Temel Veteriner Patoloji Dersi 7. Ünite Özet

Yangı ve Eksudat

Canlı bir organizmada mekanik travmalar, doku nekrozları, kanserli hücreler veya enfeksiyon oluşturma yeteneğine sahip bakteri, virüs gibi etkenler ile uyarılan hücreler zedelenebilir. Belirtilen bu uyarımlar yaşamakta olan insan ve hayvan vücudundaki damarlı dokuda, yangı adı verilen, lokal-sınırlı, çok iyi düzenlenmiş bir dizi sıvısal ve hücresel değişikliğin meydana gelmesine neden olur.

Yangı canlı organizmanın bu zararlılara karşı gösterdiği koruma reaksiyonudur. Yangının temel amacı canlı organizmayı hem hücre zedelenmesine yol açan bakteri ve toksinler gibi zedeleyicilerden ve hem de bunların etkisiyle gelişebilen nekrotik hücre ve dokulardan temizlemektir. Yangının koruyucu etkisi olmaksızın, bir canlı organizma zedelenmeye neden olan etkenler ve zedelenme sonucunda meydana gelen yıkımla sağlıklı ve uzun süre yaşayamaz. Yangı yanıtı olmaz ise enfeksiyonlar kontrolsüz, açık yaralar kapanmayarak açık, ağrılı, irinli olarak kalabilir.

Eksudat ise dışarıya çıkma anlamına gelir, yangı sırasında kan damarlarından dışa çıkarak doku içinde veya yüzeyinde biriken sıvı ve hücreleri açıklamak için kullanılır.

Yangısal Yanıtın İşlevi

Yangısal reaksiyonun amacı zedelenmenin meydana geldiği dokuda zedeleyicinin etkisini en alt seviyeye indirmektir. Zedelenmeye karşı gelişen ana reaksiyon zedelenme bölgesinde sıvı ve hücrelerin toplanmasıdır.

Yangısal Lezyonların Sınıflanması-Morfolojik Tanı

Yangı zararlı etkenlere karşı vücudu korumak için gelişen yararlı bir reaksiyondur. Ancak, aşırı duyarlık reaksiyonlarında olduğu gibi abartılı olarak gelişen veya aşırı ve uzun süreli yangısal olaylar kimi zaman yangının geliştiği konak hayvan organizmasına, yangıyı başlatan etkenden daha fazla zarar verebilirler.

Yangı Reaksiyonunun Şiddeti

Dört türlü ele alınabilir:

1. Hafif şiddetteki yangılar
2. Minimal şiddetteki yangılar
3. Orta şiddetteki yangılar
4. Şiddetli yangılar

Yangı Reaksiyonunun Süresi

Bütün yangılar bir başlama ve çoğunlukla da bir sona sahiptirler. Bu ikisi arasında geçen sürede gelişen reaksiyonun karakteri değişim gösterebilir.

Perakut yangı belirtileri başlatıcı uyarımı hemen izleyerek bir iki saat içinde gelişir. Akut yangı 4 ile 6 saat içinde başlar,

Subakut yangı ile akut yangı arasında ani olmayan yavaş bir geçiş vardır. Subakut yangıda ödem ve hiperemi hafiflemiştir. Süre olarak bir iki günden bir iki haftaya kadar devam edebilir.

Kronik yangı uzun süre devam eden (aylarca, yıllarca) bir yangıyı ifade eder.

Yangısal Lezyonların Dağılımı

Yangıyı etkilediği doku içindeki dağılımı ile de değerlendirmek tanı koymaya ve yangının dokuda oluşturduğu yıkım ile iyileşme sürecini tahmin etmeye de yardımcı olur. Makroskobik ve mikroskobik olarak yangısal lezyonların dağılımı için çeşitli sıfatlar kullanılır. Lezyonlar

• fokaltek odak,
• multifokal-çok sayıda odak,
• lokal ekstensif-yerel olarak
• yaygın ve
• diffuz-yayılmış lezyonlar olabilirler.

