Havacılık Emniyeti Dersi 4. Ünite Sorularla Öğrenelim

Tylor’a göre kültür kavramını nasıl tanımlamıştır?

Bilimsel anlamda kültürü ilk tanımlayan Tylor olmuştur. Tylor’a göre kültür, “toplumun bir üyesi olarak insanoğlunun kazandığı bilgi, inanç, sanat, ahlak, gelenekler ve benzeri diğer yetenek ve alışkanlıkları kapsayan karmaşık bir bütündür.

Kültürün özellikleri nelerdir?

Kültürün özellikleri Güvenç (1974) tarafından şöyle sıralanmaktadır:

• Kültür soyut bir kavramdır.
• Kültür öğrenilir.
• Kültür toplumsaldır.
• Kültür tarihidir ve süreklidir.
• Kültür ideal ya da idealleştirilmiş kurallar sistemidir.
• Kültür ihtiyaçları karşılayıcı ve doyum sağlayıcıdır.
• Kültür değişir.
• Kültür bütünleştiricidir.

Bir kültürel topluluğa üye olmanın sonuçları nelerdir?

Bir kültürel topluluğa üye olmanın iki önemli sonucu vardır:
• İlk olarak, kültür bireyin kişiliğinin biçimlenmesinde ve kimliğinin belirlenmesinde rol oynar. Aynı zamanda onu belirli bir insan grubunun içine sokar ve gruba bir içerik ve kimlik katar.
• İkinci olarak, kültür toplumun değerlerini bir araya getirir, içerir ve yorumlar. Böylece insanlar neyin bilinip uygulanmaya değer olduğunu öğrenmiş olurlar. İnsanlar, kültür yoluyla sosyal ve bireysel yaşamın anlamını ve amacını keşfederler.

Dil ve kültür ilişkisi nasıl tanımlanır?

Dil ile kültür arasında çok güçlü bir bağ vardır. Hiçbir kültür dil olmadan var olamaz.
Dil, aynı zamanda kültürün yayılıp daha geniş kitlelere ulaşmasını da sağlar. İş bölümü, değiş-tokuş, aile, gelenek, töre, devlet gibi insani gerçeklikler ancak dil ile tasarlanabilmektedir. Dil kültür kilimini dokuyan ipliktir. Dil kültürü hem kurar
hem geliştirir.

Bir örgütün kültürünü tanımak için dikkat edilmesi gereken öğeler nelerdir?

Bir örgütün kültürünü tanımak için, ilkelerine, değerlerine, yaşam biçimine, liderlik biçimine, başarının tanımına, beklentilerine, düşünme biçimine, varsayımlarına, sorunlara yaklaşım biçimine, ortak hafızasına ve mevcut tanımlarına dikkat etmek gerekir.

Örgüt kültürü nasıl oluşur?

Örgüt kültürünün iki türlü oluşum mekanizması vardır (Güçlü, 2003):
• İlk kültür oluşum mekanizmasında kültür öğrenilir; bu yüzden öğrenme modelleri kültürün yaratılmasını anlamakta bize yardım edebilir. Örgüt kültürünü analiz eden araştırmaların bir bölümünde örgüt içi gruplarda normların ve inançların, üyelerin endişe veren olaylara yanıt verme şekilleri çevresinde oluştuğu görülmektedir. Bir üyenin bir diğerine saldırması gibi heyecan dolu veya endişe yaratıcı bazı olaylar gerçekleşebilir. Herkes buna tanık olduğu için, bunun hemen sonrasında oluşan davranışlar dizisi bir norm yaratma eğilimindedir.

• İkinci kültür oluşum mekanizması, grup üyelerinin lider figürleriyle özdeşleşmelerine ve onların değerlerini ve varsayımlarını almalarına olanak veren, lider figürleriyle modelleme mekanizmalarıdır. Kurucular ve ondan sonra gelen liderler kendi inançlarını yerleştirmek için girişimlerine devam ederler fakat örgütün diğer kısımlarının, sonuçlar çıkarttıkları kendilerine ait deneyimleri olduğunu ve bu yüzden bunu değiştiremeyeceklerini gittikçe daha fazla anlarlar. Öğrenme süreci giderek daha fazla ortak hâle gelir ve sonuçta ortaya çıkan kültürel inançlar (varsayımlar) yalnızca liderlerin en baştaki varsayımlarını değil, grubun tamamının deneyimlerini yansıtır.

