Yönetim Bilimi 1 Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Yöneltme nedir?

Yöneltme: İcra, iş yaptırabilme disiplinidir.

Liderlik nedir?

Liderlik, belli şartlar altında, belirli kişisel veya grup amaçlarını gerçekleştirmek üzere, bir kimsenin başkalarının faaliyetlerini etkilemesi veya yönlendirmesi süreci olarak tanımlanabilir.

Liderlik süreci nedir?

Liderlik Süreci: Lider, izleyiciler ve koşullar arasındaki ilişkilerden oluşan karmaşık bir süreçtir.

Liderlik Teorileri nasıl gruplandırılır?

Liderlik Teorileri: Liderlik sürecini açıklamaya çalışan teoriler, “Liderlik Teorileri” başlığıyla şu şekilde gruplandırılabilir:
• Özellikler Teorisi (Lideri analiz eder.)
• Davranışsal Liderlik Teorileri (Liderlik davranışlarını izleyicilere sorarak
analiz eder.)
• Durumsal Liderlik Teorileri (Koşulları analiz eder.)

Özellikler teorisi nedir?

Özellikler Teorisi: Özellikler Teorisi, liderlik sürecindeki “lider” değişkenini ele alır. Teoriye göre grup içinde farklı özellikleriyle (güzel konuşması, zekâsı, yakışıklılığı, inisiyatif sahibi olması, bilgisi, samimiyeti, dürüstlüğü, beşeri yeteneği, kendine güveni, kararlılığı vb.) diğerlerinden ayrılan (sıra dışı) kişi liderdir. Bu teoriyle liderler gruptaki diğerlerinden kolayca ayrılabilir. Bu şekilde liderler önceden belirlenebilirse topluma, iş hayatına önemli bir katkı yapacak şekilde yönlendirilebilir. Teorinin amacı, liderlik niteliklerini taşıyan kişilerin erkenden tespit edilerek, mümkün olduğunca topluma yararlı olacak şekilde değerlendirilmesidir. Doğal olarak sadece liderin özelliklerini ele alarak liderlik sürecini açıklamak mümkün değildir. Bu yüzden izleyicilerin özelliklerini ve liderlik yapılan ortamın koşullarını ele alan farklı ve daha açıklayıcı modellere ihtiyaç duyulmuştur.

Davranışsal liderlik teorileri liderliği nasıl açıklar?

Davranışsal Liderlik Teorileri: Davranışsal Liderlik Teorileri liderin özelliklerine değil de nasıl liderlik yaptığına yoğunlaşarak liderlik sürecini açıklamaya çalışmaktadır. Liderin, liderlik yaparken ne tür davranışlar sergilediği üzerine yoğunlaşır. Söz gelimi izleyicileri ile nasıl haberleştiği, hangi yetkileri devrettiği, nasıl planlama yaptığı, nasıl denetim yaptığı vb. davranışlarını anlamak için izleyicilere sorular sorulur. Bu teorinin sonucunda farklı liderlik tarzları belirlenmiş ve hangisinin en uygun liderlik olduğu ele alınmıştır, genel olarak demokratik, katılımcı liderliğin daha iyi olduğu sonucuna varılmıştır.

Yönetim Tarzı Matriksi nedir?

Yönetim Tarzı Matriksi: Robert Blake ve Jane Mouton 1964’te Yönetim Tarzı Matriksi (Managerial Grid) adını verdikleri modelde, Ohio ve Michigan Üniversiteleri Araştırmaları’ndakine benzer bir gruplandırma yapmıştır. Yazarlar bu gruplandırmayı bir matriks üzerinde yaptıkları için araştırma “yönetim tarzı matriksi” ya da “yönetim ızgarası” adlarıyla anılmaktadır. Matriks daha çok yönetici eğitimi sırasında kullanılan bir araç olmuştur. Yöneticiler matriks üzerinde kendilerini nerede gördüklerini ve nerede olmaları gerektiğini analitik olarak takip edebilir. Daha açık bir ifadeyle hangi yönlerini geliştirmeleri gerektiği konusunda karar verebilirler. Söz gelimi bir mühendis, üretim odaklı çalıştığını ve beşeri ilişkilerini geliştirmesi gerektiğini matriks aracılığıyla görebilir. Matriksteki örnek olarak gösterilen liderlik tipleri ise şunlardır :

