Hayvan Davranışları ve Refahı Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

İlk hassas dönem de denilen bu süreç, doğumdan sonraki ilk 12 günü kapsamaktadır. Yaklaşık ilk bir hafta boyunca yavru köpeğin davranışları daha çok dış çevre uyaranları tarafından yönetilmektedir. Yavruların beslenme ve ürinasyon için uyarıya ihtiyacı vardır. İlk iki hafta boyunca ürinasyon ve defekasyon anne tarafından ritmik olarak anogenital bölgenin yalanmasıyla sürdürülmektedir. Yeni doğmuş yavru köpek, nörolojik ve duyusal açıdan kör ve sağır olmakla birlikte diğer duyu sistemleri çalışmaktadır.

Köpeklerde doğumdan sonraki ilk 3-12 (maksimum 20) haftalık süreci kapsayan dönem sosyalizasyon dönemi veya kritik dönem olarak adlandırılmaktadır. Köpek, bu dönemde daha sonraki hayatında ilişki içinde olması gereken türlerle doğru iletişimi öğrenmektedir.

İkinci sosyalizasyon dönemi annenin yavrulara karşı artan asabiyeti, laktasyonun azalması ve emzirmeye karşı artan ilgisizlikle bağdaşmaktadır. Maternal cezalandırma bu dönemde pik yapmaktadır. Yani fizyolojik (beslenme) ve psikolojik olarak annelik görevi 6-8 haftalık dönemde sonlanmaktadır.

Bu davranışlar, tüylerin koklanması, yalanması ve burunla hafifçe itilmesi, partnerinin burun ve ağız kısmının ağız içerisine alınması ve bu bölgenin yalanması, tüylerin ısırılması, partnerinin boyun ve baş bölgesinin yalanarak hafifçe ısırılması, anal ve genital bölgeler ile idrar ve dışkının koklanması, itişme, partnere yaslanma, etrafında koşma, ön patiyi partnere doğru kaldırma ve aktif boyun eğme gibi davranış unsurlarını içermektedir.

Sürü düzeninde yaşayan hayvanlardan her birinin diğer üyeler ile ortak olarak sergilediği davranışlardır. Bu davranışlar sürü ahenginin devamlılığı için önemlidir. Birlikte uyumak, birbirine sokulmak, birlikte koklamak birlikte oturmak ve aynı hedef için birlikte beklemek gibi davranış modelleri allelomimetik davranışa örnek olarak verilebilir.

Köpekler insanlara oranla oldukça yüksek frekanslı sesleri duyabilir. Köpeklerin duyabileceği en yüksek ses frekansı köpeğin özelliğine bağlı olarak 47.000-60.000 Hz arasında değişmektedir. Genç bir insanın duyabileceği en yüksek frekanstaki ses yaklaşık olarak 20.000 Hz civarıdır. Aynı insanlarda olduğu gibi köpeklerin de duyma yeteneği yaşla birlikte azalmaktadır.

Köpekler evcil türler arasında en geniş koku keskinliğine sahip hayvanlardır. Konsantre maddeleri insanların 100 katı, çözücüdeki maddeleri ise 100 ila 10.000.000 katı bir güçle tespit edebilirler. İnsan ve köpeklerde kokuyu işleyen yapılar birbirlerinden oldukça farklıdır. İnsan beyninin yaklaşık onda biri olan köpeğin beyninde koku merkezi insanınkinin dört katı kadardır. Köpek burnu sahip olduğu çok sayıda müköz bez nedeniyle sürekli ıslaktır. Bu mukusun amacı deriyi serin tutmanın yanı sıra değişik koku moleküllerinin toplanmasına yardımcı olmaktır.

Köpekler nokturnal değil diurnal hayvanlar oldukları için gün içinde bir kere veya ad-libitum beslenmeye çok uygun değillerdir. Bu nedenle öğünler halinde beslenme köpekler için tercih edilmelidir. Bu şekilde köpeğin ihtiyacına göre ayarlanmış diyetler kontrollü bir şekilde verilebilir.

Dışkılama pozisyonu açısından dişi ve erkek köpekler arasında bir fark yok- tur. Dışkılama anında çömelme pozisyonu alınmakta, sırt kamburlaştırılmakta ve kuyruk katı bir şekilde yere paralel olarak tutulmaktadır. Köpeklerde dışkı, sosyal iletişimde kullanılsa da idrar kadar önem taşımamaktadır.