Yangısal Eksudat ve Transudat

Yangının şiddeti ve dağılımı farklılık gösterebildiği gibi yangıyı karakterize eden eksudatın tabiatı da farklılık gösterebilir. Sıvı, plazma protein miktarı ve hücresel kompozisyondaki değişiklikler genellikle sürenin ve şiddetin yansımasının bir sonucudurlar.Akut yangının yerel belirtileri şu şekilde gruplanabilir.

Damarsal Reaksiyonlar;

1. Hemodinamik değişiklikler; damarlarda büzülme vazokonstriksiyon ve damarlarda genişleme vazodilatasyon
2. Damarlarda geçirgenlik-permeabilite değişiklikleri

Hücresel-sellüler Reaksiyonlar;

1. Marjinasyon,
2. Emigrasyon,
3. Kemotaksis,
4. Akumulasyon,
5. Fagositozis aşamalarını kapsar.

Mikrobisidal-Mikrop Öldürücü Mekanizmalar

Fagositozun en son amacı bakteriyi öldürmek ve parçalamaktır. Oksijen bağımlı ve oksijen bağımsız yollar ile bu işlemler yapılır.

Oksijen bağımlı öldürme işleminde; fagositoz sırasında nötrofillerde normalden, iki üç kat fazla, oksijen tüketimi olur. Sonuçta oksijen radikalleri, süperoksit anyonu (O- ) ve hidrojen peroksit (H O ) üretimi oluşur.

Oksijen bağımsız bakteri öldürülmesi; solunum patlaması olmaksızın lökosit granülleri-lizozomlar içerisinde bulunan maddeler ile de bakteriler öldürülebilir.

Lökosit Ürünlerinin Serbest Kalması

Kemotaksis ve fagositoz sırasında nötrofil ve monositlerin kendilerinde membran yıkımı şekillenebilir ve sonuçta fagositoz ürünleri sadece fagolizozom içine değil hücre dışına da bırakılır. Dışarıya çıkanların içinde lizozomal enzimler, oksijen kökenli aktif metabolitler (oksijen radikalleri) ve arahidonik asit metabolizması ürünleri, prostaglandin ve lökotrienler gibi, bulunur. Bu ürünler endotel hücreleri ve dokular üzerinde yıkım etkileri güçlü olan aracılardır, bu nedenle hücre dışına çıktıkları zaman yangıyı doğuran uyaranın etkilerini güçlendirir ve artırırlar. Bu nedenle lökositik bir infiltrat kalıcı olur ve kontrol atında tutulmaz ise, hücre birikiminin kendisi bir zarar verici, zedeleyici olur.

Lökosit Fonksiyon Yetersizliği

Lökosit fonksiyonlarında gerek genetik gerekse edinsel hatalar, konağı enfeksiyonlara karşı açık ve zayıf bir hale getirirler.

Yangının Kimyasal Mediatörleri

Mediatörler-aracılar, kısaca kan damarları ve/veya yangı hücreleri üzerine etkiyerek yangısal yanıta katkıda bulunan maddelerdir. Mediatörler, çoğunlukla ya önceden hazır halde olan veya sentez edilmiş maddelerdir.

Dış ve İç Yangısal Uyarımlara Yönelik Reseptörler-Alıcılar

Giriş Kapısı-Gişe Benzeri Alıcılar (Toll Like ReceptorTLR), memelilerde kalıp-motif tanıma alıcıları ailesinin bir üyesidir. Bu alıcılar kimyasal olarak son derecede farklı, genetik olarak korunmuş mikrobial ürünleri birbirinden ayırt edebilir, tanıyabilir. Bu alıcılar, başta makrofajlar, monositler olmak üzere pek çok hücrede bulunmaktadır.

