Hava Kargo Ve Tehlikeli Maddeler Dersi 8. Ünite Özet

Giriş

Taşıyıcının tehlikeli madde paketini kabul etmesi, depolaması ve uçağa yüklemesi sürecinin tümü handling süreci olarak adlandırılmaktadır. Bu ünitenin ilk bölümünde tehlikeli maddelerin handling süreci açıklanacaktır. Handling sürecinin içerisinde kabul edilen taşıyıcı tarafından gerekli bilgilendirmelerin yapılması ve ilgili durumlarda raporlama yapılması alt süreçlerinden de bahsedilecektir. Tehlikeli madde uygulamaları kısmında ise daha önce gönderici sorumlulukları kısmında anlatılanlar da dâhil olmak üzere tüm süreci kapsayan çeşitli örnek uygulamalara yer verilecektir.

Tehlikeli Maddelerin Handling Süreci

Tehlikeli maddelerin handling süreci taşıyıcının tehlikeli madde gönderisini kabulü, depolanması, uçağa yüklenmesi ve boşaltılması adımlarını kapsamaktadır. Tehlikeli maddelerin taşınması sürecinde görev alan ve taşıyıcının sorumluluğu altında olan çalışanların tümünün konu ile ilgili eğitimlerinden de taşıyıcı sorumludur. Verilen eğitimlerin en fazla 24 ay içerisinde tazelenmesi gerekir. Tehlikeli maddelerin güvenliği konusunda hem göndericinin hem de taşıyıcının sorumlulukları bulunmaktadır. Gönderinin taşınması öncesindeki hazırlanması, teslim alınması, depolanması ve yüklenmesi sürecinin tamamında güvenlik ile ilgili önlemler ilgililer tarafından alınmalıdır. Tehlikeli maddelerin handling süreci aşağıdaki adımlardan oluşmaktadır:

• Tehlikeli maddelerin kabulü
• Tehlikeli maddelerin depolanması
• Tehlikeli maddelerin uçağa yüklenmesi
• Tehlikeli madde denetimlerinin yapılması
• Tehlikeli maddeler ile ilgili taraflara gerekli bilgilendirmelerin yapılması
• Taşıyıcının raporlama sorumlulukları

Tehlikeli Maddelerin Kabulü

Taşıyıcının kargo kabul personeli tarafından tehlikeli madde gönderisinin teslim alınması sürecidir. İlgili personel tehlikeli maddelerin tanımlanması ve tespit edilmesi doğrultusunda gerekli eğitimleri almış olmalıdır. Paketleme, işaretleme ve etiketleme ile ilgili sorumluluk göndericiye aittir. Fakat gönderiyi teslim alan taşıyıcı personeli de bu adımlar hakkında bilgi sahibi olmalıdır. Taşıyıcının kargo kabul çalışanları gizli tehlikeli madde ve beyan edilmeyen diğer tehlikeli maddeler konusunda dikkatli olmalıdırlar.

Uygun bir şekilde hazırlanan tehlikeli madde gönderileri teslim alınırken gönderici beyan formunun tam ve doğru bir şekilde doldurulduğu kontrol edilerek gönderi teslim alınmalıdır. Gönderici tarafından taşıyıcıya 2 nüsha gönderici beyan formu teslim edilmelidir. Bunların biri taşıyıcıda kalır, diğeri ise alıcı içindir. Gönderici beyan formunda belirtilen bilgiler ile tehlikeli madde gönderisinin paket, işaret ve etiket bilgileri örtüşmelidir. Bunun kontrolünden de taşıyıcı sorumludur. Taşıyıcı teslim aldığı tehlikeli madde gönderisinin bilgilerini konşimentoda (AWB) belirtmelidir. Tehlikeli madde gönderisi teslim alındıktan sonra konşimentonun bir nüshası da göndericiye verilir. Tehlikeli madde gönderileri kabul edilirken paketlerin hasar almadığından ve sızdırma yapmadığından emin olunmalıdır. Tehlikeli maddelerin kabulü ile ilgili olarak aşağıdaki durumlarda taşıyıcı ve ilgili personel düzenlemelerde belirtilen özel durumları da göz önünde bulundurarak duruma göre hareket etmelidir:

• Tehlikeli madde içeren kargo konteyneri ve ULD (yükleme ünitesi),
• Bulaşıcı madde içeren gönderiler,
• Kendiliğinden tepkimeye giren tehlikeli maddeler,
• Üzerinde tehlike işareti bulunan tüketici ürünleri,
• Konsolide gönderiler.

