İş Ve Sosyal Güvenlik Hukuku Dersi 5. Ünite Sorularla Öğrenelim

1980 İhtilalinden iş ilişkileri nasıl etkilenmiştir?

1980 İhtilali ile sendikal faaliyetler askıya alınmış, mevcut sendikalar kapatılmış ve uygulaması süren grevler yasaklanmıştır. 1982 Anayasası’nın hazırlanıp 1983 yılında Anayasaya uygun olarak 2821 ve 2822 sayılı Kanunlar yürürlüğe girmesi ile kolektif iş ilişkileri açısından yeni bir dönem başlamıştır. 1982 Anayasası’nda da, bütün çalışanların sendika, toplu iş sözleşmesi ve grev hakları güvence altına alınmıştır.

1982 Anayasasında iş ilişkileri ilgili düzenlemeler nelerdir?

Anayasa’nın 51. maddesinde çalışanların ve işverenlerin, üyelerinin çalışma ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal hak ve menfaatlerini korumak ve geliştirmek için, önceden izin almaksızın sendikalar ve üst kuruluşlar kurma, bunlara serbestçe üye olma ve üyelikten serbestçe çekilme haklarına sahip oldukları ifade edilirken, Anayasa’nın 53. ve 54. maddelerinde ise işçilerin işverenlerle olan ilişkilerinde, ekonomik ve sosyal durumlarını korumak veya düzeltmek amacıyla toplu sözleşme ve grev haklarına sahip oldukları belirtilmektedir.

Sendika, Kanunda nasıl tanımlanmıştır?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre; sendika, İşçilerin ve işverenlerin çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için en az yedi işçi veya işverenin bir araya gelerek bir işkolunda faaliyette bulunmak üzere oluşturdukları tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır. Sendikalar işçiler tarafından meydana getirilirse işçi sendikaları, işverenler tarafından meydana getirilirse işveren sendikaları adını alırlar. Bu şekilde yapılan işçi ve işveren sendikası ayırımına, ayrıca Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu’na göre, kamu görevlileri sendikaları da eklenebilir.

İşçi sendikası nasıl kurulur?

Ülkemizde işçi sendikaları ancak; • İşkolu esasına göre, • Bir işkolundaki işyerlerinde çalışan işçiler tarafından ve • En az yedi işçinin bir araya gelmesi ile kurulabilmektedir.

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre kaç işkolunda sendika kurulabilmektedir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 4. maddesinde işkolu sayısının 20 olarak belirlendiği görülmektedir. İşçi ve işveren sendikalarının kurulabileceği işkolları sırasıyla; • Avcılık, balıkçılık, tarım ve ormancılık; • Gıda sanayi; • Madencilik ve taş ocakları; • Petrol, kimya, lastik, plastik ve ilaç; • Dokuma, hazır giyim ve deri; • Ağaç ve kâğıt; • İletişim; • Basın, yayın ve gazetecilik; • Banka, finans ve sigorta; • Ticaret, büro, eğitim ve güzel sanatlar; • Çimento, toprak ve cam; • Metal; • İnşaat; • Enerji; • Taşımacılık; • Gemi yapımı ve deniz taşımacılığı, ardiye ve antrepoculuk; • Sağlık ve sosyal hizmetler; • Konaklama ve eğlence işleri; • Savunma ve güvenlik; • Genel işlerdir.

Sendika kurulurken bir işyerinin gireceği işkolu nasıl belirlenir?

Bir işyerinin gireceği işkolu o işyerinde yürütülen esas işin niteliğine göre belirlenir ve bir işyerinde yürütülen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin dâhil olduğu işkolundan sayılır. Bir işyerinin girdiği işkolunun saptanması Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca yapılır ve Bakanlık tespit ile ilgili kararını Resmi Gazetede yayımlar. İşkolu tespit kararlarına Resmi Gazetede yayımından itibaren 15 gün içinde ilgililerce itiraz edilebilir.

İşveren sendikası nedir ve nasıl kurulur?

İşveren sendikaları, işkolu esasına göre bir işkolunda ve bu işkolundaki en az yedi işveren tarafından kurulur. İşçi sendikaları gibi işveren sendikaları için de geçerli olan işkolu esasına göre sendikalaşma ilkesi uyarınca, işveren sendikalarının da meslek ve işyeri esasına göre veya yerel ve bölgesel düzeyde kurulabilmesi mümkün değildir. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu işçi sendikalarında olduğu gibi, bir işkolunda birden çok işveren sendikasının kurulabilmesine olanak tanımaktadır.

Kamu işveren sendikaları için özel bir düzenleme var mıdır?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu işçi sendikalarına paralel bir düzenleme ile işveren sendikalarının da işkolu esasına göre bir işkolunda ve bu işkolundaki işverenler tarafından kurulabileceğini belirtmekle birlikte, kamu işverenleri açısından bu kurula bir istisna getirmiştir. Sendikalar Kanunu kamu işveren sendikaları için aynı işkolundaki kamu işverenleri tarafından kurulma ve aynı işkolunda faaliyette bulunma koşulunu aramamaktadır. Getirilen bu düzenleme, işveren sendikalarının kuruluş koşulları açısından özel kesim ile kamu kesimi arasında bir ayırım yaratmaktadır.

Kamu görevlileri sendikası kurma hakkı ne zaman tanınmıştır?

Ülkemizde kamu görevlilerine 1965 yılında tanınan ve 1971 yılında kaldırılan sendikalaşma hakkı, 1982 Anayasası’nda da düzenlenmemiştir. Ancak 1992 yılında Türkiye’nin 151 sayılı Kamu Hizmetinde Örgütlenme Hakkının Korunmasına ve İstihdam Koşullarının Belirlenmesine İlişkin ILO sözleşmesini onaylaması ile bu alanda yeni bir dönem başlamıştır. 1995 yılında Anayasa’nın 53. maddesine bir fıkra eklenerek kamu görevlilerine sendikalaşma hakkı tanınmıştır ve buna uygun olarak 12.6.1997 tarihinde 657 Devlet Memurları Kanunu’nda yapılan değişiklikle de devlet memurlarının sendikalar ve üst kuruluşlar kurabileceği ve bunlara üye olabileceği düzenlenmiştir. Devlet Memurları Kanunu’nda yapılan değişikliğe rağmen, 25.6.2001 tarihli ve 4688 sayılı Kamu Görevlileri Sendikaları Kanunu çıkarılıncaya kadar, kamu görevlileri sendikaları hukuki dayanaktan yoksun kalmıştır.

Konfederasyon nedir ve nasıl kurulur?

Konfederasyon kavramının unsurları; • Farklı işkollarında faaliyet gösteren en az beş sendikanın bir araya gelmesi, • Tüzel kişi olması, • Kuruluş olması şeklinde sıralanabilir. İşçi ve işverenlerin kurabileceği tek sendikal üst kuruluş konfederasyondur. Konfederasyonların kurulabilmesi için; • En az beş sendikanın bir araya gelmesi, • Bu sendikaların değişik işkollarından olması gerekir.

Sendika kurucularında aranılan nitelikler nelerdir?

Sendika kurucularının öncelikle işçi sendikası kurucusu ise işçi niteliğine, işveren sendikası kurucusu ise işveren niteliğine sahip olması gerekir. Ayrıca sendika kurucularının; fiil ehliyetine sahip olmaları, sendikaların kurulacağı işkolunda fiilen çalışır olmaları, Türk Ceza Kanunu’nun 53. Maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; zimmet, irtikâp, rüşvet gibi suçlarından birinden mahkûmiyetlerinin bulunmaması gerekir.

Sendikaların kuruluş işlemleri nelerdir?

