap

İzleme (monitoring), “rutin ölçüm ve analizler yapılarak, çevredeki veya popülasyonların sağlık durumlarındaki değişimin takip edilmesi” olarak tanımlanabilir.


7. Soru

Gıda kaynaklı patojenlerin taranması nasıl tanımlanmaktadır?

Cevap

Tarama (sürveyans, surveillance), “elde edilen verilerin sistematik olarak toplanması, derlenmesi, analizi ve yorumlanması, yaygınlaştırılması ve bu verilere yönelik çeşitli uygulamaların yapılması” olarak tanımlanmaktadır.


8. Soru

Gıda kaynaklı hastalıkların taranması sonucu elde edilen veriler hangi amaçlarla kullanılabilir?

Cevap

Gıda kaynaklı hastalıkların taranması sonucu elde edilen veriler; gıda kaynaklı hastalıkların halk sağlığı ve ekonomi üzerindeki etkisinin belirlenmesi, gıda kaynaklı hastalıklara karşı politikaların oluşturulması, gıda kaynaklı hastalıklara karşı etkin koruma ve kontrol önlemlerinin belirlenmesi amaçlarıyla kullanılabilir.


9. Soru

Gıda kaynaklı hastalıklardan etkilenen insan sayısının azaltılması için nasıl önlemler alınmalıdır?

Cevap

Gıda kaynaklı hastalıklardan etkilenen insan sayısının azaltılması için bu tür hastalıklara karşı erken uyarı sistemlerinin oluşturulması, hastalıkların hızlı tanısının yapılması ve salgın durumlarına karşı önlemlerin süratle alınması gerekir.


10. Soru

Gıda kaynaklı patojenlerİ izleme ve tarama ile toplanan verilerin analizi ve değerlendirilmesi sonucu hangi temel bilgiler elde edilir?

Cevap

Hangi gıdaların infeksiyonlarda ön plana çıktığının belirlenmesi; Hangi patojen mikroorganizmaların gıdalardan sıklıkla izole edildiğinin belirlenmesi; Gıda-patojen ilişkisinin belirlenmesi; Hastalığa neden olan mikroorganizmaların genotipik özellikleri ve antibiyotik direnç profilleri, stres adaptasyonu ve değişim özelliklerinin belirlenmesi; Hastalıkların daha çok hangi mevsimlerde ortaya çıktığının belirlenmesi; Etkilenen insanların yaşı, cinsiyeti, genel sağlık durumu, bağışıklık sistemi, tüketim alışkanlıkları, sosyo-ekonomik durumu gibi bilgiler elde edilmektedir.


11. Soru

Hastalıkların daha çok hangi mevsimlerde ortaya çıktığının belirlenmesi yani mevsimsel etki,  gıda kaynaklı hastalıklar bakımından nasıl yorumlanmaktadır?

Cevap

Mikroorganizmaların gıdalarda gelişmesini etkileyen en önemli faktörler arasında ortam sıcaklığı ve rutubet gelmektedir. Dolayısıyla sıcaklığın yüksek olduğu yaz aylarında ve özellikle rutubetin yüksek olduğu yerlerde gıda kaynaklı hastalıklar artmaktadır.


12. Soru

Salgın nedir?

Cevap

Belli bir bölgenin geçici olarak bir patojen tarafından etkilenmesiyle oluşan çok sayıda akut vaka görülmesi ve bunun zamanla yayılarak sayıca artması durumu salgın olarak tanımlanır.


13. Soru

WHO, 2002 yılında gıda kaynaklı hastalıkların taranmasında kullanılacak metotları hangi dört kategoride toplamıştır?

Cevap

WHO, 2002 yılında gıda kaynaklı hastalıkların taranmasında kullanılacak metotları dört kategoride toplamıştır. Bu kategoriler: 1. Rutin tarama 2. Semptomlara göre tarama 3. Laboratuvar bazlı tarama 4. Gıda zinciri ile entegre taramadır.


14. Soru

Gıda kaynaklı hastalıkların taranmasında kullanılacak metotlardan, Laboratuvar bazlı tarama nedir?

Cevap

Laboratuvar bazlı tarama, seçilen bir bölgedeki laboratuvarlardan elde edilen verilerin toplanması, analizi ve yorumlanması olarak tanımlanabilir. Patojenlerin tanımlanmasında uluslararası kalite standartlarına uygun yöntemler kullanılmalıdır. Veriler rutin olarak rapor edilmeli, merkezi olarak derlenmeli ve hızla halk sağlığı kuruluşlarına iletilmelidir. Laboratuvar bazlı tarama sistemi kaliteli veriler sağlar.