Yukarıda belirtilen türde tehlikeli madde içeren ya da ilgili durumda bulunan tehlikeli madde gönderilerinin kabulünde IATA-DGR kurallarındaki istisnalar, taşıyıcı varyasyonları, ülke varyasyonları ve özel anlaşma hükümlerine göre hareket edilmelidir. Taşıyıcı varyasyonu olarak adlandırılan konu tehlikeli maddelerin taşınması sürecinde IATA-DGR minimalarını sağlamak kaydıyla taşıyıcıya özgü farklılaşmış usulleri belirtir. Ülke varyasyonları da aynı şekilde ülkelere özgü farklılaşmış usulleri içermektedir. Yine aynı şekilde IATA-DGR minimaları sağlanarak hareket edilir. Tehlikeli madde gönderisinin izleyeceği rotadaki çıkış, varış ve transit ülkelerin eğer varsa varyasyonları da incelenmeli ve bunlara göre hareket edilmelidir.

Tehlikeli Maddelerin Depolanması

Kabul edilen tehlikeli madde paketlerinin yüklenmesine kadar olan süre içerisinde depolanması ile ilgili sorumluluk taşıyıcıya aittir. Tehlikeli maddelerin depolanmasında bazı tehlikeli maddeler için dikkat edilmesi gereken özel şartlar mevcuttur. Bu maddeler ve özel şartlar aşağıdaki şekildedir:

Radyoaktif Maddelerin Depolanması: Radyoaktif maddeler depolanırken insanların radyasyondan etkilenmeyecekleri şekilde yeterli mesafelerin bırakılmasına dikkat edilmelidir. Depolama alanının yakınındaki halkın etkilenmesi durumu söz konusu ise bu insanların yılda 1 mSv’den fazla radyasyondan etkilenmeyecekleri şekilde depolama yapılmalıdır. Kategori-II ve Kategori-III radyoaktif madde paketlerinin geçici depolanmaları esnasında paketlerin hem birbiri hem de diğer insanlar arasında minimum ayrım mesafeleri bırakılmalıdır. Fissile maddelerin depolanmasında ise paket, paket grubu (overpack) ya da konteynerin kritik emniyet indisi (CSI) 50’yi aşmamalıdır. Bu tip gönderiler arasında en az 6m mesafe bırakılmalıdır.

Organik Peroksitlerin ve Kendiliğinden Tepkimeye Giren Maddelerin Depolanması: Bu tip tehlikeli maddeler direk güneş ışığından ve diğer ısı kaynaklarından uzakta depolanmalıdır. Ayrıca depolama alanında gerekli havalandırmanın sağlandığından emin olunmalıdır. Yukarıda belirtilen özel durumlar dışında diğer tehlikeli maddelerin depolanması sürecinde paketlerin hasar almasını ya da sızdırmasını önleyecek önlemler alınmalıdır. Ayrıca tehlikeli maddelerin güvenliği konusunda gerekli önlemler de alınmalıdır.

Tehlikeli Maddelerin Uçağa Yüklenmesi

Yolcu ve ekip beraberinde taşınabilen tehlikeli maddeler, taşıyıcı mülkiyetinde olan tehlikeli maddeler ve istisnai miktardaki radyoaktif maddeler hariç olmak üzere, tehlikeli maddeler yolcu ve pilot kabininde taşınamazlar. Tehlikeli maddelerin taşınabileceği uçaklardaki kargo kompartımanlarının B ya da C sınıfı gerekliliklerini karşılaması gereklidir. Bir arada bulundurulmaması gereken tehlikeli maddelerin ayrımına handling sürecinin tüm adımlarında dikkat edilmelidir. Bu maddeler sürecin herhangi bir adımında yan yana bulundurulmamalıdırlar. Aralarında ayrım yapılması gereken tehlikeli madde sınıfları sayfa 174 Tablo 8.1’de gösterilmiştir.

Tehlikeli maddeler uçağa yüklenirken dikkat edilmesi gereken bir diğer nokta da sıvı tehlikeli madde paketleridir. Bu paketler üzerinde paketin yönünü belirten handling etiketleri bulunur ve etiketin belirttiği yön dikkate alınarak paketler dik olarak yüklenmelidir. Üzerinde “Cargo Aircraft Only” etiketi bulunan tehlikeli madde paketleri C sınıfı gerekliliklerini kargo kompartımanında taşınmalıdır. Acil bir durumda kargo uçağı ekibinin tehlikeli madde paketlerine erişebilmesi mümkün olacak şekilde yükleme yapılmalıdır. İlgili paketlerin etiketlerinin tümü kargo uçağı ekibi tarafından görülebilir olmalıdır. A, B, C, D, E Sınıfı Kargo Kompartımanı Özellikleri sayfa 175’te ve 176’da verilmiştir.

