İlk Dönem İslam Tarihi Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

Hz.Ömer hangi boya mensuptur?

Kureyş’in Adiy boyuna mensuptur

Hz.Ömer’in devlet malı karşısındaki tutumu ve ahlaki yönü nasıldır?

Devlet malı konusunda çok titiz davranır, buradan yapılan harcamaların milletin yararına olmasına dikkat ederdi. Kendisi maaşını beytülmalden alırdı. Fakat buradan müslümanların en az pay alanı idi. Maaşıyla çoğu zaman ihtiyacını karşılayamazdı. Hz. Ömer kanaatkâr, ibadete düşkün, sade yaşayışı benimseyen, sabırlı ve alçak gönüllü idi. Mesela hazineye ait develeri otlatır, bakımlarını yapardı.

Hz.Ömer’in yaptığı evlilikler hangileridir?

Hz. Ömer ilk evliliğini Zeyneb bint Maz’un elCumahiyye ile yaptı. Abdullah ve Hafsa bu evlilikten doğan çocuklarıdır. Câhiliye döneminde evlendiği Müleyke bint Amr ve Kureybe bint Ebî Ümeyye’yi İslamiyeti kabul etmedikleri için müşrik kadınlarla evlenmeyi yasaklayan ayet (elMümtehine 60/10) doğrultusunda boşadı. Başka evlilikler de yapan Hz. Ömer son evliliğini Hz. Peygamber’le akrabalık kurmak amacıyla Hz. Ali ve Hz Fatıma’nın kızları Ümmü Külsûm ile yaptı.

Hz.Ömer’in annesi ve babası kimdir?

Nesebi, Ka‘b b. Lüey’de Rasûlullah ile birleşen Hz. Ömer’in babası, Hattâb b. Nüfeyl, annesi, Mahzum oğullarından Hanteme bint Hâşimdir.

Hz. Ömer zamanı eğitim faaliyetleri neler olmuştur?

n Hz. Ömer, bütün İslam beldelerinde valilere mescid ve mekteplerde eğitim ve öğretime Kur’ân’la başlanmasını emretmiş, bu maksatla çeşitli vilayetlere Medine’den bazı sahabîleri göndermiş, onlara maaş bağlamıştır

Hz.Ömer döneminin göze çarpan önemli faaliyetleri nelerdir?

Hz. Ömer, İslâm tarihinde her zaman atıfta bulunulan çok önemli işler yapmıştır. Onun döneminde Sâsânî İmparatorluğu tarihe karışmış, Bizans İmparatorluğu ise Suriye, Mısır ve Anadolu’nun doğusunu Müslümanlara bırakmak zorunda kalmıştır. Hz. Ömer, devlet yönetimi ile dini anlama ve yorumlama konularında tarih boyunca Müslümanlara örnek olabilecek yeni ictihat ve icraatlara imza atmıştır.

Hz.Ömer dönemindeki önemli içtihatlar nelerdir?

1.Irak topraklarına farklı bir statü getirip onları ganimet olarak gazilere dağıtmadı. 2. Kıtlık yılında hırsızlara had cezası uygulamadı. 3. Sarhoşluk suçunun sünnette belirlenen cezasını arttırdı. 4. Aynı anda söylenen üç talakı üç ayrı zamanda söylenmiş talak gibi saydı. 5. Teravih namazının camide toplu olarak kılınmasını başlattı.

Hz.Ömer’in en meşhur lakabı nedir?

Hz. Ömer’in en meşhur lakabı “Fârûk”tur. Bu lakabı kendisine Hz. Peygamber’in, müslümanların veya Ehl-i kitabın vermiş olduğuna dair rivayetler bulunmaktadır. Fârûk, “hak ile batılı birbirinden ayıran” anlamındadır.

Yermük savaşının en önemli sonucu nedir?

Yermük Savaşı’ndan sonra Suriye Bizans’ın elinden çıktı. 16 (637) yılında Şeyzer, Kınnesrin, Halep, ardından Antakya, Urfa, Rakka ve Nusaybin kısa aralıklarla müslümanlara teslim oldu.

