Veteriner Laboratuvar Teknikleri ve Prensipleri Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Sert su-Yumuşak su nasıl tanımlanır?

Sert su-Yumuşak su: Suda çözünmüş halde bulunan Kalsiyum (Ca) ve Magnezyum (Mg) bileşiklerinin toplamı suyun sertliğini gösterir. Genelde Fransız sertliği (Fr) birimi kullanılır (1 Fr 10 mg/L CaCO3). Buna göre > 30 Frekans çok sert; 20-30 Fr sert; 10-20 Fr orta sert; 5-10 Frekans yumuşak; 0-5 Fr çok yumuşak su olarak tanımlanır. Orta sert; 5-10 Fr yumuşak; 0-5 Fr çok yumuşak su olarak tanımlanır.

Sabun ile kolayca köpürmeyen ve lezzeti hoş olmayan, Mg ve Ca tuzlarını ihtiva eden sular ne olarak bilinir?

Sabun ile kolayca köpürmeyen ve lezzeti hoş olmayan, Mg ve Ca tuzlarını ihtiva eden sular sert su olarak bilinir. Sert sularda, daha çok Mg ve Ca karbonatları, klorürler ve sülfatları dikkate alınır. Bu gibi sular, buharlaştırıldıklarında kabın dibinde fazla miktarda artık bırakır ve bilhassa her laboratuvarda var olan damıtı kaynağı su cihazlarının sık sık temizlenmesini gerektirir.

Laboratuvarda su denince daha çok ne akla gelir?

Laboratuvarda su denince daha çok saf su (damıtık su, distile su) akla gelir. Saf su, yapısında su molekülleri dışında katı madde ve mineralleri çözünmemiş sudur. Saf suyun elektrik iletkenliği zayıftır. Normal su (şebeke suyu, çeşme suyu) çözünmüş iyonik katılar içerdiği için elektriği iletir. Distile su dH20 olarak kısaltılır. Bir de ddH20 (çift distile su - double distilled water) vardır. O da genelde deiyonize suyun distile edilmesi ile elde edilir.

Bidistile (veya Redistile) su nedir?

Bidistile (veya Redistile) su iki defa damıtılmış sudur. Çok hassas çözeltilerin hazırlanmasında kullanılır. İkinci damıtmadan önce suya bir miktar potasyum permanganat ilave edilerek damıtmadan sonra organik atıklarla uzaklaştırılması sağlanır.

Şebeke suyunun iyonlarından arındırılması işlemine deiyonizasyon, iyonlarından arındırılmış suya ne denir?

Şebeke suyunun iyonlarından arındırılması işlemine deiyonizasyon, iyonlarından arındırılmış suya da deiyonize su denir. Deiyonizasyon laboratuvarlarda demineralizasyon veya iyon değiştirme olarak da bilinir. Bu sentetik reçineler tarafından içme suyundan iyonların ayırılmasıdır. Organik maddeler su içinde kaldığından dolayı steril değildir. İçinde bakteri olacağından dolayı bazı enzim analizlerini de olumsuz etkileyebilir. Bakterilerin uzaklaştırılması istendiğinde su aktif kömürden geçirilir. Deiyonize suyun kalitesi, suyun direnciyle ölçülür. Direnci yüksek ise suyun iyon miktarı düşük demektir. Böyle bir suyun kalitesi yüksektir. Ancak, elde edilen deiyonize su bekletilmeden kullanılmalıdır.

Tip I Su hakkında bilgi veriniz.

Tip I Su: En az karışıklık ve en üst düzeyde dikkat ve doğruluk gerektiren test yöntemlerinde (iz element saptanması, enzim ölçümleri, yüksek verimli kromatografi, elektrolit tayinleri, tampon ve standart hazırlama vb.) kullanılır. Tip I su üretildikten hemen sonra kullanılmalıdır. Çünkü çok hızlı bir şekilde CO2 absorbe eder. Depolandıktan sonra yüksek özdirencini (resistivite) kaybeder. NCCLS tarafından biyokimya laboratuvarları için Tip I su önerilmektedir.

Rezistivite’yi tanımlayınız.

Rezistivite: Bir cismin özgül direncidir (Cismin elektrik akımına karşı gösterdiği direnç gibi).

Tip II Su hakkında bilgi veriniz.

Tip II Su: Kalitatif kimya yöntemleri için kullanılır, ayrıca hematoloji, immünoloji ve mikrobiyolojide yürütülen yöntemlerin çoğunda kullanılabilir. Tip II kalitesinde saf su, tamponların hazırlanması ya da cam eşyaların son yıkanması gibi laboratuvardaki düzenli uygulamalar için önerilir. Tip II su, optimize depolama cihazlarında rahatlıkla depolanabilir. Steril şişelenmiş sudur.

Tip III Su hakkında bilgi veriniz.

Tip III Su: Tip I ve II suyun üretilmesinde su kaynağı olarak, ayrıca cam eşyaların yıkanması ve çalkalanmasında kullanılabilir. Ancak cam malzemenin kullanım amacına uygun olarak Tip I veya Tip II su ile son çalkalanması yapılmalıdır. Tip III kalitesinde saf su, otoklavların beslenmesi ya da ısıtma banyolarının doldurulması gibi kritik olmayan uygulamalar için uygundur. Tip III su mahrumiyet hallerinde idrar tahlili gibi bazı kalitatif analizlerde de kullanılabilir. Bu kalitede saf su genellikle ters ozmoz sistemiyle üretilir.