Sendikanın kurulabilmesi için herhangi bir makamdan izin ya da ruhsat alınmasına gerek olmadığı gibi, devlet dâhil iç kimsenin bir sendikanın kurulması veya kurulmaması konusunda emir vermesi veya baskıda bulunması da söz konusu olamaz. Ayrıca işçi ve işverenler aynı işkolunda ayrı ayrı ve diledikleri sayıda kendi sendikalarını serbestçe kurabilirler. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre, sendika ve konfederasyonların kurulması yalnızca, hazırlanan tüzüğün, kanunda gösterilen diğer belgelerle birlikte sendika ve konfederasyonun merkezinin bulunduğu ilin valiliğine bir dilekçe ile verilmesi koşuluna bağlıdır.

Sendika tüzüğü nedir?

Tüzük, tüzel kişinin iç örgütünü ve çalışmasını düzenleyen objektif bir hukuk kaynağıdır. Bu bakımdan sendika tüzüğü, sendikanın anayasası olarak da adlandırılmaktadır. Sendika ve konfederasyon tüzüğünün yazılı olması gerekmektedir. Sendika ve konfederasyon tüzüklerinde sendikanın adı, merkezi ve adresi, amacı, sendikanın faaliyet göstereceği işkolu gibi hususların yer alması gerekir. Sendika ya da konfederasyonun tüzel kişilik kazanabilmesi için sendika kurucuları Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun öngördüğü koşullara uygun şekilde hazırladıkları tüzüğü, sendika merkezinin bulunduğu ilin valiliğine bir dilekçe ile vermek zorundadırlar.

Sendikal kuruluşların organları nelerdir?

Sendikal kuruluş organı; Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun öngördüğü görev ve işleri yerine getirmekle yükümlü, bir veya birkaç kişiden meydana gelen oluşumdur. Diğer tüzel kişiler gibi hak ehliyetine sahip olan sendikalar, fiil ehliyetlerini ancak organları vasıtasıyla kullanabilme olanağına sahiptirler. Sendikaların, sendika şubelerinin ve konfederasyonların zorunlu organları; • Genel Kurul, • Yönetim Kurulu, • Denetleme Kurulu ve • Disiplin Kuruludur. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda isteğe bağlı organların neler olduğu belirtilmemiş, sadece sendikaların ihtiyaca göre başka organlar da kurabileceği hüküm altına alınmıştır. Uygulamada en sık karşılaşılan isteğe bağlı organlar; başkanlar kurulu, onur kurulu, temsilciler kurulu, araştırma kurulu ve eğitim kurumudur.

Genel Kurul kimlerden oluşur?

Genel Kurul; sendikaların, sendika şubelerinin ve konfederasyonların en üst düzeyde yetkiye sahip zorunlu organıdır. İlke olarak sendika ve konfederasyonların genel kurulu üyelerden oluşur. Ancak sendikal kuruluşların ve özellikle sendikaların çok sayıda üyeyi çatısı altında toplayabilen kuruluşlar olmalarına bağlı olarak bütün üyelerin bir araya getirilerek genel kurulun yapılabilmesi güç ve çoğu zaman da olanaksızdır. Bu nedenle genel kurulların üyelerinin seçecekleri delegelerle yapılabilmesine olanak tanınmıştır. Delege seçiminin usul ve esasları sendika ve konfederasyonların tüzüğü ile belirlenir. Ancak tüzüklere delege seçilebilmeyi engelleyici hükümler konulamaz.

Genel kurulun toplanma biçimleri nelerdir?

Sendika ve konfederasyon genel kurulları; • İlk Genel Kurul, • Olağan Genel Kurul ve • Olağanüstü Genel Kurul olmak üzere üç biçimde toplanabilir.

İlk genel kurul ne zaman toplanır?

Sendika veya konfederasyonun ilk genel kurulu, tüzel kişiliğin kazanılmasından, şubelerin ilk genel kurulu ise kuruluş tarihinden itibaren başlayarak altı ay içinde yapılır. Tüzüklere olağan genel kurulun daha kısa bir süre içinde toplanmasına ilişkin hükümler konulabilir.

Olağanüstü genel kurul ne zaman toplanır?

Olağanüstü genel kurul, yönetim kurulu veya denetleme kurulunun gerekli gördüğü hallerde ya da genel kurul üye veya delegelerin beşte birinin yazılı isteği üzerine altmış gün içinde yazılı istekteki konuları öncelikle görüşmek üzere toplanır. Talep tarihi itibarıyla olağan genel kurul toplantı tarihine altı aydan az bir süre kalması halinde olağanüstü genel kurula gidilemez. Ancak isteğe konu olan hususlar olağan genel kurul gündemine alınır.

Genel kurulun toplantı ve karar yeter sayıları nedir?

Genel kurulların toplantı yeter sayısı üye veya delege tam sayısının salt çoğunluğu başka bir deyişle yarısından bir fazlasıdır. Tüzükte daha yüksek bir yeter sayı da belirlenebilir. İlk toplantıda bu yeter sayı sağlanamazsa ikinci toplantı en çok on beş gün sonraya bırakılır. İkinci toplantıya katılanların sayısı ise üye veya delege tamsayısının üçte birinden az olamaz.

Genel kurulun görev ve yetkileri nelerdir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre genel kurulların başlıca görev ve yetkileri şöyle sıralanabilir: • Organların seçimi, • Tüzük değişikliği, • Yapılacak ilk genel kurula sunulması ve geçmişe etkili olmaması kaydıyla ilgili makamlar veya mahkemelerce kanuna aykırı görülerek düzeltilmesi istenen konular hakkında yönetim kuruluna yetki verilmesi, • Yönetim kurulu ve denetleme kurulu raporları ile yeminli mali müşavir raporlarının görüşülmesi, • Yönetim kurulu ve denetleme kurulunun ibrası, • Bütçenin kabulü, • Yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu üyelerine verilecek ücret, tazminat, ödenek ve yolluklar ile sosyal hakların belirlenmesi, • Taşınmaz satın alınması veya mevcut taşınmazların satılması hususunda yönetim kuruluna yetki verilmesi, • Üst kuruluş kurucusu olma, üst kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme, • Şube açma, birleştirme veya kapatma, bu konuda tüzükte belirlenen esaslar doğrultusunda yönetim kuruluna yetki verilmesi, • Birleşme veya katılma, • Uluslararası kuruluşun kurucusu olma, uluslararası kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme, • Kuruluşun feshi, • Mevzuat veya tüzükte genel kurulca yapılması öngörülen diğer işlemleri yerine getirme ve başka bir organa bırakılmamış konuları karara bağlama.

Sendika şube genel kurullarının görevleri nelerdir?

Sendika şube genel kurullarının görevleri; organların seçimi, yönetim ve denetleme kurulu raporları ile yeminli mali müşavir raporlarının görüşülmesi, yönetim ve denetleme kurulunun ibrası ve mevzuatta veya tüzükte genel kurulca yapılması öngörülen diğer işlemlerin yerine getirilmesi ve başka bir organa bırakılmamış konuların karara bağlanmasıdır.

Genel kurul dışındaki organlar nelerdir?

Zorunlu organ olan genel kurul dışındaki organlar; • Yönetim kurulu, • Denetleme kurulu ve • Disiplin kuruludur. Yönetim kurulu; sendika, sendika şubesi ve konfederasyonların yürütme organıdır. Denetleme kurulu, sendika içi denetim organı niteliğindedir. Disiplin kurulu ise sendika ve konfederasyonun disiplin işlerinden sorumlu organıdır. 2821 sayılı Sendikalar Kanunu’ndan farklı olarak 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda bu organların oluşumu, toplantı ve karar yeter sayıları ve görev ve yetkileri ayrıntılı bir şekilde düzenlenmemiş, sadece organlara ait ortak hükümlere yer verilmekle yetinilmiştir. Sendika ve konfederasyonların genel kurul dışındaki organlarının üyelerini genel kurul seçmektedir.

Kimler sendikal kuruluş yöneticisi sayılır?

2821 sayılı Sendikalar Kanunu’nun uygulanmasında yönetim ve denetim kurulu üyeleri yönetici sıfatını taşıdıkları halde, 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre sadece yönetim kurulu üyeleri yönetici kabul edilmiştir. Zira Kanunun 2. maddesinde açıkça ifade edildiği üzere, yönetici sendikal kuruluşun ve şubesinin yönetim kurulu üyeleridir.