15. Soru

Küresel Salmonella Tarama Ağı (WHO Global Salmonella Surveillance Network- WHO Global SalmSurv) nedir?

Cevap

WHO’nun Bulaşıcı Hastalıklar Tarama ve Müdahale Bölümü (Department of Communicable Disease Surveillance and Response-CSR), Küresel Salmonella Tarama Ağı’nı (WHO Global Salmonella Surveillance Network- WHO Global SalmSurv) koordine etmektedir. Salmonella Tarama Ağı, 2000 yılından bu yana Salmonella’ların izolasyonu, identifikasyonu, serotiplendirilmesi, faj tiplendirilmesi ve antimikrobiyel direnç profilleri hakkında veriler içeren bir ağ olarak kullanılmaktadır. Bu ağ, insan sağlığı ile ilgili kurum ve kuruluşlar, veteriner hekimler ve gıdayla ilişkili disiplinler tarafından oluşturulmaktadır.


16. Soru

Foodborne Disease Surveillance Network-US FoodNet nedir?

Cevap

Tarım Bakanlığı (USDA) ile Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) işbirliğiyle Gıda Kaynaklı Hastalık Tarama Ağı (Foodborne Disease Surveillance Network-US FoodNet) kurulmuştur. FoodNet, 10 eyalette 1996 yılından beri Campylobacter, Listeria, Salmonella, EHEC O157, Shigella, Vibrio ve Yersinia infeksiyonları, 1997 yılından beri Cryptosporidium ve Cyclospora infeksiyonları ve 2000 yılından beri EHEC non-O157 infeksiyonları hakkında veri toplamaktadır.


17. Soru

Geleneksel bakteriyel fenotiplendirme metotları nelerdir?

Cevap

Bakteriyel epidemiyolojiye önemli veriler sağlayan biyotiplendirme, serotiplendirme, faj tiplendirme ve antimikrobiyel direnç profillerinin belirlenmesi gibi geleneksel fenotiplendirme metotları yıllardır kullanılmaktadır. Fakat, klasik fenotiplendirme metotları yeteri kadar hassas değildir ve epidemiyolojik araştırmalarda mikroorganizmaların genotipleri hakkında yeterli bilgileri sağlayamamaktadır.


18. Soru

Moleküler tiplendirme metotları hangi üç kategori ile yapılmaktadır?

Cevap

Moleküler tiplendirme metotları üç kategoride incelenebilir: Bakteriyel DNA’nın kısmi analizi; Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) ile belli bir gen bölgesinin amplifikasyonu; DNA sekanslarında polimorfizmin saptanması.


19. Soru

Moleküler tiplendirme metotlarından olan PFGE (Pulsed Field Gel Electrophoresis) nedir ve nasıl yapılmaktadır?

Cevap

DNA bazlı tiplendirme metotları arasında PFGE, gıda kaynaklı bakteriyel patojenlerin karşılaştırmalı olarak alt tiplendirmesi amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. PFGE, büyük genomik DNA parçalarının, restriksiyon enzimleri kullanılarak parçalanmasıyla elde edilen daha küçük DNA parçalarının farklı elektriksel akım uygulanarak ayrılması yöntemidir. Farklı restriksiyon profilleri, izolatların genetik yapılarının karşılaştırılmasında kullanılır. Standardize edilmiş PFGE analiz sonuçları bilgisayar yardımıyla tiplendirme sonuçlarının değerlendirildiği ağ sistemleriyle bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeyde paylaşılır.


20. Soru

Norovirüsler nelerdir?

Cevap

Nörovirüsler, dünya çapında görülen bakteriyel olmayan akut gastroenteritlerin en sık karşılaşılan nedenidir. ABD’de yıllık tahmini vaka sayısı 23 milyon olup bunların 9.2 milyonu kontamine gıda ile ilişkilidir. Avrupa’da meydana gelen viral gastroenteritis salgınlarının çoğunluğu Norovirüsler ile ilişkilendirilmektedir. Bu kapsamda 1995-2000 arasındaki raporlara göre, bakteriyel olmayan gastroenterit salgınlarının % 85’inden fazlasından Norovirüsler sorumlu tutulmuştur. Kabuklu deniz hayvanları, tüketime hazır gıdalar, sandviç, fırıncılık ürünleri gibi birçok gıda salgınlarla ilişkilendirilmektedir.


Güz Dönemi Dönem Sonu Sınavı
18 Ocak 2025 Cumartesi
v