Temel Klinik Bilgisi Dersi 4. Ünite Özet

Kedi ve Köpek Kliniği

Hastaya genel yaklaşımda hastanın kliniğe ilk başvurusu, ilk fiziksel muayenesi, hastanın muayenenin doğru yapılması için tutulması ve hastane içinde uygulanan bakım konuları önemlidir.

Hasta sahibi ile ilk temas sırasında öncelikli olarak hasta ile ilgili temel bilgilerin alınması ve bu bilgilerin bir hasta kayıt formuna kaydedilmesi gerekmektedir. Hasta sahibinden alınacak temel bilgiler olarak;

• Hasta sahibinin adı,
• Hastanın adı ve ırkı,
• Kliniğe başvuru nedeni,
• Hasta sahibine gün içerisinde ulaşılabilecek telefon numaraları,
• Hastanın daha önce kliniğe başvurup başvurmadığıdır.

Hastanın geçmişi;

Veteriner teknisyen tarafından alınacak iyi bir geçmiş bilgisi veteriner hekimin hem tanı koymasını kolaylaştıracak hem de veteriner hekime zaman kazandıracaktır. Sorulması gereken sorular hasta sahibi tarafından evet ve hayır şeklinde cevaplanacak sorular olmamalı hastalıkla ilgili detaylı bilgi içermelidir.

Hastanın geçmişi ile ilgili bilgi almaya başlar iken temel sorundan başlanmalıdır. Bunlar;

• Hasta sahibinin profesyonel bir yardım almasını gerektiren durum nedir?
• Problem ne zamandır mevcuttur?
• Bulgular hangi sırayla ortaya çıkmıştır?
• Hasta sahibi hastayı tedavi etmek amacıyla herhangi bir ilaç ya da tedavi uygulanmış mıdır?
• Hasta daha önce bu tür bir problem yaşamış mıdır?
• Eğer yaşamış ise ne zaman?
• Yaşadığı dönemde ne tür bir tedavi almıştır?
• Aldığı bu tedavi hastaya iyi gelmiş midir?
• Hastanın daha önce geçirdiği hastalıklar ve travmalar var mıdır? Vb.

Asıl sebep belirlendikten sonra genel sorulara geçilmelidir. Evde başka hayvan olup olmadığı belirlenmelidir.

Kayıt alma;

Hastanelerde ve kliniklerde kullanılan değişik kayıt alma yöntemleri bulunmaktadır. Bazı hastanelerde kart indeks sistemleri kullanılır. Diğer bir kayıt tutma şekli ise her muayene için ayrı açılan muayene kâğıtlarına bilgilerin not edilmesidir.

En iyi sistem ise dosyalama sistemidir. Bu sistemde dosya içinde farklı renklerde kağıtlar bulunmakta her renk başka bir analizi ya da yapılan müdahaleyi göstermektedir.

İdeal bir kayıt dosyasında olması gerekenler:

• Hasta sahibinin adı, ev adresi ve telefon numarası
• İş adresi ve telefon numarası
• Hastanın adı ve eşkali (tür, ırk, cinsiyet, kısırlaştırılıp kısırlaştırılmadığı, doğum tarihi, rengi, ayırt edici işaretleri, mikroçipi varsa numarası)
• Medikal bilgi
• Hastaneyi ziyaret ediş tarihleri ve bir sonraki ziyareti
• Hastanın geçmişi ve ziyaret sebebi
• Fiziksel muayene bulguları ve tanı
• Tedavi ve kullanılan ilaçlar
• Laboratuvar test sonuçları, radyografileri
• Hastanın iyileşme durumu vb.

Hospitalize edilen hastalar için de bazı temel bilgilerin kayıt edilebilmesi için ayrı bir bölüm olması gerekmektedir. Bu bilgiler hastanın rektal ısısı, nabız sayısı ve solunum sayısını içermelidir. Ayrıca iştah durumu, idrara çıkma durumu, barsak hareketleri ve kusma olup olmadığı not edilmelidir.

Fiziksel muayene;

Öncelikle hastanın hayati bulguları ele alınmalıdır. Daha sonra hastaların ağırlıkları ölçülmelidir.

