Havacılık Emniyeti Dersi 1. Ünite Sorularla Öğrenelim

Potansiyel tehlike nedir? 

Genel anlamda postansiyel tehlike; insanların, donanımın ya da yapıların zarar görmesine, kaynakların kaybedilmesine neden olma ya da daha önceden tanımlanmış bir işlevin yerine getirilmesini engelleme potansiyeline sahip durum, nesne ya da eylem şeklinde tanımlamaktadır. 

İnsan faktörlerinden fizyolojik ve sosyolojik faktörlere örnek veriniz. 

İnsan faktörleri, birbirinden çok farklı çalışma ve araştırma alanlarını kapsayan çok yönlü bir disiplindir. Bunlardan fizyolojik faktörlere; açlık, kandaki şeker miktarı, iç kulak rahatsızlıkları ya da göz kusurları örnek olarak verilebilir. Sosyolojik faktörlere ise grup dinamikleri, sosyal kaytarma ya da hızlandırma ve meslektaş baskısı örnek olabilir. 

Günlük hayatta potansiyel tehlike yaratabilecek unsurlar nelerdir? 

Otomobillerin ön konsollarında TV bulundurmak (hazardous condition), şoförün otomobili sürerken TV izlemesi, (hazardous act), sigara içmek (hazardous act) ve domuz gribi salgını (hazardous condition) günlük hayattan potansiyel tehlikeler için verilebilecek örneklerdendir.

Emniyetsiz olay türleri nelerdir? 

Emniyetsiz olaylardan bazıları şunlardır: 

• Havada çarpışmayı önlemek amacıyla ani manevra gerektirmiş olan yakın geçişler,
• Kalkış koşusunun, pistte başka bir uçak ya da araç olması nedeniyle uçuştan vazgeçilerek sonlandırılması,
• Kapalı olan ya da üzerinde başka uçak ya da aracın olduğu bir piste inilmesi ya da inişin denenmesi,
• Kalkış ya da tırmanış aşamasında beklenen performansın alınmasını engelleyen büyük arızalarla karşılaşılması,
• Yardımcı donanımlar sayesinde söndürülmüş olsa bile uçuşta motor yangını yaşanması,
• Yolcu kabininde yangın çıkması ya da kabini duman kaplaması,
• Uçuş ekibinin yardımcı oksijen donanımı kullanmasını gerektiren durumlarla karşılaşılması,
• Acil durum ilan edilmesini gerektiren yakıt yetersizliği ile karşılaşılması.

Havacılık emniyetinin gelişim evrelerinden "Teknik Faktörler Evresi"ni açıklayınız. 

Teknik Faktörler Evresi: Havacılığın ilk yıllarında emniyeti artırma çabalarının odak noktası teknik faktörler olmuştur. 1900’lu yılların ortalarından 1960’lı yılların sonlarına kadar devam eden bu evrede güvenirliği daha yüksek hava aracı ve hava aracı parçaları ile seyrüsefer sistemlerinin tasarlanıp üretilmesi hedeflenmiştir. Teknik faktörler evresinde, teknolojinin gelişmesi ile birlikte, bu hedeflere
ulaşılmasında önemli bir yol kat edilmiştir. Bu evrede emniyeti artırmak için yeni düzenlemeler devreye girmiş ve emniyet artmıştır.

Emniyetsiz olay nedir? 

Hava aracı kazası kapsamına girmeyen fakat havaaraçlarının işletilmesi ile ilgili olarak ortaya çıkan ve havacılık faaliyetlerindeki emniyeti etkileyen ya da etkileyebilen olaylara emniyetsiz olay denilmektedir. 

Havacılıkta insan ve çevre ilişkisini açıklayınız. 

