Ekonomik Analiz Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Döviz Piyasası kavramını tanımlayınız.

Döviz piyasaları, bireylerin, bankaların ve firmaların yabancı paraları alınıp sattığı piyasalar, ya da ulusal paranın başka bir paraya dönüştürülmesini sağlayan ortamlardır.

Döviz ve efektif kavramları arasındaki farkı açıklayınız.

Uluslararası ödemelerde finansal akımlar da nakit para ve kaydi para şeklinde meydana gelmekte ve birincisi efektif ikincisi ise döviz olarak adlandırılmaktadır. Döviz, yabancı paralar cinsinden ve yabancı ülkelerde ödenebilir kaydi para olarak tanımlanmaktadır. Yani nakit olmayan uluslararası bütün ödeme araçları döviz kapsamına girmektedir. Diğer yandan, yabancı ülke banknotları ve madeni paraları, örneğin, ABD Doları, AB Euro’su, Japon Yeni Türkiye’de efektif olarak tanımlanmaktadır. Kısaca nakit yabancı paralara efektif döviz denir.

Döviz piyasalarına ilişkin Toptan Piyasa ve Perakende Piyasa kavramlarını açıklayınız.

Toptan piyasada işlem hacmi milyon dolar ya da eşdeğer dövizler düzeyindedir. Perakende piyasada ise, banka ile müşteri arasındaki işlemler belli bir hacimde olmakla birlikte, genellikle küçük miktarlıdır.

Döviz piyasalarında faaliyet gösteren işlemciler kimlerdir?

Döviz piyasalarında işlem yapanlar bankalar ve banka dışı mali kurumlar, dış ticaret ve dış yatırım işlemleriyle uğraşan bireyler ve firmalar, spekülatörler ve arbitrajcılar, merkez bankası ve hazine, döviz brokerleri ve enflasyona karşı korunmak isteyen küçük tasarrufçulardır.

Döviz piyasası işlemlerini gruplandırınız?

Döviz piyasasında işlemler anında (peşin, vadesiz, spot), vadeli (forward) ve swap ( takaslama) olmak üzere üç şekilde yürütülmektedir.

Swap kavramını açıklayınız?

Swap bir yabancı paranın, belirli miktarının teslim tarihleri (valör) farklı olmak üzere, aynı anda alınması ve satılması biçiminde yapılan işlemlere verilen isimdir. Bunlara geri dönüşümlü işlem de denebilir. Alım ve satım işlemleri aynı karşı taraf, yani banka veya bir broker ile yapılır. İki işlem birbirine bağlı olarak gerçekleştirilir. Anlaşma aynı karşı taraf ile tek işlem biçiminde yapıldığı, başka bir deyişle araya bir zaman farkı girmediği için kur riski söz konusu olmaz.

Döviz piyasalarının özellikleri nelerdir? Maddeler halinde açıklayınız.

? Döviz piyasasında alıcı ve satıcılar arasında doğrudan bir ilişki yoktur. Satıcılar dövizi bir aracı kuruma satarak alıcılarda aracı kurumlardan satın alırlar. Bu aracı kurumların başında bankalar gelir. ? Döviz piyasalarında aracılık görevi yapan bir de brokerler vardır. Bunlar kendi adlarına alım satım yapmazlar. Özellikle belli bir yabancı para cinsinden döviz pozisyonu fazlası bulunan bankalarla aynı para cinsinden döviz pozisyonu eksiği veren bankalar arasında aracılık görevi yaparlar. ? Satın alınan dövizler döviz talebini oluşturur. Ellerinde döviz bulunduran kimseler ulusal para karşılığında bu dövizleri bankalara satmak isteyebilirler. Döviz arzı da bunları kapsar. ? Döviz işlemi yapan bankalar dünyanın farklı yöreleri ile sürekli bir iletişim içindedirler. Döviz piyasası 24 saat boyunca faaliyet sürdürmektedir. ? Döviz piyasasının sürekli açık olmasının önemi; bir merkezde çalışma saatleri sona erdikten sonra/ örneğin Londra) dünyanın başka bir yöresinde açık bulunan piyasalarda ( Örneğin New York) kurları etkileyebilecek bazı gelişmeler olabilmesidir. ? Döviz piyasaları tan rekabet piyasasına en yakın piyasalardır.

