Bireylerarası İletişim Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

İletişim sözcüğünün kökeni nedir?

İletişim kavramı Latince’de “bilgiyi ileten” ya da aktaran anlamına gelen “communicato” kelimesinden türemiştir. Yakın bir
zamana kadar da dilimizde Fransızca söylenişiyle “komünikasyon” (communication) halinde kullanılmıştır.

İletişim nedir?

Ünsal Oskay iletişimi şu şekilde tanımlamıştır: “İnsanın varlık sürdürme biçiminin bir ürünü ve insanın varlık sürdürme biçimindeki gelişmelere göre değişimlere uğrayan insana özgü bir olgudur” diyerek ve “Birbirlerine ortamlarındaki nesneler, olaylar, olgularla ilgili değişimleri haber veren, bunlara ilişkin bilgilerini birbirlerine aktaran; aynı olgular, nesneler, sorunlar karşısında benzer yaşam deneyimlerinden kaynaklanan, benzer duygular taşıyıp bunları birbirine ifade eden insanların oluşturduğu topluluk ya da toplum yaşamı içinde gerçekleştirilen tutum, yargı, düşünce ve duygu bildirişimlerine iletişim diyoruz”. Yalın haliyle, iletişim, insan etkinliğidir ve türlü ifade biçimleriyle kişiler arasında bir şeylerin aktarımı ya da karşılıklı aktarımda bulunma eylemi olarak tanımlanabilir.

İletişimi oluşturan temel unsurlar nelerdir?

İletişim sürecini oluşturan temel unsurlar şu şekilde sıralanabilir:

• Gönderici (Kaynak)
• İleti (Mesaj)
• Kanal (Araç)
• Alıcı (Hedef)

Gönderici (kaynak) nedir?

İletişimi başlatan kişi göndericidir ve iletişim sürecinin başlangıcıdır. Örneğin karşısındaki bir kişiyle ya da toplulukla sözlü
veya sözsüz iletişim kurma eylemini gönderici başlatır. Göndericinin karşısındaki kişi ya da toplulukla başarılı bir iletişim kurabilmesi için anlaşılır, kısa ve etkili iletiler göndermesi gerekir.

İleti (Mesaj) nedir?

Göndericinin alıcıya aktardığı sözlü ya da sözsüz tüm bilgilerdir. İleti, iletişim sürecinin merkezini oluşturur. İletişim sürecinde
gönderici ile alıcı arasındaki köprüyü oluşturur ve iletişimin başarısını doğrudan etkiler.

Başarılı bir iletinin taşıması gereken özellikler nelerdir?

• İleti açık ve anlaşılır olmalıdır.
• İleti doğru zamanda ve ortamda iletilmelidir.
• İleti için uygun kanal seçilmelidir.
• İletinin anlaşılırlığını ve iletimini aksatacak gürültü olamamalıdır.

Kanal (araç) nedir?

Gönderici alıcıya iletisini gönderebilmek için iletişim araçlarını kullanmak zorundadır. Bu araçlar ses, beden, yazı, resim, fotoğraf,
telefon, televizyon gibi sözlü ya da sözsüz araçlardır. Her duyu organına karşılık gelen bir kanaldan söz edilebilir. Örneğin konuşmada kanal sözdür. Bazı kişiler kendisiyle görüşülmesinde yüz yüze iletişimi tercih ederken, bazı kişiler de yazıyla duygu ve düşüncelerini karşısındakine daha rahat aktarabilirler.

Alıcı (hedef) nedir?

Gönderici tarafından iletinin gönderildiği kişi ya da kişiler alıcıdır. Alıcı telefonda konuşulan kişi, bir konser topluluğu ya da kitap
okuyan bir kişi olabilir. Alıcının iletişim sürecinde etkin bir rolü vardır. Gönderici tarafından alıcıya gönderilen iletilerin doğru algılanabilmesi için, ileti bilgilerinin alıcı tarafından doğru işlenmesi gerekir.

İletişimin başarısını etkileyen temel ögeler nelerdir?

İletişimin başarısını etkileyen üç temel ögeden daha söz edilebilir. Bunlar:
• Geri Bildirim (Dönüt)
• Ortam (Bağlam)
• Gürültü

Geri bildirim (dönüt) nedir?

Çeşitli iletişim kanalları aracılığıyla alıcıdan göndericiye gönderilen ileti biçimleridir. Gönderici ile alıcı arasındaki iletişim
bağlantısını sağlar ve iletişim sürecinin son aşamasıdır. Geri bildirimler, gönderici ile alıcı arasındaki iletişim sürecinde gönderici ve alıcı arasındaki iletişimin başarısı, alıcı tarafından iletinin algılanıp algılanmadığı, alıcı tarafından iletinin anlaşılıp anlaşılmadığı, alıcının iletiye karşı tepkisi hakkında bilgi verir.

Ortam (bağlam) nedir?

İletişimin oluştuğu çevre ortam ya da bağlam olarak tanımlanır. Ortam psikolojik, fiziksel hususlar içerir ve iletinin nasıl yorumlanacağına etki eder. Bu sebeplere bağlı olarak iletişimdeki bağlam kişilere bağlı sosyal özellikler, iletişim ortamının sosyal özellikleri, iletişim ortamının fiziksel özelliklerine göre değerlendirilebilir.

