Ceza Hukukuna Giriş Dersi 6. Ünite Sorularla Öğrenelim

Hapis cezaları en iyi koşullar içinde infaz edilse dahi hürriyeti bağlayıcı cezaların infaz kurumunda çektirilmesinin sebebiyet verebileceği olumsuz etkilerin önüne geçilmesi mümkün değildir. Bu nedenle hürriyeti bağlayıcı cezaların ceza infaz kurumlarında çek- tirilmesinin, mahkûmların yeniden topluma kazandırılması amacı doğrultusunda sınırlandırılması, bir zorunluluk olarak ortaya çıkmıştır. Bu kapsamda, kişinin sadece belli bir cezaya mahkûm olmasıyla cezanın uyarı fonksiyonunu yerine getirdiğinin tespit edildiği hâllerde cezanın infaz kurumunda çektirilmesini önleyecek çareler düşünülmüştür. Böylelikle cezaların infaz kurumunda çektirilmesinin ortaya çıkaracağı olumsuzlukların da önüne geçilmeye çalışılmıştır.

Hapis cezasının sakıncalarını gidermek amacıyla öngörülen kurumlardan bir kısmı, kişi hakkında yürütülen soruşturma ve kovuşturma aşamasında; bir kısmı ise kişinin mahkûm olduğu hapis cezasının infazı aşamasında uygulama kabiliyeti bulabilmektedir

Yürütülen soruşturma ve kovuşturma aşamasında hapis cezasına mahkûmiyete engel olan kurumlar nelerdir? 

Yürütülen soruşturma ve kovuşturma aşamasında hapis cezasına mahkûmiyete engel olan kurumlar, ceza muhakemesi kronolojisi göz önünde bulundurularak aşağıdaki şekilde sıralanabilir: Uzlaşma (CMK m. 253, 254); kamu davasının açılmasının ertelenmesi, (CMK m. 171, f. 2 vd.), hükmün açıklanmasının geri bırakılması (CMK m. 231, f. 5 vd.), adli para cezasına hükmetme (m. 52), seçenek yaptırımlara hükmetme (m. 50) ve ön ödeme (m. 75).

Kişinin mahkûm olduğu hapis cezasının infazı aşamasında uygulanma kabiliyeti olan hürriyeti bağlayıcı cezaların sakıncalarını gidermeye yönelik kurumlar nelerdir? 

Kişinin mahkûm olduğu hapis cezasının infazı aşamasında uygulanma kabiliyeti olan kurumlar ise hapis cezasının ertelenmesi (m. 51), koşullu salıverilme (CGTİHK m. 107) ve özel infaz şekilleridir. 

TCK’nin 50. maddesine göre, işlediği suç nedeniyle bir kişi hakkında hükmolunan kısa süreli hapis cezası, belli koşulların varlığı hâlinde mahkeme tarafından “seçenek yaptırım” olarak, “adli para cezasına” veya “tedbir”lerden birine çevrilebilmektedir. 

Erteleme kararı, esas mahkemesi tarafından mahkûmiyet kararı ile birlikte verilir. Mahkeme, faile verdiği cezayı, koşulların gerçekleşmesi durumunda ertelemek hususundatakdir yetkisine sahiptir. Mahkemenin, hapis cezasının ertelenmesi veya ertelenmemesi yönündeki kararının gerekçeli olması gerekir. Ancak erteleme, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın, aynen iade, suçtan önceki hâle getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi hâlinde hâkim kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhâl salıverilir

Denetim süresinin iyi hâlli olarak geçirilmesi, bu süre zarfında kasıtlı bir suç işlenmemesi ve denetimli serbestlik tedbirine ilişkin yükümlülüklere uygun davranılmış olması durumunda ceza infaz edilmiş sayılır (m. 51, f. 8). “Hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, hakimin uyarısına rağmen uymamakta ısrar etmesi halinde, ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine karar verilir”

Koşullu salıverilme, mahkûm olunan hapis cezasının belli bir kısmının ceza infaz kuru- munda çekilmesi hâlinde uygulanabilecek olan bir kurumdur. Kurumun uygulanabilmesi için infaz kurumunda geçirilmesi gereken süreler CGTİHK’nin 107. maddesinin ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkralarında, tek cezaya mahkûmiyet veya birden fazla cezaya mahkûmiyet gibi çeşitli ihtimaller göz önünde bulundurulmak suretiyle düzenlenmiştir. Dolayısıyla koşullu salıverilmeden faydalanılabilmesi için bu fıkralarda öngörülen sürelere uygun bir şekilde, mahkûmiyetin gereği olan hapis cezanın belli bir kısmının ceza infaz kurumunda geçirilmesi gerekir. Ayrıca “Koşullu salıverilme süresinin hesaplanmasında, hükümlünün on beş yaşını dolduruncaya kadar infaz kurumunda geçirdiği bir gün, iki gün olarak dikkate alınır"(CGTİHK m. 107, f. 5). Tekerrür hâlinde koşullu salıverilmeden fay- dalanabilmek için ceza infaz kurumunda geçirilmesi gereken süreler, CGTİHK’nin 108. maddesinde gösterilmiştir.

CGTİHK’nin 110. maddesine göre belirli süreleri aşmayan hapis cezalarının özel infaz şekilleri nelerdir? 

CGTİHK’nin 110. maddesinde, belirli süreleri aşmayan hapis cezalarının özel infaz şekilleri düzenlenmiştir. Buna göre, hafta sonu infaz, geceleri infaz ve oturduğu yerde infaz, özel infaz şekilleridir.

Türk Ceza Kanunu’nun öngördüğü güvenlik tedbirleri şunlardır:
1. Kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırım olarak güvenlik tedbirleri (m. 50) 2. Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma (m. 53)3. Eşya müsaderesi (m. 54)4. Kazanç müsaderesi (m. 55)5. Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri (m. 56)6. Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri (m. 57)7. Mükerrirlere ve diğer özel tehlikeli suçlulara özgü güvenlik tedbirleri (m. 58 ve CGTİHK m. 108)8. Tüzel kişilere özgü güvenlik tedbirleri (m. 60)

İşlemiş olduğu bir suç nedeniyle kişi hakkında cezanın belirlenmesi ve bireyselleştirilmesi işlemleri TCK’nin 61-63. maddelerine göre gerçekleştirilir.

Cezanın belirlenmesi sürecinde, öncelikle 61. maddenin birinci fıkrasında gösterilen kriterler göz önünde bulundurularak temel ceza belirlenir. Bu temel ceza üzerinden, mevcut ise olası kast nedeniyle indirim veya bilinçli taksir nedeniyle artırım yapılır (m. 61, f. 2). Cezanın artırılmasını veya indirilmesini gerektiren nitelikli hâller bu ceza üzerinden uygulanır. Ancak önce artırımı gerektiren daha sonra indirimi gerektiren nitelikli hâller uygulanır (m. 61, f. 4). Bu şekilde ortaya çıkan ceza üzerinden sırasıyla teşebbüs, iştirak, zincirleme suç, haksız tahrik, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı ve cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebeplere ilişkin hükümler ile takdiri indirim nedenleri uygulanarak sonuç ceza belirlenir (m. 61, f. 5).

Sanığın veya hükümlünün ölümü, af, dava zaman aşımı, ceza zaman aşımı ve şikâyetten vazgeçme; davanın ve cezanın düşmesini gerektiren nedenlerdir.