İşçi kuruluşu yöneticiliğinin güvencesi nedir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu işçi sendika ve konfederasyonu yöneticilerinin bu görevleri nedeniyle güç duruma düşmelerini önlemek amacıyla yöneticiliği Kanunun İş kuruluşu yöneticiliğinin güvencesi başlığını taşıyan 23. maddesinde (m.23/1, m.23/2 ve m.23/3) bir takım özel hükümlerle güvence altına almış bulunmaktadır.

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu madde 23/1 kısaca neyi ifade etmektedir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre, İşçi kuruluşunda yönetici olduğu için çalıştığı işyerinden ayrılan işçinin iş sözleşmesi askıda kalır. Yönetici dilerse işten ayrıldığı tarihte iş sözleşmesini bildirim süresine uymaksızın veya sözleşme süresinin bitimini beklemeksizin fesheder ve kıdem tazminatına hak kazanır. Yönetici, yöneticilik süresi içerisinde iş sözleşmesini feshederse kıdem tazminatı fesih tarihindeki emsal ücret üzerinden hesaplanır (STİSK m.23/1).

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu madde 23/2 kısaca neyi ifade etmektedir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre, İş sözleşmesi askıya alınan yönetici; sendikanın tüzel kişiliğinin sona ermesi, seçime girmemek, yeniden seçilmemek veya kendi isteği ile çekilmek suretiyle görevinin sona ermesi halinde, sona erme tarihinden itibaren bir ay içinde ayrıldığı işyerinde işe başlatılmak üzere işverene başvurabilir. İşveren, talep tarihinden itibaren bir ay içinde bu kişileri o andaki şartlarla eski işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe başlatmak zorundadır. Bu kişiler süresi içinde işe başlatılmadığı takdirde, iş sözleşmeleri işverence feshedilmiş sayılır (STİSK m.23/2).

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu madde 23/3 kısaca neyi ifade etmektedir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre, Yöneticilik görevi sendika tüzel kişiliğinin sona ermesi, seçime girmemek, yeniden seçilmemek veya kendi isteği ile çekilmek dışında başka bir nedenle sona eren yöneticinin işe başvurması halinde de işveren tarafından kıdem tazminatının ödenmesi gerekir. Ödenecek tazminatın hesabında, işyerinde çalışılmış süreler göz önünde bulundurulur ve fesih anında emsalleri için geçerli olan ücret ve diğer hakları esas alınır. Ayrıca işçinin iş kanunlarından doğan hakları da saklıdır (STİSK m.23/3).

İşyeri sendika temsilciliği nedir?

İşçi sendikaları işyerlerinde temsilcileri aracılığıyla temsil edilirler. İşyeri sendika temsilcisi olabilmek için öncelikle temsilci tayin edilecek işyerinin işçisi olmak gerekir. İşyeri sendika temsilcisi atama yetkisi, toplu iş sözleşmesi yapmak üzere yetkisi kesinleşen sendikaya aittir.

İşyerinde kaç işyeri sendika temsilcisi bulunur?

Yetkili sendika, işyerindeki işçi sayısına bağlı olarak, o işyerinde çalışan üyeleri arasından sendika temsilcisi atayabilir. Buna göre yetkili sendika; • İşyerinde çalışan işçi sayısı 50’ya kadar ise en çok 1 temsilci, • İşyerinde çalışan işçi sayısı 51-100 arasında ise en çok 2 temsilci, • 101-500 arasında ise en çok 3 temsilci, • 501-1000 arasında ise en çok 4 temsilci, • 1001-2000 arasında ise en çok 6 temsilci ve • İşçi sayısı 2000’den fazla ise en çok 8 temsilci atayabilir. Atanan işyeri sendika temsilcilerinden biri, baş temsilci olarak görevlendirilebilir.

İşyeri sendika temsilcileri ve baş temsilcisinin işyerindeki görevleri nelerdir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre işyeri sendika temsilcileri ve baş temsilcisinin işyerindeki işlerini aksatmamak ve iş disiplinine aykırı olmamak şartıyla işyeri ile sınırlı kalmak kaydı ile yerine getirmeleri gereken görevler; • İşçilerin dileklerini dinlemek ve şikâyetlerini çözümlemek, • İşçi ve işveren arasındaki işbirliğini, • Çalışma barışını ve uyumunu sağlamak, • İşçilerin hak ve çıkarlarını gözetmek ve • İş Kanunları ve toplu iş sözleşmelerinde öngörülen çalışma şartlarının uygulanmasına yardımcı olmaktır.

İşyeri sendika temsilciliği güvencesi nedir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu işyeri sendika temsilcilerinin bu görevleri nedeniyle güç duruma düşmelerini önlemek amacıyla işyeri sendika temsilciliğini bir takım özel hükümlerle güvence altına almış bulunmaktadır. İşyeri sendika temsilcisi, öncelikle işyeri işçisi olduğu için işçi sendikası üyeliğine ilişkin güvenceden yararlanır. Temsilcilik güvencesi ise, işyeri sendika temsilcilerine feshe karşı koruma sağladığı gibi, iş koşulları ve işyeri değişikliğine karşı bir koruma sağlamaktadır. İşyeri sendika temsilcisine ilişkin getirilen özel bir güvenceden biri, iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı bir neden olmadıkça ve nedenini yazılı olarak açık ve kesin şekilde belirtmedikçe feshedilememesidir. Böyle bir durumun ortaya çıkması halinde fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işinden haklı bir neden olmaksızın çıkarıldığını düşünen temsilcinin veya üyesi bulunduğu sendikanın iş mahkemesinde dava açma hakkı vardır.

İşveren işyeri sendika temsilcisinin çalıştığı işyerini değiştirebilir mi?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 24. maddesi ile işyeri sendika temsilcilerine ilişkin olarak getirilen bir diğer güvence de, işyeri ya da iş değişikliğinde işyeri sendika temsilcisinin rızasının alınması zorunluluğudur. Bu bakımdan işyeri sendika temsilcisinin yazılı rızası olmadıkça, işveren işyeri sendika temsilcisinin çalıştığı işyerini değiştiremeyeceği gibi, işinde de esaslı bir tarzda değişiklik yapamayacaktır. Aksi halde değişiklik geçersiz sayılacaktır.

Sendikaların tutacakları defter ve kayıtlarlar nelerdir?

Sendikalarda tutulması ve düzenlenmesi zorunlu defter ve kayıtlar; • Üye kayıt ve üyelik sona erme listeleri, • Genel kurul, yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu karar defterleri, • Gelen ve giden evrak kayıt defterleri ile zimmet defteri, • Aidat kayıtları, yevmiye ve envanter defterleri ile defterikebir, • Gelirlere ilişkin kayıt ve defterlerdir. Vergi Usul Kanunu’na göre de demirbaş sınıfına giren her türlü eşya veya malzeme demirbaş defterine kaydedilir.

İşçi sendikasına üye olma hakkı kanunda nasıl düzenlenmiştir?

İşçi sendikalarına üye olma, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre işçi sayılan kişilerin hakkıdır. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre, bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiler dışında, ücret karşılığı iş görmeyi taşıma, eser, vekâlet, yayın, komisyon ve adi şirket sözleşmesine göre bağımsız olarak mesleki faaliyet olarak yürüten gerçek kişiler de işçi sayılır. Ancak madde hükmünden de anlaşılabileceği üzere, iş sözleşmesi dışındaki diğer sözleşme türlerine dayalı olarak çalışanların Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu bakımından işçi sayılabilmesi için yaptıkları işi ücret karşılığı ve bağımsız olarak yapmaları ve mesleki faaliyet olarak yürütmeleri gerekmektedir. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre, bu kişiler işçi sayıldıkları için işçi sendikasına üye olabileceklerdir.