Tip I kalitesinde ultra saf su ne için önerilir?

Tip I kalitesinde ultra saf su, ileri analitik teknikler, hücre kültürü ve moleküler biyoloji deneylerini içeren kritik laboratuvar uygulamaları için önerilir. Bu saflık düzeyindeki su, taşıma amacıyla kullanılan kaplar ve laboratuvar atmosferinden çok hızlı bir şekilde kirlenebileceği için, çözeltiye ihtiyaç duyulduğunda anlık üretilmelidir. Bu amaçla laboratuvarlarda ultra saf su cihazları kullanılmaktadır.

Hangi yöntemler ile damıtık su elde edilebilir?

Nehirler, göller, kaynaklar ve kuyulardan sağlanan sularda çeşitli inorganik ve organik bulaşmalar olur. Bulaştırıcılar (kontaminant) tek bir saflaştırma yöntemi ile tam olarak uzaklaştırılamazlar. Ancak, çeşitli yöntemler ile damıtık su elde edilebilir: - Filtrasyon - Distilasyon ? Deiyonizasyon - Ters ozmoz - Adsorbsiyon - Diğer yöntemler.

Normal su çeşitli Filtrelerden geçirilerek damıtık su elde edilebilir. Bu amaçla kaç tip Filtre kullanılmaktadır?

Normal su çeşitli Filtrelerden geçirilerek damıtık su elde edilebilir. Bu amaçla 3 tip Filtre kullanılmaktadır

Ön Filtreler hakkında bilgi veriniz.

Ön Filtreler: Partiküllü maddelerin % 98 veya daha fazlasını tutan cam veya pamuk elyaflardan ibarettir. Bu Filtreler genellikle birkaç kez temizlenebilir ve yeniden kullanılabilir.

İkinci tip Filtreler hakkında bilgi veriniz.

İkinci tip Filtreler: Aktive olmuş karbon yataklardır. Organik materyallerin ve klorun uzaklaştırılmasında aktiftir. ÖnFiltrasyon ve karbon-yatak Filtrasyonunun bir kombinasyonu, daha sonraki saflaştırma yöntemlerinde kullanılan iyon değiştirici reçinenin beklenen etkisini arttırmakta kullanılabilir.

Üçüncü tip Filtreler hakkında bilgi veriniz.

Üçüncü tip Filtreler: Çok küçük gözenekli (mikronaltı) Filtrelerdir. Bu Filtreler suyun niteliğini değiştiren bulaştırıcıları salmaksızın tüm partikülleri ve zarın gözenek çapından (genellikle 0.2 _m) daha büyük olan mikroorganizmaları uzaklaştırır. Mikronaltı Filtre genellikle sistemin son safhası olarak dağıtım noktasına yakın bir şekilde kullanılır. Gözenek çapı 0.3 _m (300 nm) veya daha az olan zarlardan Filtrasyonla steril su üretilebilir.

UltraFiltration hakkında bilgi veriniz.

UltraFiltration (UF): UltraFiltrasyon, öncelikle üst düzeyde saf su sistemlerinde pirojenleri (bakteriyel endotoksinleri) sudan ayırmak için kullanılmaktadır. UltraFiltrasyon yapan zarlar 10.000 dalton’dan küçük molekülleri ayırma özelliğine sahiptir.

Distilasyon (Damıtma) hakkında bilgi veriniz.

Damıtma dünyadaki tüm Laboratuvarlarda en yaygın su arıtma teknolojisidir. İşlem sırasında su molekülleri sıvı - buhar ve tekrar sıvı olmak üzere faz değişikliklerine uğrar. Bu faz değişimi suda çözünmüş bazı kirlilikleri ve bileşenleri ayırır. Distilasyon su arıtma işlemleri içerisinde geniş yeteneklere sahip tek formdur. Distilasyon ile elde edilen damıtık su, distile su adını alır. Suyun distilasyonu uçucu olmayan organik, inorganik kirlilikleri ve mikroboyolojik organizmaları uzaklaştırır. Amonyak (NH3), CO2, Cl ve kaynama noktası düşük inorganik maddeler (Na, K, Mn, karbonat ve sülfat) distile edilmiş suda vardır. Sadece distilasyon işleminden geçirilen bir su örneği Tip I suyun gereklerini karşılamaz. Tip 2 veya Tip 3 suyun özelliklerini taşır.

Deiyonizasyon hakkında bilgi veriniz.

Deiyonizasyon, çözünmeyen reçine polimerleri içinden normal suyun geçirilmesi işlemidir. Reçine normal suda bulunan iyonlaşmış kirlilikleri H+ ve OH- iyonları ile değiştirir. İyon değiştirme işlemi ile iyonları uzaklaştırılmış suya deiyonize su denir. Reçine polimerleri, katyon veya anyon değişikliği yapan asit veya amino grupları ile hazırlanır.

Rejenerasyon hakkında bilgi veriniz.

Rejenere etmek (Rejenerasyon): İyon değiştirebilme yeteneğinin reçineye yeniden kazandırılması işlemidir.

Ters ozmoz su arıtma sistemi hakkında bilgi veriniz.

Ters ozmoz su arıtma sistemi: Sudaki istenmeyen maddelerin, özel bir zardan belirli bir basınç altında geçirilerek Filtre edilmesi işlemidir.

Solüt nedir?

Solüt: Bir çözeltide çözünmüş halde bulunan maddeler.