Yakın zamana kadar Mısır, kedilerin ilk evcilleştirildikleri yer olarak düşünülmekle birlikte, son yıllarda yapılan genetik analizler kedilerin aslında tahmin edilenden çok daha eski bir zamanda (günümüzden yaklaşık 100.000-130.000 yıl öncesinde), vahşi atalarından ayrıldığını ve evcilleştirmenin ilk olarak Orta Doğu’da başladığını ortaya koymaktadır. Bu sonuçlara göre, kedilerin evcilleştirilme süreci Mısır’da kedilere tapıldığı ve derin bir saygı duyulduğu dönemin çok daha öncesinde başlamıştır.

Son yıllarda yapılan genetik analizler, evcil kedinin atasının Afrika Vahşi Kedisi olduğu görüşünü desteklemektedir.

Kedilerde oyun davranışı ilk olarak üç ha alık yaşta görülmeye başlar. Anne kedi ilk kez yavrular 4 ha alıkken avlanmaya ilişkin oyunlar oynar. Bu oyunlar sırasında yavrulara ava nasıl saldırılacağını, avın nasıl öldürüleceğini ve avlanma esnasında çıkarmaları gereken sesleri öğretir. Bu oyunlar ölmek üzere olan avın anne tarafından yavrulara sunulmasıyla daha da geliştirilir.

Korkmuş bir kedi kulaklarını başın her iki tarafında geriye doğru yatırmış, vücudu küçültmüş ve sırtını kamburlaştırmıştır.

Genel olarak kedilerin çıkardıkları sesler üç farklı kategoride incelenebilir; Birinci gruba ait olan seslerin çıkarılması sırasın- da ağız açıktır ve aşamalı olarak kapatılır. Bu gruba örnek olarak miyavlama sesi verilebilir. Kediler genel olarak selamlama sesi olarak veya barışçıl bir temas istediklerinde bu sesi çıkartmaktadır. İkinci gruba giren seslerin çıkarılması sırasında ağız kapalıdır. Karakteristik bir ses olan mırlama bu gruba aittir.  Kedilerin ağızlarını açık tutarak çıkardıkları yüksek sesler üçüncü gruba aittir. Tıslama, çığlık ve tükürme bu gruba örnek olarak verilebilir. Tıslama sırasında, ağız açıktır ve dişler görünür pozisyondadır. Savunma amaçlı çıkarılan bir sestir. Çığlık sesi ise saldırganlık durumlarında veya ağrı duyulduğu zaman çıkartılan yüksek bir sestir. Tükürme, tıslama öncesi veya sonrasında çıkarılan patlama şeklindeki sestir ve bu sırada tükürük de çıkarılmaktadır.

Kedilerin insanlara kıyasla duyma eşikleri daha düşüktür. Bu olayda kulak kepçelerinin yapısı da rol oynamaktadır. Kedilerin duyabileceği en yüksek ses frekansı 60.000-65.000 Hz arasıdır. Dolayısı ile kediler köpeklere kıyasla daha yüksek frekanstaki seslere duyarlıdır. Kedilerin ultrasonik sesleri algılama özellikleri, bu sesleri çıkaran fareleri yakalamada önem taşımaktadır.

Kediler bıyıkları sayesinde çevreden önemli bilgiler almaktadır. Özellikle avlanma için doğru pozisyonun belirlenmesinde, yüze doğru gelen cisimlerden sakınmada ve karanlıkta yön bulmada bıyıklar önemli bir role sahiptir.

Kedilerde beslenme iki aşamalı bir gelişme gösterir. Süt emme döneminden oluşan ilk aşama, normal koşullarda yedinci ha ada sonlandırılır ve bu aşamanın sonrasında başlayan aşama, kedilerin serbest olarak avlandıkları ve avcı karakterleri açısından önem taşıyan bir dönemdir. Kediler karnivordurlar (etçil) ve önlerinde sürekli yemek bulunduğunda küçük porsiyonlar halinde beslenirler. Kediler gece de avlanmaya ve/veya beslenmeye devam ederler. Kediler et çeşitleri arasında da ayrım yapmakta, balık ürünlerini diğer et ürünlerine tercih etmektedirler. Kediler, önünde sık aralıklarla yemek bulundurmaya kıyasla, kendilerine ender olarak sunulan yemeğe daha çok ilgi göstermektedir. Her ne kadar etobur olsalar da, kediler sıklıkla lif içerikli yeşil bitkilere ilgi göstermektedir.

Kedilerde gebelik süresi yaklaşık olarak 63 gündür.