Havacılık örgütlerinde gelişen normlara örnek olarak neler verilebilir?

Havacılık örgütlerinde “el kitabına bağlı kalarak prosedürleri uygulamak”, yapılan
kontrollerde “kontrol listesi (check-list) kullanmak”, her koşulda “emniyetle ilgili hataları ve aksaklıkları rapor etmek” gibi temel emniyet gereksinimleri çerçevesinde normlar gelişir.

Emniyet kültürünün temel unsurları nelerdir?

Emniyet kültürü, örgüt kültürünün bir alt kültürüdür. Emniyet kültürünün iki temel
unsuru vardır:
• Birincisi, örgütün yöneticilerinin alması gereken sorumluluklar ile belirleyecekleri
çerçevedir.
• İkincisi ise bütün seviyelerde, çerçeveye yanıt veren ve çerçeveden faydalanan personelin emniyet konusundaki tutumudur.

Örgütsel aksaklıklara bağlı olarak ortaya çıkan hataların sonucunda gerçekleşen felaketlere örnek olarak neler verilmektedir?

Reason (1997, s.85-90) örgütsel aksaklıklara bağlı olarak ortaya çıkan hataların sonucunda gerçekleşen felaketlere örnek olarak; Chalpham kazasını, Apollo 13, Three Mile Island, Flixborough, American Flight 191, Bhopal, Japan Air Lines Flight JL123, Piper Alpha, Philips 66 şirketinde yaşanan olayların neden olduğu büyük kayıpları örnek vermektedir.

Örgüt yönetimlerinin emniyet kültürüne ilişkin sorumlulukları nelerdir?

Örgüt yönetimi;
• Faaliyetlerin emniyetli bir şekilde yürütülebilmesi için gerekli üst düzey kararları
alıp görevlendirmeleri yaparak etkin bir emniyet yönetim sistemini kurmaktan,
• Hem görevlendirilen hem de kendi faaliyetlerini yürüten personel için gerekli eğitimlerin etkin şekilde verilmesinden,
• Her seviyede hangi tedbirlerin alınmasına ihtiyaç duyulduğunu belirlemekten,
• Bu tedbirleri geliştirip uygulamaktan ve sonuçlarını değerlendirmekten sorumludur.

Olumlu emniyet kültürünün karakteristik özellikleri nelerdir?

Olumlu emniyet kültürünün karakteristik özellikleri şunlardır:
• Karşılıklı güvene dayalı iletişim vardır.
• Emniyetin güvence altına alınması için çaba sarf edilmektedir.
• Önleyici tedbirlerin etkin olduğuna dair güven hissedilmektedir.

Örgütlerde emniyetsizlikler yaşandığında kültürlere göre bakış açısı nasıl olmaktadır?

Örgütlerde emniyetsizlikler yaşandığında;
• Patolojik kültürde kişilere odaklanılır ve hemen bir “günah keçisi” aranır.

• Bürokratik kültürlerde düzene odaklanılır ve “adalet” aranır.

Üretici kültürlerde ise sorunlara neden olan örgütsel nedenlerin nasıl ortadan kaldırılacağına odaklanır ve “çözüm” aranır.

Havacılık örgütlerinde “raporlamada dürüstlük" nasıl açıklanır?

Havacılık örgütlerinde faaliyetler yürütülürken yapılan ya da karşılaşılan ve emniyeti tehlikeye düşüren davranışların dürüstçe rapor edilmesi istenmektedir. Güçlü olumlu emniyet kültürünün bulunduğu havacılık örgütlerinde, çalışanların sahip oldukları “dürüstlük” değeri, emniyet kavramıyla ilişkilendirilip “raporlamada dürüstlük” değerine dönüşerek yeni ve güçlü bir anlam daha kazanacaktır.

Emniyet kültüründe karar verme aşamalar nasıl sıralanmaktadır?

Karar vermedeki aşamalar şunlardır:
• Hangi temelde karar verileceğinin belirlenmesi,
• Karar vermek için gerekli bütün verilerin toplanması ve çözümlenmesi,
• Alternatif çözümlerin tanımlanması,
• Alternatifler arasından seçim yapmak için kullanılacak ölçütler belirlenmesi,
• Her alternatifle ilgili ihtimallerin araştırılması,
• Alternatiflerin birbiriyle kıyaslanması,
• Alternatiflerden birinin seçilip uygulanması

Örgüt ya da grup üyelerinin emniyet kültürünü destekleyen özellikleri nelerdir?