Suyun saflığınının belirlenmesinde neden yararlanılmaktadır?

Suyun saflığınının belirlenmesinde, suyun spesifik rezistansının, spesifik kondüktansının ölçümünden yararlanılmaktadır. Tip I su sağlayan sistemlerde genellikle çıkış hattında yer alan, 0.5-18 mega ohm/cm sınırlarında derecelenmiş bir skala (ohmmetre) bulunur. Tip I su en az 10 megaohm/cm rezistiviteye sahip olmalıdır (Tablo 1.1). Bu, milyonda birden daha az çözünmüş toplam solüt derişimine eşdeğerdir.

Su Rezistans Testi hakkında bilgi veriniz.

Bu test suda çözünmüş iyonize maddelerin ölçümüdür. Suyun saflığı arttığında; çözünmüş iyonize materyal miktarı azalır, suyun elektrik akımı iletme kapasitesi azalır ve rezistans artar. Tip I su 15-18 megaohm/cm arasında bir rezistansa sahip olmalıdır. En düşük 10 megaohm/cm dir. Bu kontrol günlük veya haftalık yapılmalıdır. Suyun iyonik saflığı elektriksel iletkenlik veya elektriksel direnç şeklinde ifade edilir. İletkenlik ve direnç değerleri sıcaklığa bağlı değişeceğinden bu birimlere ilave olarak sıcaklık değerleri de parantez içerisinde verilir. Suda çözünmüş halde bulunan tuzlar da artı ve eksi yüklü iyon oluşumuna yol açarak iletkenlik değerini arttırır. Klor (Cl-) ve sodyum (Na+) iyonları bu nedenle benzer etkiye sahiptir. Ayrıca bazı gazlar da örneğin karbon dioksit (CO2) iyon oluşumunu pH kadar etkiler. Daha önceleri suyun saflığını bozan maddelerin miktarları için ayrı ayrı sınır değerler tanımlanırken, günümüzde suyun iyon bakımından saflığının esas ölçüsü olarak toplam iletkenlik değeri belirtilmekte ve kullanılmaktadır.

Saat Camı ile Damıtık Suda Saflık Kontrolu hakkında bilgi veriniz.

Saat camına 1-2 ml damıtık su konularak yavaş yavaş buharlaşmaya bırakılır. Suyun uçması sonucunda saat camında çökelti bırakıp bırakmadığına bakılır. Temiz saf su saat camında çökelti bırakmazken kirli ya da normal su saat camında çökelti bırakır.

Damıtık Sularda Klorür (CI) Kontrolu hakkında bilgi veriniz.

Deney tüpüne 10 ml damıtık su ve 4-5 damla asetik asit konularak üzerine 3-4 damla gümüş nitrat çözeltisi damlatıldığında damıtık suda bulanıklık oluşursa bu durum, suda klorür olduğunu gösterir.

Damıtık Suda Karbondioksit Varlığının Tesbiti ve Uzaklaştırılması hakkında bilgi veriniz.

Damıtık su uzun süre beklemekle havadaki karbondioksiti emer. Karbondioksit varlığını göstermek için temiz bir deney tüpüne 8 ml damıtık su üzerine 2 damla metil oranj metil mavisi indikatörü damlatılır. Kirli yeşil bir renk oluşması damıtı kaynağı suda karbondioksit varlığını gösterir. Damıtık suda oluşan karbondioksit, suyun ateşe dayanıklı cam balonda 15-20 dakika kaynatılması ve bulunduğu kabın ağzı kapalı olarak soğumaya bırakılmasıyla uzaklaştırılabilir.

Reaktif ya da ayıraç nedir? Ayıraç hakkında bilgi veriniz.

Bir reaksiyonda tepkimeye giren moleküllere genel olarak reaktif ya da ayıraç denir. Ayıraçlar, cisimleri birleşime veya ayrışıma uğratarak niteliklerini belirtmede kullanılan maddelerdir. Bunlar, günümüz laboratuvarlarında uygulanan testlerin çalışması için gereklidir. Kimyada ayıraç (reaktif), belirli bir bileşik ile karakteristik bir reaksiyona girebilen ve bu sayede o bileşiğin varlığını, hatta miktarını belirlemeye yarayan bir çözeltidir. Analitik ayıraçların örnekleri arasında Fehling ayıracı ve Esbach ayıracı en iyi bilinenleridir.

Barfoed Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Barfoed Ayıracı: 66 g Bakır asetat bir miktar distile suda çözülür ve üzerine 10 ml glasiyal asetik asit eklenir, distile su ile litreye tamamlanır. Ayıraç, indirgeyici disakkaritleri monosakkaritlerden ayırt etmede kullanılır.

Glasiyal asetik asit hakkında bilgi veriniz.

Glasiyal asetik asit: Glasiyal sözcüğü kimyada kristal, susuz madde (buzlu) anlamında kullanılır. Glasiyal asetik asit şu halde, susuz, yüksek saflıkta asetik asittir (CH3COOH mol ağırlığı 60.05). Laboratuvarda zaman zaman başvurulan bir deanhidr asetik asit vardır ki; bu da iki molekül asetik asitten bir molekül su çıkarak elde edilir

Bial Ayırac hakkında bilgi veriniz.

Bial Ayıracı: Pentozları diğer şekerlerden ayırt etmede kullanılır. Bir litre derişik HCl üzerine 3 g Orsin ilave edilir. Üzerine % 1’lik demir klorür çözeltisinden 3 ml eklenerek hazırlanır.