İşveren sendikasına üye olma hakkı kanunda nasıl düzenlenmiştir?

İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu bakımından işverendir. İşveren vekilleri de Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır. İşverenler, kendilerine ait işyerlerinin faaliyet alanındaki işkolunda kurulu bir sendikaya üye olabileceklerdir.

Sendika üyeliğinin kazanılması hangi koşullara bağlıdır?

İlke olarak işçi ve işveren sendikalarına üye olma hakkına sahip olan herkes sendika üyeliğini kazanabilir. Ancak üyeliğin kazanılabilmesi için yalnızca sendikaya üye olma hakkına sahip olmak yeterli değildir. Nitekim Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda belirtildiği üzere, sendikaya üyelik, Bakanlıkça sağlanacak elektronik başvuru sistemine e-Devlet kapısı üzerinden üyelik başvurusunda bulunulması ve sendika tüzüğünde belirlenen yetkili organın kabulü ile e-Devlet kapısı üzerinden kazanılır. Sendika üyeliğinin kazanılabilmesinin ilk koşulu, Bakanlıkça sağlanacak elektronik başvuru sistemine e-Devlet kapısı üzerinden üyelik başvurusunda bulunmaktır. Aynı zamanda sendika yetkili organı tarafından üyeliğin kabulü gerekir.

Üyelik hakları nelerdir?

Üyelik hakları, sendikal kuruluş ile üyeleri arasındaki hukuki ilişkilerden üye yararına olarak doğan, mevzuat ve sendika tüzükleri hükümlerinden kaynaklanan haklara denir. Bu haklar; • Sendikal kuruluşun bütün faaliyetlerinden ve sağladığı menfaatlerden yararlanmaya ve • Sendikal kuruluşun faaliyet ve yönetimine katılmaya ilişkindir. Sendika ve konfederasyonlar, faaliyetlerinden yararlandırmada üyeleri arasında eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasaklarına uymakla yükümlüdür. Diğer tüzel kişilerde olduğu gibi, sendikalarda da her üye, sendikanın yönetim organlarında, denetim kurullarında ve temsilciliklerinde görev alabilir. Yine her üyenin bir oy sahibi olarak sendika genel kuruluna katılma ve genel kurulların delegelerden oluşması halinde ise, delege seçme hakları vardır. Her üyenin sendikanın üst kuruluş temsilciliklerine seçilmek ve sendikayı temsil etmek hakları vardır. Ayrıca yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu üyelerinin sendika genel kurulunca belirlenen ücret, ödenek, yolluk, tazminat ve sosyal haklardan yararlanma hakları da vardır.

Üyelik borçları nelerdir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu hükümlerine göre üyelik borçları; • Sendikal kuruluş düzenine uymak, • Yöneticilik ve temsilcilik görevlerinin tanıdığı yetkileri kötüye kullanmamak, • Üyelik aidatını ödemek şeklinde sıralanabilir. Sendika üyelerine düşen yükümlülüklerin başında, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu ve sendika tüzüğünde gösterilen hususlara aykırı hareket etmemek ve sendika aleyhine faaliyetlere girişmemek vb. hususlar gelir. Sendikal kuruluş tüzüğünde gösterilen usule uyarak sendikal kuruluş yöneticiliği ve temsilciliği görevlerine getirilen sendikal kuruluş üyeleri, bu görevlerin kendilerine sağladığı yetkileri kötüye kullanmamak zorundadır. Sendikal kuruluş üyesi bir kişinin üyelikten doğan en önemli borçlarından biri, üyelik aidatı ödemektir.

Fiili çalışma olmadığı halde sendika üyeliklerinin sona ermediği durumlar nelerdir?

Sendikalar Kanunu’nda fiili çalışma durumunun söz konusu olmadığı bazı hallerde sendika üyeliklerinin sona ermediği kabul edilmektedir. Bu haller şunlardır: • İşçi kuruluşu ve şubelerinin organlarında görev almak sendika üyeliğini sona erdirmez. • İşçi sendikası üyesi işçinin bir yılı geçmemek üzere işsiz kalması sendika üyeliğini etkilemez. Bu durumlar sadece işçi sendikası üyelerini ilgilendirmekte, işveren sendikası üyelerini kapsamamaktadır.

Üyeliğin askıya alınması hangi halde gerçekleşir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre herhangi bir askeri ödev nedeniyle silahaltına alınan üyenin üyelik ilişkisi bu süre içinde askıda kalır.

Sendika üyeliği hangi durumlarda sona erer?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 19. maddesine göre, usul ve esasları Bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenecek olan sendika üyeliğinin sona ermesi; • Üyeliğin kendiliğinden sona ermesi, • Üyelikten çekilme, • Üyelikten çıkarılma, şeklinde üç başlık altında incelenebilir.

Sendika üyeliği hangi durumlarda kendiliğinden sona erer?

Sendika üyeliğinin kendiliğinden sona erdiği durumlar şöyle sıralanabilir: • Sendika üyesi olabilmek için gerekli koşulların kaybedilmesi halinde sendika üyeliği kendiliğinden sona erer. • Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre işveren veya işveren vekili sıfatının kaybedilmesi, işveren sendika veya konfederasyonlarındaki üyelikleri ve görevleri, bu sıfatın kaybedildiği tarihte kendiliğinden sona erdirir. • İşçi sendikası üyeliğinin kendiliğinden sona erdiği bir diğer hal ise işkolunun değiştirilmesidir. • Yaşlılık veya malullük aylığı ya da toptan ödeme alarak işten ayrılan işçilerin de, işçi niteliğinin kaybedilmesine bağlı olarak sendika üyeliği sona erer. • Son olarak sendika üyeliği, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir hak olduğundan gerçek kişinin ölümü veya gaipliğine karar verilmesi, tüzel kişiliğin feshi veya infisahı halinde de kendiliğinden sona erer.

Üyelikten çekilme nasıl açıklanabilir?

Anayasa’nın 51. maddesinde sendika üyeliğinden ayrılmanın serbest olduğu, hiç kimsenin sendikada üye kalmaya ve üyelikten ayrılmaya zorlanamayacağı belirtilmiştir. Anayasa’nın bu hükmüne uygun olarak Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 19. maddesinde de, işçi veya işverenin sendikada üye kalmaya veya üyelikten ayrılmaya zorlanamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Sendika üyeliğinden çekilme nasıl gerçekleşir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre, sendika üyeliğinin üyelikten çekilme suretiyle sona ermesi için, üyelikten çekilmek isteyen kişi, e-Devlet kapısı üzerinden çekilme bildiriminde bulunmak suretiyle üyelikten çekilebilir. e-Devlet kapısı üzerinden yapılan çekilme bildirimi elektronik ortamda eş zamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya ulaşır. Çekilme, sendikaya bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra geçerlilik kazanır Dolayısıyla çekilme bildiriminde bulunan kişi, bir ay süresince sendika üyeliği devam ettiği için, üyelik haklarından yararlanacak ve üyelik borçlarını yerine getirecektir. Çekilenin bu bir aylık süre içinde başka bir sendikaya üye olması halinde yeni sendika üyeliği bu sürenin bitimi tarihinde kazanılmış sayılır.

Sendika üyeleri hangi durumlarda üyelikten çıkarılabilir?

Sendika üyeleri, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu ve sendika tüzüğü hükümleri gereğince üyelikten çıkarılabilir. Sendika veya konfederasyon üyeliğinden çıkarılma konusunda karar verecek yetkili organ sendika genel kuruludur. Yetkili organ olan genel kurul tarafından verilen üyelikten çıkarılma kararının, e-Devlet kapısı üzerinden Bakanlığa elektronik ortamda bildirilmesi ve üyelikten çıkarılana yazı ile tebliğ edilmesi gerekir. Yetkili organın çıkarma kararına karşı üye kararın tebliğinden itibaren otuz gün içinde iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkemeye itiraz edebilir.

