Havayolu İşletmelerinde Operasyonel Planlama Dersi 3. Ünite Sorularla Öğrenelim

Slot nedir?

Slot, "belirli bir havaalanında yer almak için uçakların kalkış ya da inişine ayrılan, önceden kararlaştırılmış bir zaman aralığı" olarak ifade edilir. 

Slot transferi nedir?

Slot transferi, tahsis edilen slotların, bir havayolu işletmesinden bir başka havayolu işletmesine aktarıldığı süreçtir.

Permi nedir?

Havayolu operasyonlarında “permi” “(flight permit)” olarak adlandırılan uçuş izinleri, bir uçağın herhangi bir ülkenin hava sahasını kullanarak uçuş gerçekleştirmesi (üstgeçiş) veya o ülkenin havaalanlarına ticari ya da teknik bir iniş/kalkış gerçekleştirmesi için, o ülkenin yetkili otoritelerince verilen izindir.

Özel permi nedir?

Özel permi, uçağın normal bir uçuşa elverişlilik sertifikası ile işletilmediği ve ilgili ülkenin Ulaştırma Bakanlığından onay gerektirdiği durumlarda verilen uçuş iznidir.

Slot transferi nedir?

Havayollarının slotlarını daha karlı olabileceği tarihte kullanıncaya kadar, rakip olmayan ve işbirliği yaptıkları havayollarına transfer edebilmesidir. 

Tarifesiz uçuşlarda uçuş hakkı kime verilmektdir?

Tarifesiz uçuşlarda, uçuş hakkı taşımanın yapılacağı karşılıklı iki ülkenin havayolu işletmelerine tanınmaktadır. Buna karşın, karşılıklı iki ülke işletmelerinin pazara yeterli kapasite arz edememesi durumunda Türkiye’deki yerli havayolu işletmelerinden görüş almak kaydıyla üçüncü ülke havayolu işletmelerine izin verilebilmektedir.

Havaalanı slotu nedir?

Havaalanı slotu, koordine edilen (Seviye 3) havaalanında belirli bir gün ve saatte iniş veya kalkış amacıyla havaalanı altyapısının
tamamını kullanmak üzere koordinatörlük tarafından verilen izindir.

Avrupa Birliğinde kullanılan "slotları kullan veya kaybet" kuralı nedir? 

Avrupa Birliğinde her havaalanı, “slotları kullan veya kaybet” kuralını içeren tarihsel haklara (büyükbaba hakları) kuralına uygun olarak, havayollarına havaalanının daha önceki kullanımlarına göre slotlar tahsis edilmektedir.

Hava Trafik Akış ve Kapasite Yönetimi kaç aşamada uygulanmaktadır?

HTAKY, dört aşamada uygulanmaktadır. Stratejik akış yönetimi, Taktik öncesi akış yönetimi, Taktik akış yönetimi ve Operasyon sonrası analizdir. 

Slotların yetersiz kalmasının nedenleri nelerdir?

Slotların yetersiz kalmasının bazı nedenleri vardır. Bunlara örnek olarak havayolu işletmelerinin daha etkin bir uçuş ağ yapısı sunan topla-dağıt (hub&spoke) sistemi içinde merkezi (hub) olarak adlandırılan havalimanlarını yoğun olarak kullanması ve havayolu işletmeleri arasında gerçekleştirilen iş birlikleri verilebilir.

Uçağın trafiğini yönetme stratejileri nedir?

Bu stratejiler, üç temel müdahale türünü içermektedir. Bunlar; 
Yerde bekletme; bir uçağın kalkışını belirli bir süre için kasıtlı olarak geciktirmektir. Yeni rota belirleme; trafik akışlarının dağılımını değiştirmek için bazı uçuş rotalarını değiştirmek ya
da yeniden çizmektir. Ölçme; uçaklar arasında bırakılan mesafeyi ayarlayarak trafiğin bazı belirlenmiş konumsal sınırları aşma oranının kontrol etmektir.

Türkiye'de kendi personelini bulundurmayan yabancı havayolu işletmelerinin temsil ile gözetim ve yönetim hizmetleri için kimlerle anlaşma yapabilmektedir? 

Yabancı havayolu işletmelerinin uçuş izin işlemleri için Türkiye’de yetkilendirilmiş personel bulundurmaları ve personelin iletişim bilgilerini SHGM’ye göndermeleri gerekmektedir. Türkiye’de kendi personelini bulundurmayan yabancı havayolu
işletmelerinin; temsil ile gözetim ve yönetim hizmetleri için çalışma ruhsatı olan yer hizmetleri kuruluşu ile anlaşma yaparak hizmet alması zorunludur. Yapılan bu anlaşmaların SHGM’ye bildirilmesi gerekmektedir.

Slot serileri nedir?

Slot serileri: haftanın aynı gününde aynı zaman için talep edilen en az 5 slot, aynı sezonda düzenli olarak dağıtılır ve bu şekilde
tahsis edilir veya yaklaşık olarak aynı zamanda tahsis edilir.