Biüret Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Biüret Ayıracı: Protein ve üre testi için kullanılır. 0.75 g bakır sülfat 1 L 2M potasyum hidroksit çözeltisinde eritilir.

Diazo Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Diazo Ayıracı (Benzen Diazonyum Klorid): 0.5 g Anilin 1.5 ml derişik HCl içinde eritilir. Buz içinde soğutulduktan sonra üzerine 2 ml suda 0.5 g Na-nitrit içe ren çözeltiden nişasta-potasyum iyodid kağıdı ile mavi renk verene kadar ilave edilir. Biyolojik sıvılarda bilirubin varlığını göstermede ve bilirubin miktarının belirlenmesinde kullanılır.

Esbach Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Esbach Ayıracı: 1 g pikrik asit 2 g sitrik asit bir miktar suda eritilir ve su ile 100 ml’ye tamamlanır. İdrar vb. biyolojik sıvılarda protein varlığını göstermede kullanılır.

Fehling Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Fehling Ayıracı: Fehling A ve B iki ayıracın eşit hacimde karışımından oluşur. Fehling A: 34.64 g bakır sülfat kristali 500 ml distile suda eritilir. Fehling B: 176 gürültü sodyum potasyum tartarat ile 77 g NaOH 500 ml suda eritilir. İndirgeyici şekerlerin ve aldehidlerin tayini için kullanılır.

Fenolftalein hakkında bilgi veriniz.

Fenolftalein: 50 mg Fenolftalein tartılır, 30 ml etanolde çözülür ve hacmi distile su ile 100 ml’ye tamamlanır. Bu ayıraç ortamın pH değişimlerinin izlenmesinde kullanılır.

Fouchet Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Fouchet Ayıracı: % 25’lik 100 ml TCAA üzerine 10 ml FeCl3 ilavesi ile hazırlanır. İdrarda safra pigmentlerinin (bilirubin, biliverdin) varlığının gösterilmesinde kullanılır.

Glikoz Çözeltisi (%5) hakkında bilgi veriniz.

Glikoz Çözeltisi (%5): 5 g glikoz tartılır biraz suda çözülür ve distile su ile 100 ml’ye tamamlanır. Bu ayıraç biyolojik sıvılarda glikoz miktarı tayininde standart olarak kullanılır.

İndifferent Ayıracı hakkında bilgi veriniz

İndifferent Ayıracı (Doymuş NaCl-K2SO4 Çözeltisi): 150 g K2SO4 ile 350 gürültü NaCl bir litre su ile kaynayıncaya kadar ısıtılır, soğutulur, süzülür. Bu ayıraç Brom yöntemi ile idrarda üre miktarının tayininde kullanılır.

Kunkel Fenol Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Kunkel Fenol Ayıracı: 1 g Fenol ve 12 g NaCl distile suda çözülür ve distile su ile 100 ml’ye tamamlanır. Serum toplam lipid miktarının tayininde serum lipidlerini çöktürüp bulanıklık elde etmede kullanılır.

Metil Oranj hakkında bilgi veriniz.

Metil Oranj: 100 mg metil oranj 100 ml distile suda çözülerek hazırlanır. Asit-baz titrasyonunda ve ortamın pH değişiminin izlenmesinde indikatör olarak kullanılır.

Molisch Ayıracıhakkında bilgi veriniz.

Molisch Ayıracı: Alfa-naftol’ün % 50’lik alkolde % 1’lik çözeltisidir. 1g alfa-naftol tartılır ve % 50 alkol ile çözülür. Alkol ile 100 ml ye tamamlanır. Şekerlerin genel tanınma testi için hazırlanır.

Ninhidrin Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Ninhidrin Ayıracı (% 0.1): Ninhidrin (Triketohidrinden-hidrat) 0.1 g tartılır ve biraz distile suda eritildikten sonra distile su ile 100 ml’ye tamamlanır. Proteinlerin tanınması testinde kullanılır.

Rottera Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Rottera Ayıracı: 1 g Na-nitroprussid ve 100 g amonyum sülfat bir havanda karıştırılarak amonyum sülfat parçaları görülmeyinceye kadar dövülür. Böylece elde edilen karışım Laboratuvarlarda keton cisimlerinin varlığını tespitte kullanılır.

Seliwanof Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Seliwanof Ayıracı: Terazide 0.5 g rezorsin tartılır, 1 litrelik balonda 330 ml yoğun HCl ile çözülür ve distile su ile işaretine tamamlanır. Fruktoz gibi keto şekerleri tanımada kullanılır. Uzun süre ısıtılırsa glikoz ile de pozitif sonuç verir.

Sodyum Nitroprussid Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Sodyum Nitroprussid Ayıracı (% 1): Nanitroprussid 1g tartılır ve taze çekilmiş distile suda çözülür ve hacim 100 ml’ye tamamlanır. Aldehid ve ketonların tanınmasında test olarak kullanılır.

Sülfomolibdik Asit Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Sülfomolibdik Asit Ayıracı: 10 g molibdik asit ya da sodyum molibdat 100 ml derişik sülŞrik asitte eritilir. Glikozidler için kullanılan bir ayıraçtır.

Tannik Asit Ayıracı hakkında bilgi veriniz.

Tannik Asit Ayıracı (%10): 10 g tannik asit 10 ml etanolde eritilir ve distile su ile 100 ml’ye tamamlanır.