Döviz piyasalarının fonksiyonları nelerdir?

? Satın alma gücü transferi: Başka ülkelerle ticarette bulunmak veya mali işlem yapmak için ilgili ülkelerin, ya da ona dönüştürülebilen bir üçüncü ülke parasına gerek duyulur. Döviz piyasasının temel fonksiyonu ulusal paraların birbirine dönüştürülmesini sağlayarak uluslararası ticaret, yatırım veya mali fon transferine olanak vermesidir. ? Kredi sağlama: Dış ticarette uygulanan akreditif, banka kabulü gibi uygulamalar aynı zamanda bir finansman tekniğidir. Dış ticarette sevk sırasında işlemin finansmanı dış ticarete aracılık eden bankalar (döviz piyasası) tarafından karşılanmış olur. ? Riskten korunma: Gerek mal ticareti ile uğraşan ithalatçı ve ihracatçılar, gerekse yabancı piyasalarda ödünç fon arayanlar veya dış yatırım yapmak isteyenler beklenmedik kur risklerinden bir zarara uğrayabilirler. O bakımdan da kur risklerini gidermeye veya en aza indirmeye yönelik işlemlere ilgi duyarlar. Döviz piyasasının önemli bir fonksiyonu da ilgili taraflara kur riskinden korunma (hedging) olanağı sağlamasıdır.

Döviz kuru kavramını açıklayınız.

Döviz fiyatlarına döviz kuru adı verilir. Döviz kurunu her hangi bir yabancı paranın ulusal para cinsinden değeri olarak tanımlayabiliriz.

Dolaysız ve dolaylı kotasyon kavramlarını açıklayınız.

Her hangi bir paranın ulusal para cinsinden ifade edilmesine dolaysız kotasyon, ulusal paranın yabancıpara cinsinden ifadesine de dolaylı kotasyon adı verilir.

Döviz talep eğrisini açıklayınız?

Döviz talep eğrisi normal mallarda olduğu gibi negatif eğilimlidir. Yani döviz kuru yükseldikçe döviz talebinin azaldığı, döviz kuru düştükçe döviz talebinin arttığını gösterir. Döviz talebini belirleyen etmenler ise, diğer ülkelerden yapılacak ithalat, diğer ülkelere yapılacak borç ödemeleri, diğer ülkelere yapılacak yatırım miktarıdır.

Döviz arz eğrisini açıklayınız?

Döviz arz eğrisi ile döviz kuru arasında normal koşullar altında pozitif yönlü bir ilişki vardır. Yani döviz kuru yükseldikçe döviz arzı artar, döviz kuru düştükçe döviz arzı azalır. Döviz arzı, ülkenin mal ve hizmet ihracatı yanında yabancı ülkelerden yapılacak dış borç alımları ve yabancıların ülkeye yapacakları yatırım miktarına bağlıdır.

Denge döviz kuru kavramını kısaca açıklayınız?

Döviz piyasasında denge döviz kuru, döviz arz ve talep eğrilerinin kesiştiği noktada gerçekleşir. Denge kuru, döviz arz ve talebini eşitleyen döviz fiyatıdır.

Döviz alış ve satış kuru kavramları ile kur marjı kavramlarını açıklayınız?

Bankalar ve döviz ticareti yapan öteki kuruluşlar döviz kurlarını alış kuru ve satış kuru olarak ayrı ayrı kote ederler. Satış kurları alış kurlarının üzerindedir. Yani banka döviz düşük fiyattan alıp yüksek fiyattan satar. Alış ve satış kurları arasındaki farka kur marjı denir. Bu fark işlem giderleri ile banka karlarını kapsar.

Dolaysız kur, dolaylı kur ve çapraz kur kavramlarını açıklayınız?

İki ulusal para arasında piyasada fiilen uygulanan değişim oranına dolaysız kur, Farklı paraların kurlarının dolar gibi ortak payda üzerinde hesaplanmasına çapraz kur denir. Çapraz kur yöntemiyle belirlenenler ise dolaylı kurlardır.

Reel kur ile iç ve dış enflasyon oranları arasında nasıl bir ilişki vardır?