Havacılıkta insan ve çevre arasındaki etkileşim insanın hem iç hem de dış çevre unsurları ile ilişkisini kapsamaktadır. İç çevre unsurlarına sıcaklık, nem, aydınlatma, gürültü ve hava kirliliği gibi fiziksel birtakım unsurlar örnek olarak verilebilir. Dış çevre unsurlarına, hava durumu, havacılık altyapısı ve düzenlemeler örnek teşkil eder. Ayrıca kariyer fırsatları, finansal belirsizlikler, kazanç miktarı da bu etkileşim kapsamında incelenmektedir. Çünkü tüm bu çevre unsurları çalışanların kararlarını ve davranışlarını etkileme potansiyeline sahiptir. İklimlendirme, ısı, ses yalıtımı, basınçlandırma gibi bazı
çevresel unsurlar insana göre düzenlenebilir. İnsan unsuru da bazen, ramp faaliyetlerinde çalışan yer hizmeti personelinin ses yalıtımı için kulaklık kullanmaları örneğinde olduğu gibi, çevre şartlarına uygunlaştırılabilir.

Havacılık emniyetinin gelişim evreleri nelerdir? 

Havacılık emniyetinin gelişim evreleri: 

• Teknik faktörler evresi
• İnsan faktörleri evresi
• Örgütsel faktörler evresi 

Risk nedir? 

Riski kısaca, potansiyel tehlikenin sonucu ile karşılaşma olasılığı ve bu sonuç ortaya çıktığında yaratacağı etkinin şiddetinin (ciddiyetinin) bileşimi olarak tanımlamak mümkündür. 

Havacılık emniyetinin gelişim evrelerinden "İnsan Faktörleri Evresi"ni açıklayınız. 

İnsan Faktörleri Evresi:Bu evre 1970’li yıllarında başından 1990’lı yılların ortalarına kadar uzanmaktadır. Bu evrede emniyet artırma çabaları artık insan faktörleri üzerine yoğunlaşmıştır. Ancak bu dönemdeki faaliyetler bireysel insan performansı üzerinde durmuş, bireysel insan hatalarını emniyeti tehdit eden önemli faktörler olarak görmüştür. Fakat insanı örgütsel bağlam içinde ele almamıştır. Kuşkusuz insan faktörleri araştırma ve uygulamaları havacılık emniyetinin artırılmasında önemli bir rol oynamış ve hâlen de oynamaya devam etmektedir.

Potansiyel tehlike ve risk arasındaki ilişkiyi açıklayınız. 

Potansiyel tehlike, bir şeyin ya da durumun istenmeyen olayları yaratma potansiyeli üzerinde durur. Oysa risk, bu potansiyelin sonuçları, bunların ortaya çıkma olasılığı ve çıkması durumunda yaratacağı etkiye odaklanır. Potansiyel tehlikelerden söz ederken aslında istenmeyen olaylara “sebebiyet veren faktörlere” odaklanılır. Riskten söz etmekse bu faktörlerin sebep olduğu sonuçlara işaret eder.

Hava aracı kazaları nasıl gerçekleşir? 

Hava aracı kazası (accident); herhangi bir kişinin uçmak amacıyla hava aracına binmesinden inmesine kadar geçen süre içinde, bir hava aracının faaliyetleri ile
ilgili olarak aşağıda sıralananlardan birisinin gerçekleşmesiyle meydana gelir: 

a. Bir kişinin, aşağıda sıralanan olaylardan birisinin sonucu olarak, ölümcül ya da
ciddi bir biçimde yaralanması ya da ölmesi;
• hava aracının içinde olması ya da
• hava aracının herhangi bir parçasıyla ya da hava aracından kopan bir parçasıyla
doğrudan bir temasa maruz kalması,
• hava aracı jet etkisine (jet blast) maruz kalınması.
b. Hava aracının yapısal mukavemetini, performansını ya da uçuş karakteristiklerini olumsuz bir biçimde etkileyecek ve hava aracına önemli bir tamir yapılmasını ya da ilgili parçanın değiştirilmesini gerektirecek bir hasara ya da yapısal arızaya uğraması,
c. Hava aracının kaybedilmesi ya da hava aracına hiçbir şekilde ulaşılamaması.

Havacılık güvenliği nedir? 

Havacılık güvenliği (security); insanların, sivil havacılık sistemindeki alt yapının ve havaaraçlarının sabotaj ve terörist saldırılar gibi suç unsuru taşıyan ve zarar verme kastıyla yaratılacak risklere karşı korunması ile ilgili faaliyetleri kapsar. 