Türk Eriyiği hakkında bilgi veriniz.

Türk Eriyiği: 1 ml % 1 jentian violet 1 ml glasiyal asetik asit karışımı distile su ile 100 ml’ye tamamlanır. Ayıraç, hematolojide akyuvar sayımı için kullanılır.

Tampon sistemler hakkında bilgi veriniz.

Az miktarda asit veya baz ilavesine karşılık H+ derişimi sabit kalan sistemlere tampon sistemler denir. Tampon sistemler zayıf asit ve tuzu ya da zayıf baz ve tuzundan meydana gelen çözeltilerdir. Genellikle bazlarının adıyla anılır. Asetat tamponu, fosfat tamponu gibi.

Laboratuvarda Yaygın Şekilde Kullanılan Tamponlar hakkında bilgi veriniz.

Laboratuvarda Yaygın Şekilde Kullanılan Tamponlar: - Bikarbonat Tamponu - Fosfat Tamponu - Asetat Tamponu - Tris (Hidroksimetil) Aminometan Tampon

Kalibrasyon hakkında bilgi veriniz.

Belirli koşullar altında doğruluğu bilinen bir referans ölçüm standardı veya ölçüm sistemini kullanarak doğruluğu aranan diğer bir standart veya test/ölçü aleti ya da sistemin doğruluğunun ölçülmesi, sapmalarının belirlenmesi ve rapor edilmesi işlemine kalibrasyon denir.

Cihaz kalibrasyonu hakkında bilgi veriniz.

Cihaz kalibrasyonu, cihazın en doğru ölçümü yapabilmesi için belirli periyotlarda testlere tabi tutulması, ölçümlerin gözlenmesi, standartlarla karşılaştırılması ve hata paylarının en aza indirilmesidir. Ya da kısaca cihazın hatalı ölçüm yapıp yapmadığının tespiti, eğer hatalıysa da hatanın oranının bulunmasıdır.

Kalibrasyon çeşitleri hakkında bilgi veriniz.

Kalibrasyon analiz materyalinin türüne göre çeşitlendirilebilir: - Teknik alet ve cihazların kalibrasyonu: Laboratuvarda kullanılan ölçüm cihazlarının zaman zaman kalibre edilmesi gerekir. - Cam malzemelerin kalibrasyonu: Laboratuvarda günlük olarak kullanılan cam malzemelerin de (pipet, mezür, balon vb) zaman zaman kalibre edilmeleri önemlidir. - Otomatik pipetlerin kalibrasyonu: değişik derecelerde kalibre edilmiş otomatik pipetler sık sık kontrolları yapılarak laboratuvarın hatalı sonuç vermesi önlenmelidir. - Test kalibrasyonu: Testin laboratuvara adaptasyonu ve uygulama sırasında yaşanacak hataları önceden ortadan kaldırmak için test kalibrasyonu yapılır. Bu amaçla, test baştan sona laboratuvarda uygulanır ve Laboratuvar koşullarına adapte edilir.

Kalibratör hakkında bilgi veriniz.

Kalibratör: Bir kalibrasyonda kullanılan ölçüm standardı kalibratör olarak ifade edilir.

Validasyon hakkında bilgi veriniz.

Validasyon: Onay, geçerlilik demektir. Bir ölçüm işleminin, bir sistemin, bir cihazın, bir metodun, bir yazılımın; belirlenen koşullara ve amaçlara uygunluğunun objektif olarak test edilerek yazılı delillerle onaylanması için yapılan işlemlerdir.

Kontrol serumları (örnekleri) kullanılır.

Yanlış çalışan aygıtlar, son kullanım süresi dolmuş kitler, dikkatsiz laboratuvar çalışanlarının varlığı gibi nedenlere bağlı olarak test sonuçları günden güne uyumluluk göstermeyebilir. Bu farklılıkların ortadan kaldırılması için, kontrol serumları (örnekleri) kullanılır.

Referans değer hakkında bilgi veriniz.

İyi tanımlanmış kriterlere göre seçilmiş bireylere referans birey denir. Bir referans bireyinde belirli bir fenotipin gözlemlenmesi ya da ölçülmesi yolu ile elde edilen değere referans değer denir.

Referans aralığı nedir?

Dolayısıyla örnek bir popülasyondan seçilen referans bireyleri bir araya getirilerek, bir referans kümesi ya da grubu oluşturulabilir. Referans bireylerden elde edilen değerlere referans değerler, referans bireylerden oluşan gruplara referans gruplar, bu gruplardan elde edilen referans değerlerin sınırları arasında kalan aralık değerlere referans aralığı denir.

Uluslararası Birim Sistemi hakkında bilgi veriniz.

Uluslararası Birim Sistemi 7 temel büyüklüğe (uzunluk, kütle, zaman, elektrik akımı, termodinamik sıcaklık, madde miktarı ve ışık şiddeti) dayanan bir sistemdir.

Büyüklük hakkında bilgi veriniz.

Büyüklük: Bir olgu, cisim veya maddeye ait olan ve miktarı sayı ve referans olarak ifade edilebilen özelliktir. Büyüklük kavramı genel olarak Şziksel büyüklük, kimyasal büyüklük, biyolojik büyüklük şeklinde veya temel büyüklük ve türetilmiş büyüklük olarak ayrılabilir.

Birim hakkında bilgi veriniz.