Hulefa-yi Raşidin döneminin ikinci halifesi kimdir?

Hz.Ömer

Hz.Ömer nasıl halife seçilmiştir?

Hz. Ebû Bekir, vefat edeceğini anladığında, Hz. Ömeri kendisine halef tayin etmeyi düşünmüş ve bu düşüncesini açıklayarak toplumun temsilcileri diyebileceğimiz sahabîlerle istişarelerde bulunmuştu. Hz. Ömerın fazilet ve üstünlüğünü kabul etmekle beraber, onu bu iş için biraz sert mizaçlı bulanlar da oldu. Ancak Hz. Ebû Bekir onlara hilafet için Ömer’in uygun olduğunu söyledi. Sonra da Hz. Osmanı çağırarak Hz. Ömeri kendisinden sonra halife olarak belirlediğini ifade eden bir yazı kaleme aldırdı ve bu ahitnameyi halka okuttu. Halk da kabul edince Hz.Ömer ikinci halife oldu.

Hz.Ömer’in dikkati çeken karakter özellikleri nelerdir?

Hz. Ömer, sert bir mizaca sahip olup, İslâm’a karşı aşırı tepki gösterenlerin arasında yer almaktaydı. Hz. Ömer etkili konuşan iyi bir hatipti. Ahlak, şeref, adalet ve hürriyeti konu alan şiirleri sever, ezberler ve halka tavsiye ederdi.

Hz.Ömer halife seçildikten sonra insanların kendisine nasıl hitap etmesini istemiştir?

O, bunu kabul etmeyip; “Siz müminlersiniz, ben de sizin emirinizim” diyerek kendisine, müminlerin idarecisi olduğuna vurgu bakımından “Emîru’lMü’minîn” denmesini istedi. İslâm tarihinde “emîrü’l-mü’minîn” tabiri ilk defa Hz. Ömer için kullanılmıştır.

Hz.Ömer halife seçilince insanlar kendisine nasıl hitap etmeye başladı?

Hz. Ömer Halife seçilince insanlar kendisine “Halîfetü Halîfeti Resûlillah” (Rasûlullah’ın halifesinin halifesi) diye hitap etmeye başladı.

Hz.Ömer yöneten ve yönetilen ilişkisine nasıl bakar?

Yönetilenle yönetenin farklılıklarını öne çıkarmadan aynı seviyede olması gerekir Böylece yönetilenler, kendilerini yönetenlere daha yakın hissederek meselelerini doğrudan ona iletebilirler.

Hz.Ömer’in Müslüman olmasının sonucu ne olmuştur?

Hz. Ömer’in Müslüman olmasıyla birlikte Mekke’de Müslümanlar güç kazanarak biraz rahatladılar.

Kaynaklar Hz.Ömer’in fiziki özelliklerini nasıl tasvir eder?

Kaynaklar uzun boylu, gür sesli ve etkileyici bir kişi olarak tasvir etmiştir.

Celula savaşının sonuçları ne olmuştur?

Kâdisiye’den kaçan Sâsânî ordusunun bir kısmı ile Kisranın yönlendirdiği birlikler Celûla yöresinde toplandı. Bölgeye giden 12.000 kişilik İslâm ordusu, Sâsânî ordusunu yenerek burayı da ele geçirdi (16/637). Arkasından Hulvân’ı aldı. Daha sonra da Ahvâz alındı (17/638). Müslüman komutan Nu’mân b. Mukarrin bir direnişle karşılaşmadan Râmehürmüz’e girdi. Buradan hareketle Tüster’e geldi, çetin bir mücadeleden sonra Tüster’i de aldı (20/641). Daha sonra Hüzistan, Musul ve Erdebil’i ele geçirdiler.

Hz.Ömer döneminin ilk yenilgisi ne olmuştur?

Köprü Savaşı

Hz.Ömer’in bid’at ve hurafelere karşı tavrı nasıldır?