Baz alınan bir döneme göre, geçen zaman içinde ülkedeki göreceli enflasyon oranı, dış ülkelerden daha yüksek olması durumunda, reel döviz kurları nominal döviz kurlarının altına düşmüş olur. Ulusal paranın yapay olarak aşırı değerlendirilmesi olan bu durum, diğer taraftan ülkenin uluslararası piyasalarda rekabet gücünün düşmesine neden olur. Tersine, yurtiçi enflasyon hızı dış dünyadan daha düşükse, o taktirde reel kur nominal kurdan daha yüksektir; ulusal para eksik değerlendirilmiş olur ve bu durumda ülkenin dış rekabet gücü yükselmiş olur.

Döviz arbitrajı kavramını açıklayınız?

Herhangi bir döviz, menkul değer, mal veya üretim faktörünün belli fiyat farklılıklarından yararlanmak üzere, farklı piyasalarda eşanlı olarak alınıp satılması şeklinde yapılan işlemlere arbitraj adı verilir. Burada alım ve satım birbirine bağlı tek bir işlem biçiminde yapılmakta risk faktörü olmamaktadır. Ayırıcı özelliği ise, aynı andaki fiyat farklılıklarından yararlanmak düşüncesidir. Ekonomik açıdan en büyük etkisi ekonomik varlığın bütün piyasalarda aynı anda tek fiyatının oluşmasını sağlamaktır. Tek Fiyat Kanunu adı verilen bu kural yurtiçi ve uluslararası piyasalar için geçerlidir. Koşulları ise; ? Serbest piyasa koşullarının uygun olması gerekir. Ülkeye döviz giriş çıkışı serbest olmalıdır. ? Aynı anda olması, yani işlemlerin (alım ve satımın) anında yapılmasıdır.

Döviz spekülasyonu kavramını açıklayınız?

Herhangi bir yabancı paranın değer kazanacağını tahmin eden birisi, ileride satmak amacıyla o parayı bugünden satın alır. Yabancı paralarda düşüş bekleyen spekülatörler o paraları satarlar. Fiyatı gerçekten düşerse daha ucuza alarak kâr etmiş olurlar.

Konvertibilite nedir, konvertibilite için gerekli ön koşullar nelerdir?

Konvertibilite, bir ülkenin parasının döviz piyasalarında serbestçe öteki ülke paralarına dönüştürülebilme özelliğine sahip olmasıdır. Konvertibilitenin ilk koşulu ülkede yasalara göre serbest bir döviz piyasasının varlığıdır. Ulusal paranın yabancı paraya dönüştürülmesi için dövizlerin ithal ve ihracatı tamamen serbest olmalıdır.

Konvertibilitenin yararları nelerdir?

? Uluslararası ödeme ve denkleştirme işlemlerinin bürokrasiden kurtulması, ? Dış ticareti ve mali ilişkileri geliştirmesi, ? Dünya ekonomisinin karşılaştırmalı üstünlük modeline uygun biçimde gelişmesine katkıda bulunmasıdır.

Esnek kur sistemini açıklayınız?

Esnek kur sisteminde ülke parasının değeri piyasa tarafından belirlenmektedir. Döviz piyasasına yapılan müdahaleler kurların istenilen düzeyde oluşmasını sağlamak yerine, bu piyasalardaki gereksiz dalgalanmaları önlemek ve değişimleri daha ılımlı hale getirmek için yapılmaktadır. Bu sistemde para politikası daha etkin hale gelmekte ve ülkenin tutması gereken uluslararası rezerv miktarı azalmaktadır. Bu sistemde döviz kurları aynen rekabetçi piyasa koşulları altındaki bir mal gibi arz ve talep güçlerinin işleyişine bırakılmıştır.

Esnek kur sisteminin avantajları veya üstünlükleri nelerdir?

? Ulusal paranın gerçek değerini yansıtır. Sabit ve resmi kurlar paranın gerçek değerini yansıtmaz. ? Dış ödemeler bilançosu dengesini sağlar. Dış denge kendiliğinden sağlanmaktadır. ? İç ekonomik politika uygulamalarında bağımsızlık. İç denge amacına yönelik politika uygulamalarında bağımsız hareket etme olanağı elde edilir. ? Dış rezerv ihtiyacının azalır. ? Ekonomiyi dış şoklardan koruma. ? Sadelik. ? Ani ve büyük kur değişikliklerinden korunma. ? Karşılaştırmalı üstünlükler modeline uygun ticaret.