Sendika üyeliği güvencesi neleri kapsar?

İşçilerin diledikleri sendikaya serbestçe girmeleri veya serbestçe ayrılmaları bireysel sendika özgürlüğü açısından ne kadar gerekli ise, işçilerin sendikalı olmaları nedeniyle farklı bir işleme bağlı tutulmamasının güvence altına alınması da bireysel sendika özgürlüğü açısından o kadar gereklidir. Bu nedenle Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 25. maddesinde sendika özgürlüğünün güvencesi olarak, işçilerin; • İşe alınmada, • Çalışma sırasında ve iş ilişkisinin sona erdirilmesinde ve • Sendikal faaliyetlere katılmadan dolayı, korunmasına yönelik düzenlemelere yer verilmiştir.

Kanunda işe alınmada korunma nasıl düzenlenmiştir?

İşçilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki üyeliği sürdürmeleri veya üyelikten çekilmeleri veya herhangi bir sendikaya üye olmaları veya olmamaları koşuluna bağlı tutulamaz. Aynı zamanda toplu iş sözleşmelerine ve iş sözleşmelerine bu hükme aykırı kayıtlar konulamaz.

Kanunda, çalışma sırasında ve işe son vermede korunma nasıl düzenlenmiştir?

İş ilişkisi devam ederken işveren, bir sendikaya üye olan işçilerle sendika üyesi olmayan işçiler veya ayrı sendikalara üye olan işçiler arasında, çalışma şartları veya çalıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayırım yapamaz. Aynı zamanda toplu iş sözleşmelerine ve iş sözleşmelerine bu hükme aykırı kayıtlar konulamaz. Ayrıca işveren, ücret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklı kalmak koşuluyla kendisine ait işyerinde çalışan işçiler arasında, görev dağılımı, mesleki ilerleme, maddi olanaklar, disiplin hükümleri açısından işçilerin sendikalı veya sendikasız olmalarını dikkate alarak bir ayırım yapamayacaktır. Ücret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sözleşmesi hükümleri saklı tutulduğu için, toplu iş sözleşmesi imzalayan sendikanın üyesi bulunan işçilerle sendikalı olmayan veya başka sendikalara üye olan işçiler arasında, toplu iş sözleşmesi kapsamında bulunanların lehine bir farklılık olabilecektir. Ancak bu farklılığın işverenin keyfi davranışlarından değil, toplu iş sözleşmesi hükümlerinden kaynaklandığı gözden kaçmamalıdır.

Kanunda, sendikal faaliyetlere katılmadan dolayı korunma nasıl düzenlenmiştir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre işçiler, sendikaya üye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri içinde, işçi sendika veya konfederasyonlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten çıkarılamaz veya farklı işleme tutulamazlar. Ayrıca belirtmek gerekir ki, toplu iş sözleşmelerine ve iş sözleşmelerine bu hükme aykırı kayıtlar konulamaz.

Sendikaların Konfederasyonlara Üyeliği nasıl gerçekleşir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre sendikaların üst kuruluş, başka bir deyişle konfederasyon üyeliğine başvurabilmeleri genel kurulu kararına bağlıdır. Sendikalar aynı zamanda birden fazla üst kuruluşa üye olamazlar. Konfederasyonlara üye olma ve üyelikten çekilme kararları da sendikaların kuruluşunda olduğu gibi ilan ile gerçekleşir. Konfederasyon üyeliğine başvuruda olduğu gibi, konfederasyon üyeliğinden çekilme de genel kurul kararına bağlıdır. Çekilme, konfederasyona bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra geçerlilik kazanır. Konfederasyon üyeliğine başvuru ve konfederasyon üyeliğinden çekilme gibi, konfederasyon üyeliğinden çıkarılma da, konfederasyon genel kurulu kararıyla olur. Konfederasyona üye olma, üyelikten çekilme ve çıkarılma kararları, konfederasyon tarafından bir ay içerisinde Bakanlığa bildirilir.

Uluslararası kuruluşlara üyelik nasıl gerçekleşir?

Sendikalar ve konfederasyonlar tüzüklerinde gösterilen amaçları gerçekleştirmek üzere uluslararası işçi ve işveren kuruluşlarının kurucusu olabilir, bu kuruluşlara serbestçe üye olabilir ve üyelikten çekilebilir, işbirliğinde bulunabilir, üye ve temsilci gönderebilir veya kabul edilebilir ve dış temsilcilik açabilir. Uluslararası işçi ve işveren kuruluşları Dışişleri Bakanlığının görüşü alınmak suretiyle İçişleri Bakanlığının izniyle Türkiye’de temsilcilik açabilir ve konfederasyonlara üye olabilir. Söz konusu hükümlere aykırılık halinde İçişleri Bakanlığınca üyeliğin iptal edilmesi, temsilciliğinin faaliyetinin durdurulması veya kapatılması için kuruluş merkezinin veya temsilciliğinin bulunduğu yerde dava açılabilir.

Sendika ve konfederasyonlara katılma ve birleşme nasıl gerçekleşir?

Bir veya birkaç sendika ya da konfederasyon başka bir sendikaya ya da konfederasyona katılabilir yahut sendika ve konfederasyonlar kendi aralarında birleşebilirler. Söz konusu katılma veya birleşme aynı türdeki kuruluşlar açısından mümkündür. Böyle bir durumda katılacak veya birleşecek sendika ya da konfederasyonların genel kurullarının kararları gereklidir. Sendikaların konfederasyona katılmasında veya konfederasyon oluşturmalarında sendikalar kendi tüzel kişiliklerini korudukları halde, bir veya birkaç sendika ya da konfederasyonun başka bir sendika ya da konfederasyona katılmasında ya da birleşmesinde, katılan ya da birleşen sendikalar kendi tüzel kişiliklerini kaybetmektedirler. Ayrıca katılan ya da birleşen sendika veya konfederasyonların bütün hak, borç, yetki ve çıkarları katıldıkları ya da birleştikleri sendika ya da konfederasyonlara kendiliğinden geçer. Katılma ya da birleşme durumunda, katılan veya birleşen sendika ve konfederasyonların üyeleri, ayrıca bir işleme tabi tutulmaksızın katılınan veya yeni meydana getirilen sendika veya konfederasyonun üyesi olurlar.

Sendikal kuruluşların serbest olan faaliyetleri nelerdir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre sendikalar ve konfederasyonlar, tüzükleriyle belirlenen amaçlara uygun olarak ve yine tüzüklerinde yer alan konularda serbestçe faaliyette bulunurlar. Bu konular, doğrudan çalışma yaşamın ile ilgili olabileceği gibi, sosyal nitelikte de olabilir. Sendikaların serbestçe yapabilecekleri bu faaliyetlere ilaveten Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda sendika ve konfederasyonlara çalışma hayatından, mevzuattan, örf ve adetten doğan uyuşmazlıklarda işçi ve işverenleri temsilen dava açma ve bu nedenle açılmış davada davayı takip yetkisi verilmiştir. Yine Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda sadece sendikalara yazılı başvuruları üzerine iş sözleşmesinden ve çalışma ilişkisinden doğan hakları ile sosyal güvenlik haklarında üyelerini ve mirasçılarını temsilen dava açma ve bu nedenle açılmış davada davayı takip yetkisi verilmiştir.

Sendikal kuruluşların yasak olan faaliyetleri nelerdir?

Söz konusu yasaklar; • Amaca yönelik yasaklar, • İşçi ve işveren ilişkilerinde yasaklar, • Ticari faaliyet yasağı ve • Gelirlerini üyeleri ve mensupları arasında dağıtma yasağı, şeklinde dörde ayrılır.

Amaca yönelik yasaklar nelerdir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda öngörülen amaca yönelik yasaklar şöyle sıralanabilir: • Sendika ve konfederasyonlar, tüzükleriyle belirlenen amaçları dışında faaliyette bulunamazlar. • Sendika ve konfederasyonlar siyasi partilerin adı, amblem, rumuz ve işaretlerini kullanamazlar.