Rutin fiziksel muayenede organ sistemlerine ulaşmak ve bu sistemlerin fonksiyonlarını değerlendirmek için 9 bölüm önem taşımaktadır. Bunlar; deri, göz ve kulaklar, kas ve iskelet sistemi, solunum sistemi, dolaşım sistemi, gastrointestinal sistem, üreme ve üriner sistem, lenf nodülleri ve sinir sistemidir.

Derinin muayenesi;

Deri örtüsünün parlak kepeklenmiş ya da kuru olup olmadığı, kıllarda incelme ve kayıp olup olmadığı, hastanın kaşıntısının ve kaşıntıya bağlı olarak kendini ısırıp ısırmadığı, kaşıntıya bağlı olarak kızarıklık olup olmadığı, deride kırmızı yangılı bölgelerin olup olmadığı, hastanın dış parazitlerinin olup olmadığı (pire, kene), deride herhangi bir kokunun olup olmadığı muayenede göz önünde bulundurulmalıdır.

Gözler ve kulakların muayenesi;

Hastanın görüp görmediği ve duyup duymadığı belirlenmelidir. Gözlerin nasıl göründüğüne bakılmalıdır. Göz açıklığı, akıntı durumu, skleranın rengi, mükoz membranın rengi, korneanın durumu, göz bebeklerinin durumu, rengi ve ışığa tepkileri, üçüncü göz kapağının durumu, kulaklarda koku, akıntı, renk değişiklikleri belirlenmelidir.

Kas ve iskelet sistemi muayenesi;

Hastanın topallayıp topallamadığı, duruş asimetrisi, eklemlerdeki düzensizlik, iskelet yapılarındaki şişkinlik, ağrı, güçsüzlük, zorlanma dikkatli bir şekilde muayene edilmelidir.

Solunum sistemi muayenesi;

Burun akıntısı mevcut mu, hapşırma ya da öksürük mevcut mu, trakeanın muayenesinde öksürük artıyor mu, solunumun karakteri ve solunum sesleri muayene edilmelidir.

Dolaşım sistemi muayenesi;

Ağız mukozasının rengi, femoral bölgeden alınacak nabzın karakteri, kalp atış sesleri dikkatli bir şekilde muayene edilmelidir.

Gastrointestinal sistem muayenesi;

Ağız ve dişler, diş taşları, diş eti çekilmeleri, dilin durumuna bakılmalıdır. Karın bölgesinin muayenesi elle yapılmalıdır ve burada mide, barsaklar karaciğer ve dalak muayene edilmelidir. Anüs bölgesi gastrointestinal sistemin en son bölümüdür ve dışarıdan önce gözle sonra bir eldiven giyilerek elle muayene edilmelidir. Anal bölgede sağlı sollu olarak simetrik iki kese bulunmaktadır. Bu keselerden kötü¨ kokulu bir salgı gelmektedir. Bu salgı normaldir ve dışkı yapımı sırasında dışkının kolay çıkmasını sağlamaktadır. Bu keselerin normalde dışarıdan fark edilmemesi gerekmektedir. Eğer bir asimetri ya da her ikisinde birden bir genişleme bulunuyor ise mutlaka not edilmelidir. Eldiven yardımı ile anüsten bir parmak içeriye sokularak prostat muayenesi yapılmalıdır.

Üreme ve üriner sistem muayenesi;

Üreme sisteminin muayenesi erkek köpeklerde penisten başlamalıdır. Köpeklerde nazikçe penis dışarıya doğru çekilmeli üzerindeki deri kılıftan sıyrılmalı ve penis yüzeyinde bir irritasyona bağlı kızarıklık olup olmadığı muayene edilmelidir.

Dişi hayvanlarda ise üreme sisteminin muayenesine vulvadan başlanmalıdır. Vulvada akıntı olup olmadığı belirlenmelidir.

Lenf ve nodüllerin muayenesi;

Her bir lenf nodülünün simetriği ile birlikte muayene edilmesi ve asimetri olması durumunda not edilmesi gerekmektedir. Tüm lenf nodüllerinde genişleme olması durumunda bazı enfeksiyöz hastalıkların ya da lenfosarkomun gelişmiş olabileceği akıldan çıkarılmamalıdır.

