İşletmelerde Karar Verme Teknikleri Dersi 8. Ünite Sorularla Öğrenelim

Çok kriterli karar vermede nihai karar, kriterler arası ve kriterler içi karşılaştırmalara dayanır. Kriterler arası karşılaştırmada, kriterler birbiriyle kıyaslanır. Bu kıyaslamada amaç nedir?

Kriterleri bir öncelik sırasına sokmak, başka bir ifadeyle kriterlerin karar verici için önem derecelerini belirlemektir. Kriterler içi kıyaslama ise, belirli bir kriter esas alındığında, hangi alternatifin o kriterde daha cazip olduğunu belirlemek için yapılır. Son karar, bu iki kıyaslamanın sentezi sonucunda verilir.

Farklı ölçüm birimleriyle temsil edilen kriterleri birimlerinden arındırmak ve karşılaştırılabilir biçime dönüştürmek amacıyla yapılan işleme ne denir?

Normalizasyon 

Normalizasyon yaklaşımları nelerdir?

• Doğrusal Orantı
• Doğrusal Sabit
• Standartlaştırma (Z Score)
• Vektör Normalizasyonu
• Bir Referans Noktasına Göre Normalizasyon
• İkili Kıyaslamalar

VIKOR tekniğindeki “uzlaşık” ifadesi ne anlama gelir?

Bir alternatif üzerinde ortak bir kabul ile anlaşmaya varıldığı anlamındadır.

VIKOR tekniği, birbiri ile çelişen kriterlerin göz önüne alınması gereken problemlerde neye odaklanmaktadır?

Alternatiflerin sıralanmasına ve en uygununun seçimine odaklanmıştır.

VIKOR (Vise Kriterijumska Optimizacija I Kompromisno Resenje – Çok Kriterli Optimizasyon ve Uzlaşma) tekniği kim tarafından ve hangi yıl önerilmiştir?

Opricovic ve Tzeng (2004) tarafından çok kriterli karar verme problemlerinde uygulanabilir bir teknik olarak önerilmiştir.

VIKOR tekniğinde karar verme süreci ne zaman başlar?

Karar probleminin tanımlanması ile başlar.

VIKOR tekniğinde karar probleminin tanımlanmasıyla birlikte ne belirlenir?

Problemin amacı

Vikor tekniğinde her bir alternatifin her bir kritere göre aldığı değerler nasıl ifade edilmektedir?

Skor ya da performans olarak ifade edilmektedir.

VIKOR tekniği işletmelerde ortaya çıkan hangi problemlerin çözümünde kullanılmalıdır?

Personel seçimi, performans değerlemesi, kuruluş yeri seçimi, müşteri memnuniyetinin ölçülmesi, bilgisayar seçimi, yazılım seçimi, proje tekliflerinin değerlendirilmesi, tedarikçi seçimi, vb. alanlarda uygulandığı görülmüştür. İzleyen kesimde işletme uygulamalarına örnek olmak üzere, işletmeye servis aracı alımı, üretim işletmelerinde kullanılacak lazer kesme makinesi seçimi, yeni bir şube açmak amacıyla yer seçimi ve işletmeye en uygun klima alımı problemlerinde çözüm için kullanılmalıdır.

Yücel ve Ulutaş'ın (2009) yaptıkları bir çalışmada, kargo işletmesinin yeni şubesi için kuruluş yer seçiminde VIKOR tekniği ile hangi kriterler belirlenmiştir?

Pazara yakınlık
Hukuki şartlara uygunluk
Rekabet şartları
Merkeze yakınlık
Trafik şartları
Ulaşım merkezlerine yakınlık

Yücel ve Ulutaş'ın (2009) yaptıkları çalışmada, VIKOR tekniği ile belirlenmiş olan kriterlerden hukuki şartlara uygunluk kriterinde ne ifade edilmiştir?

Açılacak yeni şubenin belediye binasına yakın olması,belediye tarafından istenmeyen bir durumdur. Bu kriterde puan uygulaması yapılırken yüksek puan alan yerler belediye binasına uzak olan yerlerdir. Bu kriter için puanlamada kullanılan ölçek karar verici tarafından 1-9 olarak belirlenmiştir.

Çok kriterli karar problemlerinde öncelikle karar matrisindeki orijinal değerler ortak bir ölçeğe dönüştürülmelidir. Bu amaçla geliştirilecek ölçeğin,  hangi özelliklere sahip olması beklenir?