İşçi ve işveren ilişkilerinde yasaklar nelerdir?

İşçiler ve işçi kuruluşları işveren kuruluşlarına, işveren kuruluşları da işçi kuruluşlarına üye olamaz. Gerek doğrudan doğruya, gerek temsilcileri veya mensupları veya araya koyacakları diğer kimseler aracılığıyla biri diğerinin kurulmasına, yönetim ve faaliyetine müdahalede bulunamaz.

Ticari faaliyet yasağı nasıl düzenlenmiştir?

Sendika ve konfederasyonlar için öngörülen diğer bir yasak ise; ticari faaliyet yasağıdır. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda kural olarak sendika ve konfederasyonların ticari faaliyette bulunamayacakları hüküm altına alınmakla birlikte, asli amaçlarının gerçekleşmesine yardım etmek üzere ticari faaliyetlerde bulunabileceklerine ilişkin istisna hükümlerine de yer verilmiştir. Bu hükümler gereği, sendika ve konfederasyonlar, nakit mevcudunun yüzde kırkından fazla olmamak koşulu ile sanayi ve ticaret kurumlarına yatırım yapabilirler.

Gelirlerini üyeleri ve mensupları arasında dağıtma yasağı nedir?

Sendika ve konfederasyonlar elde ettikleri gelirleri üyeleri ve mensupları arasında dağıtamaz. Ancak sendikaların grev ve lokavt süresince tüzüklerine göre üyelerine yapacakları yardımlar ile sendika ve konfederasyonların eğitim amaçlı yardımları bu hükmün dışındadır.

Sendika ve konfederasyonların gelirleri nelerdir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre sendika ve konfederasyonların gelirleri; • Üyelik ve dayanışma aidatları, • Tüzüklerine göre yapabilecekleri faaliyetlerden sağlanacak gelirler, • Bağışlar, • Mal varlığı gelirleri, mal varlığı değerlerinin devir, temlik ve satışlarından doğan kazançlardan oluşur. Söz konusu bu gelirlerin dışında sendika ve konfederasyonlar tüzüklerine göre yapabilecekleri eğlence, konser gibi faaliyetlerden de gelir sağlayabilirler. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre sendika ve konfederasyonların nakdi yardım ve bağışları bankalar aracılığıyla alması gerektiği gibi, tüm nakdi gelirlerini de bankaya yatırmak zorundadırlar. Ayrıca sendika ve konfederasyonların zorunlu giderler için kasalarında tutacakları nakit miktarı genel kurullarınca belirlenir.

Sendika ve konfederasyonların giderleri nelerdir?

Sendika ve konfederasyonlar gelirlerini Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda ve tüzüklerinde gösterilen faaliyetleri dışında kullanamaz ve bağışlayamaz. Sendika ve konfederasyonlar, kamu kurum ve kuruluşlarından yardım ve bağış alamamalarına rağmen yönetim kurulu kararıyla ve nakit mevcudunun yüzde onunu aşmamak kaydıyla yurt içi ve yurt dışındaki doğal afet bölgelerine doğrudan veya yetkili makamlar aracılığıyla konut, eğitim ve sağlık tesisleri kurulması amacıyla kamu kurum ve kuruluşlarına ayni ve nakdi yardımda bulunabilir.

Sendika ve konfederasyonların iç denetimleri nasıl gerçekleştirilir?

İç denetim, sendikaların niteliği gereği demokratik bir kuruluş olmasından kaynaklanan, öncelikle kendi üyeleri veya organları aracılığı ile denetlenmesidir. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre sendika ve konfederasyonlarda denetleme yetkisi genel kurula aittir. Ancak genel kurul bu yetkisini denetleme kurulu aracılığıyla yerine getirir. Denetleme kurulu bu görevini kanun ve kuruluşun tüzük hükümlerine göre yerine getirir. Denetleme kurulları tarafından yapılacak denetimde yönetim ve işleyişin, gelir, gider ve bilançoların ve bunlarla ilgili işlemlerin kanun, tüzük ve genel kurul kararlarına uygun olup olmadığı incelenir.

Sendika ve konfederasyonların dış denetimleri nasıl gerçekleştirilir?

Dış denetim, sendika organları ile hiçbir ilişkisi bulunmayan, yetkililer aracılığı ile denetlenmesidir. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre bu anlamda denetim yapma yetkisi mali müşavirlere verilmiştir. Sendika ve konfederasyonların dış denetiminin en geç iki yılda bir yapılması gerekmektedir. Ayrıca belirtmek gerekir ki, mali müşavirler tarafından denetim yapılmış olması, sendika ve konfederasyonların denetim kurullarının yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz.

Sendikalar hangi durumlarda sona erer?

Sendika ve konfederasyonlar kendiliğinden sona erebileceği gibi, iradeye bağlı olarak fesih yoluyla da sona erdirilebilir.

Kendiliğinden sona erme (infisah) nasıl gerçekleşir?

Amacın gerçekleşmesi, gerçekleşmesinin olanaksız hâle gelmesi veya sürenin sona ermesi; ilk genel kurul toplantısının kanunda öngörülen sürede yapılmamış ve zorunlu organların oluşturulmamış olması; borç ödemede acze düşmüş olması; tüzük gereğince yönetim kurulunun oluşturulmasının olanaksız hâle gelmesi; olağan genel kurul toplantısının iki defa üst üste yapılamaması halleri, sendika ve konfederasyonun herhangi bir kişi veya kuruluşun iradesine gerek kalmaksızın kendiliğinden sona erme (dağılma) sonucunu doğuran nedenler arasında sayılabilir.

Fesih (dağıtma) nedir?

Fesih, sendika ve konfederasyonların mutlak surette bir kişi ya da kuruluşun irade açıklamasına bağlı olarak sona ermesidir. İrade açıklamasını yapan organlara göre fesih; • Kuruluş kararı ile fesih ve • Mahkeme kararı ile kapatma şeklinde ikiye ayrılır. Sendika ve konfederasyonlar, en üst karar organı olan genel kurul kararı ile feshedilebilir. Kapatma ise, Kanunlarda öngörülen nedenlere dayalı olarak mahkeme kararı ile sendika veya konfederasyonların faaliyetlerine son verilmesine yönelik bir yaptırımdır. Sendika ve konfederasyonların kapatılma yolu ile sona erdirilmesi, sendika ve konfederasyonun Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyetlerde bulunması hali ile sınırlıdır. Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyetlerde bulunan sendika ve konfederasyon, merkezlerinin bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcısının talebi üzerine mahkeme kararı ile kapatılır. Aykırı davranış bireysel olarak yöneticiler tarafından gerçekleştirildiği takdirde, mahkemece sadece o yöneticilerin görevine son verilmesine karar verilir.

Sendika ve konfederasyonun sona ermesi halinde mallarının devri nasıl gerçekleştirilir?

Herhangi bir şekilde sona eren sendika ve konfederasyonların hukuki ilişkilerinin kesilebilmesi için tasfiyesi ve tasfiye sonucu geriye kalan mal varlığının ise tahsisi gerekir. Tasfiye, tüzel kişiliği sona erecek sendika ve konfederasyonun mal varlığının aktif ve pasifiyle tespiti ve hukuki ilişkilerinin kesilmesidir. Tasfiye işlemleri Ticaret Kanunu hükümlerine göre tasfiyeye memur kişiler tarafından yürütülür. Sendika ve konfederasyonun tasfiye işlemi tamamlandıktan sonra, geriye bir mal varlığı kalmışsa bunun hangi kuruluşa tahsis olunacağı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 32. maddesinde gösterilmiştir. Söz konusu hükme göre tüzüğünde hüküm bulunmak kaydıyla tüzel kişiliği sona eren sendikanın mal varlığı bu Kanuna göre kurulmuş aynı kurulmuş aynı nitelikteki bir kuruluşa ya da üyesi bulunduğu konfederasyona; konfederasyon üyesi değilse aynı nitelikteki bir konfederasyona bırakılabilir. Konfederasyonun sona ermesi halinde, mal varlığı üyesi bulunan kuruluşlara bırakılabilir.