Kapasite yetersizliği ve sistemde tıkanıklık, havayolu işletmelerinin operasyonlarını olumsuz etkileyebilecek durumlar nelerdir?

• Uçuştan önce kalkışta gecikmeler,
• Uçuşta beklemeler (bekleme paterninde),
• Ekonomik olmayan uçuş seviyelerinin kullanımı,
• Uçuş yolu (rota) değişiklikleri ve uçuş yolunda (rotalarında) sapmalar,
• Uçuş tarifelerindeki ve filo planlamasındaki aksamalar,
• Fazla yakıt kullanımı ve maliyet artışları,
• Havaalanlarında, terminal binalarında yığılma ve tıkanıklıklar,
• Yolcu memnuniyetsizlikleri.

ABD'de büyük çoğunlukla hangi slot tahsisi yöntemi kullanılmaktadr?

ABD’de havalimanlarında farklı bir yönetim yaklaşımı vardır. ABD’deki iki adet Seviye-3 kategorisindeki slot kontrollü havaalanı dışındaki
tüm havalimanlarında ilk gelen, ilk hizmet alır temelinde bir havaalanına iniş/kalkış yapılmaktadır. Bu, her zaman kapasitenin tam olarak kullanılmasını ve havayolları için havalimanlarına daha kolay
erişilmesini mümkün kılmaktadır.

Slot koordinasyon ünitesi kaç departmandan oluşmaktadır?

Halen Slot Koordinasyon Ünitesi; Planlama, Operasyon ve İzleme olmak üzere üç departmandan oluşmakta ve DHMİ Genel Müdürlüğü’ne bağlı çalışmaktadır.
• Planlama; Gelecek veya içinde bulunulan dönemlere ait sezonluk veya seri hâlinde uçuşların, meydan slotları ile ilgili taleplerini cevaplamaktadır.
• Operasyon; Münferit uçuşlara ait meydan slotlarının koordinesini yapmaktadır.
• İzleme; Uçuşların alınan slotlara uygun kullanılıp kullanılmadığını kontrol etmekte ve düzenli olarak taşıyıcı şirketlere ve havayollarına izleme mesajları göndermektedir.

AIP nedir, kaç bölümden oluşur? 

AIP, Türk hava sahası ve havaalanlarına ilişkin, hava seyrüseferine temel teşkil eden ve işletme açısından önem arz eden tüm
havacılık bilgilerini içermektedir. Oldukça kapsamlı bir doküman olan AIP, üç ana bölümden oluşmaktadır;
• GEN (general/genel bilgiler)
• ENR (en-route/rota yol bilgileri)
• AD (aerodrome/havalimanları bilgileri)

Havaalanı kapasitesinin IATA tarife koordinasyon süreci ile yönetimine dahil olan paylaşlar kimlerdir?

- Havaalanını kullanan veya kullanmayı planlayan havayolu işletmeleri ve diğer uçak işletmecileri,

- Havaalanı tesislerini yöneten havaalanı yönetimi,

- Havaalanı ve hava sahasından sorumlu hava trafik kontrol otoriteleri,

- Havaalanında koordinasyondan sorumlu slot koordinatörü ya da tarife düzenleyici,

- Havaalanından sorumlu hükümet yetkilileri.

Slotların havayolları tarafından kullanımında %80'lik kullanım hesaplaması nasıl yapılır?

Slotların %80’lik kullanımını hesaplanırken, havayolu işletmesi tarafından kullanılmayan slotlar, havayolu işletmesinin kontrolü dışında öngörülemeyen ve kaçınılmaz nedenlere bağlı (örneğin, havaalanı ya da hava sahasının kapanması, kötü hava koşulları, grevler, vb.) olması durumunda, bu slotlar kullanılmış olarak kabul edilmektedir.

Slot taleplerinin tamamının havayolu işletmelerini tatmin edecek şekilde karşılanamadığı durumlarda dikkate alınan öncelikler sırasıyla nelerdir?

Slot taleplerinin tamamının havayolu işletmelerini tatmin edecek şekilde karşılanamadığı durumlarda, yukarıda belirtilen tarihsel öncelik dışında
belirli öncelikler göz önünde bulundurulmaktadır. Buna göre sırasıyla; Tarifeli seferlere, Düzenli charter seferlere, Aynı tür hava taşımacılığı içinde yıl boyu
süren faaliyetlere ve/veya ana üs olarak koordine edilen havaalanını kullanma hakkı bulunan havayolu işletmelerine öncelik verilmektedir.

Uçuş izinleri kaça ayrılmaktadır?

Uçuş izinleri transit geçiş, iniş, özel ve diplomatik olmak üzere 4'e ayrılır. 

Diplomatik permi nedir?

Diplomatik permi, hava sahasını kullanmak isteyen söz konusu uçak hükümete ait ya da askeri bir uçak olması durumunda verilen diplomatik izindir. Ülkelerin genellikle Dış İşleri Bakanlığı diplomatik permileri vermektedir.