Esnek kur sisteminin sakıncaları nelerdir?

? Ticaret ve yatırımları caydırıcı etki yaratır. ? Esnekliklerin düşüklüğü durumunda piyasada istikrar sağlanamaz. ? İstikrar bozucu spekülasyona yol açar. ? Yurtiçi enflasyon kontrolden çıkarır. Ulusal paranın değer kaybetmesi durumunda dışarıdan ithal edilen temel gıda maddelerinin fiyatları yükselir. Bu ise sendikaları reel ücreti korumak için ücret artışı talebinde bulundurmaya yöneltir. ? Maliyet enflasyonu yaratır. ? Ödemeler bilançosunun disiplininin bozulmasına yol açar ? Kısa dönem kur değişmelerinde hedefi aşma durumu ortaya çıkar.

Sabit kur sistemini kısaca anlatınız?

Bu sistemin ana özelliği döviz kurlarının piyasa gelişmelerine göre değişmesine izin verilmeyip, ilke olarak aynı düzeyde sürdürülmesidir. Sabit kur sisteminde döviz kurlarının istikrarı Merkez Bankasını döviz piyasasına alıcı ve satıcı olarak müdahalesiyle sağlanır. Bunun için Merkez Bankasının elinde yeterli miktarda altın ve yabancı döviz stokunun olması gerekir. Bu stoka döviz ya da kambiyo istikrar fonu adı verilir. Örneğin döviz kurları yükselmeye başladığı zaman Merkez Bankası piyasaya döviz sürer, düştüğünde ise piyasadan döviz çeker. Bu işlemler sayesinde döviz kurunda istikrar sağlar.

Devalüasyon ve revalüasyon kavramlarını açıklayınız?

Sabit kur sisteminde hükümetin belirlediği döviz kurunu (yapısal bir döviz talep fazlası nedeniyle) bir süre sonra yükseltmesine (hükümetin ulusal paranın değerini düşürmesine) devalüasyon denir. Buna karşılık hükümetin belirlediği döviz kurunu (yapısal bir döviz arz fazlası nedeniyle ) bir süre sonra düşürmesine (hükümetin ulusal paranın değerini yükseltmesine) revalüasyon denir.

Alternatif döviz kuru sistemleri nelerdir?

? Gözetimli dalgalanma ? Aralık içinde dalgalanma ? Kaygan aralık ? Yönlendirilmiş sabit aralık ? Yönlendirilmiş sabit parite ? Ayarlanabilir sabit kur sistemi ? Para kurulu ? Ortak para alanları

Kur değişimlerini açıklamaya yönelik Dış Ticaret Akımları Yaklaşımını açıklayınız?

Kur değişmelerini açıklamaya yönelik teorilerden dış ticaret akımları yaklaşımı, bir ülkenin parasının değerini belirleyen faktör, o ülkenin mal ihracatı ve ithalatıdır. İhracatın ithalattan büyük olması yani dış ticaret bilançosu fazla vermesi durumunda ülke parası değer kazanır. Aksine, dış ticaret bilançosu açığında, yani ihracatın ithalattan küçük olması durumunda ülke parası değer kaybeder. Bu teoriye göre, ülkenin ithalat ve ihracatını etkileyen tüm faktörler aynı zamanda paranın dış değerini etkiler. Örneğin; reel gelir artışı, ithal mal talebini artırır, bu talep döviz kurunu yükseltir ve paranın değeri düşer. Dış dünyaya göre daha hızlı büyüyen ülkenin ulusal parası, döviz piyasalarında değer kaybına uğrayacaktır. Ama gerçek hayatta hızla büyüyen ülkelerin paralarının da değer kazandığı görülebilmektedir. Bu durum ise dış ticaret akımları yaklaşımının her zaman gerçek durumu açıklayamadığını gösterir.

Kur değişimlerini açıklamaya yönelik Satın Alma Gücü Paritesi Yaklaşımını açıklayınız?

Tek fiyat kanununun döviz piyasalarına uygulanmış şeklidir. Ticarete konu olan malın, mevcut döviz kurundan ulusal paraya çevrilmiş fiyatının, dünyanın her yerinde aynı olması gerekir. Bu sonucu sağlayan arbitraj mekanizmasıdır. Satın alma gücü paritesinin; biri mutlak satın alma gücü paritesi diğer ise göreceli satın alam gücü paritesi olmak üzere, iki ayrı türü bulunmaktadır.