Hz. Ömer bid’at ve hurafelere karşı tavır takınır ve bunların önlenmesi için gerekli tedbirleri alırdı. Hz. Peygamber zamanında, Hudeybiye’de Bey‘atü’rRıdvan’ın gerçekleştiği ağaca, halifeliği döneminde halk ilgi göstermeye onu kutsal saymaya başlamıştı. Halife, ileride tevhid inancını zedeleyebilir endişesiyle bu ağacı derhal kestirmiştir.

Bu dönemde hangi idari düzenlemeler yapılmıştır?

İllere vali tayin edilmiştir,valilere yardımcı olması amacıyla kadılar atanmıştır. Valiler görevli bulundukları vilayette halifenin otoritesini temsil ediyorlardı. Vali, namazlarda imamlık yapar, mescidlerde halka İslam esaslarını öğretir, şehirde emniyet ve asayişi sağlar, adlî işleri yürütür ve suçluları cezalandırırdı. Savaş sırasında orduyu düzenlemek ve savaşı idare etmek, fetihlerden sonra ele geçen yerlerin halkı ile antlaşmalar yapmak, vergileri toplamak, devlet görevlilerinin maaşlarını dağıtmak, ganimetleri taksim etmek ve beytülmal hissesini Medine’ye göndermek, esirlerin durumunu karara bağlamak, müslümanları yeni yerleşim merkezlerine ve eski şehirlere yerleştirmek gibi görevleri yine valiler yürütürdü. Vilayetlerde valinin yanında kâtip, divan kâtibi, haraç âmili, sâhibü’ş- şurta, beytülmal âmili ve ordu kumandanı gibi devlet görevlileri bulunuyordu. Genelde devlet memuru, özelde vergi memuru olarak bazı kimselerin âmil ismiyle görevlendirilmesi esasen Hz. Peygamber döneminden beri uygulanıyordu. Bu görevlerin kesin biçimde birbirinden ayrılmadığı görülmektedir.

Hz.Ömer Medine’ye geçerken kimin evinde misafir olmuştur?

Hz. Ömer, Medine’de Avâlî bölgesinde Ümeyye b. Zeyd oğullarına misafir oldu.

Hz.Ömer döneminde çıkarılan hicri takvim hangi alanda kolaylık yapmayı amaçlamıştır?

Ticarî hayatın canlanması sonucunda kullanımı çoğalan senetlerde tarih tesbiti ihtiyacı gibi gerekçelerle Hz. Ömer, hicreti takvim başlangıcı olarak kabul etti ve böylece hicri takvim yürürlüğe girdi. Hz. Ali’nin teklifi üzerine 16 yılı Rebîülevvelinde hicrî takvimin kullanılmaya başlanması kararlaştırılmış ve muharrem ayı hicret takviminin ilk ayı olarak kabul edilmiştir.

Hz.Ömer döneminde fethedilen bölgelerde halka nasıl muamele edilmiştir?

Fethedilen yerlerdeki insanlar eğer savaşsız antlaşma yapmayı kabul etmişlerse sözlerine sadık kaldıkları sürece esir ve köle muamelesine tabi tutulmayacaklardır. İslam’ı kabul ettiklerinde müslümanlarla aynı haklara sahip olacaklarına, eski dinlerinde kalmak istediklerinde cizye ödemek şartıyla zimmî statüsüne girerek can ve mal güvenliğine kavuşacaklarına, kendilerine din ve vicdan hürriyeti tanınıp mabedlerine dokunulmayacağına ve ibadetlerine karışılmayacağına dair kendileriyle antlaşmalar yapılmıştır. Hz. Ömer, savaşarak ele geçirilen yerlerde yaşayan halkın da barış yoluyla ele geçirilen yerlerin halkı gibi zimmî statüsünde kabul edilmesini ve ziraata elverişli topraklarının ödeyecekleri haraç karşılığında kendilerine bırakılmasını istemiştir. Hatta onun, ganimet statüsüne göre (Enfal 8/41) gaziler arasında dağıtılan veya Medine’ye gönderilen beşte bir nisbetindeki beytülmal hissesi esirleri dahi serbest bıraktığı ve topraklarını da bazı müslümanların ganimet olarak kendilerine verilmesini istemelerine rağmen onlara iade ettiği görülür.