Akut Faz Proteinleri

Akut faz proteinleri karaciğer tarafından salınan miktarları %25 oranında artan veya azalma gösteren plazma proteinleridir.

Yangısal Eksudatın Hücreleri

• Nötrofil (polimorfonükleer) Lökosit
• Eozinofil Lökosit
• Bazofil Lökosit
• Mast Hücresi
• Monosit-Makrofaj-Histiyosit-Dev Hücresi
• Makrofajlar
• Lenfosit ve Plazma Hücreleri;
• Platelet-trombosit
• Endotel Hücreleri ve Fibroblastlardır.

Yangısal Eksudatın Tipi

Daha çok akut yangılarda görülen eksudat tipleri sırasıyla seröz, kataral, fibrinöz, suppuratif, hemorajik, nekroze edici, nonsuppuratif tiptedir. Kronik yangıya tipik örneklerden bir tanesi ise granülomatöz eksudattır.

İmmun Zedelenme

İmmun yanıt konağı dış tehditlere karşı koruyan önemli bir savunma mekanizmasıdır. Normal immun yanıtlar sağlıklı bir hayatın sürekliliği ile ilişkilidir, oysa normalden sapan immun yanıtlar çok çeşitli hastalıkların kaynağı olabilir. Ekseriya bu hastalıklar üç ana başlık altında toplanırlar.

1. Aşırı duyarlık-hipersensitivite-, antijenik bir uyarana karşı immun sistemin aşırı bir reaksiyonu olarak ortaya çıkar.
2. İmmun yetersizlik, immun sistemin bazı taraflarının doğuştan veya sonradan ortaya çıkan hataları neden olur.
3. Otoimmunite, immun sistemin kendi ve kendisinden-olmayan antijen ayırımını yapma yeteneğinin ortadan kalkması sonucu şekillenir.

Aşırı Duyarlık Reaksiyonları

Tekrar aynı etkene maruz kalan organizmanın immun sistemi, etkeni yok etmek için reaksiyon gösterirken dokuların da yıkımına yol açabilirler. İmmun yanıtın bu şekildeki zararlı etkisi “Aşırı duyarlık (hipersensitivite)” olarak isimlenir.

• Tip I-Ani Aşırı Duyarlık (immediate hipersensitivite
• Tip II-Sitotoksik Aşırı Duyarlık (sitotoksik hipersensitivite
• Tip III-İmmun Kompleks Hastalığı
• Tip IV-Gecikmiş Aşırı Duyarlık (hücre aracılı hipersensitivite şeklinde türleri vardır.

İmmun Yetersizlik Hastalıkları

Primer İmmun Yetersizlikler: Doğmasal olarak ortaya çıkan kalıtsal hastalıklardır. Yangısal reaksiyonda hücresel ve enzimatik düzeydeki aksamalar hastalıklara yol açar. Bu şekilde ortaya çıkan bazı hastalıklar şunlardır:

Chediak Higashi Sendromu-CHS

Lökosit adezyon yetersizliği-LAD

Şiddetli birleşik immun yetersizlik-SCID

Edinsel İmmun Yetersizlikler: Yaşam sırasında çeşitli nedenlerle ortaya çıkan yetersizlik hastalıklarıdır. İnsanlarda AIDS-HIV, Lentivirus-Reoviridae; enfeksiyonu sonunda T hücre, monosit/ makrofaj, dendritik hücrelerde yetersizlikler meydana gelir. Kedilerde Feline lösemi virus (FeLV) ve Feline immun yetersizlik virus (FİV) enfekiyonlarına bağlı olarak immun yetersizlik sonucu anemi, lenfoid sistem ve destek doku tümörleri gelişir.

Otoimmun Hastalıklar

Kendi doku antijenlerine (oto-antijen) karşı gelişen antijen spesifik reaksiyon ve bunun sonucunda kronik yangı ve şiddetli doku yıkımı ile karakterize olan hastalık  otoimmun hastalık halidir.