Mutlak satın alma gücü paritesi nedir?

Bir ülkedeki fiyatlar, cari döviz kurlarından diğer ülke paralarına dönüştürüldüğünde tüm bu ülkelerde aynı olmalıdır. Yani herhangi bir ulusal paranın satın alma gücünün dünyanın her yerinde aynı olması demektir. Bu sonucu sağlayan yine arbitraj mekanizmasıdır.

Göreceli satın alma gücü paritesi nedir?

Fiyat ve kurların mutlak büyüklüğü değil, bunlardaki göreceli değişmeler ele alınır. Göreceli satın alma gücü paritesine göre kurlardaki değişme iki ülke arasındaki enflasyon oranlarına bağlıdır.

Kur değişimlerini açıklamaya yönelik Parasalcı Yaklaşımı açıklayınız?

Bu yaklaşımın temel amacı dış dengeyi sağlama mekanizmasını açıklamaya yöneliktir. Bir malın fiyatının o malın arz ve talebine bağlı olduğu şeklindeki genel ilkenin, ulusal paralar için de geçerli olduğunu savunmaktadır. Döviz kurları paranın arz ve talebine göre belirlenir. Arz edilen para miktarı, talep edilen miktarı aşarsa o para döviz piyasasında değer kaybeder.

Kur değişimlerini açıklamaya yönelik Portfolyö Dengesi Yaklaşımını açıklayınız?

Döviz kurlarında görülen günlük dalgalanmaları yabancı menkul değerlerin arz ve talebine göre açıklamaya çalışır. Portfolyö teorisinin temel görüşüne göre belirli bir sermaye fonuna sahip olan yatırımcı, bu fonlarını çeşitli menkul değerler arasında o şekilde dağıtacaktı ki, kabul edilebilecek bir risk düzeyinde portfolyösünden elde etmeyi beklediği gelir oranı maksimum yapsın.

Döviz nedir?

İstisnaları olmakla birlikte, dünyada her bağımsız ülkenin bir ulusal parası bulunmaktadır. Yabancı ülke paralarına veya para yerine geçen her türlü ödeme araçlarına döviz denmektedir.

Döviz piyasası nedir?

Döviz arz ve talebinin karşılaştığı piyasaya döviz piyasası denir.

Döviz kuru nedir?

Bir ülke parasının diğer ülke parası cinsinden fiyatına döviz kuru denir.

Toptan piyasa nedir?

Toptan piyasada işlem hacmi milyon dolar ya da eşdeğer dövizler düzeyindedir.

Perakende piyasa nedir?

Perakende piyasada, banka ile müşteri arasındaki işlemler belli bir hacimde olmakla birlikte, genellikle küçük miktarlıdır.

Swap (takaslama) nedir?

Swap bir yabancı paranın, belirli miktarının teslim tarihleri (valör) farklı olmak üzere, aynı anda alınması ve satılması biçiminde yapılan işlemlere verilen isimdir.

Döviz piyasasında işlemler ne şekilde yürütülür?

Döviz piyasasında işlemler anında (peşin, vadesiz, spot), vadeli (forward) ve swap (takaslama) olmak üzere üç şekilde yürütülmektedir.

Döviz piyasasının satın alma gücü transferi fonksiyonu nedir?

Başka ülkelerle ticarette bulunmak veya mali işlem yapmak için ilgili ülkelerin, ya da ona dönüştürülebilen bir üçüncü ülke parasına gerek duyulur. Döviz piyasasının temel fonksiyonu ulusal paraların birbirine dönüştürülmesini sağlayarak uluslararası ticaret, yatırım veya mali
fon transferine olanak vermesidir.

Döviz piyasasının kredi sağlama fonksiyonu nedir?