6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu'na göre işçi sendikalarının kuruluş koşulları nelerdir?

İşçi sendikaları,

• işkolu esasına göre bir işkolunda ve
• bu işkolundaki işyerlerinde çalışan en az yedi işçi tarafından, 
• çalışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve çıkarlarını korumak ve geliştirmek için

kurulabilir.

Konfederasyon kavramının unsurları nelerdir?

Konfederasyon kavramının unsurları;
• Farklı işkollarında faaliyet gösteren en az beş sendikanın bir araya gelmesi,
• Tüzel kişi olması,
• Kuruluş olması,
şeklinde sıralanabilir.

İşçi sendikası kurucusu olabilmek için gereken özellikler nelerdir?

İşçi sendikası kurucularının öncelikle işçi niteliğine sahip olması gerekir. Bunun yanında fiil ehliyetine sahip olmaları, sendikaların kurulacağı işkolunda fiilen çalışır olmaları, Türk Ceza Kanunu’nun 53. maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, ediminin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı değerlerini aklama ve kaçakçılık suçlarından birinden mahkûmiyetlerinin bulunmaması gerekir.

Sendika ve konfederasyon tüzüklerinde bulunması gerekenler nelerdir?

Sendika ve konfederasyon tüzüklerinde aşağıdaki hususların yer alması gerekir (STİSK m.8):
a. “Adı, merkezi ve adresi
b. Amacı
c. Sendikanın faaliyet göstereceği işkolu
d. Sendika kurucularının ad ve soyadları, kimlik bilgileri, meslek ve sanatları ve yerleşim yerleri; üst kuruluşları kuran sendikaların işkolları ile ad ve adresleri
e. Üye olma, üyelikten çıkma ve çıkarılmanın şartları
f. Genel kurulun oluşumu, toplanma zamanı, görev ve yetkileri, üye ve delegelerinin oy kullanmaları, çalışma usul ve esasları ile
toplantı ve karar yeter sayıları
g. Genel kurul dışında kalan organlar, bu organların oluşumu, görev, yetki ve sorumlulukları, çalışma usul ve esasları ile toplantı ve karar yeter sayıları
h. Şube veya bölge şubelerinin nasıl kurulacağı, birleştirileceği veya kapatılacağı, görev ve yetkileri, genel kurullarının toplantılarına ve kararlarına ilişkin usul ve esaslar ile sendika genel kurulunda şube ve bölge şubelerinin nasıl temsil edileceği
i. Üyelerce ödenecek aidat ve sendika yöneticilerinin ücretleri ile ilgili usul ve esaslar
j. Demirbaşların satış ve terkininde uygulanacak usul ve esaslar
k. Sona erme hâlinde mallarının tasfiye şekli
l. Organlarının oluşumuna kadar kuruluşun işlerini yürütmeye ve kuruluşu temsile yetkili geçici yönetim kurulu üyelerinin ad ve
soyadları ile yerleşim yerleri”.

Sendika ve konfederasyonların tüzel kişilik kazanma koşulları nelerdir?

Sendika ya da konfederasyonun tüzel kişilik kazanabilmesi için sendika kurucuları Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun öngördüğü koşullara uygun şekilde hazırladıkları tüzüğü, sendika merkezinin bulunduğu ilin valiliğine bir dilekçe ile vermek zorundadırlar. Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 7. maddesine göre, kurucuların vereceği dilekçeye sendika ya da konfederasyon tüzüğü yanında, sendikalar için kurucuların kurucu olabilme şartlarına sahip olduklarını ifade eden yazılı beyanları, üst kuruluşlar için ilgili kuruluşların genel kurul kararlarının eklenmesi gerekir. Tüzük ve diğer belgelerin ilgili valiliğe verilmesi ile birlikte sendika ya da konfederasyon tüzel kişilik kazanır.

Sendikal kuruluşların zorunlu organları nelerdir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre sendikaların organları; “Zorunlu Organlar” ve “İsteğe Bağlı (İhtiyari) Organlar” olmak üzere iki grupta incelenebilir (STİSK m.9/1, 2). Sendikaların, sendika şubelerinin ve konfederasyonların zorunlu organları; “Genel Kurul”, “Yönetim Kurulu”, “Denetleme Kurulu” ve “Disiplin Kurulu” dur.

Sendika genel kurulunun olağan toplanma biçimi nasıldır?

Olağan Genel Kurul en geç dört yılda bir toplanır. Söz konusu hükümden de anlaşılabileceği üzere, olağan genel kurulun dört yıldan daha kısa bir süre içinde toplanması da mümkündür. Dolayısıyla tüzüklere olağan genel kurulun daha kısa bir süre içinde toplanmasına ilişkin hükümler konulabilir (STİSK m.12/2). İki genel kurul toplantısı arasındaki döneme ait faaliyet ve hesap raporu, yeminli mali müşavir raporu, denetleme kurulu raporu ve gelecek döneme ait bütçe teklifi toplantı tarihinden on beş gün önce genel kurula katılacaklara gönderilir (STİSK m.12/3).

Sendikaların olağanüstü genel kurul toplantıları hangi hallerde yapılabilir?

Olağanüstü genel kurul ise, yönetim kurulu veya denetleme kurulunun gerekli gördüğü hallerde ya da genel kurul üye veya delegelerin beşte birinin yazılı isteği üzerine altmış gün içinde yazılı istekteki konuları öncelikle görüşmek üzere toplanır. Talep tarihi itibarıyla olağan genel kurul toplantı tarihine altı aydan az bir süre kalması halinde olağanüstü genel kurula gidilemez. Ancak isteğe konu olan hususlar olağan genel kurul gündemine alınır (STİSK m.12/4).

Sendika genel kurulunun görev ve yetkileri nelerdir?

Genel Kurulun Görev ve Yetkileri: Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre genel kurulların başlıca görev ve yetkileri şu şekilde sıralanabilir (STİSK m.11):
a. “Organların seçimi
b. Tüzük değişikliği
c. Yapılacak ilk genel kurula sunulması ve geçmişe etkili olmaması kaydıyla ilgili makamlar veya mahkemelerce kanuna aykırı görülerek düzeltilmesi istenen konular hakkında yönetim kuruluna yetki verilmesi
d. Yönetim kurulu ve denetleme kurulu raporları ile yeminli mali müşavir raporlarının görüşülmesi
e. Yönetim kurulu ve denetleme kurulunun ibrası
f. Bütçenin kabulü
g. Yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu üyelerine verilecek ücret, tazminat, ödenek ve yolluklar ile sosyal hakların belirlenmesi
h. Taşınmaz satın alınması veya mevcut taşınmazların satılması hususunda yönetim kuruluna yetki verilmesi
i. Üst kuruluş kurucusu olma, üst kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme
j. Şube açma, birleştirme veya kapatma, bu konuda tüzükte belirlenen esaslar doğrultusunda yönetim kuruluna yetki verilmesi
k. Birleşme veya katılma
l. Uluslararası kuruluşun kurucusu olma, uluslararası kuruluşlara üye olma veya üyelikten çekilme
m. Kuruluşun feshi
n. Mevzuat veya tüzükte genel kurulca yapılması öngörülen diğer işlemleri yerine getirme ve başka bir organa bırakılmamış konuları karara bağlama”.

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu'na göre sendikaların genel kurul dışındaki zorunlu organlara seçilen üyelerin görevlerini kendiliğinden sona erdiren durumlar nelerdir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda genel kurul dışındaki zorunlu organlara seçilen üyelerin görevlerini sona erdiren kendiliğinden sona erme halleri sayılmıştır. Genel kurul dışındaki zorunlu organların üyelerinin görevlerini sona erdiren bu haller şunlardır (STİSK m.9/6 ve 6):
• Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 6. maddesinde sayılan zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan
mal varlığı değerlerini aklama ve kaçakçılık suçlarından biri ile mahkum olma,
• Milletvekili veya belediye başkanı seçilme.