Radyoaktif maddelerin uçağa yüklenmesi esnasında paketlerin taşıma indisi (TI) değerlerine göre ayrım yapılmalıdır. Yolcu ve uçuş ekibinin radyasyonun etkilerinden en az şekilde etkilenmesi ilkesine göre hareket edilmelidir. Radyoaktif maddelerin uçağa yüklenmesi esnasında uyulması gereken ayrım mesafeleri IATA-DGR kitabında belirtilmiştir (Ref. 10.9.C-D). Bu mesafeler paket üzerinde yer alan etiketlerde gönderici tarafından önceden belirtilen TI değerlerine göre değişmektedir. TI değeri 0 olan Kategori-I için ayrım mesafesi bırakılmasına gerek yoktur. Radyoaktif maddeler için taşıma indislerine göre bırakılması gereken minimum ayrım mesafeleri sayfa 177’de Tablo 8.2 ve Tablo 8.3’te verilmiştir. Aynı ayrım mesafelerine radyoaktif maddelerin depolanması aşamasında da uyulmalıdır. Taşıma indisi 50’ye kadar olan radyoaktif maddeler yolcu ve kargo uçağında taşınabilmektedirler. Ancak taşıma indisi 50’nin üzerinde olan radyoaktif maddeler sadece kargo uçağında taşınabilirler.

Fissile maddeler için kritik emniyet indisine göre hareket edilmektedir ve diğer radyoaktif maddelerin yüklenmesine göre farklılıklar bulunmaktadır. Kritik emniyet indisi 50’den 100’e kadar olan fissile maddeler sadece kargo uçaklarında ve büyük kargo konteyneri içerisinde taşınabilmektedir. 50-100 arası kritik emniyet indisine sahip fissile madde taşımaları özel kullanımlar için yapılmaktadır. Ayrıca özel kullanımlar dışında fissile maddelerin taşıma indisleri (TI) 50’yi, özel kullanımlarda 100’ü geçmemelidir. Fissile maddelerin ve diğer radyoaktif maddelerin taşıma indisi ve kritik emniyet indisi limitleri sayfa 178’de Tablo 8.4’te verilmiştir (IATA-DGR kitabı Ref. 10.9.B).

Tehlikeli maddelerin uçağa yüklenmesi hususunda belirtilen başlıca durumların yanı sıra dikkat edilmesi gereken diğer durumlar kısaca aşağıda belirtilmiştir. Belirtilen durumlar için IATA-DGR kitabında belirtilen kurallar ile ülke ve taşıyıcı varyasyonlarına uyulmalıdır. Dikkat edilmesi gereken durumlar şunlardır:

• Toksik ve bulaşıcı maddelerin istiflenmesi
• Manyetik maddelerin yüklenmesi
• Kuru buz yüklenmesi
• Soğutularak sıvılaştırılmış gazların yüklenmesi
• Genişleyebilen polimerik destek malzemelerinin ve plastik kalıp bileşimlerinin yüklenmesi
• Canlı hayvanların tehlikeli maddelerle birlikte yüklenmesi
• Tekerlekli sandalye ve diğer akülü hareket yardım cihazlarının yüklenmesi
• Radyoaktif maddelerin tab edilmemiş filmlerle yüklenmesi
• Fissile maddelerin yüklenmesi

Tehlikeli Madde Denetimlerinin Yapılması

Tehlikeli maddelerin kabulünden uçaktan boşaltılmasına kadar olan süreçte herhangi bir hasar alma ya da sızdırma ihtimaline karşın taşıyıcı tarafından denetlenmesi gerekir. Eğer herhangi bir hasar ya da sızıntı emaresine rastlanırsa ilgili durum incelenerek hasar gören ya da sızıntı yapan paket uçaktan indirilerek gerekli önlem alınmalıdır. Gerekli durumlarda tehlikeli maddenin cinsine bağlı olarak acil durum usulleri izlenmeli ve ilgili otoritelere bilgi verilmelidir. Özellikle radyoaktif ve bulaşıcı maddelerin bulunduğu paketlerde sızıntı meydana geldiğinde ulusal yetkililere haber verilmelidir.

