İslam Sanatları Tarihi Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Bilinen en erken tarihli tezhip örneği hangisidir?

1435 tarihli Makasıdü’l-elhân adlı bir mûsiki nazariyat kitabıdır.

Yazma eserin diğer sayfalarında yazı alanı, farklı kalınlıkta ve farklı renkte tahrirlenmiş altın cetvellerle çerçevelenmesine ne denir?

Durak.

Yazma kitaplarda fasıl veya bahir adı verilen her bir bölümün başında bulunan, mushaflarda ise her sûrenin başladığı yeri gösteren tezhipli sahalara ne denir?

Bölümbaşı (bahirbaşı, fasılbaşı, sûrebaşı) Tezhibi.

Varak altının kalbur şeklinde delikli bir kutuya konulup içinde kuru fırçanın hareket ettirilmesiyle altın parçalarının kalburun deliklerinden aşağıya dökülmesi işlemine ne ad verilir?

Zerefşan (Altın Serpme).

Tezhip sanatı nerelerde kullanılır?

Mushafların el yazması eserlerin, hüsn-i hat levhalarının, murakka‘ların (yazı albümü), kıtaların, berat ve fermanların bezenmesinde önemli rol oynar.

Yazma kitaplarda esas metnin başladığı ilk sayfanın arkasındaki sayfa veya sayfalar için kullanılan tabir nedir?

Zahriye.

Metin dışında kalan sahaya tezhibi yaptıran şahısların önemine göre işlenen tezhibe ne ad verilir?

Zahriye tezhibi.

El yazması kitaplarda metnin başladığı tezhipli sayfalara ne ad verilir?

Serlevha (Dîbâce) Tezhibi.

En çok karşılaştığımız duraklar hangileridir?

Şeşhâne durak (altıgen nokta), mücevher durak (geçmeli nokta), helezon durak ve pençhâne durak çeşitleridir.

Arapça’da “altınlamak” mânasına gelen tezhip kelimesi ezilmiş varak altın ve çeşitli renklerin kullanılmasıyla yapılan cazip kitap sanatına ne denir?

Tezhip denir.

Tezhip sanatının asıl malzemezi nedir?

Altın’dır.

Tezhip’te ana renkler hangileridir?

Siyah, beyaz, lâciverd, mâi (mavi), kırmızı (surh, verminyon) , parlak kırmızı , tuğla kırmızısı, sarı, turuncu , yeşil.

Tezhip sanatının başlıca aleti nedir?

Adı kılkalem olarak geçen fırça.

Sanatkâr’ın motifleri gerçekçi bir bakışla tabiattan alması , esas çizgilerini koruyarak ayrıntılarını atması ve buna kendi zevk ve görüşlerini de katarak çizmesine ne denir?

Üslûplaştırma veya üslûba çekme.

Bitki kaynaklı motifler hangi grupta toplanır?

Hatâyî grubu.

Hatâyî grubu adı altında toplanan motifler nelerdir?

Yaprak, penç, goncagül, hatâyî, yarı üslûplaştırılmış çiçekler (gül, lâle, karanfil, bahar ağacı, zambak vb.).

Tezhip sanatında çiçeklere ne ad verilir?

Şükûfe.

Hayvansal çıkışlı motifler hangileridir?

Münhanî ve rûmî motifler.

Osmanlı tezhip sanatının en parlak devri ne zamandır?

Sultan II. Bayezid dönemi ve XVI. Yüzyıl.

Sulu altınla gölge verilip koyu altınla tahrirlenen bezeme üslûbuna ne ad verilir?

Halkârî.

Halkârîde boya ile altının birlikte kullanılması tarzındaki bezemeye zer- şikâf; altınla gölgelendirmenin ince fırçayla taranarak yapılmasına ne denir?

Tarama halkârî.

Desen ve işçilik olarak tezhip sanatının en seçkin ve en yüksek seviyede eserleri hangi devrin eserleridir?

Timur devrinin eserleridir.

Motiflerin, belli bir üslûp ve usul çerçevesinde bir araya gelmesiyle hazırlanan şey nedir?

Desen.

Sınırı olmayan sonsuzluğu ifade eden desen hangisidir?

Helezon.

Tezyinî motifler, desendeki yerlerine ve görevlerine göre hangi grupta toplanır?

1. Desenin hâkim noktalarında kullanılan, büyükçe ve ayrıntılı ana motifler, 2. Boşlukları dolduran, deseni zenginleştiren, sapların kesişme noktalarını kapatan, daha küçük ve sade görünüşlü yardımcı motifler.

Hazırlanış biçimleri dikkate alınırsa desenler kaç grup’tur?

1. Pano özelliği taşıyan desenler. 2. Ulama (raport) desenler. 3. Geometrili desenler.

Ehl-i Hiref nedir?

Saray sanatkârları topluluğu’dur.

Hükümdar sarayı bünyesinde nakkaşhane bulunması Türklerde ne zamandan beri süregelmektedir?

Uygur Türklerinden, Anadolu Selçukluları’ndan ve Timurlu sarayından beri süregelmektedir.

Tezhipte en çok kullanılan tarz hangisidir?

Klasik tarz.

Kâğıda geçirilen desende ilk olarak gereken kısımlara jelatinli su yardımıyla altın sürülüp mühre ile parlatılıp, çiçeklerin astar renkleri konduktan sonra tahrirler çekilerek , daha sonra zemin rengi ve çiçeklerin renkleri ilave edildiği ,tığlarla bezeme ile son bulan tarz hangisidir?

Klasik tarz.

Fâtih Sultan Mehmed devrinde hazırlanan yazma eserlerde görülen tezhip hangi üsluptadır?

Baba Nakkaş üslûbu.

Tezhip te Osmanlı devri saray üslûpları nelerdir?

A. Baba Nakkaş Üslûbu, B. Sazyolu Üslûbu, C. Kara Memi Üslûbu, D. Ali Üsküdârî Üslûbu, E. Atâ Yolu (Pesend) Üslûbu, F. İlhanlı ve Memlük Üslûbu, G. Safevî Dönemi Tezhip Üslûbu.

Hayvan motifleri nelerden oluşur?

Hayal mahsulü efsanevî hayvan motifleri (ejder, sîmurg, ki’lin ) ve tabiat kaynaklı, üslûplaştırılmış hayvan motifleri (aslan, pars, tavşan, geyik ve çeşitli kuşlar).

Sembolik düşünce mahsulü motifler hangisidir?

Çintamani motifi.

Her devirde önemli bir motif olarak kullanılan ve pek çok çeşidi bulunan rûmî motifin ismi ne demektir?

Anadolu”ya ait demektir.

Tezhip sanatında iki renk veya tek renk altının mat ve parlak şekillerinin kullanılarak işlenmesiyle ortaya çıkan klasik tezhip tekniğine ne denir?

Zerenderzer.

Tahrirleri birbirine paralel iki çizgi halinde çizilen desenlere verilen isim nedir?

Çifttahrir (Havalı).