Bir grubun emniyet kültürü; grup üyeleri arasında paylaşılan emniyet konularıyla ilgili
süregelen inanç, değer ve tutumlardır. Örgüt ya da grup üyelerinin emniyet kültürünü
destekleyen özellikleri aşağıda sıralanmaktadır:
• Olumlu olarak emniyete bağlı olmaları, faaliyetlerini yürütürken sürekli olarak
emniyetle ilgili değerlendirme yapabilmeleri,

• Emniyet bildirimlerinde istekli olmaları,

• Çalışırken eylemlerinden kaynaklanan bilinmeyen tehlikeler olabileceğinin ve tanımlanmış risklerin bulunduğunun farkında olmaları,

• Emniyet konularıyla yüzleşirken kendilerini uyumlaştırabilmeleri ve buna istekli
olmaları,

• Emniyeti korumak ve geliştirmek için sürekli bu şekilde davranmaya devam etmeleri şeklinde sıralanabilir.

Güçlü olumlu emniyet kültürünün ayırt edici özellikleri nelerdir?

Güçlü olumlu emniyet kültürünün ayırt edici özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Emniyetle ilgili çalışmalara tüm seviyelerde çalışanların dâhil edilerek, tüm seviyelerde ve özellikle üst yönetimde önem veriliyor olması,
• Yakın ilgiye dayalı güven ortamının sağlanmış olması (tüm çalışanların dikkatli şekilde ve bir diğerine yardımcı olacak şekilde emniyete destek olurken kaçınılmaz
hatalar ve acemiliklerle başa çıkılması),
• Örgütte hatalar hakkında rahatça konuşulmasını sağlayacak, hatalardan ve yeni
ortaya çıkan tehlikelerden haberdar olunmasını sağlayacak açık iletişim ortamının
bulunması,
• Çalışanların emniyeti geliştirmek üzere başvurulan yöntemlere inanması, bütünleşmesi.

Raporlama kültürünün tesis edilebilmesi için hangi adımların atılması gerekmektedir?

Raporlama kültürünün tesis edilebilmesi için öncelikle örgütte etkin şekilde işleyen bir
raporlama sisteminin bulunması gerekir. Etkin işleyen bir raporlama sistemine erişimde kolaylık ve gizlilik sağlanmış olmalıdır, zorunlu ve gönüllü bildirimler için hazırlanan rapor formatı basit ve anlaşılır olmalıdır. Raporlama sisteminin amacı zorunlu ya da gönüllü olarak rapor edilen emniyetsizliklerin nedenlerinin ve kök nedenlerinin belirlenip örgüt içinde sistematik çözümler üretilebilmesi olmalıdır. Raporlama kültürünün güçlendiği örgütlerde, çalışanlar, raporlama sisteminin amacına uygun şekilde işlediğine inanırlar. Bunu sağlamak için emniyetsizlikleri rapor edenler, raporlamaların emniyeti geliştiren sonuçları olduğunu görmelidir. Bu sonuçları elde etmek için en alt seviyeden itibaren emniyetsiz durumların bildiriliyor olması ve bildirilen koşulların değerlendirilip tedbirlerin üretiliyor olması gerekir.

Esneklik kültürü nasıl açıklanır?

Esneklik kültüründe, yüksek tempolu faaliyetlerin yürütülmesinin gerektiği koşullarda ya da tehlikeli durumlarla karşılaşıldığında yapısal değişime gitme, özel konumdaki personeli geçici olarak güçlendirme gibi örgütün özel duruma karşılık verebilecek dönüşümleri zamanında ve etkin şekilde gerçekleştirme becerisini gösterebildiği kültürdür.

Havacılık örgütlerinde olumlu emniyet kültürünün geliştirilmesi için neler yapılmalıdır?

Havacılık örgütlerinde olumlu emniyet kültürünün geliştirilmesi için aşağıdaki maddeler önerilmektedir;

• Olumlu emniyet kültürünün tesis edilip güçlendirilmesinde üst yönetim desteği zorunludur.
• Örgütsel güvenin geliştirilmesi gereklidir.
• Adalet kültürünün geliştirilmesi gerekmektedir.