Gösterge ve kod nedir?

Göstergeler, anlamlandırma yapılarıdır ve kendi dışında bir şeyi gösteren, onun yerini alabilen ya da sembolü olabilen görüntü, sözcük ve eylem gibi olgulardır. Kodlar ise, içinde göstergelerin düzenlendiği ve göstergelerin birbirleriyle nasıl  ilişkilendirilebileceğini belirleyen sistemlerdir.

İletişim modellerini sıralayınız.

• Shannon ve Weaver Modeli
• Osgood ve Schramm Dairesel İletişim Modeli
• Lasswell Modeli
• Gerbner’in Genel İletişim Modeli
• Newcomb ABX Modeli
• Westley MacLean Modeli

Shannon ve Weaver Modeli'nin unsurları nelerdir?

Shannon ve Weaver Modeli'nin beş unsuru bulunmaktadır. Bunlar bilgi kaynağı, verici, gürültü kaynağı, alıcı ve hedeftir.

Shannon modelinin düz çizgisel modeli ile Osgood ve Schramm dairesel modeli arasındaki farklılıklar nelerdir?

Shannon öncelikle gönderici (verici) ve alıcı arasında araç görevi gören kanallara yönelir. Osgood ve Schramm ise iletişim sürecindeki aktörlerin davranışlarına yönelir. Dairesel modelde;  İletişim sürecinin bir yerde başlayıp bir yerde bitmediği, sürecinin sonsuz olduğu, çizgisel iletişim modelinde olduğu gibi gönderici ile alıcı rollerinin sabit olmadığı ve rollerinin sürekli değişerek bir ileti döngüsünün olduğu savunulur.

Laswell modelinde iletişime yaklaşımda hangi sorular bulunmaktadır?

• Kim? (Gönderici)
• Ne dedi? (İleti)
• Hangi kanalla? (Kanal/Araç)
• Kime? (Alıcı)
• Hangi etkiyle? (Etki)

Gerbner'in genel iletişim modelini açıklayınız.

Gerbner iletiyi gerçeklik kavramıyla ilişkilendirir. İletinin ne hakkında olduğunu, alıcının algı ve anlamla ilgili sorular üzerinde durmasına olanak sağlar. Amaç, geniş bir uygulama alanı olan modeli oluşturabilmektir. Bu modelin en önemli özelliği, farklı özellikleri olan iletişim süreçlerinde farklı biçimlere sokulabilmesidir. Bu modelde, Gerbner iletişim sürecini algı boyutu ve aktarma veya araçlar ve kontrol boyutu olmak üzere ki boyuttan oluşan bir süreç olarak görür.

Gerbner'in genel iletişim modelinde algı boyutunun unsurları nelerdir?

E : Olay
M : Kişi ya da makine
E1 : M tarafından algılanan mesaj

Bir E olayı gerçekleşir ve olayın içerik ya da mesajı M tarafından algılanır (M kişi ya da makine). Bu mesaj, M tarafından E1 şeklinde algıya dönüşür. Mesajın ya da iletinin E1 hali artık E şekliyle aynı değildir. Çünkü bir kişi ya da makine iletinin (olayın) bütün içeriğini E halindeki orijinallikte algılayamaz. İleti ya da mesaj E halinin bir parçası ya da algılandığı kadarıyla E1 biçimine
dönüşmüş durumudur. E ile M arasında  seçim, bağlam ve uygunluk olmak üzere üç unsur vardır:

Newcomb ABX Modeli'ni açıklayınız.

Newcomb Modeli’nin temeli bireylerarası ilişkileri kapsar. Model doğrusal bir yapıda değildir ve üç köşelidir. Newcomb’a göre toplumsal ilişkilerde dengeyi sağlamakta basit ve esaslı bir rol söz konusudur. Modele göre kişilerin birbirlerine ya da bir objeye karşı beğenileri veya beğenmemeleri durumu karşısında bazı ilişki kalıpları dengelenecektir, bazıları ise dengelenmeyecektir. Model bir üçgen şeklindedir ve modelin işleme biçimi ise şu şekildedir; A ve B kişi ya da kurumlardan oluşabilen hem gönderici hem de alıcıdır. X, onların toplumsal çevrelerindeki bir olaydır. Newcomb, içsel ilişkilerin karşılıklı bir bağımlılık içinde yürüyeceğini ve bunun sonucunda da A-B-X’in toplam sistemi oluşturacağını savunur. A değişirse B ve X de değişecektir. A, X ile ilişkisini değiştirdiğinde de, B ya X ile ya da A ile olan ilişkisini değiştirmek zorunda kalacaktır.

Kitle iletişimi ile bireylerarası iletişim arasındaki temel farklılıklar nelerdir?

• Kitle iletişim sürecinde geri bildirim aracılığıyla etkileme azdır ya da ertelenmektedir.
• Kitle iletişim sürecinde yayıncılar çok sayıdadır. Alıcıların tersine, çevredeki objelere kendilerini yöneltmek, çok sayıdaki benzer olaylardan ayıklamalar yapmak zorundadırlar.