Hz.Ömer’in ilk bakışta dikkat çeken yönetim özellikleri nelerdir?

Hz. Ömer yönetimde insanların sosyal konumuna ve zenginliğine itibar etmezdi. Dostluk ve akrabalık, suçluları sorguya çekmesine ve gerektiğinde cezalandırmasına engel olmazdı. Herkesin şikâyetini dinler; Müslümanlara çekinmeden kendisine gelip dertlerini anlatabileceklerini söylerdi. Namazlardan sonra mescitte oturur, halkın şikâyet ve arzularını dinlerdi. Geceleri dışarı çıkarak dolaşır ve muhtaçların ihtiyacını karşılamaya çalışırdı. Rastladığı kimselere devletin ve halkın durumunu sorardı.

Hz.Ömer’in Hz.Ebu Bekir’in halife seçilmesinde etkisi ne olmuştur?

Rasûlullahın vefatı sonrasında ortaya çıkan karışıklığın Hz. Ebû Bekirin halife seçilmesiyle bertaraf edilmesinde Hz. Ömer, büyük rol oynamıştır. Hz. Ebû Bekirin kısa halifelik döneminde de en büyük yardımcısı Hz. Ömer oldu, ona müşavirlik ve kadılık yaptı.

Kudüs ne zaman ele geçirilmiştir?

Hz.Ömer

Kadisiye savaşı kim ile yapılmış ve sonuçları ne olmuştur?

Sasaniler ile yapılmıştır.(636) Her iki tarafın da ağır kayıplar verdiği bu savaşta müslümanlar çok miktarda ganimet ele geçirdiler; bunların en kıymetlisi “direfş-i kâviyânî” adındaki kutsal İran sancağıydı. Kâdisiye Savaşı İslâm tarihinin en önemli zaferlerinden biridir. Bu meydan savaşıyla Kuzey Irak ve İran’ın kapıları müslümanlara açılmış, İran ordusu ağır bir yenilgiye uğratılmış ve Kisrâ III. Yezdicerd, saraylarını İslam ordusuna terk ederek doğuya kaçmak zorunda kalmıştır. Çünkü, Sa’d b. Ebû Vakkâs Kâdisiye savaşından sonra başşehir Medâin’i hedef almış ve orayı ele geçirmiştir.

Fihl savaşı kim ile yapıldı ve sonucu ne oldu?

Bizans ile yapıldı ve Bizans kuvvetlerine büyük zayiat verildi.

Hz.Ömer denetim mekanizmasını nasıl çalıştırırdı?

Hz. Ömer, sorumluluk makamında olanları denetlerdi. Bu uygulama, idarecilerin keyfi icraatlarını önlediği gibi, aynı zamanda halkın yönetime güvenini de sağladı. Halkın yöneticileri denetlemesi için onları bu konuda cesaretlendirmiştir. Hz. Ömer, cepheye gönderdiği orduları da sürekli kontrol etmiş, kurduğu haberleşme ağı sayesinde ordu komutanlarının bütün uygulamalarından haberdar olmuştur. Hz. Ömer, müslümanlardan sadece yöneticilerini değil, bizzat halife olarak şahsını da denetlemelerini istemiştir.

Hz.Ömer kendisinden sonra seçilecek olan halife ile ilgili nasıl bir yol izlemiştir?