Birim: Aynı türdeki iki büyüklüğün oranlarını bir sayı ile ifade ederek bunların karşılaştırılmasını sağlayan, genel kabul ile tanımlanmış gerçek sayısal büyüklüktür.

Metroloji hakkında bilgi veriniz.

Metroloji: Ölçüm bilimi ve uygulaması

Röntgen hakkında bilgi veriniz.

Röntgen (r): 1 g su içinde absorbe edilince suya 97 erg enerji veren gama veya x ışını miktarına 1 r denir.

Rad hakkında bilgi veriniz.

Rad (rad): Herhangi bir maddenin 1 g’ının 100 erg’lik enerji alması halinde 1 rad’lık doz verilmiştir denir.

Sert su ve yumuşak suyu tanımlayınız.

Suda çözünmüş halde bulunan Kalsiyum (Ca) ve Magnezyum (Mg) bileşiklerinin toplamı suyun sertliğini gösterir. Genelde Fransız sertliği (Fr) birimi kullanılır (1 Fr = 10 mg/L CaCO₃). Buna göre >  0 Fr = çok sert; 20-30 Fr = sert; 10-20 Fr = orta sert; 5-10 Fr = yumuşak; 0-5 Fr = çok yumuşak su olarak tanımlanır.

Sularda en yoğun rastlanan iyonlar hangileridir?

Ca²⁺, Mg²⁺,CO₃^2-, NH_⁴⁺, Fe³⁺ sularda en yoğun rastlanan iyonlardır.

Sert suların laboratuvarlarda kullanımının dezavantajları nelerdir?

Sabun ile kolayca köpürmeyen ve lezzeti hoş olmayan, Mg ve Ca tuzlarını ihtiva eden sular sert su olarak bilinir. Sert sularda, daha çok Mg ve Ca karbonatlar, klorürler ve sülfatları dikkate alınır. Bu gibi sular, buharlaştırıldıklarında kabın dibinde fazla miktarda artık bırakır ve bilhassa her laboratuvarda var olan damıtık su cihazlarının sık sık temizlenmesini gerektirir. Su buharlaşarak içinde bulunan tuzları cihazın su kaynatma haznesinin dibine veya boruların kenarlarına bırakır. Bileşim itibariyle CaSO₄, MgSO₄, CaSiO₃, (CaO, SiO₂) gibi tuzlardan ibaret olan bu maddelerin miktarı çabuk artar ve su ile cihazın tabanı ve çeperi arasında bir tabaka (taş) oluşturur. Bu tabakalar bir yandan cihazın verimini düşürürken diğer yandan fazla enerji kaybına sebep olur. Bu nedenle, teknikte kullanılan sert suların yumşatıldıktan sonra kullanılmaları ya da sık sık damıtık su cihazının tortularının
çözdürülmesi ve temizlenmesi önerilir.

Saf su nedir?

Saf su, yapısında su molekülleri dışında katı madde ve mineralleri çözünmemiş sudur. Saf suyun elektrik iletkenliği zayıftır. Normal su (şebeke suyu, çeşme suyu) çözünmüş iyonik katılar içerdiği için elektriği iletir. Distile su “dH20” olarak kısaltılır. Bir de “ddH20” (çift distile su - double distilled water) vardır. O da genelde deiyonize suyun distile edilmesi ile elde edilir.

Deiyonize su hakkında bilgi veriniz.

Şebeke suyunun iyonlarından arındırılması işlemine deiyonizasyon, iyonlarından arındırılmış suya da deiyonize su denir. Deiyonizasyon laboratuvarlarda demineralizasyon veya iyon değiştirme olarak da bilinir. Bu sentetik reçineler tarafından içme suyundan iyonların ayırılmasıdır. Organik maddeler su içinde kaldığından dolayı steril değildir. İçinde bakteri olacağından dolayı bazı enzim analizlerini de olumsuz etkileyebilir. Bakterilerin uzaklaştırılması istendiğinde su aktif kömürden geçirilir. Deiyonize suyun kalitesi, suyun direnciyle ölçülür. Direnci yüksek ise suyun iyon miktarı düşük demektir. Böyle bir suyun kalitesi yüksektir. Ancak, elde edilen deiyonize su bekletilmeden kullanılmalıdır.

Tip I su ne amaçla kullanılır?

Tip I su, en az karışıklık ve en üst düzeyde dikkat ve doğruluk gerektiren test yöntemlerinde (iz element saptanması, enzim ölçümleri, yüksek verimli kromatografi, elektrolit tayinleri, tampon ve standart hazırlama vb.) kullanılır.

Tip II su hangi alanlarda tercih edilir?

Tip II su, kalitatif kimya yöntemleri için kullanılır, ayrıca hematoloji, immunoloji ve mikrobiyolojide yürütülen yöntemlerin çoğunda kullanılabilir. Tip II kalitesinde saf su, tamponların hazırlanması ya da cam eşyaların son yıkanması gibi laboratuvardaki düzenli uygulamalar için önerilir.

Tip III su hangi amaçlarla kullanılır?

Tip III su, Tip I ve II suyun üretilmesinde su kaynağı olarak, ayrıca cam eşyaların yıkanması ve çalkalanmasında kullanılabilir. Ancak cam malzemenin kullanım amacına uygun olarak Tip I veya Tip II su ile son çalkalanması yapılmalıdır. Tip III kalitesinde saf su, otoklavların beslenmesi ya da ısıtma banyolarının doldurulması gibi kritik olmayan uygulamalar için uygundur. Tip III su mahrumiyet hallerinde idrar tahlili gibi bazı kalitatif analizlerde de kullanılabilir. 