• Ölçek nicel (sayısal) olmalıdır.
• Ölçek, kriterler arasındaki birim farkını ortadan kaldırmalıdır.
• Ölçeklendirme sonucunda kriterlerin yönü aynı olmalıdır.

Vikor tekniğinin işletme uygulama örneklerinden işletmeye klima alım problemi nasıl çözülmüştür?

Bir işletmede, ısıtma ve soğutma problemini ortadan kaldırmak amacıyla satın alınabilecek en iyi klima alternatifinin ne olduğu belirlenmek istenmektedir. Yapılan araştırmalar sonucunda klimaların değerlendirilebileceği temel kriterler; K1: Fiyat, K2: Isıtma kapasitesi, K3: Isıtma sarfiyatı, K4: Isıtmadaki enerji verim oranı, K5: Soğutma kapasitesi, K6: Soğutma
sarfiyatı, K7: Soğutmadaki enerji verim oranı olarak belirlenmiştir. Yine yapılan piyasa araştırmaları sonucunda sekiz farklı klima firmasının (B, C, D, E, F, G, H, I) alternatifler olarak değerlendirmeye alınmasına karar verilmiştir. Kriterlerin ağırlık değerleri belirlenirken, 10 farklı tüketici ile görüşülmüş ve kriterlere 1 ile 10 arasında değerler vererek karşılaştırmaları istenmiştir. Bu karşılaştırma sonucunda elde edilen değerler yardımıyla kriter ağırlıkları da belirlenmiştir. VIKOR tekniğini kullanarak işletmeye en iyi klima seçimi yapılmıştır.

Yücel ve Ulutaş 2009’da yaptıkları bir çalışmada, bir kargo şirketi için yeni şube yerinin seçimi problemine öncelikle hangi teknik ile çözüm aramışlardır?

ELECTRE tekniği ile çözüm aranmıştır.

Çok kriterli karar problemlerinde çözüm için en uygun tekniğin hangisi olduğu sorusunun net bir cevabı yoktur. Hangi tekniğin seçilmesi gerektiği konusu kime bırakılmıştır?

Karar vericinin tercihine kalmıştır.

ÇKKV teknikleri kullanılarak yapılan çalışmalar incelendiğinde, son yıllarda birlikte kullanıldıkları görülmüştür. Bunun sebebi nedir?

ÇKKV teknikleri kullanılarak yapılan çalışmalar incelendiğinde, son yıllarda tekniklerin birbirlerini tamamlayacak biçimde birlikte kullanıldıkları görülmüştür.

TOPSIS ve VIKOR teknikleri arasındaki önemli bir diğer fark nedir?

TOPSIS ve VIKOR teknikleri arasındaki önemli bir diğer fark kullandıkları normalizasyon yaklaşımıdır.

TOPSIS ve VIKOR teknikleri arasındaki kullanıma bağlı olan fark kullandıkları normalizasyon yaklaşımıdır. Bu durumu açıklayınız?

TOPSIS ve VIKOR teknikleri arasındaki önemli bir diğer fark kullandıkları normalizasyon yaklaşımıdır. TOPSIS tekniği vektör normalizasyonunu kullanırken VIKOR tekniği doğrusal normalizasyonu kullanır. Doğrusal olmayan yapılarda TOPSIS’in daha gerçekçi sıralama yapabileceği söylenebilir. VIKOR tekniği ise yüksek pişmanlığın uygulamacı için belirleyici olduğu durumlarda karar vericiye esneklik sağlayacaktır.

VIKOR tekniğinin özellikleri nelerdir?

• VIKOR tekniği, çok kriterli karar verme problemlerinde alternatifler arasından uzlaşık bir sıralama yapma ve uzlaşık bir çözüme ulaşmayı amaçlaması
• Tekniğin temeli “ideal çözüme yakınlık” ölçümüne dayanması
• Uzlaşma ortak kabul üzerinde anlaşmaya varıldığı anlamına gelmesi
• Uzlaşık çözümün ideale en yakın uygun çözüm olması
• Her alternatifin her kriter açısından  değerlendirildiği varsayımı altında, ideal alternatife yakınlık değerleri karşılaştırılarak uzlaşık bir sıralama oluşturulması