Hz. Ömer ölüm döşeğinde iken kendisine yerine birini bırakması teklif edilince ilk Müslümanlardan Abdurrahman b. Avf, Hz. Osman, Hz. Ali, Talha bin Ubeydullah, Zübeyr b. Avvam ve Sa‘d b. Ebû Vakkas’dan oluşan altı kişilik şûranın toplanarak üç gün içerisinde aralarından birini halife seçmelerini istedi. Oğlu Abdullah’ı da halife seçilmemek şartıyla şûraya dâhil etmişti. Namazı kıldırmak üzere Suheyb b. Sinan’ı, şûra üyelerini toplamak üzere Mikdad b. Esved’i, seçim gerçekleşinceye kadar heyetin rahatsız edilmemesini sağlamakla da Ebû Talha el-Ensarî’yi görevlendirdi.

Hz.Ömer döneminde idari alanda düzenlemelere gidilmesinin nedeni nedir?

Fetihlerle sınırların genişlemesi

Hz.Ömer’in yönetimde takip ettiği yöntemler nelerdir?

İstişare,Denetim

Hz.Ömer döneminde devlet işlerini düzene koymak amacıyla yapılan en önemli çalışma ne olmuştur?

Divan’ın kurulması

Yermük savaşı kim ile yapılmış ve sonuçları neler olmuştur?

Bizans ile yapılmıştır. Bizans ordusu çok ağır bir yenilgiye uğradı ve bölgedeki bütün şehirler müslümanların eline geçti. Bizans ordu komutanı Theodoros öldürülürken kurtulan askerler Filistin, Antakya, el-Cezire ve İrmîniye’ye kaçtılar. Bunların bir kısmını takip etme görevini alan İyaz b. Ganm Malatya’ya kadar ilerledi ve şehir halkı ile cizye ödemeleri şartıyla bir antlaşma yaparak geri döndü. Bu gelişmeleri öğrenen Herakleios Malatya’ya asker gönderip şehri yaktırdı, kendisi de Antakya’dan İstanbul’a döndü.

Hz.Ömer döneminde şehirler hangi amaçla kurulmuştur?

Askeri ve iskan amaçlı

‘’Fethu’l-fütuh’’(fetihler fetihi) ne için kullanılmıştır?

Nihavend Savaşı(642)

Hz.Ömer hangi savaşlara katılmıştır?

Hz. Ömer, Bedir, Uhud, Hendek, Hayber vb. gazvelerin hepsine ve çok sayıda seriyyeye katılmış, bunların bazısında komutan olarak görev yapmıştır.

Hz.Ömer ne zaman doğmuş ve kaç yaşında Müslüman olmuştur?

590 yılında doğmuş ve 26 yaşında Müslüman olmuştur.

Hz.Ömer hangi işlerle meşgul olmuştur?

Çocukluğunda, ailesinin hayvanlarına çobanlık yaptığı, sonra da ticaretle uğraştığı bilinmektedir. Onun, ticaret maksadıyla Mekke dışına giden ticaret kervanlarına katıldığı anlaşılmaktadır. Câhiliyye döneminde, Mekke şehir devletinin sifâre (elçilik) görevi Adiy ailesinin elindeydi. Bir savaş yada anlaşmazlık çıkması durumunda karşı tarafa elçi olarak bu kabileden biri gönderilir ve dönüşünde onun verdiği bilgi ve görüşlere göre hareket edilirdi. Ayrıca kabileler arasında çıkan anlaşmazlıkların çözümünde Adiy kabilesi etkin rol alır ve verdiği kararlar bağlayıcılık vasfı taşırdı. Okuma yazma bilen Ömer b. Hattab da hem Câhiliye hem de İslamî dönemde uygun olduğu zamanlarda elçilik görevini yapmıştır.

Taşra teşkilatı ve adalet sistemi bu dönemde nasıl örgütlenmiştir?

Kazaî işleri kadılar, malî işleri haraç âmilleri yürütüyordu. Bu görevliler, halife tarafından tayin ve azledilirdi. Vilayetlere ilk kadı tayinini Hz.Ömer yaptı. Bazen vali de kadı tayin ederdi. Bu sistem dört halife dönemi sonuna kadar böyle devam etti. Hz. Ömer, birçok vilayette adlî ve malî işleri genel idareden ayırıp buralara doğrudan kendisine bağlı kadı ve vergi memurları göndermeye başladı. Ancak bu görevlerin kesin biçimde birbirinden ayrılmadığı görülmektedir.