• Cılız Liderlik (Çalışana ve üretime düşük ilgi) çoğunlukla kamu yönetiminde “idare-i maslahat” olarak tanımlanan durumdur.
• Kulüp Liderliği (Çalışana yüksek, üretime düşük ilgi) beşeri ilişkiler, iş yerindeki mutluluk, huzur ön plandadır. Golf kulübü tipi örgütler için uygundur.
• Orta Yolcu Liderlik (Çalışana ve üretime orta düzey ilgi) hem çalışanların beklentileri istekleri morallerini düşürmeyecek düzeyde karşılanmakta hem de makul bir verimlilik elde edilmektedir.
• Görev Liderliği (Çalışana düşük, üretime yüksek ilgi) insanın, çalışanların makinadan farkı yoktur. Verimlilik önceliktir. Çalışanların istekleri, beklentileri önemli değildir.
• Ekip Liderliği (Çalışana ve üretime yüksek ilgi) hem çalışana hem de üretime yüksek ilgi gösterilen lider tipidir. Ancak işi başarma hevesi olan, nitelikli çalışanlar ile istenilen sonuçlar elde edilir.

X ve Y Teorisi nedir?

X ve Y Teorisi: 1957’de Douglas Mc Gregor tarafından geliştirilen teoriye göre; yöneticilerin insan davranışları hakkındaki düşünceleri, gösterecekleri liderlik davranışını etkiler. Bu düşünceler birbirine zıt görüşler içeren 2 grupta toplanabilir ve X Teorisi ve Y Teorisi olarak adlandırılabilir.

X-Y teorisi kapsamında X teorisi varsayımları nelerdir?

X Teorisi şu varsayımları içermektedir:

• Normal olarak insanoğlu işi sevmez ve elinden geldiği kadar işten kaçar.
• Bu yüzden örgütsel amaçları yerine getirebilmek için zorlanmalı, denetlenmeli, cezalandırılmalıdır.
• Normal bir insan yönetilmeyi tercih eder. Sorumluluktan kaçar.

X-Y teorisine göre Y teorisi varsayımları nelerdir?

Y Teorisi ise şu varsayımları içermektedir:

• İş oyun ve dinlenme kadar doğaldır.
• İnsanlar doğuştan tembel değildir.
• Her insanın potansiyeli vardır. Uygun şartlar altında kişi bunları geliştirir ve daha fazla sorumluluk yüklenmeyi öğrenir.
• Dışarıdan denetim ve ceza ile korkutma insanları çalıştırmak için tek yol değildir. İnsanlar kendi kendilerini yönetebilir, kendi kendilerini denetleyebilirler.

Durumsal Liderlik Teorileri liderliği nasıl açıklar?

Durumsal Liderlik Teorileri: Durumsal Liderlik Teorileri “koşullar” değişkenini ele alarak liderlik sürecini açıklar. Teoriye göre, farklı koşullarda gösterilecek liderlik davranışı farklı olmalıdır. Hatırlanacağı gibi, Davranışsal Liderlik Teorisi her koşulda katılımcı liderliğin daha iyi sonuçlar vereceğini öne sürmekteydi. Oysa Durumsal Liderlik Teorileri her koşulda “o koşula uygun” liderlik tarzının etkili olacağını savunmaktadır. 

Fiedler’in Liderlik Teorisi'ne göre liderin davranışlarının etkinliğini belirleyen değişkenler nelerdir?

Fiedler’in Liderlik Teorisi: Liderin davranışlarının etkinliğini belirleyen değişkenler şunlardır:
• Lider ile izleyicilerin ilişkileri
• İşin niteliği
• Liderin otoritesi, gücü

Vroom ve Yetton Liderlik Teorisi'ne göre liderlik nasıl sınıflandırılmıştır?