Sinir sistemi muayenesi;

Hasta ilk muayene edilir iken duruşun normal olup olmadığı ve mental durumunun normal olup olmadığı not edilmelidir. Topallık olup olmadığına bakılmalıdır. Hastanın sinirli olup olmadığı vücudun herhangi bir bölgesinde sinirsel ataklar gözlenip gözlenmediği not edilmelidir.

Anüs bölgesi normal açılıp kapanıyor mu? Kontrol edilmelidir.

Hastaların tutulması ve sabitlenmesi;

Köpekler;

Hastalar kliniğe bir tasma ile getirilmelidir. Küçük bir köpek kolaylıkla bir el boyun bölgesinde, bir el de kalça bölgesinden göğüse bastırılarak kaldırılıp muayene masasına konulabilmektedir. Daha büyük ırk köpekler için bir kişi önden bir kişide arkadan tutarak kaldırılması gerekmektedir. Köpekler ayakta durur pozisyonda ya da yan yatar pozisyonda olsun mutlaka başının bir kişiye tutturulması gerekmektedir.

Hastanın bir tarafına yatırılması gerekli olan durumlarda arka bacaklar bir elle ve orta parmak her iki bacağın arasından geçirilerek tutulmalıdır.

Kulakların muayenesi için bir el ağız bölgesini kavramalı diğer el ise başın arka tarafından bu ele destek vermelidir. Kol ve göğüs kafesi arasına da hastanın göğüs kafesi sıkıştırılarak hastanın ayağa kalkması engellenmelidir.

Aşırı sinirli hastalarda hastaya bir ağızlık takılmalıdır.

Kediler;

Kedilerin bir kutu içinde ya da özel bir taşıma kafesinde hastaneye getirilmesi sağlanmalıdır.

Kulakların muayenesinde bir el çene altından tutarken diğer elin ön ayakları tutması sağlanmalıdır. Çok sinirli kedilerin bir havlu yardımı ile sadece baş kısımları dışarıda kalacak şekilde tutulması gerekmektedir.

Kedileri taşımanın en kolay yolu, kol altına alarak tutmaktır.

Kas içi enjeksiyon yapılacağı durumlarda hasta yan yatar pozisyonda tutulmalıdır. Deri altı enjeksiyonlarda hastanın yatmasına gerek yoktur.

Hastanın hospitalizasyonu;

Gözlem;

Veteriner hekim hastanede yatan tüm hastaları günde en az bir kere tedavinin kontrolü¨ için muayene etmektedir. Veteriner teknisyenin görevi ise hastaların temizliği, yem ve su alımının kontrolü¨ ve en önemlisi hastanın durumunda oluşacak bir değişim durumunda veteriner hekimi bilgilendirmektir.

Yem ve su alımı;

Hastanın yem ve su alımının sağlanması bakıcı personel ya da veteriner teknisyen tarafından günlük olarak izlenmesi ve yerine getirilmesi gerekli görevlerdir. İdeal olanı her bir kafese sabitlenecek, su ve yem konulabilecek ve hasta tarafından da kafes içine dökülmeyecek metal kapların kullanılmasıdır. Bu kapların metal olması sayesinde de temizlikleri de kolaylaşmaktadır. Günlük olarak temizliklerinin yapılması gerekmektedir. Temiz su veteriner hekim tarafından aksi söylenmedikçe her hasta için kafeslerde her an bulundurulmalıdır.

Hastaların yem alım zamanları, türlere, ırka, büyüklüğe göre farklılıklar göstermektedir.

Aynı gün içinde cerrahi müdahale geçirecek ya da kan testi yapılacak veya anestezi yapılacak hastalara yem verilmemesine dikkat edilmelidir.

Temizlik;

Hastayı hareket ettirmeden önce dışkı idrar, kusmuk olup olmadığı kontrol edilmelidir. Kafes kartları bu yönlerden işaretlenmelidir. Paslanmaz çelik ve fiberglas kafesler temizlik açısından en kullanışlı olanlardır.