Tehlikeli Maddeler ile İlgili Taraflara Gerekli Bilgilendirmelerin Yapılması

Tehlikeli maddelerin taşınması sürecinde, taşınan tehlikeli maddeler ile ilgili olarak taşıyıcı tarafından ilgili taraflara bilgilendirme yapılmalıdır. Yapılacak bilgilendirme ve taraflar alt başlıklarda ele alınmıştır:

Sorumlu Kaptana Bilgi Verilmesi: Taşıyıcı, taşınan tehlikeli maddeler ile ilgili olarak sorumlu kaptana bilgi vermelidir. Bu bilgilendirme NOTOC (Special Load Notification to Captain) formu ile kaptana iletilir. NOTOC’da yer alması gereken bilgiler şunlardır:

• Tehlikeli maddelerin yüklendiği nokta ,
• Tehlikeli maddenin uçaktan boşaltılacağı nokta
• Konşimento (AWB) numarası
• Uygun gönderi adı (PSN)
• Tehlike sınıfı ve bölüm kodu
• UN/ID numarası
• Yan risk sınıfı ve bölüm kodu
• Paket sayısı ve paket başına miktarlar
• Radyoaktif maddeler için kategori ve taşıma indisi
• Varsa paketleme grubu
• Kargo IMP kodu
• Acil durum rehberi kodu (ERG)
• Tehlikeli maddenin kargo uçağında taşınmasının zorunlu olup olmadığı

Uçuştaki Acil Durumda Pilotun Bilgi Vermesi: Bilgilendirme esnasında mümkünse sorumlu pilot tarafından aşağıdaki bilgiler sağlanmalıdır:

• UN/ID numarası
• Uygun gönderi adı (PSN)
• Tehlikeli madde sınıf ve bölüm kodu
• Varsa tehlikeli maddenin yan risk sınıf ve kodu
• Tehlikeli madde miktarı
• Tehlikeli maddenin yüklendiği nokta
• NOTOC kopyasına ulaşılabilecek telefon numarası

Taşıyıcı Çalışanlarının Bilgilendirilmesi: Tehlikeli maddelerin taşınması süreci ile ilgili sorumlulukların yerine getirilmesi amacıyla taşıyıcı süreçte yer alan çalışanlarını bilgilendirmelidir. Özellikle operasyonda görev alan personele ve uçuş ekibine taşınan tehlikeli madde ile ilgili detaylı bilgi sağlanmalıdır. Bunun yanı sıra yer hizmetlerinde görev alan personel başta olmak üzere diğer ilgili personel de taşınan tehlikeli madde ile ilgili olarak bilgilendirilmelidir.

Yolcuların Bilgilendirilmesi: Emniyetli bir şekilde uçuşun sağlanması amacıyla taşıyıcı yolcuları tehlikeli maddeler hakkında bilgilendirilmelidir. Yolcuların bilgilendirilmesindeki amaç taşınması yasak olan tehlikeli maddelerin farkında olmadan uçağa sokulmasını önlemektir.

Kargo Kabul Alanındaki Bilgilendirme: Taşıyıcı ya da taşıyıcı tarafından yetkilendirilen yer hizmetleri acentesi kargo kabul alanında tehlikeli maddeler hakkında gerekli bilgilendirmeleri yapmalıdırlar. Burada yapılan bilgilendirmedeki amaç hava yolu ile taşınması yasak olan tehlikeli maddelerin uçağa kabulünü engellemektir.

Taşıyıcının Raporlama Sorumlulukları

Tehlikeli maddelerin taşınması sürecinde herhangi bir tehlikeli madde vakasının ya da kazasının meydana gelmesi durumunda gerekli raporlama ilgili otoritelere ve kurumlara yapılmalıdır. Raporlamanın yapılmasından taşıyıcı sorumludur. Raporlama yapılması gereken durumlar şunlardır:

• Tehlikeli madde kaza ve olayları
• Beyan edilmemiş ya da eksik beyan edilmiş tehlikeli maddelerin olması durumu

Tehlikeli Madde Uygulamaları

Tehlikeli maddelerin hava yolu ile taşınmasına yönelik süreç tehlikeli maddenin tanımlanması ile başlamaktadır. Tehlikeli maddenin taşıyıcıya teslim edilmesiyle birlikte taşıyıcının sorumlu olduğu süreç başlar. Tehlikeli maddenin kabul edilmesi, depolanması, uçağa yüklenmesi, taşınması ve varış noktasında uçaktan boşaltılarak ilgililere teslim edilmesiyle süreç sonlanır. Tehlikeli maddelerin taşınması ile ilgili sürecin tümünde ağırlıklı olarak IATA’nın tehlikeli madde düzenlemelerine uyulmaktadır. IATA-DGR temel kurallarının yanı sıra taşıma yapılan çıkış, varış ve transit ülkelerin otoritelerinin özel durumları ve taşıyıcının özel durumlarına da uyulmalıdır.

Ünitede aşağıdaki hususlarda, sayfa 184-189 arası, tehlikeli madde uygulamaları yapılmıştır:

• Tehlikeli maddeler listesi kullanımı
• Paketleme grubunun belirlenmesi ve tehlikeli maddenin tanımlanması
• Tehlikeli madde paketi
• Radyoaktif madde paketi
• Radyoaktif maddelerin uçağa yüklenmesi