Vroom ve Yetton Liderlik Teorisi: Victor H. Vroom ve Philip W. Yetton 1973 yılında, yetki ve sorumluluk devri yönünden üç ayrı liderlik türünden söz etmişlerdir. Bunlar sırasıyla “otokratik lider”, “danışan lider” ve “grup yönlendirmesine bağlı lider” olarak adlandırılabilir. 

Otokratik lider, danışan lider, grup yönlendirmesine bağlı lider davranışları arasındanasıl farklılıklar vardır?

Otokratik lider, organizasyonda kararları kendisi alır, uygular veya uygulattırır. Danışan lider, alt kademe yönetici ve çalışanlardan görüş ve öneri almakla birlikte sonuçta kararı yine kendisi verir. Bu durumda, lider sadece organizasyon çalışanlarına danışma ihtiyacı duyduğunda görüş ve öneri alır. Grup yönlendirmesine bağlı lider tipinde ise lider ve çalışma grupları biraraya gelerek sorunları teşhis ederler ve çözüm önerileri sunarlar. Bu son liderlik anlayışında birlikte karar alma ve iş birliğine dayalı yönetim anlayışı geçerlidir. Yazarlar hangi karar verme davranışı için hangi düzeyde katılımı gerektiren liderlik tarzının uygun olacağını araştırmışlardır. Sonuçta ise karar sürecine göre, söz gelimi kriz anında otokratik liderliğin, astların katılımının yüksek ve bilinçli olduğu koşullarda katılımcı karar vermenin daha uygun olacağını öne sürmektedirler.

Motivasyon nedir?

Motivasyon: Kişilerin belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere kendi arzu ve istekleri ile davranmalarıdır.

Herzberg’in Çift Faktör Teorisine göre hijyen faktörleri nelerdir?

İşletme yönetimi, çalışma koşulları, ücret düzeyi, iş güvenliği, organizasyonda alt-üst arasındaki ilişkiler vb. faktörler hijyen faktörler olarak adlandırılır. Bu faktörlerin motive edici özelliği yoktur. Ancak bu faktörler yoksa kişi motive olmayacaktır. Hijyen faktörler, yani asgari standartlar yoksa çalışanları motive etmek mümkün değildir. Motive edici faktörler sağlanırsa çalışanlar motive olur.

Disiplin nedir?

Disiplin kişilerin davranışlarını ödül veya ceza yoluyla yönlendirmektir.

Örgüt kültürü nedir?

Örgüt kültürü, örgüt üyelerinin paylaştıkları sosyal değerler, standartlar, normlar, inançlar, hikâyeler, semboller ve anlayışlar topluluğudur.

Biçimsel olmayan grupların özellikleri nelerdir?

Biçimsel olmayan gruplar genellikle grup üyelerinin kişisel gereksinmelerini doyurmaya ve düşünsel, davranışsal ve duygusal beklentilerini karşılamaya yönelik kurulurlar. Biçimsel grupların olduğu yerlerde ister istemez biçimsel olmayan grupların da olması kaçınılmazdır. Biçimsel olmayan gruplar çalışanların birbirlerini etkilemeleri, ortak sorunlar paylaşmaları veya ortak duygular taşımaları sayesinde oluşmaktadır. Biçimsel olmayan gruplarda kurallar, üyelerden beklenen davranışlardan oluşur ve kural dışına çıkan üyeler gruptan atılırlar. Bu gruplarda liderlik, kişilik gücüyle kazanılır, yani lider, gruptan herhangi bir kişi olabilir. Biçimsel olmayan gruplarda iletişimde zaman sınırı ve belirli bir biçim yoktur. Üyeler istediği zaman liderlerle ve üyelerle yüz yüze veya kendi oluşturdukları bir biçimde iletişime geçebilirler.

Örgüt disiplini nedir?

Örgüt disiplini yöneticilerin çalışanların davranışlarını kontrol edebilmesi ve işletme içi ilişkilerde disiplini sağlamak için birtakım önlemler almasıdır.