İnsan ve sistem unsurları arasındaki etkileşim türleri nelerdir? 

İnsan ve sistem unsurları arasındaki ilişkiler: 

İnsan-donanım

İnsan-yazılım 

İnsan-çevre

İnsan-insan 

Hava aracı kazalarının başka ulaşım türlerine göre farklılıkları nelerdir? 

Hava aracı kazalarının diğer ulaşım türlerine göre farklılıklar gösteren kendine has bazı özellikleri vardır. Uçuş faaliyetleri uzun bir menzilde ve geniş bir alanda gerçekleşebilir. Bu nedenle meydana gelebilecek bir kazanın geniş bir alanı etkileme olasılığı vardır. Hava aracı içindeki yolcu ve personel hava aracı kazalarından en çok etkilenenlerdir. Bununla birlikte, hava aracının uçtuğu bölgelerdeki insanlar da benzer bir risk altındadır. Bir ülkedeki emniyeti tehdit eden bir durum hiç akla gelmeyecek başka bir ülkedeki insanların hayatını tehdit edebilir. Bu nedenle hava taşımacılığı uluslararası teknik düzenlemelerin en fazla olduğu sektörlerden birisidir.

Emniyet düzenlemelerin temel amacı nedir? 

Emniyet düzenlemelerinin temel amacı havacılık örgütlerinin girdi ve süreçlerinin emniyeti artıracak niteliklerde olmasını garanti altına almaya çalışmaktır.

Havacılıkta sigorta edilmeyen maliyetler nelerdir? 

Havacılıkta sigorta edilmeyen maliyetler şunlardır: 

• Gelecek dönem sigorta primlerinin yükselmesi, sigorta maliyetlerinin artması,
• Kazada bazı özel donanımların kaybedilmesi (kabin için eğlence sistemleri gibi),
• Hava aracı verimliliğinin düşmesi, yeni hava aracı kiralamanın maliyetleri,
• Kaza soruşturmasına ilişkin giderler,
• Para cezaları ve mahkeme masrafları,
• Düzeltici işlemlerin maliyeti,
• İnsanların ölümüne sebep olunmasından kaynaklanan maliyetler,
• İş gücü etkinliği ve verimliliğin azalması, işgücü ve zaman kaybı,
• İtibar kaybı, marka değerinin zarar görmesi,
• Talep kaybı, fırsat maliyetlerindeki artış,
• Yeni eğitimlerin ve kiralanan donanımların maliyeti.

İnsan faktörlerinden örgütsel ve psikolojik faktörlere örnek veriniz. 

İnsan faktörlerinden örgütsel faktörlere güçlü olumlu emniyet kültürünün derecesi, emniyet politikaları ve örgütsel iletişim, üst düzey yönetimin emniyet adanmışlığı örnek verilebilir. Psikolojik faktörlere ise kişilik özellikleri, bilişsel sınırlılıklar, dikkati, algıyı ve hafızayı etkileyen stres gibi olgular örnek olarak verilebilir.

Yasa dışı müdahale nedir? 

Yasa dışı müdahâleler; hava aracının uçuşta ya da yerdeyken yasa dışı olarak ele geçirilmesi ya da rehin alınması, hava aracına zorla girilmesi, silah ya da suç işleme amaçlı tehlikeli aygıt veya maddenin hava aracına ya da havaalanına sokulması, uçuşta ya da yerde hava aracının veya havaalanı veya sivil havacılık tesislerinde bulunan yolcuların, mürettebatın, diğer personelin veya genel kamunun emniyetini tehlikeye atma amacıyla asılsız ihbarda bulunmak olarak tanımlanmaktadır. 

İnsan faktörleri nedir? 

İnsan faktörleri, insanların kendi başlarınayken ya da bir grup ve örgüt içindeyken ortaya çıkan karar ve davranışlarını etkileyen faktörleri, kabiliyetlerini ve sınırlılıklarını inceleyen bir disiplindir.