Vücut ısısının kontrolü;

Cerrahi müdahaleden çıkan hastalar hipotermiye girebileceğinden ek ısıtma ile takviye edilmelidir. Ilık su dolaşımı olan ve örtü¨ altına konulabilen malzemeler hem her alanda eşit sıcaklık yayması hem de fazla ısınmaması açısından avantajlı olmaktadır.

Yatalak hastalar;

Dekübit ülserleri kedi ve köpeklerde çok sık gözlenmemektedir çünkü¨ hastalar insanlarda olduğu kadar uzun süre yatalak kalmamaktadır. Yeterli derecede iyileşme göstermeyen hastalar ya da iyileşmeyeceğine inanılan hastalar hasta sahiplerinin onayı ile ötenazi yapılmaktadır.

Cerrahi müdahaleden sonra ya da nedeniyle bandaja alındığı için ayağa kalkamayan ve yan pozisyonda yatan hastalar en az bir saatte bir diğer tarafına döndürülmelidir.

Hastanın kendi kendine zarar vermesinin engellenmesi;

İdrar kateterleri ya da damar yoluna yerleştirilen kateterler, ateller, bandajlar ya da dikişlerin hastanın kendisinden korunması gerekmektedir. Hasta yattığı dönemde çiğneme ya da koparma ile bu uygulanan malzemelere zarar vermektedir. Bunun önlenmesi için hastaya Elizabet yakalık gibi bölgeye ulaşmasını engelleyecek koruyucu önlemlerin alınması gerekmektedir.

Hastanın taburcu edilmesi;

Hastalar iyileştikten sonra taburcu edilirken mümkünse yıkanmalı, kurutulmalı, taranmalı ve temiz bir şekilde taburcu edilmelidir. Gözler temizlenmeli, tırnaklar kesilmeli ve üzerinde flaster var ise alınmalıdır.

İzolasyon;

Veteriner hastanelerinde bulaşıcı hastalıklar ile getirilen hayvanların tutulmaları için izolasyon ünitelerinin bulunması gerekmektedir. Olası bir bulaşıcı hastalığı bulunduğu düşünülen hastaların diğer hastalardan ayrı bir üniteye götürülmesi ve aksi kanıtlanana kadar burada bulundurulması gerekmektedir. Medikal kayıtlarda hastanın geldiği bölge mutlaka belirtilmelidir.

Medikal hesaplamalar;

Ölçüm sistemleri;

Ölçüm yapılmasında üç birim kullanılmaktadır bunlar: uzunluk, ağırlık ve hacimdir. Çeşitli sistemler bu ölçülerin standart üniteler olarak ifade edilmesinde kullanılmaktadır. Bu sistemler metrik sistem, eczacıların kullandığı ölçüm sistemi (apothecary), İngilizlerin ve Amerikalıların kullandığı tartı sistemi (Avoirdupois), değerli taşlar ve madenler için kullanılan İngiliz ağırlık sistemi (Troy) ve imparatorluk ölçüm sistemi (İmperial)’dir.

Ülkemizde metrik sistem kullanılmaktadır.

• Metrik sistem; Metrik sistemde kullanılan ölçü birimleri metre (uzunluk), gram (ağırlık) ve litre (hacim)’dir. Bu basit birimler yeni birimleri oluşturmak üzere alt birimlere ayrılmıştır ve her biri bir diğerinin 10 katı olarak ifade edilmektedir.
• Avoirdupois sistem; Bu sistem en yaygın olarak Amerika Birleşik Devletlerinde kullanılmaktadır. Uzunluğun ölçülmesi için inç, foot, yard ve mile kullanılmaktadır. Ağırlığın ölçülmesi için grain, ounce ve pound kullanılmaktadır. Hacmin ölçülmesi için ise fluid ounce, pint, quart ve gallon kullanılmaktadır.
• Apothecary sistem; Bu sistemin günümüzde kullanım alanı olmamasına rağmen birçok ilacın dozları bu sistemle ifade edilmektedir. Bu ilaçlara örnek olarak da morfin, aspirin, atropin, fenobarbital ve nitrogliserin verilebilir. Bu sistemde kullanılan ağırlık ölçüleri grain, scruple, dram, önce ve pound dur.