Temel Veteriner Anatomi Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Dişler (Dentes): Üst ve alt çenede bulunan çukurlara (alveoli dentales), kemer oluşturacak şekilde dizilmiş, vücudun en sert oluşumlarıdır. Besinlerin parçalanmasında ve çiğne­mede (masticatio) görev alan esas organlardır. Süt dişlerine dentes decidui, kalıcı dişlere dentes permanentes adı verilir. Dişlerin şekli, sayısı ve dizilişi türler arasın­da oldukça farklılık gösterir.

Bir dişin, dışarıda yer alan taç kısmı (corona dentis), boynu (cervix dentis) ve kökü (radix dentis) olmak üzere üç bölümü bulunur.

Evcil memeli hayvanlarda dişler üç tabakadan oluşmuştur. Bunlar içten dışa doğru şöyle sıralanır.

• Fil dişi tabakası (dentinum substantia eburnea)
• Mina tabakası (enamelum substantia adamantina)
• Seman tabakası (cementum substantia ossea)

Evcil memeli hayvanlarda dişlerin yaptığı görev, onların ağız içindeki yerine ve şekillerine bağlıdır. Buna göre dişler dört grupta incelenir.

• Kesici dişler (dentes incisivi)

• Köpek dişleri (dentes canini)

• Ön azı dişleri (dentes premolares)

• Arka azı dişleri (dentes molares)

Ağız kapalı olduğunda, diş kemerlerinin içinde bulunan asıl ağız boşluğunu dol­durur. Esasını çizgili kaslar oluşturur. Sindirim yanında tad alma organı olarak da görev yapar. Serbest olan ön ucuna apex linguae, gövdesine corpus linguae, geride dil kemiğine (os hyoideum) bağlanan kök kısmına da radix linguae adı verilir. Geviş getirenlerin dilinin üst yüzünde torus linguae denilen bir kabartı bulunur. Dilin dış yüzünü örten mukoza tabakasında papillae linguales adını alan çok sayıda çıkıntı bulunur. Bunların bir kısmı sindirimde, bir kısmı da tad alma işinde görev yapar.

• Kulak altı tükrük bezi (Glandula parotis)
  
  

• Alt çene tükrük bezi (Glandula mandibularis)
  
  

• Dil altı tükrük bezi (glandula sublingualis)

Pharynx’in üç kısmı vardır.

• Pars nasalis pharyngis (nasopharynx): Burun boşluğuna yakın olan bölge.

• Pars oralis pharyngis (oropharynx): Ağız boşluğuna yakın olan bölge.

• Pars laryngea pharyngis (laryngopharynx): Gırtlağa (larynx) yakın olan bölge.

Önden arkaya doğ­ru uzanırken bulunduğu bölgeler göz önüne alınarak üç kısımda incelenebilir. Boyundaki kısmı (pars cervicalis) en uzun bölümüdür. Göğüs girişinden itibaren başlayan göğüs bölümü (pars thoracalis) akciğerler arasından geçerek diyaframa ulaşır. Çok kısa olan karın bölümü (pars abdominalis) ise diyaframdan geçer geç­mez mideye (gaster) açılır.

Sindirim kanalının, yemek borusundan sonra gelen genişlemiş bölümüdür. Tük­rük ile yumuşatılan ve sonra yemek borusu yoluyla gelen lokmanın (bolus) veya gıdaların bir süre bekletilerek işleme tabi tutulduğu organdır. Duvarında bulu­nan bezlerin salgıladığı pepsin, rennin ve hidroklorik asit gibi yapılar, kimyasal sindirimi başlatır. Mideler, beslenme şekli ve alınan gıdanın türüne göre farklılık gösterebilir.

at, köpek, ke­ di ve domuz mideleri tek odacıklıdır ve bunlar basit mide olarak sınıf­landırılırlar. Geviş getiren mideleri ise hem diğerlerine göre daha hacimlidir, hem de birbiriyle bağlantısı bulunan dört ayrı kompartmandan oluşmuştur. Bu odacıklardan ilk üçü ön mideler (proventriculus) olarak isimlendirilen işkembe (rumen), börkenek (re­ ticulum) ve kırkbayır (omasum) adını alır ve bunların iç yüzünü döşeyen mukoza­da salgı bezi bulunmaz. Dördüncü mide olan şirden (abomasum) ise bezli mukoza ile kaplıdır ve tek odacıklı basit mideye karşılık gelir.

Midenin pars pylorica denilen çıkış bölümünden başlayıp, sindirim kanalının so­nunda yer alan deliğe (anus) kadar uzanan ve kıvrımlı olarak seyreden organdır. Başlangıçtaki çapı küçük veya boşluğu dar olan bölümü ince bağırsaklar (intes­tinum tenue), daha sonra gelen ve boşluğu daha geniş olan ikinci kısmı ise kalın bağırsaklardır (intestinum crassum).

İnce bağırsaklar üç bölümde incelenir.

• Oniki parmak bağırsağı (duodenum)
• Boş bağırsak (jejunum)
• Kıvrık bağırsak - böğür bağırsağı (ileum)

Kalın bağırsakların üç bölümü vardır.

• Kör bağırsak (cecum)

• Sütun bağırsak (colon)

• Düz bağırsak (rectum)

Karın boşluğunun sağ, ön, üst tarafında diyaframa dayanmış olarak bulunur. Et­çillerde oldukça fazla bir kısmı, tek tırnaklılarda ise az bir bölümü sola da geçer. Vücudun en büyük bezi ve aynı zamanda süzgeçidir. Safra (chole bilus) salgıla­ması yanında, glikojen, yağ ve az miktarda protein depo eder. Özellikle bağırsak­lardan gelen kanı süzerek, çok sayıda zehirli maddenin kandan temizlenmesini sağlar.

Karın boşluğunun ön üst bölümünde, mide, karaciğer ve oniki parmak bağırsağı arasında enlemesine uzanan, tükrük bezi yapısında bir organdır. Pembe veya so­luk kırmızı renkli olduğu için bazen komşu organların arasında ayırt etmek zor olabilir. Corpus pancreatis, lobus pancreatis sinister ve lobus pancreatis dexter isim­li üç bölümü vardır.