Damıtık su elde etme yöntemleri nelerdir?

Damıtık su elde etme yöntemleri şu şekildedir:

1. Filtrasyon
2. Distilasyon
3. Deiyonizasyon
4. Ters ozmoz
5. Adsorbsiyon
6. Diğer yöntemler

Normal sudan damıtık su elde etmek amacıyla kullanılan filtreleri sınıflandırınız.

Normal su çeşitli filtrelerden geçirilerek damıtık su elde edilebilir. Bu amaçla 3 tip filtre kullanılmaktadır:

Ön filtreler: Partiküllü maddelerin % 98 veya daha fazlasını tutan cam veya pamuk elyaflardan ibarettir. Bu filtreler genellikle birkaç kez temizlenebilir ve yeniden kullanılabilir.

İkinci tip filtreler: Aktive olmuş karbon yataklardır. Organik  materyallerin ve klorun uzaklaştırılmasında aktiftir. Önfiltrasyon ve karbon-yatak filtrasyonunun bir kombinasyonu, daha sonraki saflaştırma yöntemlerinde kullanılan iyon değiştirici reçinenin beklenen etkisini arttırmakta kullanılabilir.

Üçüncü tip filtreler: Çok küçük gözenekli (mikronaltı) filtrelerdir. Bu filtreler suyun niteli¤ini değiştiren bulaştırıcıları salmaksızın tüm partikülleri ve zarın gözenek çapından (genellikle 0.2 _m) daha büyük olan mikroorganizmaları uzaklaştırır. Mikronaltı filtre genellikle sistemin son safhası olarak dağıtım noktasına yakın
bir şekilde kullanılır.

Distilasyon (damıtma) yöntemi hakkında bilgi veriniz.

Damıtma dünyadaki tüm laboratuvarlarda en yaygın su arıtma teknolojisidir. İşlem sırasında su molekülleri sıvı - buhar ve tekrar sıvı olmak üzere faz değişikliklerine uğrar. Bu faz değişimi suda çözünmüş bazı kirlilikleri ve bileşenleri ayırır. Distilasyon su arıtma işlemleri içerisinde geniş yeteneklere sahip tek formdur. Distilasyon ile elde edilen damıtık su, distile su adını alır. Suyun distilasyonu uçucu olmayan organik, inorganik kirlilikleri ve mikroboyolojik organizmaları uzaklaştırır. Amonyak (NH₃), CO₂, Cl ve kaynama noktası düşük inorganik maddeler (Na, K, Mn, karbonat ve sülfat) distile edilmiş suda vardır. Sadece distilasyon işleminden geçirilen bir su örneği Tip I suyun gereklerini karşılamaz. Tip 2 veya Tip 3 suyun özelliklerini taşır.

Deiyonizasyon yöntemi hakkında bilgi veriniz.

Deiyonizasyon, çözünmeyen reçine polimerleri içinden normal suyun geçirilmesi işlemidir. Reçine normal suda bulunan iyonlaşmış kirlilikleri H⁺ ve OH^- iyonları ile değiştirir. İyon değiştirme işlemi ile iyonları uzaklaştırılmış suya deiyonize su denir. Reçine polimerleri, katyon veya anyon değişiklikliği yapan asit veya amino grupları ile hazırlanır. Deiyonizasyon laboratuvarlarda demineralizasyon veya iyon değiştirme olarak da bilinir. Bu, sentetik reçineler tarafından sudan iyonların ayırılmasıdır. Bu reçineler çözünmüş inorganiklere olan ilgileri dikkate alınarak katyon değiştirici reçineler ve anyon değiştirici reçineler olmak üzere iki sınıfa ayrılır: Deiyonizasyon Tip I damıtık su için direnç üreten tek teknolojidir.

Ters ozmoz yöntemi hakkında bilgi veriniz.

Suyun; basınç altında selüloz asetat, aromatik poliamin, selüloz asetobütirat veya diğer materyallerden yapılmış bir yarı geçirgen zardan geçirilmesi ile yapılır. Bu tip saflaştırma yöntemi ile Tip III su üretilebilir. Uygulama öncü saflaştırma yöntemi olarak kullanılır. Ters ozmoz bir yarı geçirgen zar aracılığıyla dış basınç kullanarak suyun itilmesiyle oluşur. Zar 300 Dalton ağırlıkta molekülleri ayırabilir. Çoğu kirli sular zardan geçemez. Bunlar zar yüzeyinde birikir ve süzülerek atılırlar. Ters ozmoz, distilasyon veya deiyonizasyon sistemlerine uygulama öncesi, cam ve plastik malzemenin yıkanması gibi genel uygulamalar için popüler bir su arıtma yöntemidir.

Adsorbsiyon yöntemi hakkında bilgi veriniz.

Aktive edilmiş karbon, kil, silikon veya metal oksitlerinin adsorbsiyonu ile organik kirlilikler sudan uzaklaştırılabilir. Deiyonizasyon, adsorbsiyon ve filtrasyon birlikte uygulanarak Tip I su üretilebilir. Adsorbsiyon; suyu organiklerden ve klordan arındırmak için aktive olmuş karbon yüzey alanı kullanır. Çoğu su arıtma sistemlerinde bir ilk veya ikinci adım olarak kullanılmaktadır. Organik maddeler ve klor aktive olmuş karbon yüzeyine yapışır ve orada tutulur.