Dış ticarette uygulanan akreditif, banka kabulü gibi uygulamalar aynı zamanda bir finansman tekniğidir. Söz gelişi akreditif ile ödemede ihracatçı malını gemiye yükleyip usulüne uygun olarak düzenlediği sevk evrakını ithalatçı bankanın kendi ülkesindeki muhabirine sunduğu vakit banka tarafından kendisine ödeme yapılır. Diğer yandan ithalatçı da malı teslim almak üzere evrakları bankadan teslim aldığında ödemede bulunur. Böylece de sevk sırasında işlemin finansmanı dış ticarete aracılık eden bankalar (döviz piyasası) tarafından karşılanmış olur. Kredi işlevi yalnız bununla da sınırlı değildir. Normal olarak ihracatçının malın sevkinden önce, örneğin malı piyasadan tedarik etmek veya imal ettirmek için, ithalatçının da stoklara ilâve ettiği malı satıncaya kadar kısa vadeli finansmana ihtiyaçları olabilir. Piyasa, yine bu tür ihtiyaçlar için ilgililere kredi sağlama olanaklarına sahiptir.

Döviz piyasasının riskten korunma fonksiyonu nedir?

Gerek mal ticareti ile uğraşan ithalatçı ve ihracatçılar, gerekse yabancı piyasalarda ödünç fon arayanlar veya dış yatırım yapmak isteyenler beklenmedik kur risklerinden bir zarara uğrayabilirler. O bakımdan da kur risklerini gidermeye veya en aza indirmeye yönelik işlemlere ilgi duyarlar. Döviz piyasasının önemli bir fonksiyonu da ilgili taraflara kur riskinden korunma (hedging) olanağı sağlamasıdır.

Döviz piyasalarının fonksiyonları nelerdir?

Döviz piyasaları bir takım fonksiyonlarda üstlenmişlerdir. Bunlar; satın alma gücünün transferi, kredi sağlama ve kur riskinden korunmadır.

Döviz piyasasında denge döviz kuru nedir?

Döviz piyasasında denge döviz kuru, döviz arz ve talep eğrilerinin kesiştiği noktada gerçekleşir.
Denge kuru, döviz arz ve talebini eşitleyen döviz fiyatıdır.

Kur marjı nedir?

Bankalar ve döviz ticareti yapan öteki kuruluşlar döviz kurlarını alış kuru ve satış kuru olarak ayrı ayrı kote ederler. Satış kurları alış kurlarının üzerindedir. Yani banka döviz düşük fiyattan alıp yüksek fiyattan satar. Alış ve satış kurları arasındaki farka "kur marjı" denir. 

Dolaysız kur nedir?

İki ulusal para arasında piyasada fiilen uygulanan değişim oranına dolaysız kur denir.

Çapraz kur nedir?

Farklı paraların kurlarının dolar gibi ortak payda üzerinde hesaplanmasına "çapraz kur" denir. Çapraz kur yöntemiyle belirlenenler ise dolaylı kurlardır.

Döviz arbitrajı nedir?

Herhangi bir döviz, menkul değer, mal veya üretim faktörünün belli fiyat farklılıklarından yararlanmak üzere, farklı piyasalarda eşanlı olarak alınıp satılması şeklinde yapılan işlemlere arbitraj adı verilir.

Konvertibilite nedir?

Konvertibilite, bir ülkenin parasının döviz piyasalarında serbestçe öteki ülke paralarına dönüştürülebilme özelliğine sahip olmasıdır.

Esnek (dalgalı) kur sistemi nedir?

Esnek kur sisteminde ülke parasının değeri piyasa tarafından belirlenmektedir.

Sabir kur sistemi nedir?

Sabit kur sisteminde döviz kurlarının istikrarı Merkez Bankasını döviz piyasasına alıcı ve satıcı olarak müdahalesiyle sağlanır.

Dış ticaret akımları yaklaşımı nedir?

Kur değişmelerini açıklamaya yönelik teorilerden dış ticaret akımları yaklaşımı, bir ülkenin parasının değerini belirleyen faktör, o ülkenin mal ihracatı ve ithalatıdır. İhracatın ithalattan büyük olması yani dış ticaret bilançosu fazla vermesi durumunda ülke parası değer kazanır. Aksine, dış ticaret bilançosu açığında, yani ihracatın ithalattan küçük olması durumunda ülke parası değer kaybeder.

Satın alma gücü paritesi yaklaşımı nedir?

Tek fiyat kanununun döviz piyasalarına uygulanmış şeklidir. Ticarete konu olan malın, mevcut döviz kurundan ulusal paraya çevrilmiş fiyatının, dünyanın her yerinde aynı olması gerekir. Bu sonucu sağlayan arbitraj mekanizmasıdır.