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmeleri Kanunu'na göre sendikaların tutmak ve düzenlemekle yükümlü olduğu defter ve kayıtlar nelerdir?

Sendikalarda tutulması ve düzenlenmesi zorunlu defter ve kayıtlar;
a. Üye kayıt ve üyelik sona erme listeleri
b. Genel kurul, yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu karar defterleri
c. Gelen ve giden evrak kayıt defterleri ile zimmet defteri
d. Aidat kayıtları, yevmiye ve envanter defterleri ile defterikebir
e. Gelirlere ilişkin kayıt ve defterlerdir (STİSK m.30/1).

Sendika üyeliğinden doğan haklar nelerdir?

Üyelik hakları, “sendikal kuruluş ile üyeleri arasındaki hukuki ilişkilerden üye yararına olarak doğan, mevzuat ve sendika tüzükleri hükümlerinden kaynaklanan haklara” denir. Bu haklar, “sendikal kuruluşun bütün faaliyetlerinden ve sağladığı menfaatlerden yararlanmaya” ve “sendikal kuruluşun faaliyet ve yönetimine katılmaya” ilişkindir.

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre üyelik ilişkisini sona erdirmeyen (üyelik ilişkisine etki etmeyen) haller nelerdir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre bu haller şunlardır:
• İşçi kuruluşu ve şubelerinin organlarında görev almak sendika üyeliğini sona erdirmez (STİSK m.19/8). Söz konusu hükme göre işçi sendika ve konfederasyonları ile şubelerinin yönetim, denetleme ve disiplin kurullarında görev almalarından dolayı işyerinden ayrılan işçilerin sendika üyeliği devam eder.
• İşçi sendikası üyesi işçinin bir yılı geçmemek üzere işsiz kalması sendika üyeliğini etkilemez (STİSK m.19/9).

Sendikalarda üyelikten çıkarma işlemi nasıl gerçekleştirilir?

Sendika üyeleri, Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu ve sendika tüzüğü hükümleri gereğince üyelikten çıkarılabilir.
Sendika veya konfederasyon üyeliğinden çıkarılma konusunda karar verecek yetkili organ sendika genel kuruludur. Yetkili organ olan genel kurul tarafından verilen üyelikten çıkarılma kararının, e-Devlet kapısı üzerinden Bakanlığa elektronik ortamda bildirilmesi ve üyelikten çıkarılana yazı ile tebliğ edilmesi gerekir (STİSK m.19/4).

Sendika ve konfederasyonlar için öngörülen yasak faaliyetler nelerdir?

Sendika ve konfederasyonlar için Kanun'da öngörülen yasak faaliyetler şu şekilde sıralanabilir;

• Sendika ve konfederasyonlar, tüzükleriyle belirlenen amaçları dışında faaliyette bulunamazlar (STİSK m.26/5).
• Sendika ve konfederasyonlar siyasi partilerin adı, amblem, rumuz ve işaretlerini kullanamazlar (STİSK m.26/7).
• Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre, işçiler ve işçi kuruluşları işveren kuruluşlarına, işveren kuruluşları da işçi kuruluşlarına üye olamaz. Gerek doğrudan doğruya, gerek temsilcileri veya mensupları veya araya koyacakları diğer kimseler aracılığıyla biri diğerinin kurulmasına, yönetim ve faaliyetine müdahalede bulunamaz (STİSK m.26/6).
• Sendika ve konfederasyonlar, asli amaçlarının gerçekleşmesine yardım etmek üzere yapabilecekleri ticari faaliyetler dışında ticari faaliyette bulunamazlar (m.39/2).
• Sendika ve konfederasyonlar elde ettikleri gelirleri üyeleri ve mensupları arasında dağıtamaz (STİSK M.29/9).
• Söz konusu yasaklara ilaveten Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nda daha önce değinildiği üzere, sendika ve konfederasyonların faaliyetlerinden yararlanmada üyeleri arasında eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasaklarına uymakla yükümlü olduğuna ve toplumsal cinsiyet eşitliğini gözetmeleri gerektiğine vurgu yapılmıştır (STİSK m.26/3).

Sendika ve konfederasyonlara maddi yardım ve bağışta bulunamayacak kurum ve kuruluşlar nelerdir?

Sendika ve konfederasyonlar;

• Kamu kurum ve kuruluşları, siyasi partiler, esnaf ve küçük sanatkâr kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından,
• İşçi sendika ve konfederasyonları, işverenlerden ve işveren kuruluşlarından; işveren sendika veya konfederasyonları da işçilerden ve işçi kuruluşlarından,
• Bakanlığa önceden bildirimde bulunmak şartını yerine getirmeden yurt dışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan,

maddi yardım ve bağış alamazlar

Sendikaların dış denetimi kimler tarafından ne şekilde yerine getirilmektedir?

Kuruluşların gelir ve giderlerine ilişkin mali denetimleri, en geç iki yılda bir 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre denetim yetkisine sahip yeminli mali müşavirlerce yapılır.  Sendika ve konfederasyonların dış denetiminin en geç iki yılda bir yapılması gerekmektedir. Ayrıca sendika ve konfederasyonlar ile şubelerin kurucu ve yöneticileri kendileri, eşleri ve velayetleri altında bulunan çocuklarına ait mal bildirimlerini 19/4/1990 tarihli ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu ve ilgili yönetmeliklere göre vermek zorundadır.

Sendikaların kendiliğinden sona erme halleri nelerdir?

Amacın gerçekleşmesi, gerçekleşmesinin olanaksız hâle gelmesi veya sürenin sona ermesi; ilk genel kurul toplantısının kanunda öngörülen sürede yapılmamış ve zorunlu organların oluşturulmamış olması; borç ödemede acze düşmüş olması; tüzük gereğince yönetim kurulunun oluşturulmasının olanaksız hâle gelmesi; olağan genel kurul toplantısının iki defa üst üste yapılamaması halleri, sendika ve konfederasyonun herhangi bir kişi veya kuruluşun iradesine gerek kalmaksızın kendiliğinden sona erme (dağılma) sonucunu doğuran nedenler arasında sayılabilir.

Sendikaların mahkeme kararı il kapatılma halleri nelerdir?

Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’na göre sendika ve konfederasyonların kapatılma yolu ile sona erdirilmesi, “sendika ve
konfederasyonun Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyetlerde bulunması” hali ile sınırlıdır (STİSK m.31/1).

Sendika ve konfederasyonun tasfiye işlemi tamamlandıktan sonra, geriye kalan mal varlığı hangi kuruluşa tahsis edilecektir?

Sendika ve konfederasyonun tasfiye işlemi tamamlandıktan sonra, geriye bir mal varlığı kalmışsa bunun hangi kuruluşa tahsis olunacağı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu’nun 32. maddesinde gösterilmiştir. Söz konusu hükme göre tüzüğünde hüküm bulunmak kaydıyla tüzel kişiliği sona eren sendikanın mal varlığı bu Kanuna göre kurulmuş aynı kurulmuş aynı nitelikteki bir kuruluşa ya da üyesi bulunduğu konfederasyona; konfederasyon üyesi değilse aynı nitelikteki bir konfederasyona bırakılabilir. Konfederasyonun sona ermesi halinde, mal varlığı üyesi bulunan kuruluşlara bırakılabilir. Tüzükte hüküm bulunmaması halinde feshe karar veren genel kurul, mal varlığını yukarıdaki esaslara göre devredilir (STİSK m.32/1). Tüzükte hüküm olmaması ya da fesih halinde; genel kurul kararının bulunmaması veya devrin ilgili kuruluş tarafından kabul edilmemesi halinde, tasfiye sonucunda kalacak paralar İşsizlik Sigortası Fonuna aktarılır ve mallar Türkiye İş Kurumuna devredilir (STİSK m.32/Son).