Damıtık suda karbondioksit nasıl tespit edilir ve uzaklaştırılır?

Damıtık su uzun süre beklemekle havadaki karbondioksiti emer. Karbondioksit varlığını göstermek için temiz bir deney tüpüne 8 ml damıtık su üzerine 2 damla metil oranj metil mavisi indikatörü damlatılır. Kirli yeşil bir renk oluşması damıtık suda karbondioksit varlığını gösterir. Damıtık suda oluşan karbondioksit, suyun ateşe dayanıklı cam balonda 15-20 dakika kaynatılması ve bulunduğu kabın ağzı kapalı olarak soğumaya bırakılmasıyla uzaklaştırılabilir.

Ayıraç (reaktif) nedir? Analitik ayıraçların en iyi bilinenlerine örnek veriniz.

Bir reaksiyonda tepkimeye giren moleküllere genel olarak reaktif ya da ayıraç denir. Ayıraçlar, cisimleri birleşime veya ayrışıma  uğratarak niteliklerini belirtmede kullanılan maddelerdir. Bunlar, günümüz laboratuvarlarında uygulanan testlerin çalışması için gereklidir. Kimyada ayıraç (reaktif), belirli bir bileşik ile karakteristik bir reaksiyona girebilen ve bu sayede o bileşiğin varlığını, hatta miktarını belirlemeye yarayan bir çözeltidir. Analitik ayıraçların örnekleri arasında Fehling ayıracı ve Esbach ayıracı en iyi bilinenleridir.

Tampon sistem nedir, nasıl hazırlanır?

Az miktarda asit veya baz ilavesine karşılık H⁺ derişimi sabit kalan sistemlere tampon sistemler denir. Tampon sistemler zayıf asit ve tuzu ya da zayıf baz ve tuzundan meydana gelen çözeltilerdir.  Genellikle bazlarının adıyla anılır. Asetat tamponu, fosfat tamponu gibi.

Kalibrasyon nedir, ne amaçla gerçekleştirilir?

Belirli koşullar altında doğruluğu bilinen bir referans ölçüm standardı veya ölçüm sistemini kullanarak doğruluğu aranan diğer bir standart veya test/ölçü aleti ya da sistemin doğruluğunun ölçülmesi, sapmalarının belirlenmesi ve rapor edilmesi işlemine kalibrasyon denir. Laboratuvarlarda kullanılan ölçme aletleri zamanla sıcaklık, basınç, nem vb. dış etkenler sebebiyle hatalı ölçümler yapmaya başlarlar. Ya da kromatografik tekniklerde kullanılan kolonlar ilk hazırlandığında veya belirli bir süre kullanıldığında rejenerasyon işlemini takiben kalibre edilmeleri gerekir. Bu nedenle, laboratuvarlarda kullanılan bu aletler ve kolonlar zaman zaman kalibre edilmelidir. 

Analiz materyalinin türüne göre kalibrasyon çeşitlerini belirtiniz.

Kalibrasyon analiz materyalinin türüne göre çeşitlendirilebilir:

1. Teknik alet ve cihazların kalibrasyonu: Laboratuvarda kullanılan ölçüm cihazlarının zaman zaman kalibre edilmesi gerekir.
2. Cam malzemelerin kalibrasyonu: Laboratuvarda günlük olarak kullanılan cam malzemelerin de (pipet, mezür, balon vb) zaman zaman kalibre edilmeleri önemlidir.
3. Otomatik pipetlerin kalibrasyonu: değişik derecelerde kalibre edilmiş otomatik pipetler sık sık kontrolleri yapılarak laboratuvarın hatalı sonuç vermesi önlenmelidir.
4. Test kalibrasyonu: Testin laboratuvara adaptasyonu ve uygulama sırasında yaşanacak hataları önceden ortadan kaldırmak için test kalibrasyonu yapılır. Bu amaçla, test baştan sona laboratuvarda uygulanır ve laboratuvar koşullarına adapte edilir.

Ölçüm standardı nedir, bilgi veriniz.

Ölçüm standardı (etalon) belirli bir büyüklük değeri ve ilgili ölçüm belirsizliği ile bir büyüklüğün referans olarak kullanılmak üzere tanımının gerçekleştirilmesidir. Referans ölçüm standardı (referans standart), belirli bir kurum ya da mekanda bulunan belirli tür büyüklüklere ilişkin diğer ölçüm standartlarının kalibrasyonu için belirlenmiş ölçüm standardıdır. Çalışma ölçüm standardı (çalışma standardı) ölçüm cihazları veya ölçüm sistemlerinin kalibrasyonu ya da doğrulanmasında rutin olarak kullanılan ölçüm standardı çalışma standardı olarak tanımlanır.

Referans değer ve referans aralığı nedir, tanımlayınız.

Referans bireylerden elde edilen değerlere referans değerler, referans bireylerden oluşan gruplara referans gruplar, bu gruplardan elde edilen referans değerlerin sınırları arasında kalan aralık değerlere referans aralığı denir.

Uluslararası Birim Sistemi (SI) hangi temel büyüklüklere dayanmaktadır?

Uluslararası Birim Sistemi 7 temel büyüklüğe (uzunluk, kütle, zaman, elektrik akımı, termodinamik sıcaklık, madde miktarı ve ışık şiddeti) dayanan bir sistemdir. Bunlar 7 temel fiziksel büyüklüğü ifade eder.