Nihavend savaşı kim ile yapılmıştır ve bu savaşın önemi nedir?

Sasaniler ile yapılmıştır. Nihavend zaferiyle Irak’ın fethini büyük ölçüde tamamlamış oldular. Nihâvend savaşı İslâm tarihinde önemli dönüm noktalarından biridir. Sâsânîler burada uğradıkları ağır yenilginin ardından bir daha toparlanamadılar. Nihâvend zaferi Dînever, Hemedan ve İsfahan gibi bölgede bulunan Sâsânîler’e ait birçok şehrin fethine ve en nihayet Sâsânî İmparatorluğu’nun yıkılışına zemin hazırladı.

İslam devletinde halifenin hangi görevleri vardır?

Halifenin görevi müslümanların ve devletin tebaası olan gayri müslimlerin idaresini yürütmek, adaleti sağlamak, dinî konularda liderlik yapmak ve devleti yönetmektir. Halifenin bu dönemde yargı ve yürütme yetkilerini elinde topladığı kabul edilmektedir. Bütün bu hizmetleri yerine getirmeye çalışan Hz. Ömer, Kur’an-ı Kerim’de yer alan şûra esasını en iyi biçimde işletmiştir. Böylece hızla genişleyen İslam coğrafyası üzerinde adaleti temin edecek devletin etkinliğini artırmıştır.

Bu dönemde bayındırlık alanında hangi çalışmalar yapılmıştır?

Bayındırlık hizmetleri arasında ziraata elverişli toprakların sulanması için kanal sistemlerinin kurulmasını zikretmek gerekir. Diğer taraftan insanların su ihtiyacını karşılamak için yerleşim merkezlerine kanallar açılmıştır. Basra’ya Dicle nehrinden su getirmek üzere açılan dokuz mil uzunluğundaki Ebû Mûsâ nehri ve Ma‘kıl kanalı ile Kûfe’ye su getirmek üzere ilk hafriyat çalışmaları kuruluş döneminde başlamış olmasına rağmen Haccâc b. Yûsuf es-Sekafî zamanında tamamlanabilen Sa‘d Kanalı bunlar arasındadır.

Hz.Ömer’in Kuzey Afrika fetihleri nelerdir?

Mısır,Ferama,Aynuşems,Bilbis,İskenderiye

Hz.Ömer Irak ve İran’ı tek merkezden yönetmek için hangi şehirleri kurmuştur?

Kûfe ve Basra

Hz.Ömer döneminde devletin gelir kaynakları nelerdir?

Gayri müslim tebaanın erkeklerinden can ve mal emniyeti ile inanç hürriyetini sağlama karşılığında cizye adıyla baş vergisi alınırdı. Bu vergi, Hz. Peygamber devrinde alınmaya başlandı ve devam etti. Gayri Müslim topraklardan alınan vergiye harac denir. Bu vergi Hz. Ömer zamanında konuldu. Fethedilen topraklar üzerinde bulunan insanlar esir kabul edilmedi; bu toprakları işlemek üzere yerlerinde bırakıldı ve bu topraklardan harac vergisi alındı. Gayr-i Müslimlerden savaş yoluyla alınan her türlü mal ve esirlere ganimet denir. Bu ganimetin beşte biri “humus” adıyla hazineye alınırdı. Müslüman zenginlerin mallarından genelde kırkta bir oranında alınan zekât da devletin önemli gelirleri arasındadır. Müslüman çiftçiler, arazilerden elde ettikleri ürünlerden emekleri dikkate alınarak onda bir ya da yirmide bir oranında bir vergi öderler.

Hz.Ömer döneminde fethinin zor olacağı düşünülerek sefere çıkılmayan yer neresidir?

Kıbrıs

Hz.Ömer döneminde mali alanda hangi düzenlemeler olmuştur?

Beytülmal’i kurdu,vergi sistemini oluşturdu,maaş sistemine düzen getirdi.